15a Jaargang.
DONDERDAG 22 NOVEMBER 1923
No. 4314
Ste £cicbdie Soo^a/nt
jDeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden Ï9 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
'Franco per post I 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. A'fzonderlijke nummers 5 ct., roei Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gowono advortentiën 30 cent per regel*
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine advortentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
g3Bg33TOgagCSEBBaGigi
Dit nummea* bestaat uit t^et
bladen.
Dansen.
In den Amsterdamschen Raad is ge
pleit voor het niet langer aan banden
leggen, door een gemeentelijke verorde
ning, van de dansgelegenheden algc-
jheele vrijheid werd geëischt voor het
dansen!
'Do Raadsoverzicktsclirijver van „De
Maasbode" maakt naar aanleiding daar
van, deze opmerkingen:
„Het dansen van den nieuweren tijd is
geen uiting van blijdschap meer, en even
min een streven naar het rhythme der
schoonheid. Het is een zoeken van be
dwelming en verdooving in agitatie
agitatie van felle en valsche lichten, van
schelle en aan flarden gereten muziek,
van een zwijmelend bewegen. Het dansen
van den nieuweren tijd is een der scherp
ste openbaringen van den zwijmeigeest,
over de volkeren gekomen."
Inderdaad, zoo is het.
Men moet nu ook weer niet zeggen, dat
bet dansen nooit meer is een uiting
Yan blijdschap", nooit meer is een
„streven naar rhythme".
Maar over het algemeen is het dansen
gedaald op een zeer laag peil.
Het „ouwerwotsche" dansen, zoo nu en
dan bij een feestelijke gelegenheid, om
a'n pleizier naar buiten uit te storten, is
er zoo ongeveer uitgeraakt om plaats te
maken voor veel minderwaardige dans-
gc-noegens.
Het moderne dansen is om meerdere
rcder.cn oen groot gevaar.
d e
Ce crisis in Duitschiand,
De mislukte rijksdagzitting.
Scherpe critiek in
pers.
De Rijksdag en vooral de Rijksdag-
jresident Loebe hebben thaus bij rechts
$en slechte pers. De „Lokal Anzeiger"
snerkt o.m. op: „Dit hooge college, dat
3isteren de regeering even ten val wilde
brengen, is niet eens in staat gebleken,
aan enkele orde-verstoorders hot zwijgen
op te leggen. Do roep om een nationale
dictatuur zal nu wellicht nog sterker wor
den, omdat Strsemann thans wel zal toe
geven, clat hij met dezen Rijksdag niet
verder komt. Er blijft hem niets anders
over dan het volk voor de laatste maal
door middel van nieuwe verkiezingen te
laten beslissen."
De „Deutsche Allgemeine Zeitung" re-
jent op oen algeheel aftreden van het ka-
binct-Stresemann tegen heden of morgen
on de „Vorwarts" is dezelfde meening toe
gedaan.
Dit blad schrijft o.a.: „Omdat tegen
beden do militaire uitzonderingstoestand
Sie't weg is, zal op dien dag het kabinet-
Slresemann weg moeten. Aan dezen rijks
kanselier, die zich aan een militairen uit
zonderingstoestand moet vastklemmen,
jan de sociaal-democratische partij niet
baar vertrouwen schenken".
Aftreden van Stresemann?
De „Vorwarts" verklaarde gistermorgen
dat de slaat van beleg niet voor Donder
dag zou worden opgeheven, en dat daarom
Donderdag het laatste uur van Strese-
toann zal slaan. Daaruit blijkt wel, dat de
socialisten den val van Stresemann zien
aankomen en dus voornemens zijn bij de
Motie van wantrouwen van de Duitsck-
uationalen zich niet te onthouden van
Stemming, maar er voor to stemmen.
Do „Tag" wijst op do nieuwe combi
natie, dio in den Rijksdag is opgedoken,
hi verband hiermede wil een deel van de
democraten, als het niet mocht gelukken
bet tegenwoordige kabinet te behouden,
torugkeeron tot de coalitie van Weimar
(centrum, democraten en sociaal-deiuocra
jen), omdat een dergelijke combinatie na
do hereeniging der beide socialistische
Partijen een meerderheid in den Rijksdag
zou hebben.
Als rijkskanselier voor oen dergelijke
combinatie wordt de president van Wur-
temherg, Hie bert of do burgemeester
van Keulen, Adenauer genoemd.
Stresemann zelf vol
goeden moed.
la verband met den bede- en boetedag
ttas het gisteren in Duitschiand als op
ton Zondag. De winkels waren gesloten en
to verschenen geen Maden.
De rijkskanselier heeft desniettemin met
de leiders der middenpartijen besprekin
gen gvoerd en voor hen de huidige situa
te uiteengezet.
V indruk uit dio kringen is, dat de
kanselier veel goeden moed bezit en zich
toentueel aan het hoofd zou stellen van
ton rechtsche regeering.
De financieele chaos.
,r H e t Duitsche noodgeld.
L 'an heden af is hot don rijksfeank-
filialen verboden verder noodgelden van
steden, gemeenten, spoorwegen enz. in be
taling aan te nemen.
De winkeliers weigeren
papiermarken te
accepteeren.
In tal van plaatsen in Saksen dreigen
ernstige relletjes te ontstaan, wegens het
feit, dat de meeste winkeliers weigeren
hun waren af te geven tegen papiermap-
ken.
Dit verschijnsel doet zich ook elders,
onder meer te Berlijn, voor en overal
eischen do winkeliers goudleenings- of
dergelijke biljetten.
De rentemark in bezet
gebied.
Do Rijnland-commissie heeft thans de
rentemark in het bezette gebied toegelaten
Daarentegen blijft invoering van stukken
van de goudleening nog steeds verboden.
Geen leening.
Het bericlii, als zouden er besprokingen
.gaande zijn tusschen een bekende Berlijn-
scho bank en 'n Engelsch-Amerikaansch-
Nederlandsche groep omtrent het
verstrekken aan Duitschiand van een lee
ning van 1400 .millioen goudmark, wordt
door den Amerikaanscken minister van
Handle, Hoover, tegengesproken. Ook ont
kent hij, dat er aan de Amerikaansche
regeering voorstellen zijn gedaan voor
het verstrekken van een leening of het
vcrleenen van hulp aan Duitschiand.
Mislukte overval.
In de omgeving van Berlijn ligt een
landgoed, Petzow genaamd, bewoond door
de heer en Kaehne. Deze he'eren hebben de
do gewoonte om op ieder die zonder reden
op hun landgoed kwam, te sohieten.
Enkele weken hadden zich de heorem
voor den rechter wegens een dergelijk
geval te verantwoorden, terwijl Zaterdag
de jonge Kaehne op eenige houtsprokke-
laars schoten had gelost. Een persoon was
gewond, terwijl hij zelf van zijn paard
werd geschoten.
Uit wraak hadden de Berlijnsche com
munisten besloten den vrijen boetedag te
gebruiken om een aanval op het kasteel te
ondernemen. Zij weiden echter door 'n
sterke macht der schupo uit elkaar gesla
gen. Een poging van naburige dorpsbewo
ners tot overval mislukte eveneens.
UIT HET BEZETTE GEBIED.
Nieuwe plunderingen te Dusseldorf.
Soparatisten uit Polon.
Na een korte rustpoos zijn Dinsdag
avond de plunderingen, onder begunsti
ging van de duisternis, opnieuw begon
nen, met name in do oudo stad en de
„Friedrichstadt", waar de plunderaars
het in hoofdzaak op slagerswinkels en an
dere levensmiddelenzaken voorzien hadden
Door het 'ingrijpen der politie, die van de
hezettingsautoritedten verlof heeft gekre
gen moderne vuurwapens te dragen en
daarvan tegen de plunderaars gebruik te
maken, kon een uitbreiding der plunderin
gen worden voorkomen. De toestand in
Dusseldorf blijft echter zeer critiek, daar
bij do voortdurende opzeggingen van ar
beiders niet allen het aantal werkloozen
toeneemt, maar ook de onruststokers ver
sterking krijgen, temeer daar ook vele ele
menten van buiten de stad aan .de plunde-
ringen deelnemen. Bij gelegenheid van de
arrestatie van een grooto groep plun
deraars bleek, dat deze slechts voor een
zeer klein doel uit werkloozen uit Dussel
dorf bestond, en vorder uit separatisten,
wier legitimatiepapieren bewezen, dat ze
uit Polen en uit andere plaatsen afkom
stig waren. Zij zijn door de bezetting ont
wapend en uitgewezen.
Do plunderingen van vrachtauto's, die
levensmiddelen van huiten aanbrengen,
duren voort. Zij worden aan de grens van
de stad door do plunderaars aangehouden
en leeggeroofd. Do diefstallen en plunde
ringen strekken zich den laatsten tijd ook
lot kolentransporten der industrie. Zoo
n kolentrein van de „Rheinische Me
al: va ren- und Maschinefabrik" voor drie
kwart van zijn inhoud beroofd. In de
stadswijk Grafenherg trachtten roovers in
het kantoor van de tram den conducteurs
hun ontvangsten aan tramgelden af le ne
men, hetgeen echter mislukte.
Botsingen to Kaisers-
lautern en Mainz.
Te Kaiserslautern hebben de separatis
ten de Rijnlandsohe vlag op het stadhuis
geliescben. De Duitsche politie kwam tus-
schenbeide; er zou con ncgenal gewonden
gevallen zijri.
To Mainz kwam bij do beloogingcn de
Duitsche politie in hotsing met troepen
werkloozen, waarhij eveneens verscheide
ne gewonden vielen.
DE CRISIS IN CE ENTENTE.
Esn aceoord i;i den Gezantenraad. -
Geen maatregelen t e g c n d e n
c x-k roonprins.
Uit Parijs wordt gemeld, dat in do zit
ting van den gezantenraad van gister-
Dr. ZEIGNER, de ex-premier van Sak
sen, die beschuldigd wordt van corruptie
in zijn kwaliteit als Saksische minister
van justitie.
avond men tot overeenstemming is geko
men inzake den inhoud der beide nota's,
welke aan de Duitsche regeering zullen
worden overhandigd, n.l. een omtrent de
hervatting der militaire controle en een
tegen den terugkeer van den ex-kroon
prins.
In do eerste nota wordt o.m. verklaard,
dat de geallieerden besloten hebben, dat
de werkzaamheden van de militaire con
trole-commissie en van de commissie voor
do luchtvaart onverwijld moeten worden
hervat en wel op het tijdstip, dat door den
president van de commissie aan de Duit
sche regeering zal worden medegedeeld.
Ingeval dezo werkzaamheden van de zijde
der Duitsche regeering of van Duitsche
onderdanen obstructie mochten onder
vinden, handhaven de geallieerden hun
rechten om do maatregelen te nemen, die
zij geschikt achten, ten einde de uitvoe
ring- van do desbetreffende bepalingen van
het vredesverdrag te verzekeren.
In de nota betreffende den terugkeer
van den ex-kroonprins wordt van geen
sanctie of tegenmaatregel gesproken, alleen
gevoelen de geallieerde regeeringen zich
verplicht te verklaren, dat zij de Duitsche
regeering ten volle Te_.aJ woordelijk hou
den voor de gevolgen, welke uit den terug
keer van den ex-kroonprins zouden kun
nen voortvloeien en zij wijzen de Duit
sche regeering er op, dat deze gevaren zou
kunnen opleveren, waartegen de geallieer
de mogendheden gedwongen zouden kun
nen zijn, maatregelen te nemen.
Oostenrijk.
Oostenrijks herstel.
Groote financieele
vooruitgang.
De Oostenrijksche begrooting voor het
jaar 1924, die bij den Nationalen Raad is
ingediend, sluit met een deficit van 836
milliard tronen, tegen een deficit van
1664 milliard verleden jaar. Dezo vooruit
gang is in hoofdzaak toe te schrijven aan
de verhoogde staatsinkomsten uit de mo
nopolies, welko vermeerdering ongeveer
400 milliard bedraagt; verder aan het
feit, dat het deficit der spoorwegen met
440 milliard is teruggebracht.
Engeland.
De hongerstaking in Ierland.
Een hongerstaker overleden.
Dinsdag is het eerste slachtoffer geval
len van de hongerstakers in Dublin. Barry,
uit Cork, is overleden na 35 dagen zich
van allo voedsel te hebben onthouden.
Rusland.
De groeiende oppositie.
In Rusland is den laatsten tijd een
groeiende oppositiegeest duidelijk merk
baar en al deelt men geenszins het ge
loof van hen, die daarin een voorbode van
het spoedige ineenstorten van het bolsje
wistische regiem zien, dan zijn toch deze
symptomen van buitengewoon veel be
lang, want zij vertellen, dat de doffe be
rusting, die tot nu toe de stemming der
Russische massa kenmerkte, begint te ver
dwijnen.
Dat de groei van den oppositiegeest den
holsjewistischen machthebbers veel zorg
baart, ligt voor de hand. Deze bezorgdheid
vindt uiting in do vele arrestaties en de
portaties, die den laatsten tijd hebben
plaats gehad, cn in een zekere nervositeit
van de leiders. Ook op do bijeenkomsten
van de communistische fractie van het
congres der sovjets, dat nu te Moskou is
bijeengekomen om de nieuwe constitutie
vau de onlangs opgerichte Unie van Sovjet
Republieken te bekrachtigen en andere
gewichtigo wetsontwerpen te bespreken.
Op de vergaderingen van de commu
nistische fractie werd door de vertegen
woordigers uit de provincie gewezen op
liet feit, dat de ongeorganiseerde werklie
den. die vroeger de communistische partij
goed gezind waren, nu, ten gevolge van
do heerschcndc crisis en' toenemende werk
loosheid, meer cn meer tot de oppositie
overgaan. Iedere moeilijkheid in het be
drijf, het niet op tijd uitbetalen van
loonen, het gebrek aan levensmiddelen, dat
nu en dan door toevallige omstandigheden
ontstaat, de woningnood, misoogst, epide
mieën, zelfs natuurrampen, van alles
wordt de schuld aan de communisten ge
geven.
Do communistische groepen op de fa
brieken valt het nu moeilijk op de verga
deringen van het personeel de verkiezing
van hun candidaten voor het fabrieksco-
mité door te zetten. Sommige commu-i
nisten, en onder hen zeer verdienstelijke
leden der heerschende partij, weigeren zich
candidaat voor lid van het comité te stel
len, uit angst bij evontueele botsingen met
de werklieden hun invloed op de arbeiders
volkomen te verliezen.
Op de fabrieken van Moskou cn Pe
tersburg en omstreken eischen de arbei
ders, dat bij inkrimping van het personeel
de communisten de eersten zullen zijn, die
ontslagen worden. De vertegenwoordigers
van het platteland waarschuwen, dat ook
onder de hoeren de oppositie-geest steeds
toeneemt. Ieder spreker eischte, dat de
autoriteiten handelend zouden optreden,
doch niemand kon zeggen, welke practi-
sche maatregelen genomen moeten worden.
Van het Vaticaan.
Een onderscheiding aan Lang.
De H. Vader heeft Anton Lang, de ver
tolker van de Ghristusrol bij do passie
spelen van Oberammergau, tot ridder van
de Pauselijke St. Gregoriusorde benoemd.
In de breve, wordt o.m. gezegd, dat de
Paus bijzonder verheugd was den heer
Lang, bij wien hij vroeger eens bij ge
legenheid van een passiespel als gast had
vertoefd, deze onderscheiding to kunnen
verleen en.
BiHHEISLA^D
De Kabinetscrisis.
Formatie van een Rechtsch Kabinet?
De Haageche redacteur van de „Msb."'
meldt:
Heb schijnt, dat -do heer Kooien bezig is
te trachten een rechtsch Kabinet te for-
meeren. Hij zou daarbij aldus te werkjjaan,
dat hij eerst do rechtsche fracties polst
over de vraag of zij een rechts Ka
binet. willen steunen en baar vervolgens
de vraag voorlegt, of zij aan een door
hem geformeerd Kabinet haar
medewerking willen verleenen, om daarna
aai* de rechtsche groepen een program als
basis voor de samenwerking aan to bieden.
De onderhandelingen zouden op het oogen
blik in het tweede stadium verkeeren, nl.
dat thans de vraag aan de orde is, of de
rechtsche partijen een eventueel Kabi
net-Kooien zonden willen steunen.
Naar wij meenen te weten, heeft mr. dr.
Kooien, gisterenmiddag een onderhoud ge
had met den Voorzitter van den Minister
raad, Jhr. mr. Ruys de Beerenbrouck.
DE ONDERWIJSUITGAVEN.
Uit liet voorloopig verslag.
Blijkens het voorloopig verslag der Twee
de Kamer over de begrooting van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen vestigden
vele leden de aandacht op de hoogst be
langrijke stijging van heb bedrag, dat jaar
lijks door het Rijk voor het onderwijs wordt
uitgegeven. Zij betoogden, dat maatregelen
moeten worden beraamd om aan die stij
ging een einde te anakefl. Deze leden meen
den, dat belangrijke vermindering der kos
ten van het lager onderwijs slechts is te
verkrijgen door wijziging van de lager-on-
derwijswet 1920.
Hot onderwijs zal over de
geheel© lijn moeten worden
vereenvoudigd. De sterke centrali
satie van het lager onderwijs leidt tot zeer
kostbare bureaucratie. Ook van het onder
wijzend personeel zal meer moeten worden
gevergd.
De voornaamste oorzaak waardoor het
onderwijs hier te lande zoo zware eischen
stelt aan de openbare kas is volgens vele le
den hierin gelegen, dat in de wotsgeving
het openbaro onderwijs nog
te veel a 1 s regel geldt. Het
Rijk en de gemeento g3an er nog al spoe
dig toe over zelf scholen van allerlei aard
te stichten in plaats van zich te beperken
tot heb steunen van heb particulier initia
tief.
Verscheidene andero ledeü konden zich
mot de tot dusver weergegeven beschouwin-
gen niet vereenigen.
Sommige leden bepleiten de opheffing
van het Departement van Onderwijs, Kun
sten cn Wetenschappen als afzonderlijk De
partement.
Vrij algemeen achtte men bezuini-
gin g op het m i d d d e 1 b a a r on
der w ij s noodzakelijk.
Verscheidene leden bepleitten opnieuw,
ter bezuiniging, de opheffing van
oen der Rijks universiteiten,
bij voorkeur clie te Utrecht. Vorder werd
door verscheidene leden in overweging ge
geven, alle Rijksinstellingen van hooger on
derwijs te stellen ender een gemeenschap
pelijk curatorium.
Gevraagd werd. of de Regeering thans
bereid is te bevorderen, dal aan het met
HET VOORNAAMSTE NIEUWS*
BUITENLAND.
Heden komt de rijksdag weer bijeen.
Een criticke dag voor Duitschiand. Zal
Stresemann vandaag vallen?
De crisis In de Entente is weer voorbij.
Twee nota's worden aan Duitschiand ge
zonden.
In Ierland is een hongerstaker overleden
BINNENLAND.
De Tweede Kamer In het voorloopig ver-:
slag van de begrooting over onderwiis-
bezuinigingen.
De Kabinetscrisis. De heer Kooien
schijnt In het vormen van een rechtsch
Kabinet te zullen slagen. Zal hij zelf da
premier v/orderr
LEIDEN.
Bouw R.-K. Jongens- en R.-K. Meisjes
school (Gemeenteraad, 2de blad).
B. en W. stellen strengere bepalinger
voor voor verlofzaken.
R.K. Huisvestings-Comilé.
LEIDEN EN OMSTREKEN.
Voor Duitsche Priesters:
Vorige opgave f 237.C&
N. N., Lcideu 2.50
v. d. S. l.CO
Totaal f 243.50
Voor Duitsche Kloosters:
Vorige opgave f 211.50
.N N., Leiden - 2.50
x Totaal
Voor Kath. Rijnland:
Vorige opgave
N. N., Noordwijkcrbout
E. P., Noordwijkerbout
Collecto R.-K. Kerk te War
mond
W. H. Roelofarendsveen
Familie J.
Totaal
In totaal ontvangen
Ontvangen bij den lieer J.
20 pak havervlokken.
f 1131.50
21.50
2.50
300.00
3.C0
2.00
f 1460.50
f 1914.50
d. Heijden
goed gevolg afleggen van een doctoraal
examen aan de Handelshoogeschool te Rot
terdam wettelijke bevoegdheden worden'
verbonden.
Het Leidscb Academisch
Ziekenhuis.
Algemeen werd gevraagd, wat do voorne-
mens der regeer mg zijn met betrekking tob
het nieuwe Leidsche academisch ziekenhuis
en de daarbij behoorendo gebouwen. Men
vroeg grondige inlichtingen, aan welke om
standigheden of personen heb treurig ver
loop van deze aangelegenheid is te wijten.
Verscheidene leden verklaarden vermin
dering van de salarissen der on-J
der wijzers bij het lager onderwijs noo-
dig en mogelijk te achten. Bij vele andero'
leden vond zulks, zoowel wat betreft de
wenschelijkheid van salarisverlaging in het
algemeen als wat betreft het daarbij ma
ken van onderscheid tusschen gehuwden en'
ongehuwden en tusschen mannen en vrou
wen krachtige tegenspraak.
Opgemerkt werd dat de minister verleden:
jaar toezegde te zullen overwegen of aan'
personen, die de Rijksacademie
van Beeldendo Kunsten te Am
sterdam hebben doorloopen, voor de vakken'
waarin zij met goed gevolg aan de Acade-
mie examens hebben afgelegd, vrijstelling to
verleenen bij de akte-examens krachtens
de Nijverheids-onderwijswet. Men zou gaar
ne de uitkomst van die overwegingen vor-
nemen.
De kolenuitvoer naar Nederland
stopgezet?
De redacteur van de „Msbd." te Berlijn'
seint d.d. 21 November aan zijn blad:
Het Berliner Tageblatt laat zich uit
Gelsenkirchen seinen, dat do Franschen
gisteren den uitvoer van steenkolen naar
Nederland en Italië verboden bobben.
Uit Kaldenkirchen wordt dat
do onderhandelingen tusschen de mijn-'
ondernemers en de georganiseerde^ mijn-
werkers mislukt zijn, door de weigering
der arbeiders, om den arbeidstijd van
voor den oorlog te aanvaarden.
De ontslagen blijven gehandhaafd. Do
Franschen pogen met alle middelen do
mijnbezitters tot toegeven te dwingen.
Dinsdag werd o.a. aan de aan Neder
land leverende mijnen door de micummet
onmiddellijke inwerkingtreding, iedere uit
voer naar bet neutrale buitenland verbo
den.
Uit de textielnijverheid.
Dinsdag heeft in Den Haag, op uitnoodi-
ging van den directeur-generaal van den ar
beid, oen bijeenkomst plaats gehad vafl
