Tweede Blad
laatste derCzaren.
Maandag 19 November 1923
UIT DE PERS
DE VRIJHEIDSBOND WIL MEEDOEN.
De Maasbode schrijft:
lüfr. Dresselhuys, die na de chirurgi-
fChe behandeling -welke hij onderging
rich haast om zijn aandeel te hebben aan
hut buiten-parlementair debat over de op
lossing der Kabinetscrisis, ziet uiteraard
niet gaarne, dat door den terugkeer van
een rechtsch ministerie de toestand min
meer bij het oude zou blijven. Daar
voor toch heeft hij niet het odium van
fen deel zijner partij op zich willen laden
joor mee te helpen aan het om hals bren-
?n van do Vlootwet.
Met een rechtsch Kabinet zouden we
Ïulgens hem „in het moeras" blijven.
Jeer lokt hem, volgens het gepubliceerde
jiterview, aan een Kabinet ad hoe, dat
rich louter zou interesseeren voor de
;coDomische en financieel© reconstructie,
naar dan een parlementair ministerie,
oor welks meerderheid de Vrijheidsbond
raarne het materiaal zal aandragen.
Het lijkt ons zeer onwaarschijnlijk, dat
,|o huidige formateur zelfs ten einde raad
ook in die richting naar een oplossing
weken zou; dat hij daarmee ons volk aan
au stevig regeerkrachtig bewind zou hel-
gn, zal wel niemand beweren. Men kan
Vel met de noodige lyriek bespiegelingen
iouden over een „nationaal-parlemen-
lif' kabinet; docli de nuchtere werkelijk-
moet toch ietwat anders zijn. Alleen
op het stuk van economisch herstel
al het heel wat voeten in de aarde heb-
ii aan rechtschen en linkschen kant
a homogene meerderheid te vinden. En
ld al, dat men daarin slaagt, wat dan
denken van een regeering, die do hoo-
- m beginselen maar zoo lang opbergt?
Overigens is bet oogmerk van den Vrij-
eidsbond-voorzitter doorzichtig genoeg,
[jj wil natuurlijk met een deel van rechts
i zee, ten einde aldus de breuk in de
Khfsche partijen, waarop al w^t links
oudt dacht, te forceeren.
Eu zoo iets noemt men dan: de natio-
ilo gedachte over partij-egoïsme laten
pieren.
BINNENLAND
i
De Kabinetscrisis.
De onderhandelingen.
Van doorgaans goed ingelichte zijde
ïrnemen wij aldus het „Hbld."
it de stappen, tot heden door mr. dr. D. A.
N. Kooien in do richting der oplossing
11 de regeoringscrisis gedaan, zich heb-
la bepaald tot liet pogen, de drio gr'oe-
m der rechterzijde lot elkaar te bren-
Na met mgr. Nolens de mogelijkheden
hebben nagegaan die de opdracht van
M. tot oen kabinetsformatie kunnen
sgunstigen, heeft do beer Kooien gecon-
jl seerd met in den Haag gevestigde lei-
ks der Ghristelijk-Historische en Anti-
levolutionaire fracties.
Deze besprekingen, die nog zullen wor-
fen voortgezet, hebben uiferaard slechts
in vooiioopig karakter, maar tot nu too
iordt in Protestantsch-recbtsche kringen
het welslagen van dr. Kooien getwij
nd. De Anti-Revolutionaire Kamerleden
men verzekerde ons dat geen enkele
larvan kan worden uitgezonderd
elen niet veel voor de vernieuwing der
.htseho coalitie. Het Kamerlid mr. J.
de Wilde, hoofdredacteur van de „N.
Jaagsche Ct.", maakt zich van die ge-
indheid dor A. R. leden van de Tweede
lamer do tolk door in dat blad to ver
ben, dat de tijd voor zijne partij is
tornen om weder kracht te -zoeken in
aar isolement. Buiten de Kamerfractie
ian in anti-revolutionaire kringen an-
re stemmen op.
In ..De Rotterdammer" bepleit de hoofd
acteur prof. mr. P. A. Diepenhorst,
Knadering tusschon de groepen der
diterzijde op oen goed accoord. Of-
FSjJiSJLETChlM
•Historisch verhaal uit het hedendaagsche
Rusland),
door Narrator.
(Nadruk verboden).
Zelfs de Doeina, die na tweemaal ont
wilden te zijn, eindelijk een regeerings-
sKirclerheid laad. opgeleverd uitte baar
ifonhyaardiging over dit optreden der
Moriteiten en buiten de Regeering om,
i zij een deputatie aan van twaalf
onen uit haar midden, die onder lei-
van den president Redsjanko den
'zaar een request aanboden, waarin, in
^t belang van de rust van het land, werd
gagel, dat de schuldigen, die dit
•wdbad hadden uitgelokt, openlijk zou-
k worden gestraft.
Czaar, die Donderdagmorgen reeds
^sfer Calitzin had laten ontbieden en
jirag tegen hem was uitgevaren, ontving
deputatie^ nog Donderdagavond en be-
5?° Redsjanko deze zaak onmiddellijk
te zullen nemen.
Galitzin had dien morgen zijn politiek
«oorig verdedigd en den Czaar er op go
J0?'bet noodzakelijk was geweest,
drachtig werd opgetreden en dat nu
y&t wel spoedig zou worden hersteld.
de Czaritsa was die meening toe-
aia en toen do minister het paleis ver-
Was <1© verontwaardiging van den
f aanzienlijk bekoeld.
argumenten en de medodeelingen 1
J schoon liet hernemen en het blijven inne
men van een zelfstandige positie ook vol
gens de meen'ng van den lieer Diepen
horst hare bekoring heeft, acht hij het
toch onjuist de rechtsche coalitie niet te
herstellen. Hij wil liaar behouden, mits
hehcorlijko waarborgen tegen herhaling
van hetgeen de crisis leidde, worden ver
kregen. Door het Proteslanlsphe deel der
coalitie wordt echter niet verwacht, dat
mr. Kooien reeds ditmaal in het hereiken
van dio overeenslemm'ng zal slagen.
Waar nu zijn pogingen, gelijk uit boven
staande blijkt, zich vooralsnog bepalen
tot ..liet uitsteken van voelhorens", ligt
bet voor de hand, dat aan bet uitnoodigen
van personen tot het aanvaarden der mi
nistersportefeuilles nog niet. wordt go-
dacht.
Do Haassche correspondent van de
„Standaard" meldt, dat Mr. Kooien hier
en daar personen schijnt ie polsen over
do mogelijkheid der vorming van een ex
tra-parlementair kabinet, dat dan als
voornamste taak zau hebben de oplossing
van hot bezuinigingsvraagstuk.
Het C e n t r u m betoogt, dat het bericht
dat aan den voorzitter der Tweede Ka
mer door do Koningin opdracht is gege
ven, een nieuw Kabinet te vormen, nadat
Mr. Kooien kortelings'opnieuw door
H. M. ontvangen was, wel niet onver
wacht komt.
Do heer Kooien heeft de opdracht in
overweging genomen, wat als een eerste
stap is te beschouwen; en al is daarmee
nog niet gezegd, dat hij de laak ook zal
volbrengen, liet vertrouwen, dat. de Ko
ningin in hem blijkt te stellen, en dat
ongetwijfeld door zeer velen in den lande
wordt gedeeld, wekt gocdo verwachtingen
Dat hem een opdracht tot Kabinels-for-
matie is verleend, zal daarom, gelooven
wij, naar verschillende zijden voldoe
ning wekken.
Hij zal dit staat wel vast bij allen,
die hem kennen niet over ijs van één
nacht gaan, maar zorgvuldig wikken ca
wegen.
En slaagt bij in de vorming van een
nieuw ministerie, dan kan men or even
eens zeker van wezen, dat hij de taak
van dat Kabinet vooraf scherp heeft afge
bakend en daarvoor de noodige overeen
stemming lieeft verkregen, teneinde het
zooveel mogelijk te doen beantwoorden
aan de eisclien der huidige situatie, en de
oplossing der hangende problemen,
politiek en financieel!
De Nederlander merkt o.ra. het
volgende op:
Of hiermee do crisis, als hot ware is op
gelost.. mag voorshands betwijfeld wor
den. Mocht het den heer Kooien geluk
ken voor de oplossing der meest branden
de epiaestiès (financieel herstel, beveiliging
van Tndië, onderwijshervorming, sociale
verzekering) een formule te vinden, die,
zcowel de uiteen!oopende begeerten :n
eigen groep, als de wenschen der Anti-
revolutionnairen en Christelijk-Histori-
schen bevredigt dan blijft nog liet poli
tiek bekwaar der A. R. tegen den gevolg
den getng van zaken. Ook zal'het. feit, dot
de Kabinetsformateur weder een Reomsck
Katholiek is zeker aan Ghristelijk-his-
torischo zijde en ook bij do A. R. -— het
toetreden tot eenig nieuw samenwerken
niet vergemakkelijken
De Chrisieiijk-Hisiorischsn en de coalitie.
In de „Nederlander" treffen wij vol
gend ingezonden Schrijven aan:
Geachte Redactie,
Het zij ons vergund, in verhand met
de hangende crisis, door middel van uw
blad een ernsliffen wensc-h ter kennis van
onze Christ.-Hist. Unie to brengen. "Wij
willen thans geen critiek oefenen op het
regeeringsbeleid zoo min als op do kabi-
netsvorming sinds 1918, doch wij meenen
zeer bepaald, dat thans teruggekeerd moc-t
worden lot do vroeger steeds gevolgde ge
woonte om n.l. do vorming van 'n rechtsch
Ministerio op te dragen aan een Protes-
tantschen premier. Wij zijn overtuigd en
zijn ons ook bewust hierin te spreken na
mens vele in onze partij, dat zeer bepaal
delijk in do keuze van een premier het
Protestantseh karakter onzer natie tol
uiting behoort to komen. Wij dringen er
daarom ten sterkste op aan zoowel bij
ons Hoofdbestuur als bij onze Kamerfrac
tie, dat in die richting met allo kracht cn
allo beslistheid zal worden gewerkt.
van do deputaties uit de Doeina, die hem
mededeelde, hoo scherp in liet algemeen
de politiek van Calitzin werd -veroordeeld,
hadden hem*weer'ernstig in zijn overtui
ging geschokt en hij was Vast voorne
mens aan den wensch van de Domna te
voldoen.
Zelfs do Czaritsa, die anders zooveel
invloed op hem had, was niet in slaat
hem tot andere gedachten te brengen en
liet eenige, wat zij kon bereiken, was dat
do Gzaar nog geen overhaast besluit nam,
anaar den volgenden dag met Grootvorst
Nicolaas de zaak zou bespreken.
Ondanks haar anti-pat hie tegen den
Grootvorst, moest zij erkennen, dat hij
een zeer intelligent staatsman was, met
een ruimen en vooruilzienden blik en
daar zij begreep, dat do huidige situatie
zeer ernstig was, stelde zij op hem nog een
groot vertrouwen.
Zooals onze lozers wel begrepen zullen
hebben, was Grootvorst Nicolaas de- laat
ste 24 uren niet werkloos gebleven. Toen
hij do eerste mededeelingen ontving van
hetgeen er Woensdagmiddag was gebeurd
luid hij ineens do situatie overzien. Wat
hij reeds enkele dagen lang bad gevreesd,
was dan gebeurd, en bij achtte de cata
strofe onafwendbaar.
Donderdagmorgen vroeg was Grootvorst
Michaël reeds bij hem geweest en beiden
waren na lango discussies tot de conclu
sie gekomen, dat de toestand hopeloos
was, terwijl de gouverneur van Peters
burg, dien hij Donderdagmorgen nog voor
Grootvorst Michaël bad ontvangen, even
eens. het ergste gebeuren vreesde.
Beide staatslieden zagen geen enkelen
Met de meeste hoogachting en dank
voor de plaatsing, uw dw.,
P. J. Kromsigt. H. Bakker, L. G. W.
Ekeriug, A. Klinkenberg Jr., A. G. H.
Hoogenhuijze.
Amsterdam, 13 Nov. 1923.
Bij welk document de christelijk-histo-
risclie redactie 0.111. do volgende kan'ctse-
ning plaatst:
Wij plaatsen dit schrijven van een vijf
tal predikanten van naam en vertrouwen
in de Nederlandscb Hervormde Kerk en
in de Evangelisch-Lutherschc Kerk aan
het hoofd van ons blad cn aanvaarden
zijn "inhoud als uitgangspunt voor onze
beschouwingen van beden.
Indien (Wij spat.) sprake ware
van eenig recht dan.waro het aangewe
zen, dat de Kabinets-formateur gekozen
werd uit den kring der Ghristelijk-Histo
rische Unie.
Do „Ned." verdedigt' dan deze 0. i.
zeer aanvechtbare meening en vervolgt
dan:
„Het ministerschap is een moeilijk
ambt. Het eischt niet slechts groote ken
nis van de te helieeren' afdeeling van
's-lands zaken; maar bovendien gaven en
krachten, die bet den -Minister in en bui
ten het parlement mogelijk maken het
goede, dat hij zoekt, ook te verwezenlij
ken.
Maar voor den Eersten Minister zijn
bijzondere gaven cn krachten vereischt en
in onze dagen klemt deze eiseli drievoudig.
Wij noemen slechts cnkc-lc punten: de
verhouding tot bet buitenland, het her
stel onzer financiën, de defensie, het be
houd der koloniën, het onderwijs, de so
ciale verzekering, de -arbeidsbescherming,
1 elk dezer onderwerpen schreeuwt 0111
voorziening. Waar is de man, dio elk de
zer onderwerpen althans ccnigszins be-
heerseht die de gave hec-ft zijn ambt
genoot.? n te leiden en tevens hen (naar
Iran bijzondere bekwaamheden) zelfstan
dig hun departement te laten beheeren
die in eigen partij bet volle vertrouwen
geniet en tevens bij do andere groepen
niet onbemind is die eigen inzicht kan
dóórzotten en tevens voldoende vatbaar is
voor overtuiging «floór. anöerer argumen
ten die, aan groote kracht, voldoende
voorzichtigheid cii beleid paart - die ten
slotte begaafd is met 200- sterk gestel,
naar lichaam en geest", dat liij dragen kan
de dageüjks-terugkeerc-nde zorgen cn moei
lijkheden van het leiderschap?
Waar is dio man? Dit 13 de alles-over-
kecrsChendo vraag, eigenlijk de oeiiige
vraag, dio gesteld mag worden.
Het kleine Nederland verkeert, to mid
den der stormen van dezen tijd, in groot®
zorg. Wijmeenen met eenig recht to mo
gen zeggen, dat liet grootste deel van ons
volk terecht voorloopig alleen uitkomst
ziet in het optreden van een krachtig
rechtsch Kabinet.
Do greote vraag voor Nederland's toe
komst is deze: zuilen dp drio groepen der
Rechterzijde, elk op zich zelf, innerlijk
één blijven en dan samenwerken tot vor
ming iaueon-, nationaleRegceri.ng cf
zullen, deze groepen (inzonderheid clo
Room'sch-Katholieke Staatspartij) uiteen
vallen in een aristoëratiscli-kapitaïistisch
dool en oen-demoeraiisch-arbeiders-deel?
Mocht liet laatste gebeuren, vrat God ver
hoede, dan ware het logisch onvermijde
lijk gevolg, dat net democraiisch-arbei-
clers-dc-el versterkte de sociaal-dcmocrati-
scho heerschappij dat het aristocra
tisch-kapitalistiscb deel vriendschap sloot
met den vermolmend., 11 Vrijheidsbond.
Dan, ware gewonnen door de S. D. A. P.
het ontbindingsproces, voor welke bezwe
ring onze beste mannen him krachten ge
geven hebben.
Dit wil geen enkel eerlijk man uit één
der drio rechtsche groepen.
Wij willen blijven samenwerken op den
grondslag d?r Christelijke levensovertui
ging. om op dien grondslag liet regeerings
beleid op te trekken en liet gebouw van
ons volksleven in stand te houden en te
versterken. Alleen in die sfeer ook kan
sprake zijn van handhaving van het Pro
testantseh Christelijk karakter der natie
Maar dan zij men ook voorzichtig met
eigen rechtfa, hoe zeer ook gegrond en
niet eigen gevoeligheden, hoe zeer ook
verklaarbaar.
De groep, die meent, dat zij, onder deze
omstandigheden den Premier kan aan
wijzen zij ga, met do grootste vrijmoe
digheid tot Hare Majesteit de Koningin
en zegge: „bier-is onze man!" Do Konin-
uitweg meer, liet spel was uitgspeeld en
zij hadden verloren.
Somber gestemd waren de vorsten van
elkaar gegaan, zelfs een voorstel van
Grootvorst Michaël, dat Nicolaas naar den
Gzaai* zou gaan, had deze afgewezen.
Zelfs al zou hij_ afstand doen van den
troon, dan was toch uiets meer te red
den, liacl hij hopeloos opgemerkt.
Enkele ©ogenblikken na het vertrek van
Grootvorst Michaël ontving Nicolaas de
depêche van den Czaar, waarin hij naar
het Winterpaleis genoodigd werd.
Was de Gzaar eenigo dagen geleden bij
hem om advies gekomen, dan zou dit den
Grootvorst in buitengewone mate hebben
verheugd, uu maakte de brief hem echter
kregelig.
Met oen woedend gebaar smeet bij den
keizerlijken brief op de tafel. Nu alles
verloren is, wordt aan mij gedacht, nadat
tot nu toe al mijn adviezen in den wind
geslagen zijn, gromde hij in zichzelf.
Toch dacht hij er niet aan, om liet verzoek
to weigeren, daarvoor had hij te veel
plichtsbesef.
Wat er ook gebeurd nJccht zijn, een
verzoek van den Gzaar was voor hem een
gebod.
Onmiddellijk gespte bij dan ook zijn
degen aan en vertrok. Enkele minuten la
ter stond hij in den werkkamer van den
Czaar. 4
De Grootvorst schrok van het beeld van
dezen man.
Zijn oog-en waren diep ingevallen, een
bleeke kleur dekte zijn gelaat.
Reeds bij den eersten oogopslag zag
men, dat de Gzaar door een geweldige on
rust werd gepijnigd.
gin zal baar dankbaar zijn voor dit woord
Maar aarzelt men in deze aanwijzing,
om cenigo reden, gelegen in de omstan
digheden, gelijk die nu éénmaal zijn
of gelegen in den persoon, gelijk deze ons
innerlijk bekend is, dan zij men voorzich
tig in zijne eiscben.
Ten slotte nog dit. Het is voor eene poli
tieke groep, die het Kabinet wil steunen,
van minder bsteekenis of do Kabinets
formateur uit haar midden voortkwam en
hoeveel Ministers uit haren kring gekozen
werden dan wel of do Ministers, dio
tot liarcn kring gerekend worden, baar
beginsel ten volle kennen en dragen.
Elke politieke groep heeft in haar mid
den toegevloeiden en aangeworven aan
haren buitensten omtrek en princi-
pieelc vertrouwensmannen rondom haar
middenpunt. Het is thans eisch, dat uit
deze laatsten de leden van het Kabinet
voortkomen.
De Bouwbedrijven.
Een 48 ure n-w e e k.
Naar „Het Bouwbedrijf', het orgaan
der Ainsterdamsche Patroonsorganisaties
in do Bouwbedrijven, meldt, heeft de com
missie uit de samenwerkende patroons
organisaties besloten met ingang van 1
Maart 1923 do invoering van de 48-üren-
week (8 'A -urendag) voor de leden barer
organisaties verplichtend te stellen.
Hst huisraad van den ex-Kroonprins.
Aan liet ..Hbld." wordt het volgende
medegedeeld:
De voormalige kroonprins had Ier meu-
bileeriiig van zijn woning, de pastorie op
Wieriiigen, huisraad ter leen ontvangen
van Huize Doorn.
Dezer dagen, nu zijn de bezittingen van
dea kroonprins op het Zuiderzoc-oiland
ingeladen in een vrachtschuit naar Am
sterdam. Het was het plan de meubelen,
en wat verder aan den prins toebehoort,
in Amsterdam in verhuiswagens over to
laden ter expeditie naar Oels.
De kroonprins zou aan zijn secretaris,
den heer Berg, opdracht liebben gegeven
alles uit do pastorie naar Oels to zenden,
.dus ook do meubelen, welke do keizer had
ter lc-en gegeven.
Van dit.plan had men in huize Doorn
kennis gekregen cn do keizer, om te voor
komen, dat zijn meubelen naar Silezië zou
den gaan, heeft een notaris uit Doorn ver
zocht te Amsterdam op de meubelen be
slag te leggen.
Is het blad wel ingelicht, dan heeft de
notaris gisteren deze opdracht vervuld.
De meubelen van den keizer zullen dus,
in olie geval voorloopig, niet naar Oels
worden vervoerd.
T3QRCP-TEM790NSTELL1NG
II
Wij hebben reeds Zaterdag een kort
exposé gegeven van do Toorop-Tenloon-
stelling in. het Stedelijk Museum. „Do
Lakenhal''.
Zaterdagmiddag is in tegenwoordig
heid van tal van genoodigden de tentoon
stelling, welke gedurende een drietal we
ken zal worden gehouden, geopend.
De Voorzitter van de commissie van
het museum, wethouder Reimeringer,
cpendo de tentoonstelling mot een kort
geschiedde dan zulks bij andere tentoon
stelling cp c-enigsz'ns plechtiger wijze
geschiedde dan zulks 3)ji andere ientcon-
slPingen, eeivocmte was, ges.kio-Icle met
het o-.g co Je verwachting- dal Tooivm hot
voornemen had te kennei gegeven bij de
opening to willen tegenwoordig zijn. He
laas heeft zijn kwaal hem verhinderd
hieraan gevolg te geven.
Spreker riep vervolgens ec-n woord van
welkom toe aan eten burgemeester en zijn
echtgeiiootc. jhr. en mevrouw De Gijse-
laar, alsmede aan de directeuren van ver
schillende musea, do leden van den ge
meenteraad en vertegenwoordigers van
verschillende kunstvereenigingen.
Spr. deed verder uitkomen, dal het
sinds jaren de wensch is geweest van de
commissie van De Lakenhal, hier een Ten
toonstelling te houden. Dank zij vcoral
de bemoeiingen van den directeur, mr. dr.
OvervoordCj zal men straks kunnen zien,
dat van verschillende zijden groote mede
werking is ondervonden. Spr. ze'de dat
hij moeilijk namen kou noemen. Ten op
zichte van één moest hij echter een nil—
Niettegenstaande de officier van dienst
den Grootvorst had aangekondigd, was
hij op zijn bureaustoel blijven zitten als
verkerdo hij met zijn gedachten in een ge-
verkeerde hij met zijn gedachten in oen ge
Grootvorst vlak naast hem stond, bemerk
te hij hem.
Nicolaas, zoo stamelde hij, ik heb U
laten roepen. Zegt gij mij, vrat moet ik
doen om to horstellen wat gebeurd is.
Ik vrees, Keizerlijke Hoogheid, zoo
merkte de Grootvorst ietwat bitter cp, dat
er niets meer to Herstellen is.
Bij het kooren van dit korte bescheid
schrok de Gzaar, als ging hem een clcctri-
seho stroom door bet lichaam.
Niets meer to herstellen, zoo herhaal
de hij langzaam. En dat zegt gij, Nico
laas
Het is mijn volle overtuiging Keizer
lijke Hoogheid.
Dus wij zijn reddeloos verloren, riep
nu do Gzaar uit, terwijl zijn houding veel
weg bad van een ter dood veroordeelde,
dio boort, dat- zijn vonnis onherroepelijk
geworden is.
Bewc-genloos zat do Gzaar een oogen-
blik in .zijn stoel, met -als 't ware ver
steende oogen voor zich uit te kijken.
De Grootvorst keek mot een medelijdcn-
den blik op den heerschor aller Russen
neer, een heerschar, dio nooit zelf g-e-
h eer sell t had, maar wiens zwakheid het
Russische volk ongelukkiger zou maken
dan de meest strenge voorvaders van hem
ooit mogelijk was geweest.
Na eenige oogenblikken scheen er
weer leven te komen in dit onbewegelijke
lichaam.
Nicolaas, zoo fluisterde de Czaar, ik
zondering maken, namelijk ten opzichte
van.de Koningin, dio voor deze tentoon
stelling het door Toorop vervaardigd por
tret van H. M. de Kfniingin-Moeder tijde
lijk in bruiklec-n' bad afgestaan.
Spr. besloot met den wensch, dat dozo
tentoonstelling van een kunstenaar, dio
zich bij zijn kunst door hcoge en heilige
goioelens laat leiden, zich in een druk
bezoek zou mogen verheugen cn gaf daar
na liet woord aan mr. Ovorvoorde.
Deze noemde het openen van deze len-
Gcn hcuglijko gebeurtenis.
\Vij kunnen Toorop ..onzen" meester noe
men. want wij Leidenaars meenen ecu
bescheiden aandeel gehad te hebben in
het leven van Toorop, die hier in zijn
jongensjaren verblijf hield ou op rijperen
leeftijd aan de duingrens van Leiden, te
Katwijk aan Zee, werkte.
pok Toorop vosït zich nog steeds lot
Lemen aangetrokken waar een zijnei
eerste groote tentoonstellingen gehouden
werd in het oudste gedeelte van deze La-=
konhal. Aan zijn belangstelling voor onze
stad danken wij voor een niet onbelang
rijk doel het feit, dat wij hier 62'self 1 de*
rijen 011 kunstwerken konden bijeeribrftn~
gen uit verschillende tijden, doch meest
ado van groote beteekeuis voor de kennis
van liet werk van den me aster. -
Naast den meester zelf zijn wij hiervoor
dank verschuldigd aau allen, die hun
heerlijke stukken beschikbaar stelden.
Onze voorzitter herdacht reeds het schoo
ns voorbeeld, hierbij door onze gel'of do
Koningin gegeven. Ik. aldus spr.. noem
daarnaast Z. D. II. den b'sschop Gal
lier.
Ik zal, aldus spr.. niet trachten eer.
beeld to geven van de groote beteekeuis
van Toorop voor de ontwikkeling 'van de
schilderkunst en daardoor van onze ge
heels kunstontwikkeling. Daarenboven zal
de heer Olto Tüsschenbroek eeii lezing
over Toorop en zijn werken te Leiden
houden. S'echts een enkel woord van
waar doering voor den rijk begaafden
kunstenaar, den wijsgeer-dichter in st'ft
en^ penseel, wiens rijke pb-anfasie ons on
gekende werelden van diepe gedachten
ontsloot, vastgelegd in .een lijnenspel van
Itöogo schoonheid, den fijngevoeligen por
trettist, die de diepste roerselen van de
menscheüjke ziel weet vast to griffen in
zijne fijne teekening cf in zoo rake trek
ken den mensc 11 ons schildert met veel
kleurig penseel.
Doch ook de stoere werker valt hier te
gedenken, voor wien geen werkwijze be
zwaren schijnt op te leveren, vcor wien
elke technische moeilijkheid slechts
schijnt geboden om die spelend te over
winnen. Geen inspanning is hem te veel
oni zijn techn scho bekwaamheden (e ver
beteren, welke hem den weg openen om
weder m ruimer male aan zijn schep
pingsdrang to voldoen, om de heeriijkc*
visioenen van schoonheid to benaderen,
dio in z<jn fijnbesnaardsn kur.stenaars-
geest ontluiken. Niets wat zijn geest be
roerde wee voor zijn hand onuitvoerbaar.
Zelfs met drijfwerk, glasschildering,
seelk'l-aai'dewerk, en email wist hij te
werken eia een hoog punt bereikte lilj in
het ontwerpen ven gfasschilderwcrk voor
monumentaal doel. Do bekende apostel
figuren on tie onen hieraan haar ontstaan
cn Nijmegen mag trotseli zijn op net glas-
schilderwerk in de St. Jozefskerk. Stil
zwijgend gaan wij bier do laatste act e
in do hofstad voorbij. Niets zeggen is hier
racer zeggen dan vele woorden. Toch
mogen wij bier niet nabalen den kunste
naar in gedachten de hand to drukken
i ij de hem zoo o 11 v e r d i e n d a a n-
gedane hoon. (Wij spat.)
Thans toonen do laatste werken weder
cc-n nieuwe uiting, zoowol in het tegen
elkander zetten van groote kleur vak kor.
als in de keuze zijner onderwerpen. Wij
zien weder een zich neigen naar symbo
liek en mystiek, doch thans gerijpt
door bet leven en gelouterd door
een diep ingrijpend c n rots
vast Godsvertrouwen. (Wij
spat.) Wij danken hieraan de Madonna's
cn de Heilige Families, waarmede ook in
rauw verband staat de Teeds zooveel
oudere sublieme teekening Adoratie
Brugge. De-strijd van den denker culmi
neert in de grootscho teekening de Pel
grim. waarin de meester zelf voortschrijdt
door den levensstrijd.
Gelouterde pelgrim, aldus besloot spre
ker, schrijdt voort: Laat uw hooge kunst
nog jaren oen lichting zijn in onze oogen
en ons het geluk schenken der bewonde
ring!.
rawa
heb dus afgedaan.
Ik vrees Keizerlijke Hoogheid, was
bet korte antwoord van den Grootvorst.
Maar dit antwoord gaf hem toch eerder
rust dan angst.
Dus Nicolaas, gij meent, dat ik mijn
waardigheid moet overdragen? vroeg de
Czaar, en er klonk weer iets van moed in
zijn stem.
Ik vrees, dat ook dit do situatie niet
meer redden zal, was opnieuw liet korte
antwoord.
Do rust van zooeven verdween bij den
Czaar opnieuw.
Met een bovendo slem bracht hij uit:
Dus go meent
Dat alles reddeloos verloren is, Kei
zerlijke Hoogheid.
Dus dat oizo dynastie geëindigd is?
Helaas, ja Majesteit.
Maar Nicolaas, riep de Gzaar op half
schreienden toon uit. Dat kan toch niet
waar zijn, Meent ge, dat ons volk dit wer
kelijk eis oh én zal.
Het volk is op dit oogc-nblik in die ma to
verbitterd, dat het met redelijke eisclien
geen rekening houdt.
De loon, waarop de Grootvorst dozo
woorden uitsprak, toonde duidelijk aan,
dat diens gemoed ten zeerste verbitterd
was.
Do Gzaar merkte dit dan ook zeer goed
en zijn onbeholpenheid werd. daardoor
nog vergroot.
Dus voor mij blijft niets over to
doen, vroeg de Gzaar.
fW'rlt vervolgd.)
