DONDERDAG 15 NOVEMBER 1923
58 jaargang.
INsQ. 4O08
e ^Idóohd (Soii/zmil'
OeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling
foor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
ij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
ranco per post I 2.95 per kwartaaL
[et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
rijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
itbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
1 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feesidagen I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. il.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gswona advertentian 30 cent per regel'
Voor Ingezonden Mede deelingen wordt het
n dubbele van het tarief berekend. u
Kleine adverieniiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.5O.
it nummer bestaat uit twes
laden.
De autobussen.
get Voorloopig Verslag betreffende de
.Tooling van Waterstaat'bevat den vol
gden passus omtrent 't autobusverkeer:
Verscheidene leden vestigden de aan-
cht op de oneerlijke concurrentie, door
[obussen aan intercommunale traan-
tangedaan, doordat zij vooral op
"drukke uren het verkeer aan de traru-
gen onttrekken en daartegen in de niet
irieelige uren, h. v. de vroege ochtend
en, de tramwegen voor de verkeersbe-
?[ten laten opkomen. Op die wijze zul-
vele tramwegen niet kunnen blijven
•laan.
,Zeer vele leden, die erkenden, dat bet
iobusverkeer in vele gevallen aan het
bliek goede diensten bewijst, vooral
sschen gemeenten, die nog niet van een
'«•binding zijn voorzien, waren des-
illemin van oordeel, dat dringend be-
ifto bestaat aan voorschriften, voor de
iligheid van het publiek, zoowel ten aan-
q van de stevigheid van de constructie
voertuigen, als met het oog op brand-
iaar in verband met de ligging van de
izinereservoirs en bet rooken in de wa
ls, Ook werd betoogd, dat voorschriften
üdig zijn met het oog op de zedelijkheid
verband met bet rijden des avonds met
frvollo en niet verlichte autobussen.
J)o hier aan het woord zijnde leden
ren voorts van oordeel, dat de auto-
a?n voor bet gebruik maken van de
jen een retributie of belasting behoo-
te betalen en dat voorschriften voor
maximum belasting op vele wegen,
iral veenpolders, vereisebt zijn.
.Ook werd gewezen op bet gevaar, dat
sliet publiek kan voortspruiten uit bet
irantwoordelijk woest rijden van auto-
"?n uit onderlinge concurrentiezucht.
.Opgemerkt werd, dat de noodzakelijke
ilingen op dit gebied niet kunnen uit-
ïh van de gemeenten, omdat er een-
van voorschriften moet zijn, niet al-
intercommunaal, maar ook inter pro-
piaaL Aangezien de wet betreffende de
abare middelen van vervoer van 23
ril 1880 (Staatsblad No. 67) voor bet
werking brengen daarvan geen vergun-
eischt, zal bet gewenscht zijn ten op-
bto van deze aangelegenheid een nadere'
Itolijke voorziening te treffen, waarin
de eerste plaats bepalingen zullen moe
voorkomen ten aanzien van de reclits-
fsjonlijkheid van do onderneming, - een
arborgsom tegen ongelukken, een con-
ie met regeling van de aansprak eb jk-
1 bij schade, de wijze van keuring van
motoren en de voertuigen, aJsmede ten
ïrien .van de geschiktheid en de be-
ïiamkeid van de bestuurders".
Is opmerkelijk, hoe zwart in dit heele
ik wordt gekeken naar de autobussen!
En toch, de een verschijnt na den ander
ze vormen geen philanthropische in
ging, waaruit "dus blijkt, dat er wat
2 verdient wordt, wat weer aantoont de
pnpathie, de voorkeur van zeer velen
ïr dit vervoermiddel.
Curieus is het motief voor een wettelijke
van het autobusverkeer in de
ïsle zinsnede genoemd, dat anders „de
smwegen niet kunnen blijven bestaan".
Hot „Handelsblad" van gisterenavond
^rkt hierop op:
pilaar als op den duur nu eens bleek,
bet reizend publiek den autobus boven
Iram prefereert, zou daardoor dan niet
in aangetoond, dat in de ontwikkeling
bet verkeerswezen de tram zijn tijd
t gehad en verdwijnen moet? En de
hier aan het woord, zouden waar-
nijulijk heel boos worden, als men
conservatief noemde!"
juist is dit gezegd.
Zeker, het autobus-verkeer moet worden
■ïêgelcl, geperfectioneerd, voorzoover noo-
het blijkt al roods noodig o. i.) ook
boven af. Maar het mag niet worden
%drukt en belemmerd om welke reden
iB ook. Dat zou reactionair zijn!
BHITEfêLÊfilö
politieke chaos in Duitschland.
Na den Putsch in Beieren.
e a onderzoek naar de
schuldigen.
Cisteren en eergisteren zijn nog slacht-
van den putsch op bet Waldfried-
yer aarde besteld.
Er worden pogingen in het werk gesteld
.,|obr alle gevallenen een gemeenschap
je graf to fitiohten, doch do overheid
ijldaartoe nog geen verlof gegeven.
J'J de bespreking van Von Kahr met
^sturen van verschillende vaderland-
bonden is gevraagd amnestie te ver-
®a voor alle daden tegen den staat,
^rband met den jongston staatsgreep be
-Aangezien echter nog goen veroor-
ygeu uit dien hoofde hebben plaats
i besloot men dit punt voorloopig te
ïUSfcen.
Naar de „Mchn. Augsb. Ztg." uit Ber
lijn verneemt, heeft do rijksregeering het
rijksgerechtsbof to Leipzig opgedragen een
onderzoek in te stellen naar de schuldi
gen aan den aanslag van 8 November, dit
in verband met de verklaringen van Hit-
Ier omtrent het afzetten van den rijks
president en do rijksregeering.
De staat van beleg.
De regeering heeft bekend gemaakt, dat
do staat van beleg voorloopig zal worden
gehandhaafd.
De rol van Ebibardt.
Omtrent de rol van Ehrardt bij den
Beierschen Putsch wordt nog medege
deeld, dat von Kahr in de bekendo lei
ders vergadering van 6 November had toe
gezegd, bet verzoek van Ehrhardt tot be
taling van de soldij der door hem in
Noord-Beieren bijeengebrachte man
schappen te zullen inwilligen. Ehrhardt
wilde het echter ook bij de zeer radicale
Hitler-mannen niet misdaan hebben. Daar
om liet hij verklaren, dat zijn brigade na
het vertrek uit bet gebied van Coburg in
geenen deele aan de onderdrukking der
nat ionaal-socialisten bad deelgenomen,
doch dat bij integendeel bij von Kahr
krachtig tegen een gewapend optreden te
gen Hitler bad gepleit en den wenscli bad
geuit, dat na de eerste botsing verder
bloedvergieten zou worden vermeden.
Uit do houding van Ehrhardt moet men
concludeercn, dat hij voornemens was de
leidende rol in den strijd om de nationale
dictatuur in Duitschland op zich te nemen
'De positie van Von Kahr
wordt sterke r.
Nu na de opwinding van de laatste da
gen in Munch en rust en bezonnenheid
weer de overhand hebben gekregen,
schijnt ook do positie van Von Kahr weer
sterker te worden. De katholieke studen
ten hebben een verklaring gepublicerd,
waarin zij zich achter, von Kahr scharen.
Ook de hond „Bayern und Reich", die aan
vankelijk tussohen v. Kahr en Hitleir aar
zelde, heeft zich thans vóór den algemee-
no staats commissaris verklaard, en na
kapitein Ehrhardt heeft nu ook kapitein
Heiss die, zooals men weet, reeds ocni-
ge maanden geleden den opmarsch naar
Berlijn aankondigde en destijds verklaar
de, dat zijn mannen desnoods zelf de ka
nonnen door Thurrngen zouden sleepon
zich ter beschikking van von Kahr gesteld
Zoowel hij als Ehrhardt stelden als voor
waarde, dat de door von Kahr verboden
nationaal-socialistiscbe en andere strijd
honden onder nieuwe, betrouwbare leiding
weer zouden worden toegelaten en dat
hun bet verder werken in vaderlandschen
geest zou worden mogelijk gemaakt. "Wat
Ehrhardt en Heiss onder deze „nieuwe
betrouwbare leiding" verstaan, lean na
Ehrhardt's rede voor de studenten te
Munchen niet aan twijfel onderhevig zijn
De nieuwe betrouwbare leider van de
nationaal-socialistische en andere strijd
honden is bijzei,f en zoo krijgen wij het
schouwspel te zien, dat de Beiersclie al-
gemeeno staatscommissaris von Kahr niet
alleen onderhandelt, maar zich ook laat
ondersteunen door dien uit de preventieve
hechtenis te Leipzig ontvluchten en nog
steeds bij vertrek vervolgden militairen
leider van de Kapp-Putsch.
Do communistische actie in Thurmgcn.
Werken in 't geheim.
Uit Weimar wordt gemold: In alle ste
den en dorpen in Thuringen, die (loor de
rijkswoer bezet zijn, heeft men omvang
rijk abthentiek materiaal gevonden. De
Himdertscliaften blijven niettegenstaande
het verbod bestaan; zij hebben vcor een
deel slechts hun namen veranderd. Na het
binnenrukken van de rijksweer in Thurin
gen zijn toch nog in -het openbaar oefe
ningen van dergelijke organisaties geliou-
dne. Op verschillende plaatsen zijn wapen
voorraden gevonden. Het geheime werken
wordt voor een deel door gemeente-auto
riteiten en besturen, die communistisch
gezind zijn, ondersteund, zoodat ook hier
arrestaties noodzakelijk waren. Op 11 No
vember hoeft aan de Thuringsch-Beiersche
grens een gewapende bende een Thuring-
scho politie-afdeeling bij Streufdorf aan
gevallen en een beambto doodgeschoten.
De censuur.
Het „Deutsche T a g e b 1 a 11"
verboden.
Generaal von Seeckt heeft tot nader or
der bet drukken en verkoopen van bet
„„Deutsche Tageblatt", het bekende or
gaan van de deutsehvölkische beweging
(Wullo en von Grafe), dat in bet num
mer van eergisteren de rijksweer aan
spoorde, in de politiek partij te kiezen,
verboden.
Onlusten.
Bij een onderzoek naar oen proletari
sche strijdorganisatie, naar aanleiding
van een diefstal van een machinegeweer
to Schwemmingen aan den Neckar inge
steld, is bet tot oen botsing tusschen po
litie en betoogeis gekomen. De politie gaf,
toen de menigte haar met steenen begon
te bcstooken een salvo af, tengevolge waai
van 1 persooai gedood én 5 a C anderen,
waaronder oen communistisch gemeen'.e-
raadslid, gewond werden.
DE RIJNLAND-REPUBLIEK.
Ds Separatistische beweging.
Bloedige botsingen met
nationalisten.
Leden van geheime organisaties,te Go
bi enz hebben, naar verluidt, talrijke se
paratistische posten en convooicn aange
vallen. Er is en twintigtal dooden to be
treuren.
Limburg door Separa
tisten bezet.
Dinsdagnacht zijn te Limburg separa
tisten binnengedrongen, 's Middags werd
door hen het door dc Sebutzpolizei slechts
zwak bezette stadhuis ingenomen. Over
het lot van den burgemeester en de amb
tenaren is nog nieas bekend. Het postkan
toor is door de separatisten omsingeld.
DE ECONOMISCHE CRISIS.
Do sanoerings-ai.tie.
De door do rijksregeering op 27 October
op grond van de machtigingswet uitge
vaardigde verordening welke de verhruiks
belasting voor suiker, zout en lucifers ver
hoogt en de speelkaarten-belasting in
goud waarde vaststelt, treedt 16 November
a.s. in werking.
UIT HET RUHRGEBiED.
Alle Krupp-directeuren in vrijheid.
Een „z a k o n v e r 1 o f"
toegestaan.
De Franse lie bezet tingsauloriteiten heb
ben aan alle Krupp-di ree leuren een za-
kenverlof toegestaan. Zij zijn reeds uit de
gevangenis to Dusseldorp ontslagen.
DE HERSTELKWESTIE.
Hei Gnderzcek naar de capaciteit.
De to behandelen punten.
Na het mislukken van de commissie
van experts, die in liet Amerikaansche
ontwerp zich had moeten bezighouden
met het schatten van Duitscliland'-s beta
lingscapaciteit, -zijn we dus nu terugge
keerd tot de Commissie van Hprstel, die,
geholpen door oen tot dit doel aangewezen
subcommissie, zelf tot bedoelde schatting
zal overgaan, daarbij steunende op de ge
dane technische studiën.
Uit goede bron meonen we to weten,
dat onderzocht zullen worden:
lo. do kwestie der leveringen in natura:
2e. de voorwaarden voor het morato
rium dat men aan Duitschland zou moe
ten toestaan;
3e. de stelselmatige saneermg der Duit
sche financiën;
4e. do in'workings telling van oen voor-
loopige financie-elo regeling;
5e. de bepaling van do betalingscapaci
teit.
Wat betreft bet acc-oord met de Duit-
sclio industrieelen vernemen wij, dat de
onderteekening daarvan door (1e geallieer
de vertegenwoordigers en de representan
ten der Stimies-groep Maandagavond om
half 9 zou hebben plaats gehad, maar dat
cenigo punten uit dat accoord nog han
gende blijven.
Critiek van Engelscho zijde
Men is te Parijs verontwaardigd over
de houding van den Engelschen gedele
geerde in de Commissie van Herstel, die
in antwoord op het Fransche voorstel tot
instelling van een (leskundigen-commisi-
sie oordeelde, dat dit net zooveel helpen
zou als pillen tegen een aardbeving. Hij
gaf tevens te kennen, dat naar zijn oor
deel de gebeurtenissen der laatste elf
maanden de uitvoering van het heele
Hoofdstuk VIII van het Verdrag van Ver
sailles, handelend over de schadevergoe
dingen, vrijwel geheel onmogelijk ge
maakt hadden. Bradbury wilde echter niet
stemmen tegen het Fransche voorstel om
do Duitschers te lioorcn, omdat hun de
ruimst mogelijke gelegenheid moet wor
den gegeven zich te verklaren.
Frankrijk.
Het onvindbare gemeenteraadslid.
Midol gearresteed.
Na verschillende incidenten tusschen
leden van den Parijschen gemeenteraad
on politie-beambten, die zich in de cou
loirs van 't stadhuis en tot in de zittings
zaal bevonden en door raadsleden werden
weggedrongen, is Miflol om half vier ge
arresteerd, toen hij trachtte de zittings
zaal binnen te komen.
Zwitserland.
De moordenaars van.Vorowsky
Co-nradi's v er o o r d e el i n'g
goëischt.
Sedert eenigen lijd is te Lausanne het
proces aan den gang tegen Gonradi c.s.,
die tijdens de conferentie van Lausanne
een aanslag pleegdo op de Russische ge
zanten. Conradi. die vroeger in Rusland
woonde on wiens familie veel van de
Sovjets heeft te lijden gehad, heeft zicli,
naar men weet, willen wreken op de
Sovjets voor al het leed, dat zij hem heb
ben aangedaan.
Hij wordt beschouwd als een revolutie
slachtoffer; sommigen beschouwen hem
zelfs als een held.
Gister eischte de procureur-generaal de
veroordeeling van den beklaagde Conradi
wegens moord, met inachtneming van ver
zachtende omstandigheden, onder welke
speciaal deze, dat (1e beklaagde „ernstig
geprovoceerd" was tot zijn daad.
Dit laatste zou ten gevolge moeten heb
ben, dat er hier geen minimum van straf
oplegging bestaat. Bij moord, die niet
ernstig geprovoceerd" is, bestaat er een
minimum van 15 jaar.
Het maximum bedraagt ingeval van
moord, dio ernstig geprovoceerd is, 7
jaar; ingeval van niet-geprovoceerden
moord 30 jaar.
Tegen Poloenin eischto de procureur-
generaal veroordeel!ng wegens medeplich
tigheid, zonder inachtneming van verzach
tende omstandigheden. In dit geval is het
Hof vrij in de strafmaat.
Spsnje.
Dc dictatuur.
Do verkiezingen voorloopig
uitgesteld.
Op het verzoek der voorzitters van Ka
mer en Senaat aan den Koning, om da
de verkiezingen onmiddellijk te doen plaats
vinden en het nieuwe parlement tegen 10
Deccmbc-r bijeen te roepen, heeft het Di
rectoire verklaard, dat liet parlemcut niet
zal worden bijeengeroepen, voordat dio
organismen zijn gezond gemaakt, welke
de basis vormen van een werkelijk wet-
tigo vertegenwoordiging van het land.
Het „gezond maken".
Heden werd een decreet gepubliceerd,
waarbij de verschillends commissies en de
huishoudelijke dienst van Kamer en Se
naat worden opgeheven.
Do voorzitters van Kamer en Senaat
hebben liun functies neergelegd.
Turkije
De kwestie van het kalifaat.
In weerwil van de officieele tegeuspraak
in zake een eventueel aftreden van den
kalief wil het er bij het publiek toch niet
in zoo meldt de „Times"'-correspon
dent to Gonstantinopel san zijn blad
dat deze aangelegenheid tot een bevredi
gend© oplossing zou zijn gebracht. Bijna
alle Turksche bladen houden, zich dan ook
bij voortduring bezig met het lot van het
kalifaat. De meerderheid der bladen is
sterk vóór het handhaven van den tegen-
woorcligen kalief Abdool Mejid. Er wordt
op gewezen, dat het kalifaat voor Turkije
van groote moreel©' waard© is. Men kan
dan ook nauwelijks gelooven, dat Turkije
dat juist een jaar geleden de wereldlijk©
van d© geestelijk© macht scheidde, de pre
rogatieven, welke in handen van den te-
genwoordigen kalief werden gelegd, thans
aan een ander zou overdragen.
Amsrik-.
De opstandige beweging op de Phiiippijnen
Onderdrukking van den
Katholieken godsdienst.
Men schrijft, aan d© „Msb.":
Sinds eenigen tijd circuleeren in de
pers berichten over een opstootje of op
roer onder de bevolking der Phiiippijnen.
Die berichten zijn vermoedelijk van Ame-
rikaanschen oorsprong cn zeer laconisch
gesteld. Het heet, dat de Spaansche bevol
king ontevreden is over het Amerikaansch
bestuur, dat het zich veTzet tegen de af
schaffing van traditioneel© religieuse ge
bruiken; doch daar is meer. Volgens twee
Spaanscho tijdschriften „El Santisimo Ro-
sario" cn do „Missiones Dominicase" is
het Katholieke volk uitermate verbitterd
over do stelselmatige directe of indirecte
verdrukking van den Katholieken gods
dienst en do klaarblijkelijke begunstiging
en bevoorrechting van liet Protestantisme.
De fiscus schijnt er zich op toe te leg
gen om de katholieke stichtingen te ruï
neeren en de protestantsche zendingen te
bevoordeelen; zoo is o.a. do drukkerij der
katholieke universiteit aangeslagen voor
hot ongehoorde bedrag van 19.000 dollars.
Men schijnt de drukkerij te willen nood
zaken om haar ateliers te sluiten, wat
een ramp zou zijn voor den katholieken
godsdienst, want de meeste boeken en ge
schriften van.' do katholieke weienschap
zien daar het licht.
Over den invloed der Amerikanen ook
in andere gewezen Spaansche koloniën be
reiken ons meermalen verontrustende be
richten. 'De macht der Ametrilcaanschfl
Protestanten of der Methodisten, en met
name van den dollar, is groot en voor het
Kaliolicismoschadelijk, zelfs verderfelijk.
HET VOORNAAMSTE NBEÜ'&S.
BUITENLAND.
Von Kahr weet zijn positie in Beieren'
weer to versterken.
Alle Krupp-directeurên hebben „zakeu-
vcr-iof" gekregen.
Onderdrukking van het KathoSicismr
op de Phiiippijnen.
BINNENLAND.
Door de hoofdbesturen der patroonsbon
den in het bakkersbedrijf is tegen 29 Dec.
a.s. de bestaande arbeidsregeling opgezead
De besturen der gezellen-organisaties zijn
uitgenoodigd tot een bespreking over een
nieuwe overeenkomst.
De Minister van Arbeid, H. en N. heeft
voor,,bakkerijen in verband met de a.s.
feestdagen, een langcren werktijd toege
staan.
Een belangrijke reorganisatie van dsn
dienst der Riiksveldwachi is naar verluidt,
in voorbereiding.
Ongeval met den Koninklijken trein bij
ZociermeerZegv/aart.
R.K. Huisvestings-Comité.
LEIDEN EN OMSTREKEN-,
Voer Duitsche Priesters:
Vorige opgave f 96.00
N.N; f 7.50
V. I-I. Leiden f 2.00
Uit dankbaarheid cn om zegen
in zaken f 12.50
Vcor Duitsche Kloosters:
Vorige opgave f 128.50
N. N. f 50
V. H. Leiden f 2.00
M. M. Alphen a. d. Rijn f 2.50
Voor Kath. Rijnlands
Vorige opgave f 182.00
v. D. Leidon f 10 GO
D. K. Leiden f 1.00
N. N. f 10.00
N. N. f 10.00
Dame.! R. Leiden f -5.CG
Dames V. Leider f 5.00-
J. d9 W. Leiden f 1.00
V. H. Leiden f 6.00
N. N. Leiden f 15.00
D. V% Groenendijk f 2.50
P. v. V. Hazerswoud-o f 10.00
Ontvangen bij den heer v. d. Heijden
van v. d. W. Voorschoten een pak kleeren;
W. B., Leiden, een kist bussen-melk; WccL
K.f Leiden, een kist cacao, suiker, nz.
Do nood in Duitschland is groot!
Het R.-K. Huisvestingscomité, dank
baar voor de ontvangen giften, vraagt
dringend cxm nog meerderen steun.
Men zendo zijn giften aan een der vol
gende adressen:
De hoeren Kap. Th. Blom, Oude Vest
223 en G. v. d. Heyden, Haarlemmerstw
220, de dames Mcj. V. Hollants, Visch-
markt 2, Mevr. Wilmer, Breestraat 32a en
Mej. A. v. d. Horst, Oude Singel 230.
Deze hoeren en dames zijn gaarne be
reid giften in gold. te ontvangen. (Giften
in natura gelieve men te bezorgen bij rlcn
lieer v. (1. Heyden):
TOEEDE KAMER.
Do afdeelingen der Tweede Kamer heb
ben" heden voor het voorstel van wet van
den heer Fleskena tot wijziging der wet van
5 Mei 1923 tot tijdelijke beperking van den
invoer van schoenwerk benoemd tot rap
porteurs de heeren Deckers, Beumer, Van
Dijk, Hermans en Mar chant.
Blijkens mededeoling van den voorzitter
der Tweede Kamer in de heden gehouden
vergadering heeft de gemengde commissie
voor de st-enographie uit do beide kamers
der Staten-Generaal tot voorzitter benoemd
de lieer Verheyen, lid der Eerste Kamer.
Tot rapporteurs voor het wetsontwerp
verhooging van den accijns op bier en van
/iet invoerreolvt op bier en op thee zijn door
de afdeelingen benoemd do heeren IC. ter
Laan, Snoeck Henkemans, do Monté Ver
Loren (tevens voorzitter), Zijlstra en Van
Vuuren.
Burgemeesters.
Bij Kon. besluit zijn benoemd i
tob burgemeester der gemeente Dinxper-
loo jhr. inr. H. R. A. Laanan Trip;
tot burgemeester der gemeente Wcst-
kapelle mr. W. J. Woldriiigh van der
Hoop, cn
met ingang van 15 dezer, tot burgemees
ter der gemeente Hayelte A. van der Sluis.
Rijksve'.d wacht.
Naar liet „Hbld." verneemt is eon. be
langrijke reorganisatie van den dienst dcr#
Riiksvdüv.T.cht in voorbereiding.
