l5e Jaargang. 12 NOVEMBER 1923 No. 4305 CeASONNEMENTSPfïiJSbedraagi bij vooruitbetaling foor Leiden Ï9 cent per week i 2.50 per kwartaal. Bij onze Agenten 20 cent per weck 12.60 per kwartaal. Franco per post 2.95 per kwartaal. Set Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, 'bij voor uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd ondagsblad 9 ct. Di4 blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zen- en Feestdagen I. Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEiDEN TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II. DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gd wo no advsrientiën 30 cent per ragol» Voor Ingezonden Medcdcelingen wordt het dubbelo van het tarief berekend. Kleine adverlenüën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver huur, koop en verkoop IÓ.50. pit nummep bsstaat uit twee bladen. Nationale trofs. Oorlogsroem en nationale trots 't jn twee dingen, die maar al te veel als È33st synoniem zijn beschouwd! En toch, de nationale trots kan geluk kig bestaan zonder oorlogsroem wij [ouden willen zeggen: kan juist het best gegrond, het meest gerechtvaardigd wezen •onder oorlogsroem. Met nationale trots nemen wij kennis de fiere houding, die minister Van farnebeek heeft aangenomen ten opzichte j?r geallieerden hij het vertrek van dén Dailscken ex-kroonprins uit Nederland. De minister heeft zich, naar de goede roontc der Nederlandsche diplomatie, proepen op onze wetgeving cn terecht in licht gestold, dat, waar de Nederland- wetten zich niet verzetten tegen het ifrirek van den prins, en de regeering ;f?ii internationaal-rechtelijke verplichtin- rra op zich heeft genomen, zij zich niet for de gramschap der vereenigde gezan- kan laten dwingen, om maatregelen nemeu, die strijdig zijn met ons recht p asyl. 'I Lijkt ons niet waarschijnlijk, dat de allieerden een agressieve houding zul- a aannemen tegenover onze regeering, aar diplomatieke onderhandelingen zal m ex-kroonprins-geschiedenis wel na :h sleepcn. Ook de oude keizer-kwestie dringt nu pnicuw naar voren. Zal men vanwege geallieerden nieuwe waarborgen eischen treffende den ex-keizer? Minister Van Karnebeek heeft groot ge- ig in diplomatieke kringen; zijn kennis wetenschap hebben oen internationale tputalie. En, nu het departement van Buitcn- indsche Zaken weer opeens midden in de 'langstelling staat, is het zeer te bejam- :eren, dat deze minister deel' uitmaakt ra een demissioimair Kabinet! amTEMLAMD politieke crisis in Duitschiand. De Beiersche bier-puisch. Het gebeurde in de bierkneip ooggetuige van de overrompelings- rao in Biirgerbraukeller weef daar- a mede te deelen, dat de stemming der rawezigen van den beginne af tegen aller was gekeerd. Desniettemin stak stnand een hand uit, om von Kahr te dp te komen, die eich bij het binnen- ragen der oonwentelaars doodsbleek aan ia redenaarslessenaar vastklampte. Hit- 'schoot aldoor maar in het plafond en a hij aldus geen stilte kon krijgen, •öiig hij op de tafel en schreeuwde: 'rde, voor den duivel! Of ik laat een ^hinegeweer op de galerij opstellen'" Dti hielp en hij had gelegenheid te ver ben, dat de nationale revolutie uitge ven was' wendde hij zich tot von Kahr von Lossow met de woorden: „Ik ver- excellenties mij te volgen. Ik sta mijn leven borg voor, dat geen 'ir aan hun hoofd gekrenkt zal wodenl" Do excellenties werden aldus naar bui- i gevoerd en de „goedgezinde" menigte ■I een half dozijn pistolen in bedwang builen. Na een uur van de allergroot- spanning, gedurende hetwelk de na- waal socialistische garde de zaal be nakte u verschillende aanwezigen, o.a. a Knilling, gevangen namen en naar onbekende plaats wegvoerden. Hitier proclameerde, dat von Kahr en nber in Beieren, Ludendorff, von Los- fóen hijzelf in het rijk zullen regeeren! schoot hij weer eenige malen in zoldering en kreeg von Kahr het 'M, om zijn treurige verklaring van hw aan de revolutie af te leggen. Vervolgens sprak Ludendorff: „Wan- !-ï de God in den hemel ziet, dat doelbe- "to mannen het roer weer in handen ^raon hebben, zal het Hem wel beha- te schikken". Hij was zoo aan- '•Jon, dat hij niet verder spreken kon. »at vervolgens geschied is, hangt nog Dot duister, hoewel von Kahr ©r een bericht, over gepubliceerd heeft, dat •j'w hoofdzakelijk als zelfverdediging «oeld is. e v a n g e n gonomen ministers, gevangen genomen ministers Von •yng en Schweyer werden streng be- ts zamen met den eveneens gevan- Jgenomen Polizeipresident en een refe- ^'•'s van een der regeeringsdeparle- Min. Schweyer werd gisteroch- een automobiel gezet, en, na wat 'o zijn gereden, werd hij maar weer München teruggebracht. Daar werd zamen met Von Knilling, daar in- 'hen de kentering was gekomen, op Voeten gesteld. Ludendorff weer vrij gelaten. Verrassing te Berlijn. Zooals men weet werd Ludendorff bij de gevechten in München gearresteerd. Naderhand is hij echter op eerewoord weer op vrije voeten gesteld. Deze vrijla ting heeft de Bijksregeering ten zeerste verrast. Van München uit was vooraf geen rug gespraak gehouden met Berlijn omtrent de "vrijlating. De Rijksregeering wacht echter met het bepalen van haar standpunt in deze aan gelegenheid, tot zij over de redenen zal zijn ingelicht, welke von Kahr aanleiding tot de vrijlating hébben gegeven. Zaterdagmiddag werd Ludendorff door het standsgerecht gehoord. Waar is Hitier? Naar uit München wordt bericht, zou Hitier zich in de buurt van Rosenheim be vinden met eenige honderden van zijn aanhangers. Zijne verwonding bestaat in een schot wond in den arm of aan de hand. Oostenrijk gelast Hitler's arrestatie. De Oostenrijksche regeering heeft bevel gegeven, dat, indien Hitier zelf of man schappen van zijn strijdorganisatis over de grens komen, zij terstond moeten wor den gearresteerd. Wedcropvlamming van de beweging, Nieuwe Putsch te wachten? Zaterdagmiddag heeft do toestand in München weer een zeer ernstig aanzien gekregen. Het was in do straten zeer on rustig. Er heerschte algemeen een groote verbittering tegen von Kahr, wien men verwijt, dat hij Hitier er in heeft laten loopen doordat hij hem eerst aanmoedig de om een staatsgreep te beproeven en hem daarna in den rug is gevallen. De manifesten van de Beiersche regee ring en van von Kahr zijn overal afge scheurd of met proclamaties van Hitier bedekt. Dat de Hitler-mannen den strijd nog niet hebben opgegeven en zich door het eerste militaire fiasco niet laten ont moedigen, blijkt uit het feit, dat Zaterdag ochtend tegen 12 uur een troep gewapen de Hitler-mannen in de drukkerij Pareus, waar de rijksbankbiljetten voor Beieren worden gedrukt, binnengedrongen en daar twee groote kisten bankbiljetten, uitslui tend van een billioen, hebben gestolen. De partij van Hitier, welker geldmid delen waren uitgeput, heeft daardoor weer groote geldsommen ter beschikking gekregen. In zijn vreugde over het geluk ken van do diefstal gaf de leider van het requisitie-commando den bedrijfsraad van de drukkerij opdracht aan eiken arbeider in naam van Hitier een billioen uit te be talen. Verder werd de bedrijfsraad ge dwongen, met zijn leven er voor in te staan, dat de druk der rijksbankbiljetten zou word.cn voortgezet, terwijl Hitier het drukken van Beiersche bankbiljetten ver boden heeft. In de bosschen ten Zuiden van Mün chen verzamelt Hitier zijn troepen. Men verwacht een herhaling van den Putsch. München is nog onrustig Te München zijn Zaterdag van elders gekomen rijksweertroepen binnengerukt. Men tracht te München tegen de Rijks- weer stemming te maken, wegens het, naar men zegt, onnoodigo schieten in de Ludwigs trass e. Von Kahr heeft, zooals gemeld, het standrecht ingesteld. Met den dood of tuchthuis worden be dreigd: diefstal, gewelddaden, beschadi ging van de verkeersmiddelen of van de bedrijven en gewapende tegenstand. Het standrecht beslist binnen 24 uur. De doodstraf wordt voltrokken met don kogel. De straten moeten des avonds om acht uur worden ontruimd. Het verschijnen -van de „Völkische Beo- backter" is verboden. De organisatie „Hei inatland" is ontbonden. DE ECONOMISCHE CRISIS. Drukkersstaking te Berlijn. De bankbij©t tenpers stopgezet. Een vergadering van administratief per soneel en hulparbeiders van boekdrukke rijen liad Vrijdag besloten het werk te staken, indien hun eiscli met betrekking tot een loon van 35 goudmark voor de week van 3 tot 9 November en een navor dering van 10 goudmark voor de vooraf gaande weck niet ingewilligd werd. Daar bij de onderhandelingen met de betreffen de organisaties het loon reeds op 3-v bil lioen papiermark was vastgesteld, hebben de werkgevers Zaterdagochtend in alle boek- en courantendrukkerijen te Berlijn het bedrijf stilgelegd. Ook het drukken van bankbiljetten is gestaakt. Funeste gevolgen. De drukkersstaking duurt nog steeds voort. De kranten kunnen op een paar bladen na niet verschijnen. Erger is even wel, dat door deze staking ook de bank- biljettendruk stilstaat. De mensclien, die van loonen cn salarissen bestaan, leven hier letterlijk van de hand in do tand, daar zij om de twee dagen, soms zelfs el- ken dag uitbetaald krijgen. In den. laten Zondagavond heeft de ro- gcering besloten, met de krachtigste mid delen tegen do bockdrukkersstaking op te treden. De mogelijkheid daartoe wordt do regeering geboden door de verordening van den Rijkspresident van 29 September over de instandhouding van de „levens- wichtige" bedrijven. De Rijkskanselier, dr. Stresemann, heeft al dezen maatregel aangekondigd, waarvan de uilvoering is opgedragen aan generaal Von Seeckt, aan wien dezer da gen het uitvoerend gezag in handen is ge geven. Von Seeckt heeft reeds een veror dening uitgevaardigd, die staking in druk kerijen waar bankbiljetten worden ver vaardigd, verbiedt en do arbeiders op straffe van oogenblikkelijk ontslag en met bedreiging van gevangenisstraf en hooge geldstraffen oproept den arbeid om 7 uur te hervatten. Dezelfde straffen worden be dreigd tegen sabotage en lastig vallen van arbeidswilligon. Het staat op het oogen- hlik nog niet vast welke houding de arbei ders tegenover deze verordening zullen aannemen, daar eerst tegen hedenmiddag 4 uur een vergadering van bestuurders der organisaties is bijeengeroepen. Rede van Stresemann. Do rijkskanselier heeft gisteren gebruik gemaakt van het landelijk congres van de Duitscke volkspartij te Halle, om een groote politieke redevoering te houden, waarin hij alle actueele kwesties aan roerde. Met betrekking tot liet Roergebied en do uitgifte van nieuw geld zeide hij o.a.: De mijnen in het Roergebied liggen nog stil en dat beteekent twee millioen werk- loozen cn twee millioen arbeiders, die ge deeltelijk werk hebV"- alles is het resultaat van de opheffing van het lijde lijk verzot. Wordt de arbeid niet snel her vat, dan dreigt in het Roergebied honger en een chaos, zooals nog geen volle heeft gekend. De kanselier verklaarde, dat wan neer het nieuwe waardevaste geld moest worden gebruikt tot ondersleuning van de werkloozen in het Roergebied, het precies hetzelfde proces van waardevermindering zou doormaken als de papiermark, zoodat elke regeling der financiën dan onmoge lijk zou worden. Hij verklaarde de vertraging in de uitgifte van het nieuwe geld door het steeds uitblijven van de arbeidshervatling in het Roergebied en door het ontbreken tot nu toe van een goudrekening in de rijkshuishouding. Komt het thans echter tot een hongerchaos, dan moge de vloek rusten op hen, die het werkwillige volk niet tot arbeid lieten komen. De rijkskanselier besprak ook den te rugkeer van den ex-kroonprins, wiens ver zoek het eerste stuk was, dat hij als kan selier kreeg te behandelen. De rijkskan selier noemt de verantwoordelijkheid van den terugkeer op zich, want de republiek moet zoo sterk staan, dat zij de aanwe zigheid van vorsten verdragen kan. UIT HET ROERGEBIED. De hervatting van den arbeid. Een accoord. Tusschen de intergeallieerdo commissie iu het Roergebied en Duitscbe gedelegeer den is een overeenkomst gesloten tot her vatting van den arbeid in de Roer-haven Duisburg. WerkloGzenrelietjes. In verschillende steden van het Roerge bied zijn weer wcrkloozenrelletjes voorge komen. Te Dinslaken plunderde een me nigte de sleenkoolvoorraden van de mijn „Lohberg". Do politie kwam tusschen- beide. Zij zag zich genoodzaakt op de menigte to schieten. Het vuur werd be antwoord met het gevolg, dat twee politie agenten en een arbeider werden gedood. Er zijn tevens tal van gewonden. Het ontslaan van arbeiders duurt overal in het Roergebied voort. Te Gelsenkirchen word do verbittering tegen de werkgevers zoo groot, dat de arbeiders van de mijn „Konsolidation" de directiegebouwen be stormden en do directeuren mishandelden. De politie schoot op de bezoekers, waar door tien personen gedood en een aantal gewond werden. DE RIJNLAND-REPUBLIEK. Dc separatistische beweging. In Frankrijk verwacht men niets moer van de beweging. Te Parijs wordt thans openlijk geschre ven, dat de geschiedenis ,(e Aken door oen klein kliekje Belgen op touw gezet, is, over wier domheid en kortzichtigheid men dan ook zeer slecht te spreken is, cn men verwacht van de heelo beweging niets meer. De „autonome regeering van de Palts" gevormd. .Vrijdagmiddag is te Landau de „auto nome regeering vande Palts" gevormd. Do ministorlijst bevat de volgende namen: H. Orbes, minister-president, O. Maje, mi nister van sociale aangelegenheden, R. Bley, minister van economie en verkeer, J. Schrcuk, minister van onderwijs. De minister van justitie is nog niet benoemd. Do courantenuitgevers te Landau moesten een loyalileits-verklaring afleggen. In de stad is alles rustig. Fransche patrouilles trekken door de straten. Eenige relletjes. Te Neustadt hebben plunderingen plaats gehad door vroegere separatisten. Te Lam precht is liet den arbeiders, die een af- weerorganisatie tegen de separatisten hebben gevormd, lot dusver gelukt, den aanval op hun stad af te slaan. Aan heide zijden zijn talrijke dooden en gewonden gevallen. DE HERSTELKWESTIE. De conferentie van experts. Engeland wenscht voort te gaan. Reuter verneemt, dat in gezaghebbende kringen liet gevoelen heerscht, dat de Brit- sche regeering besloten heeft voort te gaan in de richting van het'plan in zake een scliadevergoedingsconfcrentie, onge acht de beslissin van Washington. Griekeniand. Een voorsta! der republikeinen. De koning tot 1 ij del ij k heengaan aangezocht. De leiders der republikeinen ontkennen formeel, dat zij plannen zouden hebben gemaakt voor een staatsgreep, ten einde de republiek uit te roepen. Zij hebben een onderhoud gehad met generaal Piastiras, aan wien zij hebben voorgesteld een uit stel der volksstemming te aanvaarden tot na de verkiezingen, op voorwaarde dat de koning het land onmiddellijk verlaat en de troon vacant wordt verklaard. De regeering is tot nog toe weinig ge nogen liet voorstel te aanvaarden. Naar gemeld wordt zouden uit naam der republikeinen stappen bij den koning zijn gedaan, om dezen te verzoeken het land te helpen uit de tegenwoordige im- passo- te geraken, door voor eenigen tijd, onder een of ander voorwendsel, het Griek- sche grondgebied te verlaten, in het bui tenland den uitslag van het plebisciet af te wachten, en terug te koeren als-dit voor liem gunstig uitvalt. Sparrje. De ex-keizerin Zita. De ongelukkige ex-keizerin Zita, die se dert den dood van haar gemaal, keizer Karei van Oostenrijk-Hongarije, zooals men weet, nog altijd in Spanje verblijf houdt, wordt wel zwaar beproefd. Gelijk bekend, bewoonde zij een villa te Leiquestio, een stadje aan de Baskische kust. Maar onlangs heeft ze ook dit be scheiden verblijf moeten verlaten. De eigenaar namelijk, die hot huis wilde veTkoopen, had de keizerin voor de keus gesteld, eigenares te worden voor een be drag van 550.000 peseta's, of de woning te ontruimen. Daar de ex-vorstin do gevraagde som niet bezat, verliet zij het huis en vertrok uit Leiquestio. Zij is daar intusschen ech ter weer teruggekeerd en men gelooft, dat een veertigtal zakenmenschen, bewogen door liet droevig lot der vroegere keizerin- koningin, een plan besproken hebben om haar een definitief verblijf aan te bieden. China. De burgerstrijd. Soen Jat Sen's troepen omsingeld. In hot conflict tusschen de Noordelijke en Zuidelijke Chineesche troepen in de provincie Kwantoens is een crisis geko men. Do troepen van Soen Jat Sen zijn door de Noordel. omsingeld. Bij de Zuidel. Chineesche troepen waar 't rooverswezen neesche troepen waar het rooverswezen welig tiert is do krijgswet afgekondigd. De Kabinetscrisis. Dc onderhandelingen. Het „HbltL" verneemt, dat in de R.-K. Kamerfactie volledige overeenstemming is bereikt ten aanzien van de deelneming der Roomschen in een rechtsch kabinet. Ook op het stuk der gewenschte bezuini ging is men in de fractie tot overeenstem ming gekomen. Van de zijde der leiding van do fractie is do president der Tweede Kamer, mr. D. A. P. N. Kooien, weer op den - voor grond geschoven om op te treden als ka binetsformateur, maar de heer Kooien heeft ernstige bezwaren van persoonlijken aard. Het zou dan ook, niettegenstaande den aandrang, die daartoe op hem wordt uitgeoefend, zeer de vraag zijn, of hij zich tenslotte beschikbaar zal stellen. HET VOORNAAMSTE NIEUWS. BUITENLAND. De leiders van de Beiersche „bier- putsch" op vrije voeten. De beweging vlamde Zaterdag weer op. Het is te Mün chen nog niet rustig. Te Berlijn staken de drukkers. De bank- biljeitertpers stopgezet. De republikeinsehe beweging in Grie kenland. BINNENLAND. Hangende de regeeringscrisis blijft ach terwege de indiening van wetsontwerpen tot afschaffing van het verplichte zevende leerjaar en tot verkorting van den leeftijd van zeyen in zes jaar. Het vertrek van den Duitschen ex- kroonprins naar Duitschiand. (Wij doen, in 't bijzonder van het eer ste gedeelte van dit' bericht, mededeeling ouder alle voorbehoud). DE EX-KROONPRINS NAAR DUITSCHLAND TERUG. B ij zonderheden over zijn vertrek. Wij hebben Zaterdag medegedeeld het vertrek van den gewezen Duitschen Kroon prins uit Wieringen naar zijn landgöedOels in Silezië. Van den. arbeider van het stoomgemaal te Ewijkssluis, die de nachtelijke ontsche ping van den ex-kroonprins had bijgewoond heeft een redacteur van de ,.Msb." het vol- gende vernomen: Zijn nachtdienst iu heb stoomgemaal liep ongeveer ten einde, toen hij buiten zwaar motorgeronk hoorde, dab zijn aandacht 'trok. Rij de nieuwe sluis op een kwartier afstand ongeveer van Ewijksluis zag hij een auto in sneile vaart naderen, verblindende lichtbundels voer zich uitwerpend. Boven dien wa-s oen. schijnwerper naar boven ge richt cn wierp een felle lichtstraal naar den hemel. Achter dezen wagen reed een andere zonder licht. Vooral de omhoog ge richte lichtstraal, welke hem onmiddellijk als ccn afgesproken sein voorkwam,-dat hij in verband met de berichten der laatste da gen onwillekeurig in verband bracht met den kroonprins en diens besproken vertrek, deed hem op de fiets springen en de auto's volgen, welke Jiij kort na hun aankomst in Ewijksluis bereikte. Zij stonden hier voor het cafétjo aan de haven achter den dijk. Het was omstreeks half vier. Hij was de ©enige toeschouwer, want-rendem lagen do huizen in rust. De beide wagens waren zware Dürrkopp- torpedo's; in den eenen herkende hij aan stonds den wagen van den kroonprins, welke steeds voor de bezoeken aan Doorn werd gebruikt en te Amsterdam in de Dürrkopp-garage wordt, gestald. De andere was een splinternieuwe wa gen, waarin de eigenaar der garage, dien hij van vorig bezoek aan Wieringen kende, achter het stuurrad zat, terwijl een twee tal chauffeurs, die blijkbaar den laatsten wagen hadden gereden, bezig waren olie en benzine bij to vullen. Het duurde niet lang of in de haven hoorde hij het bekende knallend geluid van den motor der postboot, welke spoedig te gen het eteenen hoofd schuurde. Onmiddellijk daarop verscheen de kroon prins met zijn adjudant von Müldner en zijn bediende Hermann, alsmede de burge meester van Wieringen, de heer Kolff, op den dijk en allen begaven zich naar de auto's waar de eigenaar der Dürrkopp-ga rage, de heer Stur, ben verwelkomde. De kroonprins droeg een geelleeren mo- torjas en had het hoofd bedekt met een vliegkap. Zijn hond sprong rondom hem en de kroonprins streelde heb dier herhaal delijk. Eenige Wioringers, die met de postboot waren meegekomen, droegen verschillende koffers aan, waarmede een der auto's ge heel werd volgeladen, terwijl ook de ba gage-rekken van beide boog waren volge pakt. Alles ging heel snel iü zijn werk en groote 6tilte. Met een handdruk namen de kroonprins en zijn metgezellen afscheid van den schip per van de postboot en de dragers waarna de kroonprins enkele oogenblilcken den kop van zijn bond tusschen zijn banden nam om bet dier in de oogen t© blikken. Slechts met. moeite bleek bij van dien trouwen makker in de eeuzaamheid te kunnen' scheiden en met zichtbare ontroering leid de hij het dier ten slotte naar een der Wioringers, die het aan halsband en riem deed. Dan nam de kroonprins met zijn met gezellen in den door den heer Stur gereden! wagen plaats en wuifde met de band tetf afsobeid. De beide chauffeurs hadden op den bagagewagen plaats genomen. Met groote snelheid verdwenen de auto's daarop in de richting van Alkmaar. Onze zegsman had vervolgens neg deiï

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1