Jaargang.
DONDERDAG 8 NOVEMBER 1923
No. 43C2
d Êeicbdxe 6ou/to/nf
leASONNEMENTSPRIJSbedraegt bij vooruitbetaling
r Leidea 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
rónco per post I 2.95 per kwartaal,
et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
jijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
itbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct.f met Geïllustreerd
)ada«rsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen 1.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advsrienliën 30 cent per regsl.
Voor Ingezonden Mcdedeelingen wordt het
e dubbele van het tarief berekend.
Kleine adverientiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
buur, koop en verkoop 10.50.
nummer bestaat uit twee
dere.
Het Kiesreglement.
overleg wil, voor 'n zeer groot deel,
Bondsbestuur doen gronden het poli
advies, dat het zal geven bij do Kamer
lezingen. (Men vergelijke het tweede
rStel dienaangaande, afgedrukt in een
Har in ons vorig nummer).
.dat getuigt o. i. van wijs beleid,
trder zal in overleg, zonder stemmen,
he id worden bereikt, dan in stemmen
telfs vaak al gaat aan dat stemmen
leg vooraf.
ij hebben gisteren 'n paar opmerkingen
lakt naar aanleiding van bet eerste
stel van het Bondsbestuur inzake het
glement. Wij willen hierop nog even
jkomen. Uitstekend achten wij
dat er een advies komt, voordat in de
vereeniging al van-onder-op een candi-
alijst is samengesteld. Een opwekking,
iet reglement vastgelegd, (zooals
•nteel), om naar eandidaten uit te
deze te stellen, to propageeren enz.,
dat er een advies is, oordeelen wij ver-
d. Doch het s c h ij n t ons van den an-
kant te ver te gaan, om te
ieden, dat vóór het advies van het
Isbestuur „in de Kiesvereenigingen ter-
de candidaatstelling eenigerlei maat-
en worden getroffen of actie gevoerd".
5e actie, die reglementair effect- heeft
itgesloten; best. Maar de mogelijkheid
een actie, die geen statuair bepaald
Itaat heeft, reglementair uit te sluiten
chijnt ons toch wel wat ver te gaan.
j komen hier.nog even terug op dat
rmede wij begonnen, n.l. waardeering
groote mate van overleg, welke
jk vastgelegd in het voorstel, luidende:
Het politiek advies wordt gegeven
lor het Bondsbestuur, nadat dit be-
iiur zich door mondelinge besprekingen
zoo noodig door schriftelijk overleg
iffc georiënteerd omtrent de meening
vooraanstaande R.-K. personen cn
a besturen van katholieke vereenigin-
m, op wier oordeel het Bondsbestuur
dezor zake prijs stelt en voorzoover
ïze personen en besturen daartoe be*-
id worden gevonden, en nadat het
mdsbestuur overleg heeft gepleegd met
vergadering van afgevaardigden uit
Rijkskieskringorganisaties.
t overleg in de eigen partij kan
rerken, wat het „Hsgz." daarvan ver-
ht inzake de eenheid tusschen de vecht
partijen en tusschen deze en het mi
me, waar het blad gisteren schreef:
het herstel der rechtsche eenheid
oodig, wat we vroeger reeds herhaalde-
hebben bepleit, een nauwer overleg
nhen de rechtsche partijen en tusschen
en het ministerie, opdat conflicten in
loekomst worden afgewend."
k wij hebben hetzelfde reeds meer
malen betoogd.
sur
politieke crisis in Duitschland.
De troepenconcentratie aan de
Beiersche grens.
berichten overdreven.
e'. „Wehrkreiskommando V" spreekt
berichten over troepenconcentraties aan
Noordgrens van Beieren tegen als sterk
rdreven. Zoo bijv. is het onjuist, dat
troepen van de zesde Beiersche divisie
de Noordgrens van Beieren liggen,
achtig optreden tegen
feieren te wachten,
i een soc.-dem. vergadering to Kassei
do gisteren het Rijksdaglid Scheide-
m mede, dat de Rijkskanselier den
fitter der soc.-dem. partij Wels toe-
had gedaan, dat tegen Beieren
chiig ou worden opgetreden.
De grondwet van Weimar.
flisck der Duitse h-
N ationalen.
N den Rijksdag is een voorstel der
tot fractie ingediend tot vorming
ft commissie van 2S leden, welke de
grondwet van Weimar heeft te on
tken in verband met oen beter in
neming van gezonde federalistische
Nselen. Daarmede steunen de D.-nat.
"d Beiersche streven tot wijziging
Rondwet in fedcralistisclien geest.
Communisten-agitatie.
en overrompelings
complot to Rostock
ontdekt,
te laatste dagen zijn te Rosïock 2i
•nnislen gearresteerd, een communis-
L8 ^Penvoorraad in beslag genomen
j "ij verschillende leiders huiszoeking
Uit het gevonden materiaal blijkt
6 communisten te Rostock een Putsch
uw hadden gezet, die in de eerste
tegen het kasteel cn het gercchts-
gericht was.
DE ECONOMISCHE CRISIS.
De onrust te Berlijn.
De onlusten zijn
onderdrukt.
Gisteren was de rust te Berlijn wocr
geheel hersteld.
De politie is met groote kracht opgetre
den cn nam niet minder dan 530 personen
in hechtenis, van wie de helft in handen
der justitie werd gesteld.
Bij de arrestaties trof do politie vele
oude bekenden aan, met wie zij de ken
nismaking reeds- geruimen tijd zocht te
hernieuwen.
De Berlijnsche vakvercenigingsbesluur-
ders hebben een proclamatie aan de loden
der organisaties uitgevaardigd, waarin
do arbeiders er voor gewaarschuwd wor
den, zich niet door Duitsch-nationale agi
tatoren te laten ophitsen tot het bedrijven
van daden van geweld.
Intusschen bestaat er alle grond voor
de vrees, dat de rust slechts van korten
duur zal zijn.
De toestand op do arbeidsmarkt wordt
steeds slechter, waardoor het leger van
werkloozen onheilspellend toeneemt. De
geheelo Duitsche industrie, voor zoover
zij haar afzet in het binnenland moet zoe
ken, loopt vast, waardoor de wanverhou
ding tusschen prijzen en loonen de koop
kracht van het groote publiek uitput.
Op oen verbetering, niet van de prijzen
maar van do verhouding tusschen de
prijzen en de loonen, is pas kans, als
_men er in slaagt het geld defintief te sta-
"biliseeren. Men hoopt dit te bereiken door
do Rente-Mark; maar die is er nog niet
en het staat ook nog lang niet vast, wan
neer zij zal komen. Het gaat langzaam,
hoezeer de nood ook dringt.
DE RIJNLAND-REPUBLIEK.
De auiondmie-beweging in de Paits.
De toestand te
Kaiserslautern.
Er heerscht te Kaiserslautern groot
gebrek aan levensmiddelen, terwijl aard
appelen in het geheel niet verkrijgbaar
zijn. Do papiermark verdwijnt en de
frauc komt daarvoor in de plaats; de
koers van den francs is reeds tot 1.2 bil-
liqen gsetegen. Onder zulke omstandighe
den spreekt het van zelf, dat de loonen,
welke de arbeiders ontvangen, bij voort
during ontoereikend zijn. Voor de onder
steuningen, welke -de werkloozen genie
ten, kunnen dezen nog niet eens een half
brood koopen.
Van dezen toestand trekken de separa
tisten partij en de bevolking van de Palts,
welke in zulke benarde omstandigheden
verkeert, zou stellig huu partij kiezen,
wanneer het hun zou gelukken de levens-
middelenvoorziening te verzekeren.
De separatisten zijn te Kaiserlautern
nog steeds den toestand meester. Toen zij
gisteren echter de gebouwen van den tele
foondienst wilden binnendringen, werden
•zij hier door de Franschen weder uitge
dreven.
Frankrijk en de separatistischs
valschmunterij.
Do gedelegeerde der intergeallieerde
commissie te Kreusnach heeft aan do par
ticuliere banken bevel gegeven het door
do separatististen gedrukte geld in ont
vangst te nemen. Ook de ambtenaren der
rijksbank werden onder bedreiging met
gevangenisstraf en inbeslagneming van
het vermogen gedwongen het separatisti
sche geld aan te nemen.
België en de separatisten-actie.
Do „Chicago Tribune" verneemt uit
Grefeld, dat de Bedgischo autoriteiten, op
orders uit Brussel, aan de separatisten
hebben te verstaan- gegeven, dat heel de
Belgische zone door hen moet worden
ontruimd.
De Rijnlandsche aanvalstroepen zijn uit
Grefeld en Duisburg teruggetrokken.
Uit Brussel wordt dit bericht van de
„Chicago Tribune" weer tegengesproken
en beweert men, dat een dergelijke or
der niet werd gegeven.
DE HERSTELKWESTIE.
De nieuwe besprekingen.
xi e t Duitsche kapitaal
in het buitenland.
Do politieke opmerker van de „Daily
Tel." zegt, dat, ofschoon de vooruitzichten
voor de voorgestelde conferentie van des
kundigen geenszins gunstig zijn, de Fran
sclie experts toch reeds druk bezig zijn
hun argumenten voor te bereiden.
De door Amerika gemaakte opmerking,
dat een onderzoek naar Duitschlauds be-
talingseapaciteit niet volledig kan zijn,
indien het zich niot lot do Duitsche depo
sito's in geallieerde en neutrale landen
uitstrekt, trekt natuurlijk aan.
Zelfs indien de conferentie nie' mocht
doorgaan, zou toch het denkbeeld, het
Duitsche kapitaal op Engelsche, Ameri-
kaansche en Nederlandsche banken en
ondernemingen onder cord role stellen,
door Poincaré ernstig overwogen worden.
Do onderhandelingen tusschen do Fran
scho regecring en de industrie-magnaten
hebben zeer veel aan het licht gebracht
omtrent de wijze,waarop Duitsch kapitaal
naar het buitenland kon1 worden overge
bracht en onder neutrale of zelfs geallieer
de vlag kon worden gesteld.
Toen generaal Dégout te zijn eerste over
ccnkomst met de groep Otto "Wolff sloot,
bemerkte hij, dat hij niet alleen te doen
had met een Duitsch, dooh ook met een
machtig Nederlandsch syndicaat, dat niet
anders bleek te zijn dan de te Amsterdam
door de voornaamste eigenaars der
„Phocnix" gevormde maatschappij, welke
als agent der onderneming in het buiten
land optreedt en oen overwegend belang
heeft in de Duitsche eigendommen.
De deskundigen van de Quai d'Orsay
hebben tot in de kleinste onderdeelen rap
port uitgebracht over de wijze, waarop
de Duitsch kapitalisten hun goud naar het
buitenland brengen, waar het veilig ligt
zoowel voor de eischen der Duitsche re
geering als voor die der overwinnaars.
Do politieke opmerker zet verder uit
een, hoe liet Duitsch kapitaal, dat in het
buitenland belegd ligt, thans onder vreem
do vlag weer in Duitschland terug komt,
omdat de Duitsche industrie behoefte
aan geld heeft.
De Franscho deskundigen, bereiden een
volledig plan voor om dcz9 poging van
het Duitsche kapitaal, om zich in eigen
land door middel van een buitenlandsch
etiket te beschermen, te verijdelen en zoo
de conferentie bijeenkomt, zal haar dit
plan worden voorgelegd.
Een verzoek aan Poincaré
om zich nader té verklaren
Van gezaghebbende zijde wordt ver
klaard, dat de regeering der Ver. Staten
zich niet nauwkeurig kan voorstellen wat
Poincaré eigenlijk bedoelt met zijn voor
stel om het onderzoek te bepèrken tot
Duitschlands „tegenwoordige" capaciteit
om do schadevergoeding te betalen.
Jusserand heeft derhalve haar Parijs
om oen gedetailleerde uiteenzetting ge
seind, welke hier met belangstelling wordt
tegemoet gezien.
De Amerikaansche Regeering zou wel
bereid ziju om een beperking te aanvaar
den, welke den deskundigen verbiedt over
do wettigheid der bezetting van het Ruhr-
gehied te beraadslagen, doch zij ziet niet
dn, hoe de deskundigen een discussie over
do bezetting kunnen vermijden, willen zij
in staat zijn een uitvoerbaar plan tot op
lossing der kwestie uit te werken.
Volkenbond.
Het vloctverürag van Washington.
Een conferentie van de Staten
die het niet teekenden.
Da secretaris-generaal van den Volken
bond heeft aan de regeeringen van Argen
tinië, Chili, Denemarken, Griekenland,
Noorwegen, Nederland, Rusland eu
Turkije een uitnoodiging gezonden om
marine-vertegenwoordigers te zenden naar
een conferentie, die 21 Jan. a.s. te Genève
zal worden gehouden ter bespreking van
de uitbreiding van do beginselen van het
Washingtonsche vlootverdrag tot de
landen, die het verdrag niet onderteekend
hebben. Deze mogendheden zijn op het
oogenblik de eenige, die in het bezit zijn
van schepen, die beantwoorden aan de in
het Verdrag van Washington gegeven
omschrijving van groote schepen en wel
ker bewapeningen nog niet bij verdrag
zijn vastgesteld.
Ierland.
De hongerstakers.
Velen geven hetop.
Naar de Engelsche bladen uit Dublin
melden neemt de hongerstaking snel af.
Alleen de leiders volharden in de weige
ring om voedsel to gebruiken. Het aantal
- hongerstakers bedraagt nog ruim 500.
In een verklaring heeft Patrick .Rutt-
ledge, de waarnemend president der repu
bliek, Do Valera legen de beschuldiging
verdedigd, dat hij zich niet bij de honger
stakers had aangesloten. Ruttledge deelde
mede, dat De Valera handelde op „strikt
bevel van het kabinet".
Spanje.
Dc actie in Marokko.
Nieuwe strijd te wachten.
Spaansche vliegtuigen hebben verschil
lende dorpen in het Riff-district gebom
bardeerd.
To Alicante en Almeria worden belang-
rijko versterkingen voor Marokko gecon
centreerd.
Palen.
Nieuwe bloedigs botsingen te Krakau.
Dood on en gew'onden.
Gilleren is liet te Krakau opnieuw tot
bloedige botsingen gekomen.
Gemeld wordt, dat arbeiders op do mi
litairen vuurden. Cavalerie en pantser
auto's kwamen den soldaten te hulp.
Ook uit het Naphtadislrict van Boris-
law worden ernstige gevechten tusschen
arbeiders cn militairen gemeld.
Bij de onlusten te Krakau op Dinsdag
j.l., werden 25 personen gedood, terwijl
49 personen zwaar en 29 licht werden
gewond.
Griekenland.
De politieke toestand.
Do censuur is ingetrokken en de staat
van beleg zal worden opgeheven, zoodra
de processen tegen de vervolgde opstan
delingen zullen zijn beëindigd.
Het verschijnen van de bladen, welke
op de hand van Metaxas zijn, is verbo
den, doch men verwacht, dat zij onder
andere namen zullen uitkomen.
Generaal Othonaios verklaarde, dat er
bewijzen voor zijn, dat de koning mede
plichtig aan den jougsten opstand was en
hij gaf als zijn mocning te kennen, dat
een constitutioneele vergadering slechts
een kwestie van tijd is.
Amerika.
De Ku Klux Klan.
De secretaris van den „Keizer"
vermoord.
William S. Coburn, de secretaris van
den „Keizer" der Ku Klux Klan, Sim
mons, is te Atlanta in Georgia door Philip
E. Fox, hoofdredacteur van „Wight
Hawk", het officieel orgaan van de Ku
Klux Klan, vermoord.
Fox zocht Coburn in zijn bureau op en
na e.enige woordenwisseling loste hij vijf
revolverschoten op Coburn.
Na zijn arrestatie verklaarde Fox, dat
hij Coburn om het leven moest brengen,
omdat deze hem ruïneerde.
Gemeld wordt, dat Fox den vorigen dag
met een geladen revolver een bezoek wilde
brengen aan „Keizer" Simmons, om hem
te dooden. Hij werd toen evenwel ont
wapend.
De toestand in Mexico.
131 afgevaardigden, aanhangers van
Huerta, hebben een beroep gedaan op
Obrogon om bescherming. Zij verklaren,
dat generaal Gomez, de militaire gouver
neur van Mexico City, 200 officieren op
dracht heeft gegeven, als hoeren verkleed
op de tribune in de Kamer te verschijnen
en te schieten op de aanhangers van
Huerta.
Gomez heeft het bestaan van dit com
plot tegengesproken.
BIBWEH.A8ID
De Kabinetscrisis.
Wat Mr. Marchant wil.
In de gisteravond gehouden openbare
vergadering der Amsterdamsche vrijz.-
dem. vereeniging heeft mr. Marchant be
toogd, dat de vrijz.-democraten een regee-
ringscombinatie met de Katholieken en
soc.-democraten wenschen op een bepaald
program. Een nieuwe staatkundige for
matie hebben de vrijz.-democraten altijd
gewild, maar dan moet de coalitie gebro
ken zijn. Blijkt een nieuwe partijformatie
onmogelijk, dan is voor de vrijz.-democra
ten onthouding plicht.
TWEEDE KAMER.
B ij eenroeping 14 November.
De Tweede Kamer is thans bijeenge
roepen tegen Woensdag 14 dezer, des na
middags 1 uur. In die vergadering zal
mededeeling worden gedaan van het be
sluit der centrale sectie om het door den
heer Fleskens ingediende wetsvoorstel
tot verlenging van den geldigheidsduur
van het Schoenen wet je dadelijk na af
loop van dezo vergadering in de afdeelin-
gen te doen onderzoeken.
Het kiesstelsel voor de Tweede Kamer.
Een initiatief-voorstel van
Mej. Van Dorp.
Ingediend is een voorstel van wet van
mej. v. Dorp, „tot nadere regeling van de
verkiezing van leden van de Tweede Ka
mer der Staten-Generaal door de daartoe
bevoegd verklaarde kiezers en de toepas
sing op die verkiezing van het stelsel van
evenredige vertegenwoordiging."
Blijkens do Memorie van Toelichting
heeft de indiening van dit wetsvoorstel
(en doel, een vergelijking uit te lokken
tusschen het daarin uitgewerkte stelsel
van evenredige vertegenwoordiging en het
thans geldende.
De schrijfster der memorie schetst al
lereerst liet thans geldende stelsel en de
daartegen gerezen oppositie.
Zij meent, dat de door haar voorge
stelde regeling beter is in de erkenning
van de beteekenis van het kiezen.
Het technische deel van het voorstel
vereischt weinig bijzondere toelichting.
Een verdeeling des lands in 18 kies
kringen in welke 5 a 6 vertegenwoordigers
der kiezers met toepassing van het be
ginsel van e\cnredige vertegenwoordiging
gekozen worden, past volkomen in ligt
voorgedragen stelsel. --
Dit aantal wordt dan behouden doch
do indeeling des lands daarin behoeft
HET VOORNAAMSTE N8E0WS.
BUITENLAND.
Het is thans rustig te Berlijn. Elk
oogenblik kunnen echter nieuwe honger-
onlusten uitbreken wegens de geldmocilijk
heden.
Bloedige botsingen ie Krakau.
BINNENLAND.
A.s. vergadering van de Tweede Kamer.
Een wetsvoorstel inzake de Kieswet.
LEIDEN.
Verhooging van den melkprijs.
wijziging, welke na aannsaang van hei
voorstel bij nadere wet zal behooren l&
worden gemaakt.
Bij dit voorstel wordt de grootte van.
een kieskring gelimiteerd tusschen 4/100
en ca. 7/100 van 's lands bevolking.
Rotterdam kan dan ongedeeld blijven,
doch Amsterdam moet worden verdeeld.
De verhooging van het aantal kiezers, dat
een candidaat kan voordragen, tot 40,
wordt voorgesteld, omdat dit cijfer onder
de werking der Kieswet 1896 geen aan
leiding tot bezwaar heeft gegeven. Het ia
onnoodig, het optreden van niet-ernstige -
eandidaten te gemakkelijk te maken.
Mocht de voorgedragen wijziging van-
het verkiezingsstelsel voor de Tweede Ka
mer ingang vinden, dan zal zij voor de
Provincialo Staten en gemeenteraden moe
ten volgen.
Het wordt echter onnoodig geacht dii
wijzigingen reeds ru (e formulceren.
KERKHiEUWS
Een nieuwe encycliek.
Binnenkort zal, naar uit Rome aan ds
„Res-b." wordt gemeld, een nieuwe encycliek
verschijnen ter gelegenheid van het eeuw
feest van den H. Josaphat (16231923), par
troon van Rusland, Polen en Litauen ea
groot ij veraar voor de vereeniging der Oos-
tersche en Westersche Kerken, door Paus
Pius IX in 1867 heilig verklaard.
De feestdag van den H. Josaphat wordt
den 14den November gevierd.
D« generaal der Frfanciscanen.
De Romeinsch© correspondent van de
„Msb." schrijft:
Zooals mij uit een persoonlijk onderhoud
met den HoogEerwaarden Pater Eilumper
generaal der Franciscanen blijkt, is Zijn
HoogEerw. van zijn laatste ziekte niet al
leen geheel en al hersteld, maar gevoelt hij
zich zelfs beter dan vroeger. Zijn Hoogeerw.
vertelde, dat hij op weg was naar Bosnië
toen hij te Triëst door een ziekte werd over
vallen, zoodat hij zich gedwongen zag drie
weken in een ziekenhuis van Triëst door la
brengen, met het gevolg dat hij van zijn
reis naar Bosnië heeft afgezien.
Mgr. M. G. Vuylstekv.
De Romeinsche correspondent van dtf
„Msb." meldt:
Even na aankomst van Mgr. Vuylsteke té
Rome bevond ik mij in het internationaal
college der Paters Dominicanen, waar, zoo
als door mij werd geseind, Z. D. H. zijn
intrek heeft genomen. Mgr. Vuylsteke had.
een zeer goede reis gehad en wist nog niet
met zekerheid te zeggen, hoe lang zijn ver
blijf in Rome zou duren, wijl dit voor een
groot gedeelte zal -afhangen van al dan niet
spoedig afhandelen van zijn ambtsaangele-
genheden met do H. CongvegtAia der Pro-
STADSH1EU3&S
Cursus niet-Katholieken van
Pater Hendrichs S.J.
De eerste van de zes cursusavonden itt
de St. Petruskerk was gisteravond zee
goed bezocht Het middenschip en eeitj
der twee zijbeuken was geheel bezet,-ter-*,
wijl ook nog vele bezoekers in de ander#
zijbeuken hadden plaats genomen. Ver
scheidene andersdenkenden woonden daj
conferentie bij. 'I
Deze eerste voordracht: „Benevelt Godfl^
"Woord het vrije denken?" was een ver-/
klaring van de wijsgoerige gronden, waar^
op de erkenning van het Gods-bes-taai^
steunt en van ons vrije denken, bezien ill
het licht van Gods schepping, van Godif
Woord.
Met gespannen aandacht werd de^flT
conferentie gevolgd r~' uit den aard vaü'
do stof van de onderwerpen volgt, dat d#
volgende conferenties minder wijsgeeri^f
zullen zijn, niet zóó veel geestelijke
spanning van de toehoorders zal vragen^-
Men kon echter ook gisteravond consta^
toeren, dat de conferencier zijn gebood
aan zich wist te hinden en boeide doctl
zijn schitterende voordracht.
