lil'
gONNEMENTSPRIJSbedreagt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week 9 2.50 per kwartaal,
aze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
a per post I 2.95 per kwartaal.
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
(r, iar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
iling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
jgblad 9 ct.
J gummen bestaat uit traso
Jaargang.
WOENSD&C5 7 NOVEMBER 1923
No. 4301
e£eldóoke0ou/taril'
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen I.
Bureaux; RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. !NT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advartentlën 30 cent per regcf-i
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
u duhbelo van het tarief berekend. u
Kleine adverlerritën, van ten hoogste 30 woorden, waarin'
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 9 0.50.
|J let Kiesreglement.
ia do pers nog niet zooveel aan-
l,J geschonken aan <le vooratellen van
li Igemecnen Bond van It. K. Bijkskies-
rganisaties in Nederland inzake het
[foment.
1( meencn hieruit te mogen besluiten,
katholieke pers heb er orer eens is,
li ze voorstellen minstens „aan-
lj sar" mogen worden geacht.
Ij gaan verder en juichen het zeer toe
b merkten we reeds eerder op als
elukkige combinatie van het oude,
i|l bestaande, en heb nieuwe in heb rap-
01 lirge.
herinnering drukken wij deze voor-
hier nogmaals af.
do verkiezing van Candida ten
bt lidmaatschap der Tweede Kamer
0 aten-Generaal wordb een politiek
aitgebracht, en wel op zoodanig
1 dat dit advies gegeven wordt voor
i de Kiesvereenigingen ter zake der
patstelling eenigerlei maatregelen
getroffen of actie 'gevoerd,
politiek advies wordt gegeven
et Bondsbestuur, nadat dit bestuur
30 loor mondelinge besprekingen en zoo
door schriftelijk overleg heeft ge-
ai srd. omtrent de meening van voor-
Si snde R.-K. personen en van bestu-
katholieke vereomgingen, op wier
het Bondsbestuur te dezer zake
lelt en voorzoover deze personen en
- in daartoe bereid worden gevonden,
nadat het Bondsbestuur overleg
jepleegd met een vergadering van
irdigden uit de Rijkskieskringorga-
et politiek advies woixlt verdeeld
!e Rijkskieskringen in bepaalde lijs-
Deze lijsten vormen te zamen één
rroep.
ttaaab kunuen nevenlijsten door de
s worden ingediend. Nevenlijsten, in
lendo kieskringen ingediend, kun-
orden verbonden, echter alleen zoo
dat 'n lijst slechts met één lijst uit
anderen kieskring kan worden ver
til romer (2de blad 2de pagina)
*ij do memorie van toelichting bij
lorstellen.
deze voorstellen zullen worden he
il op de vergadering van de R.-K.
I-Centrale Leiden (Dinsdag 11 Dec.),
welke - vergadering waarschijnlijk
komsten van de locale kiesvereeni-
i zullen voorafgaan doet men goed,
(Horstellen met memorie van toelieh-
itte knippen en te bewaren,
zijn het met de voorstellen van het
bestuur, gelijk wij reeds opmerkten,
Doch ook naar onze inzicht behoeft
mdering of aanvulling niet geheel
sten te zijn.
«hten wij het een uitstekende wij-
jin het bestaande systeem, als er een
wmt, voordat in den kieskring zelf
der-op al een candidatenlijst is
(esteld. Maar is het noodig e-n
®bt, dab wordt verboden, dat „in de
reenigingen terzake de candidaat-
eenigerlei maatregelen worden ge-
of actio gevoerd'"? Kan zulk een
liet zijn als een stop, gezet op een
at a a n naar voren dringende ac-
cen of andere persoonen kan
1 geen minder gewenschte gevolgen
3
stellen doze vragen; er zouden ook
jiers kunnen worden gesteld,
feen ter overweging voor degenen,
het kiesreglement mede hebben
rfeclen en te beslissen.
buitenland
Politieke crisis in Duitschland
Het kabinet-Stresemann.
chen hemel en aarde.
kabinet-Stresemann hangt nog
usschen hemel en aarde,
blitse h-nationalen hebben besloten
legeering deel te nemen, zoo hun
•begaande toezeggingen werden ge-
"e democraten willen daar niet van
een groot deel van de volkspartij
let centrum is verdeeld. De Wurtem-
v°n Bolz, Wurtembergsch minis-
111 binnenlandsche zaken en rijk-
fevaardigde en Andro van de ka-
10 Wurtemborgsche arbeiders zijn
gericht, evenals vermoedelijk ook
*&ld. De rest houdt het meer met
klisten.
8°ciaal-democraten
w o er terug?,
spreekt thans weer van de moge-
nnt sociaal-democraten zitting
n in het kabinet. Deze moge-
ia gxoeps-vergaderingen van
volkspartij, het centrum en
de democraten, besproken. Een andere
mogelijkheid, n.l. een uitbreiding van het
kabinet met D uitseli-nationale leden,
wordt ook druk besproken.
Onrust te Berlijn.
P u t s c h-g evaren overal.
Do oproep der regeering aan het volk,
waarin het gevaar van een Putsch erkend
wordt, heeft do gemoederen in zooverre
tot rust gebracht, dat de sensatie, aan do
dreigende onheilen het eerst/a oogenblik
verbonden, voor een meer zakelijk inzicht
plaats heeft gemaakt.
Wat or precies omgaat, weet men echter
niet.
Uit Brandenburg, Pommeren, Silezië en
Mecklenburg kernen vage geruchten bin
nen omtrent recktsradicale maatregelen
en wat er in Goburg geschiedt is evenmin
bekend.
Men tast nog altijd in het duister, of
het daar om kinderspel gaat, dan wel of
men or to doen heeft met demonstraties,
die uit militair oogpunt au sérieux geno
men moeten worden.
Evenmin is het doel der raddraaiers
bekend. Zij willen do regeering omver
werpen, maar zijn het blijkbaar nog lang
niet onder elkaar eens over den dictatuur
dien zij in de plaats der tegenwoordige
rijksregeering willen stellen.
Beieren tegen Srel Rijk.
De Beierscko troopen-
concentratie.
Naar verluidt, zou generaal von der
Goltz, de leider van het offensief in de
lente van 1918, het commando over allo
monarchistische troepen op zich hebben
genomen.
Verder wordt gemeld, dat het Rijks-
weer-minislerio de laatste voorbereidin
gen heeft getroffen voor de verdediging,
tegen de Beierscho stormtroepen. Veld-
telefoonve-rbindingeu en draadlooze verbin
dingen met de Rijksweertroepen, dio aan
de Thuringscke grens staan, zijn tot
stand gebracht.
Intusschen wijzen de berichten uit hot
hoofdkwartier van Hitier en Ehrhardt op
drukke voorbereidingen voor den op-
marscli.
Da troepenmacht der Rijks weer be
draagt-meer dan 15000 man.
Rijksweer naar Thüringen.
Gotha bezet.
Gistermorgen in de vroegte werden de
stad Gotha en do omliggende plaatsen
door af deelingen van do rijksweer bezet.
Wio moenen mocht, dat deze bezetting een
voorzorgsmaatregel tegen de Beierscho
troepenconcentratie is, vergist zich. Het
"betreft hier een actie der politie tot door
voering van de opheffing en ontwapening
der communistische Hundertschaften. Do
voornaamsto gebouwen in do stad werden
bezet, terwijl arrestaties van communisti
sche leiders plaats vonden.
DE ECONOMISCHE CRISIS.
De plunderingen te Berlijn.
Meer dan 10 00 winkels
leeggehaald.
Uit do thans bekend geworden gegevens
blijkt, dat gisteren en eergisteren in Ber
lijn ineer dan duizend winkels zijn leeg
geplunderd, 139 personen worden gear
resteerd, van wie 81 in arrest zijn gehou
den. De politie-autoriteiten hebben bij-
zondero maatregelen getroffen. In de eer-
sto plaats hebben zij het 2500 man sterke
politiecorps uitgebreid met een groot aan
tal betrouwbare menschen, terwijl voorts,
indien de plunderingen voortgang vinden,
de rijksweer zal worden gerequireerd om
de politie bij te staan.
Op de markt is het politietoezicht ver
sterkt. Overigens heeft het ingrijpen van
den rijksminister voor Voedselvoorziening
in de broodprijzen op do markt afschrik
wekkend gewerkt, althans op do aardap
pelhandelaren, die uit vrees voor inbeslag
neming van hun voorraden hun prijzen
belangrijk hebben verlaagd. De prijzen
van groenten varieeren tusschen 10 en 14
milliard per pond, voor vleesch van ge
wone kwaliteit van 100 tot 130 milliard,
voor zeer goede kwaliteit tot 160 milliard.
Voor boter, die gisteren in groote hoeveel
heden verkrijgbaar was, word 210—240
milliard gevraagd. De onveiligheid en ge
ringe koopkraoht van het publiek hebben
er toe geleid, dat vele handelaren niet
meer op do markt komen.
Do rentemark.
Naar het „Berliner Tageblatt" vernoemt
zal de invoering van de rentemark waar
schijnlijk reeds in de aanstaande week
plaats vtv v
DE RIJNLAND-REPUBLIEK.
Een comedie te Bonn.
Volgen de Franschen
de Belgen na?
Maandag werd de stad Bonn plotseling
ratistcn, die do grootste opwinding veroor
zaakten, allerlei goederen met de revolver
in de vuist requireerden, het gebouw van
do plaatselijke vakvereenigingen bestorm
den en daarin als vandalen huishielden.
Van de vakvereenigingen en den midden
stand regende liet klachten bij den bur
gemeester, dio daarop kolonel Gelin, den
Frauschen gedelegeerde te Bonn, verzocht
do Iroopen te doen entwapenen cn weg to
brengon. Kolonl Gelin gaf aan dit verzoek
gehoor en liet de 2000 man ontwapenen cn
deed hen vervolgens naar do stations ge
leiden, van waar zij deels naar Goblenz,
deels naar Euskirchen aftrokken.
Op het eerste gerucht, dat de troepen in
aantocht waren, hadden de Franscho auto
riteiten toegestaan, dat een separatistische
commissie in een afzonderlijke kamer in
het stadhuis zitting houdt op voorwaarde,
dat zij zich niet met liet gemeentebestuur
zou iulaten. Zoo is thans do toestand nog
steeds. Do drie heeren met hun typiste, dio
in allen vrede in het stadhuis zetelen, be
moeien zich met niemand én niemand be
moeit zich met lien.
In de geheele stad zijn nog slechts een
70-tal separatisten overgebleven.
Vr.n het stadhuis wappert nog steeds de
rood-wit-groene vlag en de burgemeester
•heeft thans den Franschen gedelegeerde
verzocht, deze to doen verdwijnen.
De Franschen hebben in antwoord op
dit verzoek medegedeeld, dat zij het ver-
zoek van den burgemeester in overweging
zullen nemen.
De actie in de Palts.
Volgens de „Köln. Z." hebben do sepa
ratisten to Kaiserslautern aanmerkelijke
versterkingen van buiten do stad gekre
gen. De Duitsche politie is onmachtig,
daar zij voor do bezettingsautoriteiten
geen gebruik mogen maken van de vuur
wapens.
Do „Köln. Volksz." weet mee te doelen,
dat Zondag een troep van dertig separa
tisten het Landratamt" te Simmern over
viel onder leiding van ;b.■•ambten van de
Franscho regie, van wie een, Graf, als
vertegenwoordiger van' het „Kreis'-be
stuur optrad.
De beweging breidt zich langzaam oyer
verscheidene plaatsen uit.
De houding der Belgen.
Goedkeuring uit Engeland.
De „Times" wijdt een artikel aan de
moedige actie van België voor de beëin
diging van do separatistische wanorde in
Rijnland.
De Belgen zegt het blad, verdienen-de
gelukwenscben van do lieele beschaafde
wereld voor hun krachtige houding tegen
over het separatistisch avontuur.
Het is duidelijk, dat. als de Franschen
even resoluut als de Belgen de beginse
len van onzijdigheid in acht namen, het
schandaal en do aanvallen van gewapende
beruchte plunderaars terstond zou ein
digen.
Frankrijk.
De mijnwerkers.
Een nieuwe staking.
Dreigt er weer een mijnwerkersstaking
in Frankrijk, dat overigens „sociaal" zoo
rustig is? Hot heeft er den schijn van.
Een in September gehouden mijnwer
kerscongres gaf de gelegenheid schoon
voor een loonactie. Inderdaad is voor een
loonsverhooging roden, en de conferentie
tusschen do mijndirecties en de weTklie-
denvertegenwoordigers gisteren te Douai
gehouden had dan ook een verhoogings-
voorstel der patroons te aan hooren. Maar
ook do zeer hooge eischen der mijnwer
kers, dio waren opgevoerd vooral door
den communistischen vakbond, die een
mijnwerkersstaking als grondslag wil go-
bruiken voor oen algemeene stakings
actie.
Vandaar dan ook, dat accoord uitge
sloten is. De roode vakbond beeft zulks
verwacht en het is mogelijk, dat zelfs
heden reeds tot een actie wordt besloten,
die op staking moet uitloopen.
Regeoringstusschenkomst is waarschijn
lijk, doch het is zeer do vraag, of de
communisten daarmede genjoegen zullen
nemen. Een herhaling van wat verleden
jaar plaats greep, staat te vreezen. vooral
nu het kolentekoTt nog zoo groot is.
Polen.
Een algemeeno staking mislukt. 1
Een door de socialistische partij eer
gisteren afgekondigde algemeeno staking
als teeken van protest tegen de gedeel
telijk© militariseering van do spoorwegen
is mislukt.
Amerika.
De torpedeering van de „Lusitania".
De uitspraak
der gemengde commissie.
De gemengde commissie stond toe de
Amerikaansche vorderingen op Duitsch-
0 land voor het verlies aan menschenlevens,
Srerraat door do bezetting door 2000 sepa- lichamelijk letsel en materieels verliezen,
veroorzaakt door het torpedcereu van de
„Lusitania", doch stelde Duitschland niet
aansprakelijk voor schadevergoeding ge-
ëischt bij wijze van straf of wraak voor
doorgestanen angst.
De commissie heeft een groot deel van
de gezamenlijke „Lusitania"-vorderingen
ter grootte van 22.600.000 dollar toege
staan, doch de gezamenlijke eischen voor
moles t-premies, tot een bedrag van
345.000.000 dollar, door Amerikaansche
reeders gedurende den oorlog betaald,
werden afgewezen.
BINNENLAND
De Kabinetscrisis.
De besprekingen der rechtsche fracties.
De vergadering der fractie van Anli-
Revolutionairo Kamerleden werd gister
middag bijgewoond door de ministers
Heemskerk, Golijn, Van Dijk cn door den
Minister van Staat, den heer Idenburg,
lid der Eerste Kamer.
De vergadering der fractie van R.-K.
Kamerleden was betrekkelijk spoedig ge
ëindigd. To één uur aangevangen, was
men ongeveer halfdrie gereed.
Mr. Troelstra geen minister.
„Het Volk" verklaart, dat rar. Troel
stra, hiertoe eventueel uitgenoodigd, qr
niet aan zou denken, in een ministerie
plaats te nemen. Zijn gezondheidstoe
stand reeds zou hem beletten, zulk een
positie te aanvaarden. Dit feit aldus
het blad maakt elko nadere uiteenzet
ting overbodig.
De heer Van Schaik Kabinetsformateur
In „De Nieuwe Eeuw" wordt het lid
der Tweede Kamer, de heer Van Schaik,
gepousseerd als Kabinetsformateur. Het
weekblad redeneert als volgt:
Een Vlootwet, die aan de bezwaren van
mr, Van Schaik, van Gijn, Bomans e. a.
voldoet kómt er. Het is dan ook lijn
recht met de waarheid in strijd, als som
mige rechiscke bladen jammeren; nu komt
er van de verdediging van Indië niets
terecht. Geen van de sprekers tegen de
Vlootwet behalve dan de socialistische
wil Indië onverdedigd laten.
Dit alleen is reeds een reden om een
kahinet, waarin de. heer Troedstra zou
zitting hebben, uit de rij der mogelijk
heden te lichten. Voor de socialisten is
vöorloopig de tijd niet gekomen. Wat dan
wel? Behalve een Vlootwet stond op het
program: de bezuiniging. En die blijft op
het program, welk kabinet er ook komt.
Dat kabinet zal op de eerste plaats inder
daad éen bezuinigingskabinet moeten zijn
Maar bezuiniging, althans zooals die in
de laatste maanden is in uitzicht gesteld,
dreigt zeer groote gemeenschapswaarden
te treffen, den arbeid, bet gezin, de ge
meente. Dat is, tenminste voor katholieken
reeds een aanwijzing, in welke richting
do vorming van een kabinet niet moet ge
zocht worden: geen kabinet, waarin b.v.
de Vrijheidsbond een min of meer over-
heerschende positie zou innemen. Behalve
do bezuinigings-eisch staat vast: het feit,
dat de rechterzijde zestig leden telt en de
linkerzij do veertig. Men heeft nu wel ge
zegd: de coalitie is verbroken, maar met
enkele verklaringen breekt men geen
coalitie.
Do coalitie is tweeërlei: de gemeen
schappelijkheid van algemeen christelijke
beginselen cn de daarop mogelijke samen
werking van partijen, die die beginselen
belijden. Men kan de samenwerking op
zeggen de gemeenschappelijkheid blijft.
Wil nu de heer Colijn en de heer Schok-
king de samenwerking opzeggen? Het is
lang niet zeker.
Wordt echter de samenwerking inder
daad verbroken -blijft, wat wij niet ge-
looven, én de fractie van Golijn én do
fractie van Schokking afzijdig, dan mag
daarvan niet het gevolg zijn, dat ook de
katholieke fractie zicli elimineert. Zij
mag dat niet, omdat zij van de drio chris
telijke partijen verreweg do grootste is,
wat verantwoordelijkheid meebrengt en
zij mag het óók niet, omdat een dorde van
haar leden do Vlootwet heeft doen vallen.
Zij moet. optreden ook als men haar alleen
zou laten staan. En in het licht der jong
ste gebeurtenissen zou dat gedeelte der
fractie moeten optreden, dat tegen do
Vlootwet heeft gestemd, m. a. w. de heer
Van Schaik zou dau do kabinetsformatie
op zich moeten nemen. Wij zien waarlijk
niet in, welk bezwaar daar tegen zou zijn.
Wio iets weet van de dessous der crisis,
weet ook, dat na het gebeurde en staande
vóór do moeilijkheden met de bezuiniging,
de grootsto helft der fractie aan de zijde
van den lieer Van Schaik zal staan. Het
spreekt vanzelf, dat als de anti-revolutio
nairen en do chrisielijk-historischen niet
mee willen werken, bet kabinet geen chris
telijke kabinet zal kunnen zijn. Dat zou in
vele opzichten te betreuren wezen maar
in andere opzichten misschien niet.
Wij willen het iets duidelijker zeggen:
op het gebied van bezuiniging waren wij
over de plannen van don heer Colijn niet
zoo erg gerust: de besnoeiing der ambte
naars-salarissen ,mir nichts, dir nichts",
HET VOORNAAMSTE Nl^pa,
BUITENLAND.
De Duitsche rijkskabineiscrisiS is nog
steeds niet opgelost. Zullen de soc.-d<ïiPO-
craten weer terugkeeren?
Rijksweer naar Thüringen gezonden.
Separatisten door Fransche troepen uit
Bonn verdreven.
BINNENLAND.
Het nieuw-voorgestelde Kiesreglement,
LEIDEN.
Vanavond 3.15 uur cursus Pater Hen-
drichs in de St. Petruskerk (ingang Langs-
brug). Morgenavond uitvoering Sixtijnschp
Kapel.
OMGEVING.
Vacature in den Gemeenteraad te Noord
wijk wegens bedanken van den heer v. d.
Mesr.
de geprojecteerde belasting op de volks
genotmiddelen, het ongemoeid laten van
andere belasting-objecten etc., dat alles
leek ons toch wel wat bedenkelijk. Wij
hadden ons een andere bezuinigings-poli-
tiek van een anti-revolutionair ministc-r
voorgesteld. Wanneer nu de aanslaande
kabinets-formateur niet de medewerking
krijgt van de twee andere christelijke
partijen, dan is 't zijn recht cn plicht de
consequenties te aanvaarden en den steun
te zoeken van die vrijzinnige zijde, waar
men op het stuk van bezuiniging onge
veer dezelfde denkbeelden koestert als bij
onze partij, waarbij wij natuurlijk niet
denken aan den Vrijheidsbond.
De Levensverzekeringswet.
Zij treedt 15 Nov. in werking.
Bij Kon. besluit van INov. (Stbl. 716)
is beapald, dat de wet op het levcnsvcr-
zekoringsbedrijf met ingang van den 15ei»
dezer in werking zal treden.
Reconstructie-Congres der A.R.K.W.V.
De Congres-Commissie der A.R.K.W.V.
verzoekt ons mede to deelen, dat de aan
vankelijk vastgestelde datum van het
Reconstructie-Congres veranderd is in
Maandag 3 December a.s.
Het Congres heeft plaats in Hotel „Do
Twee Stedente 's-Graverihage te 11
uur v.m.
Introductiekaarten zijn op beperkts
schaal voor belanghebbenden verkrijgbaar
bij het secretariaat der Congres-Commis
sie, Prinsengracht 721, Amsterdam.
audiëntie van den Minister var.
Waterstaat zal Vrijdag niet plaats bobben.
STADSNIEUWS
CURSUS NIET-KATHOLIEKEN
VAN PATER HENDRICHS S.J.
Men verzoekt ons mede to deelen, dat
de Kerk van den H. Petrus vanavond to
kwaTt voor acht wordt -geopend.
De gevierde conferencier, do Juziëten-
pater Fr. Hendriohs, zal dezen avond
spreken over: Benevelt Gods Woord het
vrije denken?
De kaarten (a f 1.geven toegang tot
alle zes de conferenties.
Ook bij den ingang der kerk zijn nog
kaarten te verkrijgen, voorzoovcr de plaat
sen nog niet zijn hezet.
Moge de belangstelling van niet-Katbo-
lieken en óók van Katholieken geëvenre-
digd zijn aan die in andere gomeenten.
(Rotterdam, Gouda, enz.) waar pa^r
Hendricbs zijn zoo gewaardeerde cohe
renties houdt.
Naar aanleiding van de conferenties voor
niet-Katholieken alhier nemen we het vol
gende over betreffende de conferenties
voor niet-Katholieken te Nieuwe-Niedorp
door de Paters Franciscanen:
In do „Sehager Courant" van Donder
dag 1.1. merkten wij op onder „Ingezonden
Stukken" djen volgenden open brief van
den bekenden Dominee Schermer horn:
Aan den heer Deodatus Vergeer.
Met belangstelling las ik, dat de pators
van Nieuwe Niedorp conferenties zullen
geven voor niet-katholieken. Tot mijn
spijt ben ik verhinderd do eerste drio van
deze conferenties bij te wonen. Ik hel) den.
vorigen Zondag in de kerk mijn gemeen
te-leden opgewekt om er heen te gaan.
Zóó moet het gaan: wij moeten weder-
zijdsch met elkanders denkbeelden bekend
worden. Daarom juich ik het streven van
U en de Uwen van harte toe. Maar
hebt U er ook bezwaar tegen, dat de room-
sche gemeenteleden eens kennis komen
nemen van de protestantsche denkbeelden
en meeningen? In het blaadjo „Een goede
raad van oen goeden vriend" lees ik, dat
de roomsche kerk het vrije onderzoek niet
versmoort. Welnu, ik hen bereid confe
renties te houden voor roomschen. WiltU
dan hetzelfde doen wat ik heb gedaan?,
