5e Jaargang.
ZAYEKDAG 3 NOVEMBER f©23
No. 429Ö-
3)e Ê^ldéelie 601 4/fca/nl'
CoABONNEMENTSPRIJSbedraegt bij vooruitbetaling
\'0or Leiden 13 cent per week 8 2.50 per kwartaal.
Pij onzo Agenten 20 cent per week 8 2.60 per kwartaal,
franco per post I 2.95 per kwartaal,
get Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
[ondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewond adverSentsön 30 cent per rcgaJ»
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
u dubbele van het tarief berekend. u
Kleine advertentsën, van ten hoogste 30 woorden, waarin,
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 8 0.50.
jt nummer bestaat: uit vijf
laden, waaronder het GeïÊ-
streerd Zondagblad.
Een onaangenaam mensch.
'I Was verleden week Vrijdag de
waarop werd verwacht do eindstem-
ag over de Vlootwet, welke toen ook- is
houden. Wij ontmoetten een goeden be
ide, Jan Politiek, die een zekero ver-
ardlieid heeft, doordat hij geen enkele
gadering.zijner locaio Katholieke Kies-
reeuiging laat voorbijgaan, zonder te
•ren op do door onze partij nit ver
renen, die bet algemeen belang hebben
behartigen in Kamer, Staten of Ge-
ëaleraad.
Jan Politiek groette vriendelijk, wat
zèer verwonderde, daar bij ons er
aanziet 'n keer „heel partijdig" te
bben geweigerd de opnaano van een in-
sonden stuk, onderteekend N. N., waar
bij toch niets minder onschuldigs deed,
a de Katholiciteit van al de Katholieke
ad=! en zijner gemeente in verdenking
eajen
'i Bleek ons echter al heel gauw, dat
vriendelijko groet van Jan nu juist
I een weerspiegeling was van wat er
png iu het diepste van zijn ziol.
,'t Wordt een mooie dag voor u", aldus
i, minzaam lachend.
,En waarom?"
„De Vlootwet wordt vandaag vast aa_n-
iomenl"
„Is dat een mooie dag voor ons?"
„Natuurlijk, do Katholieke pers is daar
u u r 1 ij k voor".
„Zoo"
„En ze loopen mee met de regeering,
zelf geregeerd wordtdoor oen gezel-
hap sabeldragers ze loopen mee, onze
•tbolicke Kamerleden, u zult 't zien;
avee is het eigenlijk; als de regeering
ir rammelt met de portefeuilles, dan
ait de heeio oppositie, die toch eigen
maar een schijnvertooning was, weer
„Yan dat omzwaaien ben ik nog zoo ze-
r niet, Jan. Maar, gesteld, dat het ge
ul een ieder zich verantwoordelijk
lend 'Katholiek moet zich toch wel
amaal bedenken, eer hij medewerkt, een
thlscli Ministerie, de Katholieke Minis-
is naar huis te sturen"
Daar hebt jo het al weer: „Do kool en
geit sparen'De houding van het mi-
ilerie en die van de Katholieke' opposi-
ze moeten beide door u worden goed
praat, natuurlijk, natuurlijk" - com-
imenteerdo Jan.
„Nu, laten wo maar eens afwachten, wat
van vandaag brengt. Als-ze in de
snier om half vijf stemmen b.v., dan zal
>9 Leidscho Courant" het al om kwart
ir vijf in do stad gebulletineerd hebben.
leg het dan niet uit, als een uiting
(n vreugde van onzen kant wij zullen
óók zoo doen, als de Vlootwet wordt
rorpen".
„Dat laatste gebeurt toch nipt", zei Jan,
oelle met een veel-zeggenden, diploma
ten lach, en ging heen.
Wij ontmoetten Jan Politiek niet iedo-
dag, doch het toeval wilde dat onze
s?en elkaar den volgenden dag weer
misten.
Jan keek ons heel boos aan, school met
paar groote stappen op -ons af, en:
,Wat moot er nu gebeuren?" zei hij
zwaro stom, op elke lettergreep een
Mtoon leggend, dip er op wees dat de
wrden maar een korte samenvatting
'ten van een moeilijk te omvatten over
bed van wei-overwogen gedachten. „Wat
na' or nu gebeuren? Nu hebben onze
anschen, onze eigen meuschen, de reclrt-
ao regeering weggejaagd; een Aalberse,
a RuysEn aarom? Konden zo dan in
mannou geen vertrouwen schenken?
aarora, vraag ik u. (Ja wilde niot
raScn; dat was aan heel zijn manier-
'a-doea wel duidelijk). Als er vandaag
Vlootwet komt, dan moet het toch
?f8cn, als het dan nog niet te laat is.
U kunnen Indië toch niet zonder vcr-
™8ing laten'"
«Maar, Jan, draaf nu niet zoo erg door
Hebt go gelezen do redo van het Ka-
Mid Mr. v. Schaik"
«Wat! Van Schaik! Denkt u dat die
weet!"
was niets to beginnen met Jan. Wij
,on „weinig tijd" te hebben wat- Jam
Jsens z'n ui (roep „zoo?" wel niet erg
een tc vertrouwen en onzen groet
d001-' een heel kouden wedergroet be
woon!.
'ongen beweren, dat Jan Politiek,
a' van plan was op de eerst-komende
■adoring zijner Kiesvereeniging to ful-
tegen do Vlootwet en de Katlio-
j 6 voorstemmers, die zich door de be-
met een regeeringserjsis hadden
ompraten, nu een rede klaar heeft
ju e ^en Katholieken, die de Vlootwet
n afgestemd, eens goed de waarheid
«SgeD!
Die gesprekken met .Jan Politiek zijn ons
leerzaam. Naar onze vaste overtuiging
zijn er velo van. zulke mensohen, die met
oen veroordeeling van anderer gedrag
even gauw klaar zijn als een huisvrouw
met het snijden van een boterham, en die
ook hun oordeel d.w.z.: oen veroordeel
weer even gauw omkeeren, als diezelfde
huisvrouw een lapje vleesch in de braad
pan.
Dezulken moeten eritiseeren, moeten
veroordeelen, hoe liet ook loopt. Als de
Vlootwet was aangenomen, dank zij den
Katholieken stemmen, hadden zij geeriü-
seerd nu doen ze het oven lustig.
Leerzaam is het voorbeeld van Jan Po
litiek ook voor allen, dis meenen boven
„het volk" te staan/maar zich toch al te
veel storen aan de zoo veranderlijke mee
ningen van enkele „voormannen" óf
„groot-schreeuwers".
V Een Socialistisch Kamerlid.
Dat een partij een persoon afvaardigt,
die, gekozen zijnde, zich moreel minder
waardig gedraagt dat behoeft zulk een
partij nog niet tot oneer te strekken.
Maar wel 13 het een blaam voor die
partij, als zij zulk een man begroet en zelfs,
bejubelt als een van haar groote n.
En dat doet de S. D. A. P. met mannen
als n Duys.
Dit Tweede Kamerlid heeft Donderdag
avond in de .Stadsgehoorzaal te Leiden ge
sproken over de Vlootwet-verwerping. En
de zaal was stampvol, en mr. Van Eek
leidde den spreker in, en er was muziek
van „Do Stem des Volks". En Duys sprak.
En hij sprak over het d m i s s i o n n a i-
re ministerie en hij noemde
dit„e o n s t e 11 e t j o bandieten"
En aan het eind van zijn rede brak
los '11 „donclorend applaus", den spreker
als 't ware om-wierookte als een hulde
van het dankbare roodo kiezersvolk.
Heeft iemand niet 'ns gezegd, dat men
een volk kan kennen aan de mannen, die
het eert?
BIHTEIILABD
Qe politieke crisis in Duitschland.
Jobstijdingen.
HET EINDE DER GROOTE COALTIE.
De socialisten treden
uit de Regeering.
Het tempo, waar-mede Duitschland den
chaos tegemoet marcheert is weer aan
zienlijk versneld. Uit allo richtingen ko
men ten minste jobstijdingen binnen:
Do separatisten in het Westen zijn on
der openlijke toelating der bezettende
machten weer an het werk getogen en heb
ben o.a. het raadhuis to Aken voor de
zooveelsto maal bezet. De brandweer heeft
geprobeerd, hen eruit te spuiten, maar de
heereu hadden het gevaar voorzien en bij
tijds den toevoer van water afgesneden.
In Beieren krijgen de troepenconcentra
ties op de Thüringscke grenzen een steeds
dreigender aanzien.
De „Vorwarts" spreekt in dit verband
van „dreigend oorlogsgevaar" en zin
speelt op een naderenden burgeroorlog.
In Saksen liebbeu zich tegen 'hot verbod
van generaal Muller nieuwe proletarische
honderdschappen gevormd. In de omge
ving van Bautzen trekken deze 's nachts
het platteland af, boerderijen en landhui
zen, plunderend.
Thüringeu wordt ook roerig en protes
teert beurtelings tegen de" rijksregeering
of roept haar bescherming in tegen het uit
Beieren dreigende gevaar.
Do geldmarkt is meer ontwricht dan ooit
tevoren en de mark is wederom in enkele
uren tijds meer dan 100 gedaald.
Volgens „die Zeit" aarzelt de socialis
tische bond van Duitsche beambten, als
protest tegen do voorgenomen opruiming
van 25 c'» der beambten, tussclicn staking
en lijdelijk verzet. De veroenigingen van
werknemers maken van deze gelegenheid
gebruik liet dubbele loon van vóór den
oorlog te eischen. De werkgevers willen
niet meer dan 2/3 van dat loon uitkeeren,
zoodat hier een scherpe strijd te wachten
staat.
In de Pruisische regeering dreigt ook
een crisis, in zooverre men daar de groote
coalitio ondoelmatig acht, wanneer het in
de rijksregeering tot een uittreden van do i
socialistische ministers komen mocht.
En dat laatste heeft nu juist plaats ijs-
had
Na den gekeelen dag gisteren met al
lerlei vergaderingen doorgebracht ie krab
ben, heeft Stresemann- veklaard, don
cisch van do socialisten nfei bi kunnen
aanvaarden.
Bij een daaropvojgende zitting van de
roode fractie is het besluit fevc^omen, den
drie ministerspartijgenooten te verzoeken,
uit de regeering te treden. Deze hébben
aan dat verzoek onmiddellijk voldaan en
op het oogenblik bevindt zich de rijkskan
selier bij president Ebert, om met dezen
lu bespreken wat nu te doen staal.
Do machtigingswet thans
v o r v a 11 c n.
Door het aftreden van de sociaal-demo
cratische ministers is nu ook do machti
gingswet komen te vervallen, waarvan
paragraaf II zegt, dat do wet van kracht
blijft, zoolang do tegenwoordige politieke
samenstelling van het kabinet duurt.
Het nemen van do noodige maatregelen
zou daardoor onmogelijk zijn geworden,
zonder den uitzonderingstoestand.
Do régeering staat voor do noodzakelijk
beid onmiddellijk in te grijpen in de eco
nomische en financieelo verwarring, wel
ke een gevolg is van den nieuwen val van
de Mark.
Hoe verder to regeeron?
Do toestand is op het oogenblik uiterst
verward. Niemand weet wat uit dezen
toestand zal te voorschijn komen.
ïn rechtsche kringen spreekt men van
toetreding van do Duiisch-Nationalen tot
do régeering, die daardoor oen burgcrlij-
ko coalitie-regeering zou worden mot een
uitgesproken tendens tegen het socialis
me, of, zooals het tegenwoordig heet, te
gen het Marxisme.
Beieren tegen hoi Rijk.
De Beierse li o bedreiging
tegen Thüringen.
In de bladen te Coburg wordt een op
roep gepubliceerd, welke een licht werpt
op de rol, die de regecring van Beieren in
den opmarsch tegen Thüringen speelt.
Do Beiersche regeering heeft een ge
deelte van het „Jungdeutsche Sturmregi-
ment" opgeroepen.
In deze oproep wordt o.a. gezegd:
„Wij moeten van do werkgevers te Co-
burg en omgeving venvachten, dat zij de
opgeroepen arbeiders onmiddellijk vrij
geven voor de vervulling van hun plicht
tegenover het vaderland".
„Tevens verwachten wij van alle werk
gevers, dat zij niet alleen de plaatsen van
de opgeroepen arbeidms zullen, openhou
den tot na hun terugkeer, doch ook dat zij
waar dit eenigszin mogelijk is, met het
oog op het feit, dat dezo arbeiders liun
duren plicht tegenover het vaderland
gaan vervullen, do loonen zullen doorbe
talen".
Volgens de „Vorwarts" genieten do lei
ders der troepen den steun van alle offi-
cicele personen en instellingen.
Volgens de „Vorwarts" genieten de lei
ders der troepen den steun van alle offi-
cieele personen en instellingen.
Saksen en Berlijn.
De moeilijkheden v a' n' h' e t
k a b i n e t-F e 11 i s c h.
Het Saksische kabinot heeft reeds met
groote moeilijkheden te kampen.
In de eergisteravond gehouden Landdag
zitting verklaarde de spreker der Duit
sche Volkspartij, dat deze fractie van
haar oorspronkelijk voornemen is terug
gekomen en niet in staat is het kabinet
Fellisch te steunen. Do samenstelling van
het kabinet maakt zelfs een houding van
welwillende neutraliteit voor de D.V.P.
onmogelijk.
Deze zwenking der D. V. P., is een ge
volg van den aanval der soc.-dem. rijks
dagfractie tegen het kabinet-Stresemaun.
Do spreker der D.-nat. partij deelde
mede, dat: zijn fractie bij het Slaatsge-
rechtshof te Leipzig een voorstel tot nie
tig-verklaring der verkiezing van Fel
lisch tob minister-president had inge
diend.
DE RIJNLAND-REPUBLIEK.
Aken weer bezet
Hot stadhuis belegerd
en b os t or m d.
Vijftienhonderd Rijnlanders, Donder
dagavond uit Koblenz, Grcfeld en Duis
burg gekomen, belegerden gistermorgen
het stadhuis van Aken. Brandweerlieden,
Scliupo's en co.xvnunislen verdedigden
zich verwoed en wierpen bommen, gevuld
met zwavelzuur, op do aanvallers.
Verschiilendo deuren van het stadhuis
werden mvC dynamiet door de separatis
ten vernield.
Hoé raadhuis werd ernstig beschadigd;
in da ^vvroemdo kroningszaal vielen stec-
nen en kogels.
D-3 wacht van hot raadhuis werd goar-
restenud en in auto's weggevoerd. Er zijn
örio do oden en zeven gewonden. De sepa
ratisten trokken na hun overwinning zin
gende door de stad.
E e
Aken weer ontzet,
onverwacht einde.
Tg t uur gistermiddag' kwam als een
donderslag uit helderen, hemel, in het re-
gceringsgebouw het bevel binnen van den
Belgischen plaatselijke n commandant, do
openbare gebouwen te verlaten en de wa
pens uit te léveren. Hij handelde op bevel
van den Belgischen districtsgedelegeerde te
Coblonz en eischic dat vóór vier uur allo
gebouwen ontruimd zouden worden. Do
separatisten konden onder beschutting
der bezetting de stad verlaten, doch moest
do wapens uitleveren.
Als een koudwaterstraal kwam dit ul
timatum voor de overwinnaars en als 'n
loopend vuurtje deed het bericht de ronde
onder de bewoners van Aken, waarvan de
meesten in angstige spanning den dag
doorbrachten. Tegen tvvoo uur verzamel
den zich de separatisten voor 't regeerings-
gebouw. Het raadhuis en het Tegeerings-
•gebouw werden door hen ontruimd en
Belgisch 9 gendarmen bezetten do gebou
wen. Vele karabijnen zijn uitgeleverd en
werden door een Belgischen vrachtauto
weggebracht. Daaronder is een klein
machinegeweer, dat in een regeeringsge-
houw gevonden werd. De govangenen zijn
door de Belgische bezetting vrijgelaten.
De houding der Belgen.
G oen bestendiging van
den to es tan d?
De correspondent van de „Tel." meldt
uit Aken:
Een der meest vooraanstaande Belgi
sche autoriteiten, wiens naam wij niet
kunnen noemen, deelde ons als absoluut
vaststaande mede, dat do Belgische
regeering te Brussel gistermorgen
aan den Belgischen districtsgedelegeerdo-
getelegrafeerd heeft, dat moest worden in
gegrepen, daar do toestand niet kan wor
den bestendigd. De separatisten
mogen, hun actie niet
verder voortzetten.
Dit bevel gold niet alleen voor Aken,
doch voor de'goheele door do Belgen be
zette zone.
Crefeld, Duisburg en Duren zullen dus
moeten worden ontruimd, doch een plot
selinge ontruiming, zeido onzo zegsman,
zou een nieuwen chaos teweegbrengen en
tot nieuwe geschillen aanleiding geven.
Terreur te Büren.
Vreemde o, 1 e m o n t e n.
Sedert Maandag 22 October keerschen
lo Düren zeer ongeregelde toestanden.
Een bende van ongeveer 400 man heeft
de openbare gebouwen bezet, deze henden
bestaan voor het grootste gedeelte uit
vreemdo elementen o.a. uit Polen, die uit
Opper-Silezië zijn overgekomen en voorts
uit elementen, die als arbeiders in Fran-
schen dienst op het station hebben dienst
gedaan. Leider is oen zekere Cardum,
dio langen tijd in de gevangenis heeft ge
zeten, terwijl een kleine oliehandelaar met
name Clevinghaus zich tot hoofd van de
z.g. politie heeft opgeworpen.
Er heerscht een ware terreur. De bur
gemeester is zoodanig gewond, dat hij
thans te Keulen in oen ziekenhuis ligt.
Overal worden goederen opgeëischt, waar
voor waardelooze requisitiebons worden
afgegeven.
Op 27 October deed de burgerij oen
poging om aan dezen toestand een einde
to maken, doch toen verschenen terstond
gekleurde Franseke troepen, die de be
volking uiteen joegen en tegenover het
stadhuis machinegeweren opstelden.
De z.g. separatisten hebben ook ge
tracht in het nabij gelegen plaatsje Heim-
bach levensmiddelen op to vorderen.
Daar de boeren echter krachtig tegen
stand boden, moesten zij aftrekken, doch
den volgenden morgen kwamen zij m
versterkten getale terug en hebben toen
vreeselijk huis gehouden. Zij geven thans
ook op eigen houtje noodgeld uit, dat na
tuurlijk in het geheel geen waarde heeft
en dwingen do winkeliers om voor dit geld
goederen te leveren. In geval van weige
ring worden de winkels eenvoudig geplun
derd.
Een gevecht te Erkclens.
Bij een botsing te Erkelens heeft een
Belgisch officier een Duitsclier gedood
en verschillende anderen gewond.
Ook te Saarbrückcn een Putsch te
verwachten?
Naar de „D. Allg. Ztg." uit Saarbrüc
kcn verneemt, zijn daar betrouwbare be
richten ingekomen, volgens welke in de
komende dagen ook te Saarbrücken een
Putsch der separatisten kan worden ver
wacht. Achter de beweging staat de be
ruchte Fransche majoor Richert, die, toen
zijn plannen in Beieren waren ontdekt,
naar Golmar in den Elzas is verplaatst.
Uit het Roergebied.
De betaling van de kolenieveranties.
S t a p p o nv a n S t i n n e s te B e r 1 ij n
Hugo Stinnes is, na besprekingen met
do Franschen, eergisteren te Berlijn aan
gekomen, om mei do leden van het Rijks
kabinet ruggespraak te houden.
Naar de „B. Z. ani Mittag" verneemt,
heeft Stinnes hij deze gelegenheid zijn
vroegere plannen weder op den voor
grond geplaatst. Tevens lieoft hij gc-i
tracht, de toezegging te verkrijgen, dat
van Duitsche zijde do belastingen zullen
worden verlaagd, ten einde de Duitsche
industrieelen in staat te stellen, te vol
doen aan de verplichting tot het betalen
van de leveranties in liatura en Kolilen-
steuer, welko betalingen later als de
Rijksfinanciën weer gesaneerd zijn
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Het einde der groote coalitie in Duitsch
land. De socialistische ministers zijn uit
de regeering getreden.
Gistermorgen hebben de separatisten
het stadhuis van Aken bestormd. Des mid
dags zijn zij door de Belgen er weer uit*
gezet.
Veranderde houding der Belgische he*
zetting tegenover de separatisten?
BINNENLAND.
De Kabinetscrisis. De Koningin heeft
andermaal een onderhoud gehad met da
Voorzitters der drie Rcchtsche Kamer
fracties.
Het collectief Arbeids-contract in do
bouwvakken is opgezegd. Loonsverlaging
mei 11—15 procent.
De Kamers van Koophandel en de hef
fingen van de ingeschrevenen in het Han
delsregister.
Vergadering Bestuur R.-K. Vakbureau.
Bespreking rappori-Barge.
zullen worden gerestitueerd. Een desbe
treffende toezegging heeft Slinn.i_s tot
dusver echter niet verkregen.
DE HERSTEL-KWESTIE.
De nieuwe besprekingen.
De uitnoodiging aan A mcri lc a
Ondanks alle pessimisme der laatste
dagen blijkt het, dat do onderhandelingen
over den tekst van de ontwerp-uitnoodi-
ging der geallieerden aan do Vereenigdo
Staten, om aan een conferentie van des
kundigen deel te nemen, een bevredigend
verloop hebben gehad.
Heden wordt do uitnoodiging verzon
den. Zij is kort en beknopt en omschrijft
do taak der internationale commissie als
volgt: het instellen van oen onderzee*
naar de betalingscapaciteit van Duitsch
land, ten einde de sommen te verkrijgen,
door dit land krachtens het verdrag van
Versailles verschuldigd.
Het woord „tegenwoordige", dat Poin-
caré voor „betalingscapaciteit" wenschte
to plaatsen, komt dus in do aangenomen
formulo niet voor.
Men verwacht, dat de Vereenigde Sta
ten hun vertegenwoordigers de volgende
week zullen benoemen.
Spanje.
Een gevecht mal smokkelaars aan d«
Spaansch-Poriugeesche grens.
Uit Puy wordt gemeld, dat een bendC
door Portugcesche gendarmes achter-*
volgde smokkelaars over de Spaanse^
grens vluchtte, vanwaar zij schoten 13^
ten op de gendarmes, die het vuur be
antwoordden.
Spaansche gendarmes namen de Porlu-
geesche gendarmes in hechtenis en namen
hun de wapens af.
Amerika.
Lord George's reis.
Lloyd George ontvangt
dreigbrieven)
Dezer dagen werd gemeld, dat een ver
dacht individu het gezelschap van Lloyd
Georgo volgde. Thans blijkt ook, dat hij
dreigbrieven ontvangt. In Verband hier
mede heeft de commissaris van politie te
Hobokefr, in New-Jersey, meer dan de
helft) van zijn politicmannen geconcen
treerd ter bewaking van het spoorweg
station, waar Lloyd Georgo Woensdag
avond van Scranton zou aankomen. l)e
politie gelooft, dat de brieven zijn ge
schreven door verdwaasden, doch zij doen
denken aan de actie der Iersche vrou
wen, die zich in de huurt van het gen
meentehuis van New-York met banieren
ophielden, toen Lloyd Georgo in Amerika
aankwam.
BigjgjEHLatao
Da Kabinetscrisis.
Conferentie.
Do Koningin heeft gisteren ten paleizo
to 's Gravenhage ter confereutio ontvan-i
gen de heeren dr. Nolens, mr. Rutgers,
mr. Schokking, voorzitters van de R.-K.,
do A.-R. en Chr.-Hist. fractie In do
Tweede Kamer.
TROELSTRA NAAR HET LOO. __J
Naar berichten verluiden, werd mr.
Troelstra, do held van ao anll-vloolwet-
anti-kabinet)- agitatie, door do roodo
broeders uit Apeldoorn, toen hij daar
Woensdagavond voor zijn bezoek op het
Loo, in verband met do Regeeringscrisia
arriveerde, gehuldigd met muziek, „do
Internationale", en oen bouquet
oranje-dahlia's met een rood lint.