VRIJDAG 2 NOVEMBER 1923
No. 4297
fie Jaargang.
e ©ou/to/nt
(ABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling
,r Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
anco per post I 2.95 per kwartaal.
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
jjgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
letaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
indagsblad 9 ct.
it numntee* bestaat uit drie
laden.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone adveriantlSn 30 cenl per regel-.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt bet
- dubbele van het tarief berekend.
Kleine adverlentlën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
Laster.
sinistre scribent, een in het duis-
wroetende lasteraar, heeft in de „N.
Crt." een stuk geschreven van
Iconische zijde", dat minister Ruys de
illiolieke pers onder den duim zou heb-
gehouden daarop komt het venij-
gepraat neer.
?eds Woensdag hebben 'wij in ons
rsoverzicht een stuk overgenomen uit
Ie! Huisgezin", waarin er op gewezen
id, dat iedereen, die wilde zien en
rlijk oordeelen, zal moeten er-
Qnen, dat ten opzichte van het belang-
te wetsontwerp inzake de vloot zulks
het geval kan zijn geweest.
Haar eenige niet-Katholieke bladen,
üiken, met een zekere graagte blijk-
ar, het lasterlijk geschrijf van de „N.
Crt." af.
,De Gelderlander" schrijft naar aan-
van het stuk in de „N. Rott.
.laten wij eerst vertellen, wat er in
lelijkheid geweest is.
[oen de heer Ruys eenigen tijd minis-
was, beeft er een misverstand bestaan
•chen hem en de kranten. Of eigenlijk
er meer een der andere ministers hij
lokken dan hij. Eenige katholieke
rnalisten hebben het geval ter sprake
tracht op een vergadering hunner or-
nisatie met de bedoeling zulke misver-
aden in den vervolge te voorkomen,
beste leek toen, eenig contact te zoe-
met den minister-president en dat is
ook beproefd.
minister heeft in de Kamer ver-
jard, dat het denkbeeld het eerst van
ra is uitgegaan, en wij zouden er geen
lop willen doen, dat het anders ware.
int een geheugen is een feilbaar werk
en alleen ons geheugen meent, dat
journalisten dit contact hebben ge-
bt.
!r werd afgesproken, dat een journal
van tijd tot tijd bij den minister zou
ien, als er iets te vragen of te zeggen
Een preciese afspraak is niet eens
naakt; do omstandigheden zouden' in
en wel leiden.
aten wij eerlijk zeggen, dat er van
inlichtingendienst ongeveer niets
terechtgekomen.
lat wij er slechts bij groote tusschen-
izen iets van gemerkt hebben.
'ens per jaar zes regels', wij sckat-
niet te hoog. Als wij de berichten be
ard hadden, zouden wij een juiste sta-
kunnen geven; maar ze waren in
regel van zóó weinig beteekenis, dat
ze steeds verscheurd en weggesmeten
nu tracht een „Roomsche zijde" het
te stellen, alsof minister Ruys door
kattebelletjes de R. K. pers onder
duim zou hebben gehouden!
t ingewijden zullen er stellig om
n en er de schouders voor ophalen
maar ten slotte is het toch- een nare
fhiedenis. De aanval zelf beteekent
veel, oen windvlaagje, dat vcorbij-
[I- Hoogstens kan men wat dien aanval
betreft .zich verbazen over den fa-
ïlen ijver waarmee de ,,N. Rott.
den gevallen leeuw na-trapt, en zich
agen, of het blad soms hang is, dat
nog weer zal opstaan."
00 is de juiste toedracht der zaak.
zonden zelfs wel ons geheugen
«plegend durven zeggen, dat er niet
"s één keer per jaar een mededee-
ïvan Minister.Ruys aan do R. K. pers
lan! En wat waren 't dan nog- voor
'dingen! Van willen-onder-den-.duim
?en was daarbij geen sprake!
ze trappen graag den gevallen
iv na de edele zielen 1 en meteen
een trap naar de Katholieke pers,
toch eigenlijk ook in ons land te
i-s geworden,te veel invloed heeft,
beteekent.
fUüTENLAÉO
Politieke crisis in Duitschland.
Do coalitie in gevaar.
HOUDING DER SOCIAAL-
DEMOCRATE.
8 S o c.-D em. ministers
moeten aftreden.
■wr het optreden van de rijksregeering
Maksen, waar de socialistische en
®ttnislische regeering met gewold is
zijn de sociaal-democraten in ge-
^itechland in geweldige beroering
fl fen te Berlijn, gehouden vergadering
j. 'ijbestuurders werd o.a. een motie
skakende tot uitsluiting van
'Jkspresident Ebert uit de partij en
9 onmiddellijke uitroeping van de
slaking.
J-Os werd een motie aangenomen,
tte? optre^en van He Rijksregee-
>9* Saksen wordt gekenschetst als
J reuk maken op do grondwettelijk
verzekerde democratie en waarin tevens
wordt geëisclü, dat de sociaal-democra
tische Rijksdagfractie tot het terugtrek
ken harer ministers zal besluiten.
De socialisten hebben aan den rijks
kanselier eenige eischen gesteld, o.a. on
middellijk streng optreden tegen Beieren,
opheffing van den staat van beleg, enz.
onder bedreiging anders uit do coalitie te
zullen treden.
Gister om 1 uur zouden de socialisten
antwoord van den kanselier krijgen. Toen
zij zich daartoe op het afgesproken uur
aan de rijkskanselarij vervoegdeD, bleek
de kanselier ongesteld te zijn. Hij heeft
zich overwerkt en moet op order van den
dokter eenigen tijd rust nemen.
Gisteravond was Stresemann echter
weer eenigszins opgeknapt en heeft hij
een kabinetszitting kunnen leiden.
Heden zal do regeering haar houding
vaststellen. Zij wil eerst voeling nemen
met de andere partijen der coalitie en
dan hun antwoord mededeelen aan de so
cialisten.
„Die Zeit" is niet erg optimistisch over
dat antwoord gestemd en denkt, dat het
afwijzend zal zijn. Volgens dit blad is het
voor een coalitie-regeering onmogelijk dat
elk oogenhlik een der verbonden partijen
de rest op ultimatieve wijze bepaalde wen
schen voorlegt.
De toestand weer
verscherpt.
"Intusschen zijn er in den loop van gis
teren eenige dingen gebeurd, die den toe
stand weer aanmerkelijk hebben ver
scherpt.
In een te Berlijn gehouden vergadering
van leiders van de Deutsche Volkspartei,
waarbij Stresemann natuurlijk niet tegen
woordig was, is besloten de Deutsche
Volkspartei in Saksen order te geven, de
sociaal-democratische regeering van Sak
sen niet te steunen.
Dit besluit heeft bij de Berlijnsche so
ciaal-democraten, die toch al zoo sterk te
gen het blijven in de coalitie zijn, veel
kwaad bloed gezet.
Saksen tegen hel Rijk.
Het conflict opgelost. 1
Het conflict met Saksen is opgelost. Do
heer Fellisch heeft een kabinet gevormd
zonder communisten en daarmede is de
missie van den rijkscommissaris dr.
Heinze beëindigd. Deze is dan ook reeds
te Berlijn teruggekeerd.
De regeerings-gehouwen zijn door de
Rijksweer ontruimd. De Landdag is bij
eengekomen gisteravond en de nieuwe re
geering is heëedigd en geïnstalleerd.
De toestand in Beieren.
De rechtsradicale
militaire actie aan de grens.
Do rechts-radicale strijdformatie aan
de Beiersch-Thüringsclie grens is druk in
de weer. In vele plaatsen worden schiet
oefeningen gehouden, terwijl ook nachte
lijke oefeningen met gebruik van lichtko-
gels plaasf vinden. "Woensdag werd door
oen Beiersche patrouille geschoten op een
Thiiringselie politie rijwielpatrouille; de
politie beantwoordde het vuur niet.
Antisemietische uitspat
tingen te Neurenberg.
De aanvallen van geuniformde Haken-
krouzler op Joodsche voorbijgangers zijn
in den loop der laatste dagen meer en
in oer toegenomen. Invallen in cafe's, en
in particuliere huizen zijn tegenwoor
hier aan de orde van den-dag.
in de gemeenteraadszitting gaf de Ober
hürgemeister- de schuld van dit alles aan
de stedelijke politie-autoritei'ten, die de
Hakenkreuzler als noodpolitie hebben aan
genomen en daar de gemeentelijke politie
niet meer bestaat, is het de taak van
de staatspolitie hier in te grijpen.
Met algemeens stommen werd den
Oberbürgermeister opdracht gegeven hij
de staatspolitie de noodige stappen te doen
opdat aan de genoemde uitspattingen
tlians definitief een einde kan worclen ge
maakt.
DE RIJNLAND-REPUBLIEK.
Separatistische leider gearresteerd.
Een der felste aanhangers
Uit Keuden wordt gemeld, dat aldaar
dr. Kremers door de Duitsche politie is
gearresteerd. Hij is de rechterhand van
Matthes, den leider van de separatistische
beweging. Kremers is een van do felste
Rijnlandsche separatisten, wiens naam
steeds te zamen met dien van Matthes
voorkwam op de aankondigingen der voor
loopige regeering. Er zullen zich eigen
aardige verwikkelingen voordoen, wan
neer do regeering te Coblenz Kremer's
vrijlating verlangt.
Een aantal andere separatistenleiders
heeft do grens tusschen de Fransch-Brit-
uche zone overschreden.
Bezetting van nieuwe plaatsen.
Geen incidenten.
In een officieel communiqué van do voor
loopigo Rijnlandregeering wordt verklaard
dat de troepen der voorloopige regeering
verschillende nieuwe plaatsen hebben be
zet met name St. Goarshauson en
N o u w i o d. Do bevolking is kalm. De
besprekingen omtrent de uitgifte van het
nieuwe Rijnlandsche geld duren voort.
Te Ludwigshafen hebben natio
nalisten het gebouw van de onderprefec
tuur bezet, in afwachting der separatis
ten, zonder dat zich een incident voordeed
Do voorloopige Rijnlandsche Landdag zal
op 6 November in buitengewone zitting te
Dusseldorp bijeenkomen.
Een verwarde toestand ie Mainz.
In Mainz vecht regeering tegen regee
ring. Verordeningen van de rijksregeering
worden door de separatisten voor ongeldig
verklaard. De wettige regeering geeft nood
geld uit, doch de separatisten halen dit
geld uit de drukkerijen en verklaren het
voor waardeloos. Daarentegen geven de
separatisten weer noodgeld uit, dat door
de banken niet wordt aangenomen, doch
de separatisten dwingen do banken en de
bevolking, op straffe van -uitwijzing en
sluiting der zaken, tot het aannemen van
het geld.
Hervatting der herstelleveringen.
Een acoord met dé
m ij n e i g e n a a r s.
De overeenkomst tusschen de vertegen
woordigers van de Rheinisch "Wcstpha-
lische Kohlen-induslrie en de vertegen
woordigers van de bezettingsautoriteiten,
is gister tot stand gekomen.
De bezettingsautoriteiten hebben haar
eisch, ten aanzien van de achterstallige
kolenbelasting "tot 15 millioen dollar, dat
is dus tot 20 pet. van het aanvankelijk
geëischte bedrag, teruggebracht.
Griekenland.
Wjjziging van den regeeringsvorm.
Griekenland een republiek?
Volgens de bladen hebben, naar aanlei
ding van zekereaanwijzingen, aan het
liclit gekomen fioov instructie inzake
de. opstandige beweging, de regeering en
de leidende factoren do noodzakelijkheid
erkend van een algeheel© herziening der
hinnenlandsche politiek. Er is een groote
raad, waaraan hooggeplaatste militaire
en burgerlijke personen zullen deelnemen,
bijeengeroepen om advies uit te brengen
over de opportuniteit van een wijziging
van den .regeeringsvormEen eventueele
uitroeping van de republiek wordt druk
besproken.
In monarchist'-che kringen maakt men
zich reeds ongerust over het lot van ko
ning George, die een gevangene is, zooal
niet in zijn paleis, dan toch binnen de
grenzen van het rijk.
Na cle rebellis.
Vonnissen van den krijgsraad
te Saloniki.
Van de 18-officieren, die wegens rebel
lie voor den krijgsraad terecht stonden,
werd één ter dood veroordeeld, één tot
levenslange gevangenis, één tot 12 V* jaar,
cén tot vier jaar en éen tot 2 jaar met
1000 drachmen boete. De overigen wer
den vrijgesproken.
Na afïoop van het proces had een dra
matische gebeurtenis plaats.
De openbare aanklager werd namelijk
aan het einde der zitting op slaanden
voet in hechtenis genomen, onder beschul
diging van tijdens het proces oneerbiedige
taal ten opzichte van de revolutionnairen
te hebben gebezigd.
Bulgarije.
Een politieke moord.
O u d-m inister vermoord.
Uit Sofia wordt gemeld, dat. aldaar ex-
minister dr. Nicolaas Gbenadief op weg
naar huis is vermoord.
De gezant te Berlijn en te Constanti-
nopel, Gesjof, die Gbenadief begeleidde,
is ernstig gewond. Er is een onderzoek
geopend om de moordenaars op te sporen.
Omtrent het motief voor den aanslag
tast men nog in het duister. De vermoor
de liberale staatsman stichtte onlangs een
afzonderlijke politieke partij, dio een
eigen orgaan zou uitgeven. Hij helde over
naar de gematigde agrariërs, en ging door
voor zeer rijk.
Amerika.
De opstand op de PniSippijnen.
Oorzaken der ontevredenheid
Do toestand in Mindanao wordt voort
durend ernstiger, meldt de „Daily Mail"-
correspondent te Manilla. Het heele ge
bied van midden-Mindanao is in oproer.
Generaal Wood, de-gouverneur-gene
raal, die de operaties in de oproerige
districten persoonlijk leidt, heeft herhaal
delijk pogingen gedaan'om met do op
standelingen te onderhandelen, ten einde
nutteloos bloedvergieten te vermijden,
maar de fanatieke rebellen willen tot ei
ken prijs don strijd.
Bijgevolg heeft generaal Wood een mo
bilisatie gelast en aanzienlijke politieyer-
sterkingen naar Lanao gezonden, dat het
broeinest van Mahomedaansche agitatie
is. Als oorzaken, van den opstand worden
genoemd: ontevredenheid over het be
stuur, het verplichte onderwijs aan meis
jes, het ingrijpen in godsdienstige ge
woonten, het terugtrekken der Amerikaan-
sche garnizoens en vervanging daarvan
door Philippijnsche troepen en ten slotte
de propaganda voor do onafhankelijkheid.
China.
Een nederlaag van Soen Jat Sen.
Berichten uit Canton melden, dat aan
Soen Jat Sen's troepen nabij Wai-tsjau
een zware nederlaag is toegebracht. Vier
kanonneerbooton, die eerst Soen Jat Sen
steunden, verklaarden zich plotseling on
zijdig en vertrokken Zondag. Haar be
stemming is onbekend. Slechts een trouw-
gebleven kanonneerboot blijft te Canton
over.
Weer op vrije voeten.
Een uit Joechoen in de provincie Ho-
ran ontvangen telegram meldt, dat de
twee vrouwelijke zendelingen, die 25 Oc
tober door roovers werden gevangen ge
nomen, door regeeringstroepen zijn be
vrijd.
Vragen van Kamerleden.
De Post-chèque- en" Girodienst
De Minister van Waterstaat heeft ge
antwoord op de vragen van den heer Van
Vuuren inzake tijdelijke sluiting van den
postcheque- en girodienst.
Op do vraag, krachtens welk recht of
bevoegdheid de directeur besloten heeft
den dienst lijdelijk te sluiten, -antwoordde
clo Minister, dat te dezen aanzien geen
andere maatregel is getroffen dan die,
welke bedoeld is in art. 29, 2de lid, van
het Girobesluit 1923.
Verder deelde hij mede, dat getracht
wordt den tijd van sluiting zoo kort mo
gelijk te doen zijn.
De Minister betreurt het in hooge mate,
dat het verloop der centralisatie dwong
tot sluiting over te gaan, met als gevolg
al het ongerief, dat hieruit voor de reke
ninghouders is voortgekomen en de weer
slag daarvan in de publieke opinie.
- Hij beeft de noodige maatregelen ge
troffen. opdat het herstel zoo spoedig mo-
glijk zal kunnen intreden en de dienst kan
worden hervat. Ofschoon met de meeste
voortvarendheid wordt voortgewerkt, kan
'echter voor het oogenblik nog niet met ze
kerheid een termijn voor de sluitings
periode worden gesteld.
De regeling, welke inmiddels voor de
uitbetaling van gelden op postrekeningen
is vastgesteld, maakt het overbodig dat
maatregelen, als in cle desbetreffende
vraag gesteld, worden 'getroffen.
Mocht ondanks deze regeling daartoe
onverhoopt nog aanleiding blijken te be
staan, dan zal er, naar de Minister
meent, geen bezwaar tegen bestaan, dat de
Regeering haar invloed zal aanwenden bij
overheidsorganen en -instellingen, ten
einde te bevorderen, dat zij niet overgaan
tot de invordering of opeisching van
gelden gedurende den tijd, dat de Post
cheque- en Girodienst gesloten is, wan
neer de betrokkene aannemelijk maakt,
dat zijn saldo tegoed bij dien dienst ge
lijk of grooter is dan het verschuldigde
bedrag.
De regeling, inzake het betalen, behelst
wel is waar do vraag van do noodzake
lijkheid der betalingen, ten behoeve waar
van cle terugbetaling van een deel van het
tegoed wordt gevraagd, doch dit heeft
enkel ten doel, om bij een grooten toe
vloed van aanvragen te verzekeren, dat
zij, dio in ernstige moeilijkheden verkee-
ren, de afwikkeling hunner aanvrage niet
zouden zien vertraagd.
Voor het oogenblik kunnen op dit punt
do aanvragen met tegemoetkoming worden
afgewikkeld.
De Kabinetscrisis.
CONFERENTIES.
H. M. do Koningin heeft gistermorgen
ten Paleize het Loo ter conferentie ontvan
gen mr. H. P. Marcliant, voorzitter van de
Vrijzinnig-Democratische fractie in de
Tweede Kamer.
DE HEER ENGELS AAN HET WOORD.
Het Kamerlid Engels heeft de R. IC.
Kiesverecniging te Blerick volgens dc N.
V. Crt. over zijn houding in zake de Vloot
wet gezegd:
Laat ik hier verklaren, dat ik uit volle
overtuiging en na rijp beraad heb meenen
te moeten stemmen tegen de Vlootwet.
Indien mij ooit een dag van mijn parlemen
tair leven zwaar is gevallen, dan is het dio
dag geweest, omdat niettegenstaande ik
wist, dat het Ministerie zou aftreden indien
de Vlootwet verworpen werd, ik toch mijn
stem tegen heb verklaard. Als Katholiek
cn als staatsburger heb ik gemeend
mijn plicht in deze gedaan to hebben. Laat
ik voorop verklaren dat noch ik, noch de
andere 9 tegenstemmers tegen landver-
dediging ben, dat zou dwaasheid zijn,
maar,wij achten het tijdstip ongunstig.
Van waar toch die haast met de Vloot-
NET VOORNAAKISTE NIEUWS*
BUITENLAND.
In de coalitie-crisis in Duitschland is
nog gsen klaarheid gekomen.
Verwacht v/ordt, dat de kanselier op de
eischen der sociaaS-democraten weigerend
zal antwoorden.
Het conflict tusschen het Rijk en Saksen
is opgelost.
Te Keulen is een separatistische leider
gearresteerd.
Wordt Griekenland een republiek?
BINNENLAND.
Ministerieel antwoord op vragen betref
fende den Giro-dienst.
Een wetsvoorstel tot verlenging van den
tijdsduur der Schoenenwet.
Een goede vangst dcor de Rotterdam-
sche politie. (Gemengde Berichten).
LEIDEN.
Nog geen verlaging van den gasprïjs.
wet, waarvan wij uit de couranten moesten
leen, als ieder ander staatsburger, dat de
Vlootwet wederom aanhangig was ge
maakt? Waarom moesten wij uit de cou
ranten vernemen, dat de heer- D§ Geer
ging en de heer Colijn kwam? Zoo ook Is
het thans gegaan met de Vlootwet, en zoo'
ging 't vroeger ook met andere zaken.
Waarom geen saamhoorigheid betracht,
geen overleg gepleegd? Van waar dis ge
heimzinnigheid? Vanwaar steeds het ant
woord van de ministerstaf ei: Ik weet het
niet, ik weet het niet?
Wij voor ons meenden, een som van!
f 300.000.000 in dezen benarden tijd niet!
to mogen voteeren voor de Vlootwet, ter
wijl het lang niet zeker 13, dat deze sour
voldoende zal zijn. Alles kan toch gebeu
ren. Voor dat de schepen klaar zijn kun
nen zij reeds verouderd zijn. 'fc Zou dé
eersto keer niet zijn dat dit geval zich'
voordoet.
Het ergste is echter het volgende: In'
de huidige situatie, nu overal op bezuinigd
moet worden op de salarissen, pet.
storting voor de pensioenen, bezuiniging
op" het onderwijs, op de gezondheidsmaat
regelen, enz. enz., meenden wij onze stem
niet aan de Vlootwet te mogen geven. Wat'
toch zouden de gevolgen zijn geweest, in
dien wij deze wet hadden doen aannemenT
Dat in de groote industriecentra, met name
Rotterdam, Amsterdam, Twente, Tilburg
en het kolenbekken, door de sociaal-demo
craten een rustelooze ijver aan den dag zou
gelegd worden, om onze arbeiders met al-
lerlei drogredenen te winnen voor het se-
cialisme.
Wij zouden dan krijgen 't zelfde wat ons -
thans Duitschland, België en Frankrijk leo
ren, dat onze arbeiders misschien nog wel
geloovig zijn, maar rood zullen stemmen.
Welnu, om te voorkomen, dab men in het'
roode kamp deze propaganda kan voeren,
om te voorkomen, dat wij over twee jaar
een ministerie krijgen niet van Roomsche,
doch roodc kleur, hebben wij gemeend te
gen de Vlootwet te moeten stemmen. Neen
wij zijn niet tegen Ruys, evenmin tegen
Aalberse,en roepen hun geen vaarwel,
maar een tot weerziens achter de regee-
ringstafel toe.
HET ADRES VAN DR. E. VERVIERS.
Wij laten hier volgen den «volledigcn
tekst van het door dr. E. Vervïers aan
Hare Majesteit de Koningin gericht adresr
Mevrouw,
In verband met -de huidige kabinets
crisis geeft ondergeteekendc, Dr. Emile
Gerard Hubert Verviers, privaat-docent
in de economische politiek aan de Rijks
universiteit te Leiden, het navolgende eer
biedig aan uwe Majesteit in overweging:
De oogenblikkelijke vlootwetcrisis mani
festeert op ondubbelzinnige wijze de mach
teloosheid cener parlementaire Regeering
om een groot nationaal belang zaakkundig
af te doen. Ook en vooral de beide andere»
groote belangen, te weten de bereddering
onzer staatsfinanciën, en de bestrijding der
economische malaise, zijn door een parle
mentaire Regeering onmogelijk tob een
goed einde te brengen.
Om de levensbelangen der Nederland-
schjB volksgemeenschap te beschermen is
dus grondige wijziging der bestaande con-
stitutioneele practijk noodzakelijk en het
oogenblik voor dezo wijziging is thans zeer
gunstig. 1
Daarom geef ik Uwe Majesteit eerbiedig
doch met aandrang in overweging, ditmaal
niet het oor te leenen aan de adviezen van!
raadgevers, wclko uit parlementaire par
tijen voortkomen en op eigen gezag te be
sluiten: t
lo. een Kabinet te vormen van wiïs<
krachtige en bekwame mannen, die geacht
kunnen worden tot geen enkele parlemen
taire partij te behooren, onder leiding van
den heer Mr. A. R. Zimmerman, of eenige
andere sterke persoonlijkheid;
