.buitenland
binnenland
Jaargang.
DINSDAG 30 OCTOBER f©23
No. 4295
«ABONNEMENTSPRlJSbedraegt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week f 2.5Q per kwartaal,
onze Agenten 20 cent per week 0 2.60 per kwartaal.
aDCO per post I 2.95 per kwartaal,
et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver*
„baar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
fetaliug. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
mdagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advsrïentiën 30 cent por regeï-»
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
u dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertenSéën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop én verkoop 0 0.50.
nu mm ss* besfsaf osfó tee©
aden.
De coalitie.
I, tien Katholieke Kamerleden, dio
j de Vlootwet hebben gestemd, hebben
jt daardoor de coalitio verbroken!
jblus stelt men het wel voor in do
ialistische en liberale pers do wensch
bier weer de vader der gedachte!
Ook onder Katholieken echter treft
b deze overdreven voorstelling aan;
flegen moet stelling worden genomen,
fdat de faam al loopendo is gegroeid,
dat ze niet meer te omvangen is.
Ook de „Maasbode" van gisteren wijst
op, „dat er geenerlei pincipieel ver
ijl ter zake landsdefensie bestaat tus-
do tien Katholieke opponenten en
overige deel der rechterzijde, maar
i dezen enkel verzet rees over den mo-
quo." Ons dunkt, zoo vervolgt het
d. op zulk een ondergeschikt punt mag
rechtsche samenwerking niet af-
riten.
Eu het gaat verder:
„Als wij dan ook in de anti-revo
lutionaire pers de opmerking lezen,
dat mr. Troelstra het maar eens
moet opknappen, zijn we eer geneigd
te denken aan een ontlading van ge
voeligheid dan aan een serieus oor
deel, dat op do eerste plaats met
'3 Lands belang rekening houdt.
Men behoeft slechts de meer ge
noemde Kamerrede van den rooden
leider er op door te lezen, waarin
deze gevoelsmensch zich voor het mi
nisterschap presenteert, doch in één
adem getuigt „nooit meer oorlogs
kredieten toe te (zullen) staan, onder
welk voorwendsel ook, (zich) daar
toe nooit meer te laten mee>sle(e)pen,
zelfs niet om onze neutraliteit te ver
dedigen", om te begrijpen, in welk
een toestand van verbijstering onze
vaderlandsche - politiek zou geraken,
wanneer zulk een stuurman aan de
roerpen moest komen.
Ons dunkt, wanneer de nu gedu
peerden ter rechterzijde zouden wil
len bedenken, dat ook zij getuige
de geschiedenis van het Kabinot-
Ruys de Beerenbrouck bij herha
ling onoverkomelijke bezwaren had
den tegen voorstellen van de recht
sche Regeering, bezwaren die tot het
afstemmen van gewichtige ont
werpen, zelfs van voorgestelde
Grondwetswijzigingen leidden, dan
kan hun oordeel ove? hetgeen thans
een deel der Katholieken zich in ge
weten verplicht rekende te doen,
waarschijnlijk milder klinken en hen
mogelijk ook terughouden van een
op gevoelsmotieven genomen besluit,
om min of meer baloorig hun eigen
weg te gaan."
h denzelfden geest hebben .ook wij
sieren geschreven. Voor een verbreken
coalitio is beslist geen afdoende reden,
1 voldoende grond.
Wèl erkennen wij onmiddellijk, dat het
'act is c h zeer mooi l.ijk is, om
deze omstandigheden,
w opnieuw een regeering te vormen,
wiend op de drie rechtsche partijen.
politieke crisis in Duitschland-
Het Rijk tegen Saksen.
'E SAKSISCHE REGEERIMG MET
GEWELD VERWIJDERD.
■ijk3weer bezot de gebouwen.
Gistermiddag to 12 uur werd het iu
ea hekend, dat de vroegere rijks-
aisler van Justitie dr. Karl Heinze, lid
r Buitsche Volkspartij, tot rijkscom-
^aris voor Saksen was benoemd. Daar
10 had de rijksregoering dus het pad
geweld tegenover het weerspannige
ingeslagen. Te 1 uur kwam het
ischo kabinet bijeen en nam het be-
1 V00r gewe^ f0 kullen wijken,
'ater, te half drie, verscheen een
Pagnie rijksweer voor het regeerings-
literi stelde machinegeweren op, ter-
'meren en manschappen met de
J* [a ^en aanslag de ministerver-
binnendrongen en de ledeu van
a lnet m0t geweld naar buiten haal-
Minuten later werd het Land-
een andere compagnie
er bezet; ook hier werden weer
jjj. Zweren opgesteld en onder aan-
w,Van drio Duitsch-nationale Rijks-
vaardigden begon een af deeling
oveneens met de wapens in den
hoj.,. öet huis to doorzoeken en alle
He?°- t0 verwijderen.
a Je4.l® thans bezig met de vorming
C felijke peering.
^havin Van ^en middag werden ter
Ut. ,s. Tan d0 rust en do orde de
raa^antoren en de stations
1» bezel:
'democratische minister van
Binnenlandscho zaken verklaarde, dat het
kabinet zijn afzetting niet erkende en el
ders de vergaderingen zal doorzetten.
In do stad heerscht groote opwinding.
Wielrijderspatrouilles en patrouilles in
auto's rijden sinds het vallen van de duis
ternis door do straten, waarin zich een ge
wcldige menschenmassa beweegt.
Een algemeene staking van drie dagen.
De organisaties van de Saksische arbei
ders hebben, tezamen met de partijleiding
der sociaal-democratie en communisten
tegen hedenochtend een algemeene staking
van drie dagen voor geheel Saksen ge
proclameerd.
Bloedige botsingen te Freibei-g.
In Freiberg hadden hotsingen plaats
tusschen troepen van de Rijksweer en ra
dicale elementen, De politie vroeg verster
king aan, welko in twee vrachtauto's aan
kwam.
Om vier uur des namiddags werd ge
meld, dat een viertal Rijksweersoldaten in
liet postkantoor in het nauw zat. Dadelijk
wercl een troep Rijksweersoldaten er heen
gezonden, doch deze werd door de menig
te met sleenen en schoten ontvangen,
waardoor vier Rijksweersoldaten werden
gewond, waarvan tweo ernstig.
De troepen maakten daarop eveneens
van de vuurwapenen gebruik, waardoor 14
of 15 dooden en ongeveer 20 gewonden
vielen.
Beieren tegen het Rijk.
Voorbereidende maatregelen
Naar uit Munchen wordt gemeld, mar
cheerden gisteren met goedkeuring van
den algemeenen staatscoinmissaris von
Ivahr voor het eerst weer de Hitler-stoim-
troepen met muziek voorop en wapperen
de vaandels de stad uit naar het militaire
schietterrein om daar oefeningen te hou
den. Bij geruchte verluidt, dat do „Kampf
bund" van plan is zijn actie op 1 Novem
ber te beginnen. De oproeping van studen
ten en gymnasiasten voor de technische
noodhulp in de vitale bedrijven door den.
Beierschen minister van binnenlandsche
zaken bewijst wel, dat ook de Beiersche
regeering in do eerstkomende dagen ern
stige gebeurtenissen verwacht.
Men kan daarom als zeker aannemen,
dat de Beiersche ministerraad in overleg
met von Kahr het verzoek van de rijks-
regeering tot onmiddellijk ontslag van
von Lossow zal verwerpen. Het Beiersche
rijksweerconlingent zal hem voor zich op-
eischen en een eigen Beiersch rijksweer-
ministerie, vermoedelijk met von Lossow
als minister, instellen.
Het antwoord van do rijksregeering kan
dan slechts hetzelfde zijn als zij aan Sak
sen heeft gegeven: de oanstelling van een
rijkscommissaris in plaats van de Beier
sche regeering en den algemeenen staats-
commissaris von Kahr. Het lijdt geen
twijfel, dat von Kahr, achter wien gene
raal von Lossow en de vaderlandsche hon
den staan, zich daartegen tot het uiterste
zullen verzetten.
DE ECONOMISCHE CRISIS.
Plunderingen.
Gevechten met de politie
te Dusseldorf.
Niettegenstaande den verscherpten staat
van beleg, die oen verkeersverbod van
"s avonds 8 tot 's morgens 5 uur mee
brengt, duren do plunderingen in Dussel
dorf voort. Vooral in den nacht van Zatcr
dag op Zondag waren zij zeer ernstig. In
de stadswijk Derendorf werd de ter be
scherming tegen do plunderaars ontboden
politie met geweervuur ontvangen, zoodat
ook zij van do vuurwapens gebruik moest
maken. Tweo personen werden gedood en
een groot aantal werd zwaar gewond.
In Overblik, sedert eenige dagen het
middelpunt van de oproerige beweging,
moest de politie eveneens van de vuurwa
pens gebruik maken, daar zij met geweer
vuur ontvangen werd. Gedurende dezen
aanval werd een handgranaat naar de
politie geworpen, waardoor acht beamb
ten, onder wie een commissaris, zwaar
gewond werden. De plunderingen duurden
den geheelen nacht voort, daar de bezet
ting slechts weinig bescherming ver
leende.
In de Kölnerstrasse is een drankwin
kel geplunderd. Toen de politie verscheen,
arresteerde zij 51 personen, die naar de
gevangenis werden overgebracht. De aan
blik, dien deze straat bood, was een van dc
weerzinwekkendste, die gedurende do
plunderingen zijn voorgekomen. Mannen
en vrouwen lagen stomdronken langs den
weg, terwijl een groot aantal plunderaars
onder vergiftigingsverschijnselen naar het
ziekenhuis moest worden gebracht. "Wat
niet gestolen en geroofd was, werd zinne
loos vernield en op straat geworpen, die
vol lag met suiker, erwten, meel en boo-
nen. De geheele actio werd geleid door z.
g. „Ordner", oudere mannen, terwijl dc
jeugdige elementen, jongens tot 20 en 22
jaar, de plunderingen uitvoerden. In vele
gevallen hebben ook vrouwen aan de plun
deringen deelgenomen.
In do stadswijk Gerresheim werd in den
nacht van Zaterdag op Zondag de gevan
genis door de onruststokers bestormd en
werden de gevangenen vrijgelaten. Op
bevel van de bezettingsautoriteiten is
thans een versterkte veiligheidsdienst,
voornamelijk in Oberblik, ingesteld.
Door de plundering der levensmiddelen
winkels is de voedselvoorziening der be
volking ernstig in het gedrang gekomen.
De groothandelaars willen do uitgeplun
derde winkels niet opniouw vullen, daar
voldoende bescherming ontbreekt. Do
meeste winkels blijven dan ook gesloten,
met uitzondering van enkele bakkerswin
kels en andere levensmiddelenzaken. Op
sommige plaatsen hebben de winkeliers
hun ramen met planken dichtgespijkerd.
Invoering van waardevaste postzegels
in Duitschland.
Naar men verneemt, zullen met 1 De
cember a.s. waardevaste postzegels wor
den uitgegeven. Aanvankelijk zullen er
slechts zegels van 10 Rentenpfenning ver
schijnen. Het ligt in do bedoeling spoedig
ook andere waarden verkrijgbaar te stel
len.
Overigens zijn de tegen 1 November a.s.
aangekondigde porto-verkoogingen reeds
verdubbeld voordat zij nog in werking
zijn getreden. De bedoeling is, deze dub-
bel-v.erhoogde porto reeds op 5 November
opnieuw te ver'uoogen!
DE RIJNLAND-REPUBLIEK.
Een overzicht.
Plaatselijke botsingen.
Gister is geen wijziging in den toestand
in Neder-Rijnland gekomen.
Te Aken zetelt do separatistenleider
Decker met zijne getrouwen in het regee-
ringsgebouw en de rijksregeering in het
raadhuis. Beido regeeringen geven sckrif
telijke bevelen uit, welke zij beide niet
kunnen doen nakomen. De couranten ver
schijnen weder.
Te Walheim en.Buschbach heb
ben Akensche Schupo's de separatisten
verjaagd. Later verschenen deze weer met
aanhangers, bezetten zij de raadhuizen
opnieuw. Aan beido zijde:*- vielen enkele
zwaar en vele lichtgewonden.
In Gladbach, Neuss en Viers-
s e n vreesde men aanvallen van separa
tisten, die echter uitgebleven zijn.
^In Grefeld zijn do separatisten de
haas. Zij trachten eenige orde te scheppen
en in enkele bedrijven slagen zij daarin.
Te Duisburg en Mühlheim,
welke plaatsen in handen der separatisten
zijn, was het gisteren rustig. In den om
trek op het platteland werd in den afge-
loopen nacht op verschillende plaatsen ge
plunderd. De boeren staan hier machte
loos tegenover. Men weet niet of het com
munisten dan wel separatisten zijn, die
deze wandaden bedrijven. De twee par
tijen beschuldigen elkander elkander we
derzijds.
In Dusseldorp werden de relletjes
van Zaterdag voortgezet. Do rijksregee
ring vreest dat deze oproeren in de hand
gewerkt werden door separatistische agi
tators om gemakkelijker hun doel te kun
nen hereiken.
In Keulen kwam het op de markt
plaatsen in arbeidersbuurten gistermorgen
tot relletjes in verband met de hooge le-
vensmiddelenprijzen. Do politie wist vrij
spoedig de orde to herstellen.
Te Düren, dat in handen der separa
tisten is, bleef het rustig.
In het Moes el- en Ei fel gebied
was de toestand stationair.
Do Rijnlandsclio Tepubliek werd uitge
roepen te Worms, alsmede in een aan
tal andere plaatsen.
In de geheele Fransche zone,
werd geen enkele ordeverstoring gemeld.
Uit het Roergebied.
Stilstand in het mijnbedrijf.
Met ingang van Zaterdag j.l. liggen in
liet district Essen van do 87 mijnen, 83
geheel stil. Veertig procent van alle bij do
mijnen te werk gestelde personen zijn
ontslagen.
In het district Gelsenkirchen werkten
Zaterdag nog slechts vijf mijnen. In dit
district werden ongeveer 6000 mijnarbei
ders ontslagen.
Een overeenkomst met Krupp.
Er is een overeenkomst geteekend tus
schen Krupp en do intergeallieerde mis
sie, waarbij Krupp zich verbindt de ach
terstallige kolenbelasting te betalen, de
helft onmiddellijk in contanten, de andere
helft in termijnen. Krupp moet voorts
voor de geallieerden twintig percent van
de productie zijner mijnen reserveeren.
DZ KiRSTELKWESTIE.
Eetle van Poincaré.
Eenige kleine voorwaarden.
In een Zondagmiddag te Sampigny ge
houden redo verklaardo Poincaré, dat
Frankrijk als voorwaarde voor zijn deel
neming aan een a.s. conferentie van ex
perts omtrent do regeling der schadever-
goedingskwestio eischt, dat Duitschland
er niet in vertegenwoordigd zal worden.
België had zich reeds in andoren geest
uitgesproken en do tegenwoordigheid van
Duitsche experts wel aanbevelenswaardig
geacht.
Vervolgens oischto Poincaré, dat deze
conferentie ondergeschikt zou zijn aan de
commissie van herstel. Door deze voor
waarden heeft Poincaré er al reeds bij
voorbaat voor gezorgd, dat de conferentie
hem geen kwaad zal berokkenen en dat
het onderzoek der experts naar Duitsch-
lands betalingskracht geen ongewenschte
'dingen aan het licht brengt.
Engeland.
Bonar Law t.
De Engelsclie ex-premier Bonar Law is
hedenmorgen overleden. Zooals men weet,
moest Bonar Law eenigen tijd geleden als
premier aftreden wegens oen keelaandoe
ning. Hij zocht toen genezing in Frank
rijk. Te Londen teruggekeerd, heeft Bonar
Law eenige dagen geleden oen verergering
zijner kwaal opgeloopen, die hem ten
slotte het leven heeft gekost.
Ds hongerstaking ïn de lersche
gevangenissen.
Zevenduizend stakers
Volgens schatting der republikeinen
zijn thans 7000 gevangen zittende repu
blikeinen in hongerstaking. Het grootste
aantal stakers bevindt zich te Tintown,
waar tusschen de drie en vier duizend
gevangenen zouden weigeren voedsel tot
zich te nemen. Te Newbridge staken er
2000, terwijl de anderen, onder wie 50
vrouwen te Dublin, over de rost van het
land zijn verdeeld.
De regeering neemt een zeer krachtige
houding aan. Zij heeft bekend gemaakt,
dat zij tengevolge van de hongerstaking
voorloopig geen gevangenen moer op vrije
voeten zal stellen.
Nader wordt gemeld:
Bijna vijftienhonderd „hongerstakers"
in de lersche gevangenissen hebben aan
het einde van de vorige week hun sta
king opgegeven.
Turkije
De regeering te Angora afgetreden.
Na een door de volkspartij gehouden
zitting, onder presidium van Moestapha
Kemal, heeft de raad van commissarissen
zijn ontslag ingediend.
Het aftreden van den raad van com
missarissen werd bijna eenstemmig door
de Nationale Vergadering goedgekeurd.
In een schrijven van den voorzitter van
den raad, waarin deze mededeeling doet
van het besluit tot aftreden, wordt ge
zegd, dat de regeering aftreedt, opdat de
Nationale Vergadering in de gelegenheid
wordt gesteld een kabinet te kiezen, dat
haar geheel .vertrouwen heeft.
Amerika.
Vereenigde Staten en Duitschland.
Groote Duitsche leening.
Hoewel bet departement van Staat
zich stipt bepaalt tot het standpunt, dat in
de Jongste correspondentie tusschen Cur-
zon en Hughes is uiteengezet betreffende
de voorgenomen internationale commissie
van deskundigen terzake van de schade
vergoeding blijven de dagbladen in het
oog vallende berichten puhliceeren over
een groote Duitsche leening, die in hoofd
zaak in de Ver. Staten zal worden ge
plaatst, en die waarschijnlijk het resul
taat zal zijn van een internationale con
ferentie.
Werktijd in Banketbakkerijen.
Ministerieels b e s ch ikki ng.
Do Minister van Arbeid, Handel en Nij
verheid, heeft aan hoofden of bestuurders
van banketbakkerijen niet tevens zijnde
broodbakkerij, in alle gemeenten des
Rijks vergund, dat in afwijking van het
bepaalde bij de artikelen 23 en 24 der Ar
beidswet 1919:
A. door mannen arbeid wordt verricht
als volgt:
lo. in heb tijdvak van 8 tot en met 17
November 1923, gedurendo 10 uren per dag
cn 55 uren per week, onder voorwaarde,
dat op de eerste vijf werkdagen der week
de arbeidstijd in zijn geheel gelegen is tus
schen 7 uur des voormiddags en 7 uur des
namiddags en op Zaterdag tusschen 7 uur
des voormiddags en 10 uur des namiddags;
2o. in het tijdvak van 19 tot en mot 24
November 1923, gedurende 11 uren per
dag en 62 uren per week onder voorwaar
de, dab op de eerste vijf werkdagen der
week de arbeidstijd in zijn geheel gelegen
is tusschen 7 uur des voormiddags en 8 uur
des namiddags en op Zaterdag tusschen 7
uur des voormiddags en 10 uur des namid
dags
So. in het tijdvak van 26 tot en met 28
November 1923, gedurendo 11 uren per dag,
onder voorwaarde, dat do arbeidstijd
zijn geheel gelegen is t'usschen 7 uur des
voormiddags en 8 uur des namiddags;
B. door jongens van 16 en 17 jaar in het
HET VOORKA&ftJSTE K1EUW5.
BUITENLAND.
Dc rijksregeering heeft hol Saksische
Kabinet met geweld doen aftreden. Dezo
erkent zijn afzetting niet.
In Beieren worden voorbereidende maat
regelen geiroffen, ingeval de rijksregeering
ook daar geweld wil gebruiken.
Bij Bomberg zou zich een „fascistisch"
leger gevormd hebben. (Zio Telegrammen)
Onlusten en plunderingen te Dusseldcrf.
Bonar Law hedenmorgen overleden.
BINNENLAND.
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
Mr. Troelstra heeft gisteren te Amster-
dam een redo gohouden over de Kabinets
crisis.
Door de directie der Spoorwegen wor
den, naar verluidt, plannen voorbereid, om
met ingang van 1 Januari as. de sa'aris-
sen van het personeel met 10 te veriagen
Voor Enschedé en Lonneker za! in ver
band met een staking in de textiel-indus-
trie te Enschedé een uitsluiting ingaan
half November a.s. en voor de overige
plaatsen in Twente en den Geiderschen
Achterhoek op 1 Januari a.s.
tijdvak van 19 November tot cn mét 5 De
cember 1923 en bovendien op 22, 24, 29 en
31 December 1923, arbeid wordt verricht
gedurende 10 uren per dag on 55 uren per
week, onder voorwaarde, dat do arbeids
tijd in zijn geheel gelegen is tusschen 7 uur
des voormiddags en 7 uur des namiddags;
een en ander met dien verstande, dat,
indien ingevolge het onder A of B bepaalde,
een arbeider op Zaterdag na 1 uur des na
middags arbeid verricht, hij in dezelfde
week, hetzij op ten minste een anderen
werkdag na 1 uur des namiddags, hetzij op
Maandag voor 12.30 uur des namiddags
geen arbeid mag verrichten.
Geldelijk verkeer met Duitschland.
De directeur-generaal der posterijen en
telegrafie maakt bekend, dat het maxi
mum bedrag voor postwissels, voor kwi
tantie-zendingen en voor met verrekening
belaste aangeteekendo stukken en brie
ven en doosjes met aangegeven waarde,
bestemd voor Duitschland is gesteld op
25.000.000.000 mark.
Pakketten uit Duitschland .kunnen met
een verrelcenbedrag van ten hoogste
25.000.000.000 mark zijn belast.
KERKNIEUWS
BENGEÏsï 1NGEN.
Z. D. H. de Bisschop van Haarlem heeft
do volgende Weleerw. lieercn en Paters
benoemd, tot Pastoor te: Noord w ij -
kerb out (H. Victor) G. A. M. Water
reus; Langendijk (Noord-Sc'narwoude) D.
J. van Noord; Oude Tonge, L. J. Schalke,
dio Kapelaan aldaar was; Rotterdam (O.
L.V.O.O.) L. Th. M. Bonniko S.J.
Rector te: Rotterdam (H. Ignatius) Th.
J. Kannegieter SJ.
Kapelaan te: Haarlem (H. Johannes de D.)
G. Vis, die kapelaan was te Middelharnis;
Amsterdam (Krijtberg) H. J. M. Vaal
S.J.; Amsterdam (H. Ignatius) G. J. M.
do Greeve S.J.; eervol ontslag verleend
aan den Weleerw. Pater D. Appelman S.
J., die Rector was te Rotterdam (H. Igna
tius).
Armimandriet Dabitsch Katholiek.
De Russische orthodoxe archimandriet!
Sergius Dabitsch is tot het katholieke ge
loof overgegaan. In de handen van mgr.
Chapatl, hulpbisschop van het diocees Pa
rijs heeft de archimandriet de katholieke
geloofsbelijdenis afgelegd. Mgr. Chaptal
had daarvoor speciale volmacht van Rome
ontvangen.
De archimandriet, doktor in het rechÜ
en de theologie, is gedurende 6 maanden;
aalmoezenier der Russische legatie ie
Griekenland geweest, waar hij de Russische
kerk vertegenwoordigde, was vervolgens
Europeesch gedelegeerde van het kerkelijk
bestuur van Zuid-Rusland en tenslotte reo-
tor der Russische kerken in Oostenrijk^
Hongarije en de Duitsche katholieke sta*
ten.
STADSNIEUWS
BRENGT BOEKEN AAN!
Men verzoekt ons opname van het vol*
gender' j
Laat ons nogmaals de groote kl°k^ mo*
gen luiden voor de It. K. Universiteitsbij
bliotheek te Nijmegen. Er staan nog dri«f
kisten gereed, ter verzending der ingeko
men boeken, waarvan er een al weer bijna
gevuld is.
Wij mochten den laatsten tijd bockerj
