cfen® en tie Jaargang. WOENSDAG 24 OCTOBER Ï923 jgABONNEMENTSPRIJSbödraagt bij vooruitbetaling =5»oor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal, lij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal. faDCO per post t 2.95 per kwartaal, [et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's verk rijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor- Hbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd sblad 9 ct. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Fesstdager Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II. DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: G 9 w one advertontlën 30 cent per regel*; Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het u dubbele van het tarief berekend. Kleine adverlentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver huur, koop en verkoop f 0.50. [lit nummer besfaaft uit t»ee iladen. Rondom de Vlootwet. Zal wel niet veel zijn voorgekomen, over één wetsontwerp tien sprekers do Katholieke Kamerclub het woord Gisteren hebben er niet minder dan vijf redevoering- gehouden: Nolens, Kui- Fruytier, Deckers en mevr. Brons- Jd-Yiiringa. De rede van mgr. dr. Nolens was een jtjge, nuchtere uiteenzetting van de atholieke beginselen omtrent ontwape- djt, verlucht, zouden wij willen zeggen, lor scherpe zetten en geestige opmer- n aan het adres van communisten, Ei cia?.!-dcmocraten en antimilitaristen, >lio laatste categorie spr. aanduidde menschen, die de practische toepas- van hun beginselen op militair ge il veranderen naar gelang van de om- igheden: als er oorlogsgevaar is, ze vóór een militaire macht; zoo qsw|uir dat gevaar is geweken zijn ze er j, er tegen. Terwijl men z.i. niet moet clilen het internationaal probleem van ontwapening nationaal op te lossen, ^en communisten en sociaal-demo- [jen in de Kamer, dat men zulks wel doen, en Nederland maar moet begin niet de afschaffing van leger en il: Begint gij dan zelf, waar gij de jht hebt, aldus dr. Nolens! Iver de Vlootwet zelf heeft dr: Nolens il weinig gezegd, maar: misschien toch liloende om het als brug te doen dienen ischen de Regeering en een deel der positie uit do Katholieken hoek? eipo; Do zorg van den heer Van Schaik en de inn nen is, naar men weet, vooral, dat het (leggen van een vlootplari in een vloot- t ons te zeer zal hinden terwijl toch omstandigheden, technisch en finan- i], zoo uiterst veranderlijk zijn. Doch heer Nolens merkte 'hieromtrent op odor zijn partijgenoot erbij te noe- a) dat uien „natuurlijk" de wot zal zigen als de omstandigheden dat noo- maken. Hij richtte zich daarbij tot de Bsering. En van de ministerstafel zul- deze nadrukkelijk gesproken woorden teruggekaatst worden in den vorm een geruststellende verzekering aan heer Van Schaik, dat de heer Nolens bedoeling volkomen juist heeft begre- rs El gsw je b DO, Tel. ee 5 fev zij do iep eler ijl lam edi' dn heer Kuiper sloot zich-in een kern- speech je alan hij den heer v. aik. Pertinent tegen was mevr. reld-Vitringa. Over de Vlootwet zelf zij niet oordeelen; maar. gezien het dat deze regeering niet bezuinigt op jrootingen voor leger en vloot, ver lat zij deze regeering niet onder mili- sliseh opzicht, en dus ook niet in Vlootwet. Daarop kwam eigenlijk de cordate, vierkante maar toch ietwat onlogische verklaring: Wie over de Vlootwet, kan oordeelen, kan ook moeilijk oordeelen over de mo- ilhoid van bezuinigen op de begroo- van oorlog en marine, dunkt ons. eef mij, aldus de R.-K. heer Fruytier, ook aansluitend bij den heer' Van sik, liever jaarlijks de gegarandeerde lelijkheid om hij de begrooting de noo- veranderingen in het Vlootplan te (binnen bepleiten. Met den heer Bo- meende deze spreker, dat voor Ne- id zelf een vloot geen zin heeft; ferdediging is voldoende. Daarom |Den wij langzamerhand de vloot van naar Indië doen verhuizen. heer Deckers maakte eenige mooi- Etert drong aan op bezuiniging, pjy ar zal toch voorstemmen, verheugd dat er uu orde komt in de Vloot-ckaos, f lo.' in de dooreenluopende plannen. ermede hebben wij den korten in- d gegeven van wat de vijf Katholieke s van gisteren hebben gezegd. Zij reeds voorafgegaan door de hce- lomans en v. Schaik Ctegen), Van l,?n, Feber en v. d. Bilt (voor). Pyramidale dwaasheid." teniet aan politiek doet, of wie wel politiek doet en „rood" is,- ook deze moet zoo hij tot oordeelen be- is -- een weerzin voelen voor de ^'lakkigheid, de demagogie, welke de der S. D. A. P., de heer Troelstra, amaleii in de Kamer aan zijn rede zon ten grondslag legt. jp °°k gisteren. 'jontleenen aan het Kamer-overzicht »Msbd.": I ,^r- Troelstra hield een soort in- 'idua3 tot het algemeen debat over e Staatsbegrooting, waarbij zich •«Ie opmerkingen over het onder- ;,a^ge ontwerp aansloten. Deze strek- 1 hoofdzaak om het koel-ver- lelijke betoog van mgr. Nolens ^ontzenuwen. Waartoe als basis 6 de pyramidale. dwaasheid, dat ffoote en goede dingen spruiten "t gevoelsleven van dan mensch. Niet het intellect is bij het vormen van. meeningen maatgevend, maar hot gevoelsleven, of te wel - wat voor mr. Troelstra hetzelfde is „de diepte van de ziel". Men doet beter op dergelijke psychologische enormi teiten maar niet verder in te gaan. Inderdaad, hier mag worden gesproken van een „pyramidale dwaasheid", van een „psychologische enormiteit". De heer Troelstra zeide, dat het ver schil in partijen, terwijl bij vele partijen knappe koppen zijn, niet kan worden verklaard, als men niet aanneemt, dat hot gevoel en niet het intellect, het ver stand, de richting bepaalt. Allergrootste dwaasheid! Dr. Nolens, die hij het begin van Troel- sctra's rede naar voren was gekomen om goed te kunnen verstaan, wandelde, toen hij die praat hoorde, maar weer gauw naar zijn plaats terug. Voor een man van diepe wijsgeerige. studio als dr. Nolens moet het ook wel onuitstaanbaar zijn, zich met zulke nonsens te hooren bestrijden. DE RIJNLAND-REPUBLIEK. Hel einde. SEPARATISTISCHE NEDERLAAG TE AKEN. Deckers gearresteerd? De onlusten in Aken, waarvan wij gis ter reeds melding maakten, hebben ten slotte geleid tot den val van de separatis tische regeering aldaar. Tegenstanders der Sonderbundlcrs doorkruisten de stra ten, terwijl de separatisten in auto's wer den aangevoerd. Er ontstonden verwoede schietpartijen, waarbij tal van dooden en gewonden vielen, vooral onder de separa tisten. Do Belgische bezetting verbood het schieten en het uitrukken met auto's. In het Domhotol zijn twee separatisten door arbeiders doodgeslagen. Do Rijnlandscke vlag is van de rijks bank gehaald en verbrand. Ook is die vlag van het raadhuis en van andere gebouwen verwijderd. Do hoofdcommissaris van politie Mert- zeil is uitgewezen. De politieraad Wilmes werd gearresteerd, doch later weer vrij gelaten, daar bleek, dat hij een separatist was. Do schupo patrouilleert en rijdt op wa gens door de stad. Graben en Eliseubrun- nen zijn afgesloten. Do politie zond een ultimatum aan de voorloopige regeering om onverwijld het regeeringsgebouw te verlaten. Deze ant woordde door zich onder de bescherming van de bezetting te stellen. President Deckers is niet meer in Aken lo vinden. Volgens een ontvangen bericht is hij gearrasteerd. De burgerij en lal van Akensche arbei ders zijn absoluut tegen de Rijnlandsche republiek. Volgens nadere berichten is de staat van beleg afgekondigd. Het regeeringsge bouw is van separatisten gezuiverd. Om 7 uur gisteravond waren de straten geheel verlaten. Do witte vlag wapperde van het regeeringsgebouw. Bij bekende separatisten is alles kort -en klein gesla gen, terwijl do meubelen op straat zijn ge worpen. Do separatisten, hij wie de stemming zeer zenuwachtig is; zeggen, dat do groote oorzaak van do tegenslagen is het feit, dat do proclamatie der Rijnlandsche re publiek niet in het gelieele Rijnland tege lijk heeft plaats gehad. De opwinding onder de bevolking is groot, vooral ook omdat de prijzen der levensmiddelen buitengewoon gestegen zijn en geen ruimer aanvoer van voedings middelen heeft plaats gehad, zooals do separatisten hadden beloofd. De separa tisten betreurden, dat zij geen „stormtroe pen" hebben, waarmede zij den toestand geheel meester hadden kunnen blijven. Do Belgische troepen houden zich strikt afzijdig. EEN PUTSCHPOGING TE HAMBURG. Gevechten met communisten en politie. Politicburoaux bestormd. In de buitenwijken van Hamburg is het op tal vau plaatsen tot botsingen gekomen Do communisten hebben zich do enorme prijsstijgingen van do laatste dagen ten nut to gemaakt om de bevolking tot verzet aan te sporen. Hierbij hebben ook vrou welijke agitatoren een belangrijke rol ge speeld. Gisternacht werden plotseling, op ver schillende plaatsen tegelijk, de bureaux eu posthuizen der „groene politie" be stormd. Het gelukto den opstandelingen inderdaad, een gedeelte der politie te ont wapenen. Togen den morgen kwamen or echter versterkingen aan en na hevige ge vechten gelukte het, gisterochtend om on geveer 8 uur de meeste bureaux en post huizen te ontzetten. In den uLsschenlijd waren er talrijke levensmiddelenzaken geplunderd. Geduren de cenigen tijd was ook het tram- en Hocli bahn-verkeer gestremd. In de haven ligt het bedrijf stil. Gedeel telijk hebben de arbeiders het werk neer- gelgd, gedeeltelijk hebben' do directies het bedrijf stopgezet. Gisteravond zijn te Hamburg 6 torpedo jagers aangekomen, die onmiddellijk troa pen aan land zetten ter assistentie van.de politio en rijksweer. 'sAvonds te 8 uur braken nieuwe onlusten in de stad uit. De staat van beleg is afgekondigd. Het is niet toegestaan, zich na 11 uur des avonds en vóór 5 uur des mórgens op straat te be vinden. Do patrouilles hebben instructies gekregen op ieder, die zich in den verbo den tijd op straat bevindt, te schieten. De communisten verzamelden zich in de voor steden, waar zij aangevallen werden door de Schupo's. Deze hebben belangrijke ver sterkingen gekregen. Zij en de rijksweer zijn den toestand meester. De comman dant van de Schupo heeft uitgebreide maatregelen genomen. Gedurende den dag had de Schupo 5 dooden en 25 gewonden De communisten leden veel grootere ver liezen en hadden minstens 15 dooden en meer dan 100 gewonden. Aan de leden der Schupo zijn stalen helmen, handgra naten en verdere uitrusting voor noodge vallen uitgereikt. De Rijnlandrepubliek in andere plaatsen Te Goblenz. Nadat in Iden namiddag gisteren de Rijnlandsch republiek in Goblenz was uit geroepen, gelukte bet in den avond weer de separatisten uit de regeeringsgebouwen te verdrijven. Ook Reydt moet weer van de reparatisten bevrijd zijn. De separatistische opper-burgemeester van Münchcn-Gladbach is bij gevechten gedood. Te Erkelenz is de heerschappij der se paratisten weer gebroken. In de stad is alles rustig. Te Bonn. Gisterennacht om half vier heeft de eer ste aanval op het gemeentehuis te Bonn plaats gehad. De aanvallers werden hevig met brandslangen bespoten en moesten wijken. Drie met revolvers gewapendo se paratisten zijn gevangen gonomen, ook moesten zij een auto en verschillende vaandels achterlaten. Te Trier. Volgens een bericht ana de „Frankfür- ter Zeitung" uit Trier hebben de separa tisten den Rijksdagafgevaardigde, prof. Haas, den sociaal-democratischen afge vaardigde Reso en twee gemeenteraadsle den in hechtenis genomen. In den loop v-an den ochtend deden zij gisteren een poging het stadhuis binnen te dringen en het politiebureau te bezetten. Een kleine groep separatisten trachtte voorts het Reicksvermögensambt te bezet ten, hetgeen hun gelukte. De ambtenaren, in het gebouw aanwezig, werden daaruit verdreven. T o M a i n z. In do stad Mainz heerscht groote op winding. Sedert gistermorgen zijn aan de muren plakkaten aangeplakt, die den da tum van 22 October dragen en volgens welke de Rijnlandsche republiek is uitge roepen. Gistermiddag kwam het tot heftige hot singen voor het stadhuis tusscken separa tisten en do zeer opgewonden bevolking Alle winkels werden gesloten. Do toestand is op het oogenblik nog verward. Wat zal de rijksrege&ring doen? Een vrijstaat? Do rijksrogeering beraadslaagt- over- de mogelijkheid om door een politreken maat regel eens en voor al een einde te maken aan do separatistische beweging in het Rijnland. Men overweegt het plan om in de grootst mogelijk mate tegemoet te ko men aan do wenschen van dp Rijnlandsche bevolking, om in verband met hun bijzon- dero slam-eigenschappen een afzonderlijk gebied to vormen in het kader der rijks- grondwet. Do rijksgrondwet toch waar borgt afzonderlijke deelen des rijks de mo gelijkheid een eigen staat te vormen, in dien do grooto meerderheid der bevolking dit verlangt. Op dezen grondslag is sedert do revo- lutio b.v. ontstaan do vrijstaat Thüringen. Tuscshen Berlijn en leidende kringen uit liet Rijnland hebben reeds gedachten- wisselingen plaats gehad over deze moge lijkheid. Do aangewezen instantie daar voor is het onder Stresemann ingestelde ministerie van do Bezette gebieden, welks leider, minister Fuchs, volkomen ver trouwd is met do Wenschen der Rijnland- scko- bevolking. Dreigende algemeen? staking te Berlijn. Noodverordening e'n der Rogeering. Volgons de „Tag" zouden er in Ber- lijnsche arbeiderskringen plannen be staan tot het uitroepen van een alge- meene staking; en gezien den dreigenden hongersnood, is de kans op welslagen van zulk een onderneming niet gering. Om het gevaar te vermijden heeft de regeering gisteren een aantal noodveror deningen genomen. Do eenheidskoers van de deviezen is weer ingesteld. Ook wer den in afwachting van goudobligaties en rentcmark z.g. op goud gebaseerde tus- schenbiljetten uitgegeven. Wijders is het den eigenaars van levensmiddelen verbo den hun zaken te sluiten voor het ge wone uur. Beieren en het Rijk. De bedoeling van Beieren. De bedoelingen van de^Beieren hegin- nen zich nu duidelijker af te teekenen. Zij wenschen ten eerste -de tegenwoordige regeering. van'Marxistische smetten te zuiveren en ten tweede een grondwetsher ziening door te drijven, waarin de begin selen van het federalisme beter tot uiting komen dan nu het geval is. Concessies van het Rijk. Men is te Berlijn van meening, dat het toch zal gelukken de breuk met Beieren te overbruggen, 'al zal het rijk dan ook verschillende concessies moeten deen en zal men aan Beieren in liet kader der re publiek een aantal speciale voorrechten moeten toestaan. De algemeenc toestand dwingt de rijks- regeering om toe te geven. Zoowel de ge beurtenissen in het Rijnland, als het feit, dat het nog steeds aan de industrieelen niet is gelukt tot een bruikbare overeen komst met Frankrijk en België te komen, noopt Berlijn tot matiging. De algemeene economische nood en het steeds dieper dalen van de mark zijn eveneens redenen voor de regeering om zoo min mogelijk nieuwe conflicten te laten voortbestaan. Hel herslel der orde in Saksen. In Saksen wordt met groot wapenver- toon opgetreden en marekeeren artillerie, cavalerie, infanterie, met tanks, pantser auto's, machinegeweren enz.,, door de straten der steden. Do troepen richten zich in hoofdzaak naar het Zuiden. Dagelijks komen nieuwe versterkingen binnen, o.a. uit Brunswijk, Mecklenburg, enz. Do troepen werden hevig uitgeschol den en eenmaal zelfs beschoten. Do correspondent Aran het „Berliner Tagebl." vreest vooral in Vogtland voor bloedvergieten, daar de arbeidersbevol king daar zeer geprikkeld is. Minister Zeigner zal vermoedelijk een formeel pro test publiceeren, maar zich overigens bij den staat van zaken neerleggen en zich kalm houden. In Leipzig werd president Ebert uit de socialistische partij gestooten. Engeland. EEN REDE VAN GENERAAL SMUTS. Een wereldconferentie n o o d z a k e 1 ij k. Op een hem te Londen aangeboden ban ket heeft de Zuid-Afrikaansche premier, generaal Smuts, zeer uitvoerig zijn mee ning uitgesproken omtrent den lïuidigen toestand van Europa. Hij zeide o.a.: „Thans worden overal humane begin selen belachelijk gemaakt en met voeten getreden. Do levensstandaard van alle volken daalt overal tot een laag niveau. Hongersnood staat voor de deur. Kunnen wij nog veel langer voortgaan met den opmarsch naar verwoesting, met dezen kruistocht van zelfmoord, door Europa aangevangen?" Smuts verklaarde, dat er z. i. een groote krachtige poging moest gedaan worden, ora Europa tegcfcL de dreigende onheilen te behoeden. „In trouwe, er is noodig een radicale herziening der bestaande regelingen. De tijd is gekomen voor een groote con ferentie van de mogendheden, die in de eerste plaats bij het reparatie- vraagstuk zijn betrokken. De toestand is veel te moeilijk en gevaarlijk ter behande- deling door ondergeschikte autoriteiten. Die behandeling dient oven min aan de Commissie van Herstel als aan den Vol kenbondsraad te worden opgedragen. Deze lichamen bezitten niet het gezag en de verantwoordelijkheid, die het deel zijn van dei regeeringen der betrokkem mogendheden. Besluiten van vèrstrekken- den aard zullen moeten worden genomen. Zelfs kunnen er scheidingswegen ont staan, ..waardoor de geschiedenis van Europa een geheel andere wending kan nemen. Dio conferentio zal een geheel ander karakter dragen, dan de in Europa gehouden vredesconferenties." Griekenland. Da muiterij in het Grieksche leger. De regeering publiceert geruststellende mededeelingen, doch er zijn geen bepaal de inlichtingen beschikbaar over den too stend in den Pcloponesus. De vloot ligt bij Gorinlhe, zoodat do ou- slandelingen niet het ten Noorden van de Peloponesus gelegen deel des lands kun nen bereiken. Volgens een bericht uit. Patras is het HET VOORNAAMSTE NIEUWS.1 BUITENLAND. De separatisten lijden te Aken d< nederlaag. Ook in andere plaatsen wordel de republikeinen verslagen. Een communistische Putsch te Ham: burg onderdrukt. De toestand te Berlijn. Een rede van generaal Smuts. BINNENLAND. Do Vlootwet in de Tweede Kamer. E hebben tien Katholieken over deze wet ge* sproken. daar rustig. De verbindingen met de an* dero stations in den Pcloponesus zijn Verbroken. Gemeld wordt, dat in verschillende gar* nizoenen de muiters tot de orde terug* keeren. De meeste garnizoenen blijven trouw aan de regeering, o.a. Saloniki en Larissa. Ook de oorlogsvloot blijft trouw. Op het oogenblik is de beweging beperkt tot enkele garnizoenen in den Pelopone- sus. Do regeering heeft een zeer korten termijn gesteld aan do oproerige garni* zoenen om zich te onderwerpen. Generaal Metaxas, de leider van de op< positie, cn de directeuren van de opposi* tiebladen hebben vannacht Athene ver* laten. Hun verstandhouding met den lei* der der beweging is vastgesteld. In regeeringskringen verklaart men, dat do orde binnen 24 uur hersteld zal zijn. Allo oppositiebladen zijn voorloopig geschorst. BiMMEMLawp DE GIRO-DIENST. De Directeur moL verlof. Naar do Tole gr. verneemt is de di* recteur van den Postehèque- en Giro* dienst, de heer A. W. Kymmel, met ver* lof gezonden. i Het directeurschap wordt thans waar* genomen door tien onderdirecteur, derx heer M. Pott. De heer Kymmel moet aan een ernstig® zenuwoverspanning lijden. Uit het antwoord van minister Van Swaay op de vragen van het Kaimexlld, mej. Van Dorp, heeft men kunnen verne men, dat het tijdstip van heropening van den girodienst, niet te benaderen valt. Van welingelichte zijde deelt men echter mede, dat de heropening nog zeer lang zal kunnen duren, afgaande cp dö langzame wijze, waarop men vordert met de afperking der afrekeningen. Do opzet er van geschiedt op dezelfde wijze als voorhpon op de postkantoren; dag voor dag wordt rekening voor rekening na ge* gaan. Om den eersten dag van de reorganisa* tie, den fatalen 24sten Augustus, te con* Iroleeren, is het personeel vijf dagen in de weer geweest. Als men aanneemt, dat er een 40 dagen gecontroleerd moeten worden, zou dit op een totalen arbeids* tijd van tweehonderd dagen komen. Met eenig optimisme zouden dus zes maanden aangenomen kunnen worden als termijn voor heropbouw van den giro* dienst. Welk een enorme schadepost dit voor het rijk oplevert, alleen al aan de uitbe taling van salarissen en toelagen, laat zich hegrijpen. Onder het 1200 man sterke personeel zijn circa 400 gedetacheerde ambtenaren, dia de eerste veertien dagen van hun de* facheering een extra toelage van f 8.80 per dag ontvingen hoven hun salaris, die later tot 2/3 wordt teruggebracht, hetgeen totaal aan toelage en reiskosten over een maand een bedrag van ciroa f 100.000 vordert. Iedere maand dat do sluiting voort* duurt kost het rijk alleen aan salarissen ongeveer een kwart millioen gulden, zoo* dat met een evcnlueele sluiting van een half jaar een geweldig bedrag gemoeid is. Do reorganisatie is hot rijk in deze be* zuinigingsperiode dus duur. te staan ge* komen. Vragen van Kamerleden. Voorlichting Land- en Tuin* bouw. De heer Lovink heeft tot den minister van Binnenl. Zaken en Landbouw dc vol* gendo vragen gericht; 1 lo. Is de minister bereid mede te dee* len, of do geruchten juist zijn, dat reeds maatregelen zijn genomen voor de ten* uitvoerlegging van het onder dagteeke* ning van 17 Oct. 1923 aan de Tweede Ka* mer gedaan voorstel tot het opheffen van! eenige betrekkingen bij den voorlichtings* dienst van den land- en tuinbouw? 2o. Is de minister bereid, indien deze geruchten juist zijn, de land- of tuin* bouworganisaties in de gelegenheid ta stellen omtrent de voorgestelde opheffipg cn de hieruit voortspruitende reorgani* satie van hun inzichten te doen blijken alvorens ter zake een beslissing te ne* men.?

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1