6e jaargang. DINSDAG 23 OCTOBER 1923 No. 4289 &£eiciteb&(2oufLMrt ijABONNEMENTSPRIJSbecIraagt bij vooruitbetaling Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal. Qze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal, fanco per post 1.2.95 per kwartaal, et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver- jjgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor- taling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd ndagsblad 9 ct. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II. DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advsrtentlën 30 cent per regel-i Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het 'tarief berekend. Kleine adverlentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver huur, koop en verkoop fü.50. nummeii* beslaat uil Iweo lade"» De Leidsche Missieweek. na-klanken, die men nog dagelijks Ie Leidsche Missieweek opvangt, zij 311 van oprechte voldoening en van uv dankbaarheid! ónder overdrijving kunnen wij ver ren, meerdere niet-Katholieken te heb- gésproken, die opgetogen waren over "ij in de groote Stadsgehoorzaal had- gezien en gehoord, over' de interes- Ie mededeelingen van de Missionaris- óver de inkleeding, de architecto- mooie versiering van de Stadsge- Iizaal over de onbaatzuchtige, ale medewerking van arbeiders en pa- !3S il belangstelling wordt uitgezien naar financieel resultaat der Missieweek, bedrag over de deelnemende Mis- ineerende Orden en -Congregaties zal den verdeeld. aar, hoe belangrijk ook, dat finan- resultaat zal niet zijn de mooiste :hl van de Leidsche Missieweek. >3 mooiste vrucht zal zijn: meerdere, rende daadwerkelijke belangstelling do Missie! itte bereiken was het hoofddoel van ilma, de Algemeene Leidsche Missie- daarvoor op do allereerste Is hebben vele, in prachtige edelmoe- eid, veel geofferd van hun geld, van krachten, van hun tijd! of dat doel is bereikt? "Wij ver- ra het stellig. idag werd door een der Zeereerw. ten Pastoors hier ter stede op de ksloel bekend gemaakt, dat selatri- de parochie zullen rondgaan, om te werven voor de Broederschap den H. Geest tot voortplanting des ofs en het genootschap der EL Kinds- we wagen het te voorspellen, dat fj i rondgang veel succes zal hebben - daarbij zal blijken, dat de Leidsche ieweek niet zonder vrucht is gehou- i enthousiasme bij de redo van pa Borromaeus de Groeve op de slui- avond, toen deze opwekte om finan- 9 offers voor de Missie te brengen, niet blijken een ij del vertoon' ge- f:te zijn. eleerde onnoozelheid. persoonlijkheid wel ergens meer ;e banden gelegd dan in de Katholieke fl bii ;l u gerust, lieve lezeres en waarde dit onnoozele zinnetje is niet 5 mij. is van Prof. J. Prinsen J.Lzn., leeraar aan de universiteit van Am- Mi. Het is gelicht uit een aankondi- in het letterkundige bijblad van Ï.R. G." van Febcrs „Opgaande 3. 'd", pas verschenen bij Romen te pond. Het boek kan geen genade vln- io de oogen des liberalen Professors, ihfen wij ons niet geroepen op Prof. lens criliek anti-critiek uit te oefe- Be „Nieuwe Eeuw" heeft er met de eigen scherpzinnigheid reeds een en ban gezegd en ook de heer Feber P wel in staat zich te verdedigen, 11 bij altijd nog een beetje meer in- fnlie bezit dan de heer Prinsen in ioralistische eigenwaan vermoedt, of. Priusen is een hoogst begaafd en geleerd man; een litteratuur-histori- oie in zijn boeken en essays de din- soms heel frisch en pittig weet te 11 en die daarom gaarne gelezen 'door onderwijzers, studenten, leera- 'oogleeraren, schrijvers en allen, die mt noodzaak of vrijen wil interes voor de geschiedenis dor letter land onthoude hem do eer, die hem Tjjti van te zijn „een vat vol weten- j1 Maar al is hij nóg zoo geleerd ,weef bij ook met groote originaliteit puis en inzicht aan den man te d' behoort hij tot „het denkend natie", hij moet geen domheden Jj® van dingen, waarvan hij weinig j ,aDs de quinta essentia niet snapt, lat blijkt wel uit de onnoozele ora- vraag aan het begin van dit L> W heel goed, dat ik hier een prin- Ikwestie aanroer. Ik weet heel 7 ep deel der andersdenkenden beetje kwaden wil de Katholieken Q troep domme onderworpelingen die zich beweegt binnen een van verbodsbepalingen en ^len; dat ze niet verder zien van hun geestelijke lang is. toeft een onzer tegenstan- Waandenkbeelden post gevat, en ain 0e onverzettebjk een waan I J v°oral wanneer deze gesteund bid een. ^arcMaekkige geestesge- i'0 weigert zich te laten voor al ,^eter inzicht te komen. u de breedheid van blik, welke velen onzer bestrijders zich veroverd hebben op een benijdenswaardig hoogen- trap van wetenschap en kunst, doen zo soms denken aan arme lijders, wier geest op een bepaald punt defect is: zij worden achtervolgd door een idee fixe. Het zijn vooral twee waandenkbeelden, die zich van zoovele mensclïen van on miskenbaar groote geestesgaven hebben meester gemaakt. Ten eerste, dat een dogmatisch denken den geest kluistert en afstompt; ten tweede, dat gehoorzaamheid slavernij en eenvormigheid kweekt. Een eenigszins diepgaand beloog om do onwaarheid dezer voorstellingen to be wijzen is in dit dagblad noodig noch nut tig. We mogen do practijk laten spreken. Wat -het eerste waandenkbeeld betreft, beroep ik mij allereerst op den liberalen theoloog en aesthelicus AHard Pierson, die de dogmatiek van het Christendom Katholiek en Protestant heel wat heter kende dan Prof. Prinsen. Hij zegt in zijn „Oudere Tijdgenooten": .."Dat een dogmatisch geloof den geest zou verstompen, verlagen, dat het niets dan letterknechterij zou kweeken, eento nigheid, eenvormigheid, is in strijd met alle ervaring. Het komt mij veeleer voor, dat onze crilische richting (het zooge naamde vrije onderzoek van modernisme en liberalisme. Sw.) ruim zoozeer de strek king heeft, ons in een noodlottigen cirkel rond te voeren. Wij staan allen zonder onderscheid voor dezelfde onoplosbare vragen of bewandelen met omziehtigen tred dezelfde onzekere wegen. Wij vrien- 'den en zelfs martelaren van het rusteloos onderzoek dragen dikwijls allen eenzelf de kleurloos ordekleed.5' Zie hier het oordeel van een modern Protestant. Dat het dogmatisch geloof en dogmatisch denken van den Katholiek hem niet ver hindert de hoogste trappen van mensche- lijko wetenschap te bestijgen, dat bewijst overigens de ervaring met onafwijsbare zekerheid. De herinnering aan een natuur kundige als Pasteur en 'n jurist als Prof. Struyken mogo alleen reeds voldoende zijn. Terwille van hun geloof behoefden zulke menschen nooit concessies te doen aan de wetenschap. Integendeel was hun weten schap eer een hulpmiddel om meer glans bij te zetten aan 't licht van hun geloof. En nu het tweede punt. Do rechtgeaarde Katholiek onderwerpt zich met liefde aan de hem gestelde gees telijke machten en 't hoogheilig gezag der Kerk. Het hiërarchisch stelsel bouwt een onwrikbare eenheid van willen en han delen. Wie.buiten die eenheid treedt, wa nend daardoor de vrijheid te veroveren, verliest zich in een doolhof van meeningen en dwalingen, waar elke weg rondloopt. De ware vrijheid luistert naar de wetten, en de slaaf der wet geniet de meeste vrij heid. Kan wel ergens een persoonlijkheid vrijer en zelfstandiger uitgroeien dan juist door de zelfbeperking, welke het Katho liek geloof oplegt? Zijn do geleerden, de kunstenaars, die bloeien onder schutse der Roomsche'Kerk minder uitgesproken per soonlijkheden, dan al die lieden, die in vrijheid opgroeien, vooral nu hier te lande het Calvinistisch gezagsbegrip allengs ver slapt en de vrijheid voor velen bandeloos heid beteekent? Kom! Zoo'n liberalistische professor moest beter weten. Als hij de openings plechtigheid der Re-K. Universiteit had bijgewoond, dan zou hij daar iets anders gezien hebben, dan een aschgrauwo me nigte menschen, gebakken uit één vorm. Nergens was schooner gelegenheid dan daar om naar aanleiding van al die spre kende koppen van geestelijke en wereld lijke overheid, van geleerden én hoogge leerden karakterstudies to maken. En zie: tóch allemaal „persoonlijkheden, aan ban den gelegd door do Roomsche Ivcrk". Alle maal slaven, gesneden naar één schablone, nietwaar? Een laatste opmerking. Er is geen orde, waar hot princiep der gehoorzaamheid strenger is doorgevoerd dan bij do Jesuïcten. Daar zou dan do eenvormigheid wel het grootst moeten zijn, indien er graden van eenvormigheid kon den bestaan. Maar is er wel één corpora tie, waar juist door dio streng opgevatte gehoorzaamheid en even strenge ■zelfbe schouwing en nauwgezet gewetensonder zoek de persoonlijkheid vrijer cn mar kanter uitgroeit? Zich ongedwongener in haar volheid ontwikkelt dan juist daar, juist omdat het lagere stelselmatig wordt onderdrukt en do persoonlijk edelste gaven met zorg worden gekweekt? Naast het onmiskenbaar overeenkomstige, dat da Zonen van Loyola evenzeer kenmerkt als dat hij iedere andere orde bet geval is en dat men in de burgerlijke maatschappij bij standen en beroepen kan waarnemen, treedt het eigene cp zeer bijzondere wijze te voorschijn. Karakters worden gevormd door den strijd, die ijzeren zelfbekeersthing oplegt. Hoe anders zouden onze hooghartige libe- ralistcn gaan denken, als zij eens een tijdlang vertoefden in een seminarie, kloos ter of Jesuïetencollege en daar de per soonlijkheden konden gadeslaan.. Nu scheppen zij altijd nog Roomschcn naar hun eigen pkantasie en vermaken zich vervolgens met het heftig bestrijden van de caricatuur, die in hun eigen brein is opgekomen. N. J. F. SWIEF STRA. B1MTEHLAND De toestand in het Roergebied. DE RIJNLAND-REPUBLIEK. De toestand te Aken. Hoe do Putsch tot stand kwam. Een medewerker van het Hbld. schrijft o.a.: Ik kreeg den indruk, dat de actie te Aken op eigen houtje door de Akenaars cn hun Belgische ondersteimers begonnen is en dat zij ook voor separatistische lei ders elders een verrassing is. Het hoofd kwartier maakt den indruk van een vol slagen Janboel en zonder bedreiging der Belgen zou de Putsch geen drie uur ge duurd hebben, daar elke poging der sepa ratisten om de bevolking tot vreugderua- nifestaties te bewegen wanhopig mislukte door do ijskoude onvcrschiHigheid dier bevolking, die ook, waar men do procla maties niet afrukken kon, deze totaal ne geerde. De bevolking acht gewapend ver zet echter onbegonnen werk, niettegen staande haar quantitatief en qualitatief overwicht op dit soort separatisten, daar do Belgen dreigen de orde te herstellen en men geleerd heeft naar welke richting de Belgische kogels dan vliegen. Buiten de regeeringsbuurt ging hot le ven den gewonen gang en bij mijn vertrek brandden gas en electrisch licht, werkte de waterleiding, liepen dö trams en speelden do theaters; in afwachting van wat de naaste dagen weer ernstigs of verschrik kelijks brengen kunnen, amuseerde heel Aken zich Zondag over het gehalte der nieuwo bevrijders, wier uiterlijk al genoeg was om hun alle verfro; twen te ontzeggen Nieuws uit het overige Rijnland had men in Aken niet. De oude regeering. Intusschen heeft de oude .regeering ook van zich laten hooren en laten aanplak ken dat de wettige regeering voorloopig in het centraal bureau van politie zetelde. Met dit bericht van do regeering wordt de tegenstand van een deel der bevolking, dat daarop steunt groot-er. Speciaal de studenten zijn tegen de separatisten. De Akenscko politie die zich tot nog toe af zijdig gehouden heeft trekt in patrouilles rond, doch komt tot dusver niet in de na bijheid van de door separatisten afgezette terreinen voor de officieele gebouwen. Er heerscht een nerveuze stemming. Groote groepen studenten en opgescho ten jongens trokken door de straten,'Duit- sche volksliederen zingende. Onophoude lijk manifesteeren zij voor de bezette ge- bon wen en voor het algemeen secretariaat aan do Elisenbrnnnen. Enkele separatis ten, die alleen van het station kwamen, werden afgeranseld. Er wordt gevreesd, dat er bloedige onlusten zullen uitbreken Het centrum der stad is zwart van volk, burgers en arbeiders, die echter zelf aan do legenmanifestatic niet meedoen, doch uit nieuwsgierigheid gedreven worden. Tegen 8 uur gisteravond zag een aantal studenten kans de republikeinscho vlag van de Elisenhrunnen af te halen en wat later ziet een jongen kans op het dak van do bank van Micheels, een bekenden se paratist, te komen en de vlag af to ruk ken. In triuraf wordt do jongen rondge dragen en de vlag verscheurd. Het woonhuis van den leider Beckers in do Harskampstraat werd met steenen gebombardeerd. Als do studentengroep op do Theaterplatz naar het regecringsge- bouw, den hoofdzetel der senaratisten, wil trekken, voeren deze een charge uit en verstrooien do studenten. Bloedige botsingen te Aken. Uit Aken wordt hedenmorgen geseind: Gisteravond is het te Aken tot ernstige botsingen tusschon do Pruisische politie en do separatisten gekomen. Do Schnpö had in oen geheime vergadering besloten, zich tegen de separatistische beweging te verzetten. Een afdeeling der Schupo trok naar het. centrum der stad en trachtto de Rijnlandsch' vlaggen van de openbaro ge bouwen neer to halen. Hiertegen verzotten zich de separatisten, die met revolvers ge wapend waren. Do Schupo schoot op do separatisten, die het vuur beantwoordden. Er vielen dcoden. Een Belgische troeoen- afdeeding was spoedig aanwezig en her stelde do orde. Drie leden der Schupo wer den gearresteerd. Ook in andore wijken der stad hadden onlusten plaats. Verschil lende winkels, dio a on separatisten toebe hoorden werden geplunderd en verwoest Tendcntieuso berichtgeving. Uit. Iverkrade seint ons het persbureau Vaz Dias: In den afgeloopcn nacht zijn wij naar Aken geweest om ons persoonlijk op de hoogto te stellen van den toestand. Hot blijkt, dat de berichten over de onlusten onder den invloed der separatisten staan Do botsingen, dio gisteravond plaats had den, waren niet het gevolg van het optre den der Schupo. Het publiek, dat Zondag den toestand kalm had aangezien, kwam gisteravond in verzet tegen de separatis ten en trachtto de Rijnlandsché vlaggen nar beneden te halen. Do separatisten ver zetten zich hiertegen. In de relletjes, die hierop volgden grepen cenige Schupo's in. Deze werden door de Belgen gearres teerd. Voorzoover wij konden nagaan, zijn er geen dooden. Negen personen werden ■gewond, waarvan 6 ernstig. De uitbreiding der beweging. Naar het Oosten. Volgens een nog niet bevestigd bericht is gistermorgen te Mainz, Wjesfcaden en Gross-Gerau de Rijnlandrrepubliek uitge roepen. Gross-Gerau is een hoofdzetel der separatistische beweging in het bezette gebied'van Hessen. Naar bet Zuiden. De Rijnlandsché separatisten trekken geleidelijk voorwaarts. De Belgische zone en do Eiffel zijn in handen der Rijnlan ders. Te Bonn. De separatistische putsch is thans ook overgeslagen op Bonn. Daar hebben de Franschen de Duilsche politieagenten ont wapend toen bericht werd ontvangen dat do separatisten in aantocht waren. Toen dit to Berlijn werd vernomen, heeft de rijksregeering onmiddellijk bij den Fran schen'zaakgelastigde daartegen geprotes teerd. Naar verluidt zou uit Parijs reeds oen order naar Bonn onderweg zijn, dat do wapenen aan de politie moeten worden teruggegeven. De indruk in Engeland. Niet ernstig. Volgens den diplomatiek.cn medewerker van de „Westminster Gazette" wordt do proclamatie van du Rijnsche republiek in Aken te Londen niet ernstig opgenomen. Men ziet or een plaatselijke beweging in, waarvan het niet waarschijnlijk is, dat zij zich tot andere steden in het Rijnland zal overplanten. Zoo echter de beweging zich verbreidt, is het. mogelijk, dat de plaatselijke lei ders, die gekant zijn tegen elke afschei ding van het rijk, zullen pogen zich er van meester te maken en met de Fran schen te onderhandelen over de stichting van oen autonoom Rijnland binnen het rijk en met goedkeuring van Berlijn. Het nieuws uit Beieren beschouwt men te Londen als ernstiger, aangezien daar de neiging om met het rijk te breken, veel sterker is. Men gelooft niet, dat Duitschland uit een zal vallen, doch dat een meer bepaal den vorm van dictatuur, welke wellicht haar oorsprong zal nemen in Beieren, in de plaats zal komen voor wat welilcht de laatste parlementaire regeer ing van Duitschland zal geweest zijn. De leveringen uit de Roer. Nog geen overeenstemming. Omtrent het onderhoud, hetwelk de Duilsche industricelen Stinnes, Kloeckner en Vögler met de ingenieursmissie hebben gehad, verluidt, dat de eerstgenoemden te kennen gaven, dat zij onder bepaalde omstandigheden en binnen een zeker tijd vak do kostelooze leveringen op rekening van het herstel zouden kunnen hervatten. Zij verklaarden echter, dat het hun onmo gelijk was, tegelijkertijd zoowel de beta ling van de achterstallige als van de toe- komstigo Kohlensteuer op zich te nemen. Hierop werd geantwoord, dat over deze laatste voorwaarde in principe niet kan worden gediscussieerd en dat geen enkel accooxd in overweging kan worden geno men zoolang aan deze voorwaarde niet eerst voldaan is. DE POLITIEKE CRISIS IN r;" DUITSCHLAND. W Beieren tegen het Rijk. De Beiorsche rijksweer toch b e e d i g d. De Beierscho rijksweer werd gister in haar garnizoensplaatsen na voorlezing van een door do Beierscho regeering uit gevaardigde proclamatie, beëedigd. Do onderwerping aan Beieren van Mün- chensche troepen werd geleid door den plaalselijkcn commandant generaal Von Danner, op de binnenplaats van de ka- zerno van het vroegere tweede infanterie- regiment. Na een toespraak van generaal Von Lossew, speelde de muziek het „Deulschland, Deulschland über Alles". Nadat voor generaal Von Lossow was gedefileerd, trokken do troepen met volle muziek naar hun kwartier. Rijkswseriroepen in Saksen aangekomen. Gisterochtend rukten volgens de bladen sterke afdeelingen der Pruisische rijks weer, waaronder infanterie, cavalerie en artillerie. Lciozig binnen. Van Leipzig uit HET VOORNAAMSTE NBEUWSJ BUITENLAND. Te Aken hebben gisterenavond bloedige botsingen met de separatisten plaats gehad De separatistische beweging breidt zich langzaam uit. Paniekstemming te Berlijn. Er dreigt broodgebrek. Anti-revolutionaire beweging in Grieken* land. BINNENLAND. De Jachtwet zal begin 1924 in werking treden. Ministcriëele antwoorden op vragen var, Kamerleden, betreffende den Post-Chèque en Giro-Dienst. werd een deel der troepen naar Gliem* nilz en Plauen getransporteerd. Botsingen te Meissen. Hedenmorgen ontstond te Meissen een bloedige botsing tusschen werkloozen en rijksweerhuzaren, die opgecommandeerd waren om de demonstranten te versprei den. Uit een beamblengebouw van de spoorwegen werd op de huzaren gescho ten, waarbij gelukkig niemand werd ge wond. De commandant van de troepen gaf bevel tot den aanval op de menschenme- nigte. De troepen maakten van de vuur wapenen gebruik, waardoor vele perso nen werden gewond. Het gebouw, waaruit geschoten werd, werd door de l. oepen onderzocht en acht of negen personen, die van schieten werden verdacht, zijn gearresteerd. Onder hen was ook de in den laatsten tijd herhaaldelijk op den voorgrond gelreden communistische lei der Kruppo. "Wapenen werden noch op de gearresteerden, noch in het gebouw zelf gevonden. In de stad is 'de rust weer hersteld cn de rijksweer kon aftrekken. Een paniekstemming te Berlijn. Het dreigend broodgebrek. Do stemming begint te Berlijn nu toch werkelijk angstig te worden. Ook in de kringen, waar men zich tot nu toe niet zoo héél veel om de gebeurtenissen be kommerde, daar men zichzelf toch altijd nog kon redden en zich daardoor niet al tee druk maakte over wat in do toekomst nog zou kunnen gebeuren. Zoolang er nog brood was, bleef de paniekstemming bui ten de deur, doch het Duitsche brood gaat nu in den meest werkelijken zin ontbre ken, ook voor hen, dio het, hetzij vaak ook met heel veel moeite, nog konden be talen. Zooals men reeds maandenlang de menschen in drie-, vierdubbele rijen zag staan voor de boter- en margarinewinkcls om enkele uren te wachten op een half- of een kwartpondje margarine, zoo ziet men hen lieden samendrommen Voor do broodwinkels, onder toezicht van de on vermijdelijke Schupo, die hen in bedwang moet houden. Inderdaad is de broodvoor ziening totaal in de war. Ten deele is het publiek zelf daaraan schuld, ten declo hebben de bakkers het op hun' geweten. Bij de nog maar steeds, en nu al sneller dan ooit, voortgaande vermindering van koopkracht van het papieren geld is het onmogelijk zich vandaag een idee te vor men, wat men voor liet bundeltje papier, dat men heeft, morgen nog zal kunnen koopen. In dio onzekerheid zijn velen er op uit, om hot geld, dat zij vandaag heb ben, direct om te zetten in het meest noodzakelijke levensmiddel, brood, en zij koopen zooveel brood bijeen als zij maar kunnen krijgen. Aan den anderen kant verwerken de bakkers zoo weinig mogelijk van hun kostbaar meel, omdat zij ook al niet weten of zij voor de opbrengst van hun brood morgen nog meel zouden kunnen koopen en omdat zij morgen toch in elk geval weer meer voor bun brood zullen kunnen vragen dan vandaag. Het is het oude liedje: wie waren heeft, beeft een bezit, wie papieren geld heeft, heeft niets en zooals allerlei andere handelaars en pro ducenten het al lang deden, houden mi ook do bakkers hun brood, dat voor hen een bezit beteekent, vast en zoo wordtJ do paniekstemming ten top gevoerd door. het gebrek aan voor papiergeld verkrijgt baar brood. Von Kanitz miiiistor van! voodselvoorziening. De rijksdagafgevaardigde Graaf votfj Kanitz is benoemd tot rijksminister vatfj voedselvoorziening. België. De Vlaamsche boycot van Gent. In de eerste olf dagen van den insch vingstermijn voor de hoogeschool 7^! Gent hebben slechts 6 studenten zictfc! voor de Vlaamsche colleges aangemeld, te" gen 175 voor de Fransche. De boycot radicalistische Vlaamsche zijde tegen d|' Nolf-universiteit op touw gezet, is du£ volledig gelukt en do Vlaamsche afdeeling telt thans ruim 30 professoren voor 6< leerlingen. a

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1