pe Jaargang.
ZATERDAG 20 OCTOBER 1923
No. 4287,
Dit nummee* bestsaft uii vajf
jjladen, waanondes» bet Geal-
ustreerd ZondagbSad.
DeABONNEMENTSPRMSbedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 119 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week 0 2.60 per kwartaal.
Franco per post I 2.95 per kwartaal,
get Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnó'a ver-
ar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-,
ling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
iblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gswane advsrleniiën 3D csnl per regel-)
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
u dubbele van het tarief berekend.
Klsane adv®rSentéënf van ten hoogste 30 woorden, waarin^
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 0O.5O.
Een Leidsch hoogleeraar over
de Katholieke universiteit.
Be R. K. Universiteit te Nijmegen is
fze week geopend!
Wanneer wij deze gebeurtenis overwo-
dan dringen zich van allo kanten
jdachten op, verheugend en verblijdend
openend een breed en diep perspectief
Dor de toekomst.
Er zijn bij de opening vele momenten
;t, die diepen indruk maakten en
ok duidelijke aanwijzingen gaven voor
toekomst.
Een moment, waarin wij willen zien
duidelijke aanwijzing voor de too
it, vinden wij in de begroctingsrede
den rector-magnificus der L e i d-
fhe Universiteit, prof. Krabbe.
Prof. Krabl>e erkende bet goed recht
een Katholieke Universiteit en bet
slaan van een Katholieke wetenschap.
Hij verklaarde, dat in de stichting van
n katholieke universiteit, met den
:h dat de katholieke levens- en we-
Idtesckouwing zal heerschen in het in-
lectueel en gemoedsleven van ons volk,
els ligt dat, als van. propagandistischen
rd, zou moeten worden verworpen of
eengegaan.
En verder: dat een leer zonder overtui-
een holle klank. Ligt zij echter
araan ten grondslag, dan gaat de leer
met een kracht, die, ja, wel eens naar
uiterlijk den schijn van propaganda
n aannemen, maar ondcr'vonden en er-
ren wordt als zuiver en echt.
!en breed e erkenning van bet nut, van
en het schoone. dat gelegen is in
stichting van onze Katholieke Univer-
!it!
o deze erkenning van een liberaal
zlceraar aan de Leidsclie Universiteit
daarin willen wij gaarne zien een dui-
ijke aanwijzing, dat bewaarheid zal
Zijll! ifuen de wensch. uitgesproken door den
rlsbisschop in diens openingsrede:
Moge tusschen de universiteiten een
willende vriendschappelijke verstand-
iding steeds blijven bestaan. Van
ogst ontwikkelde mensc'hen immers
l£ni'|? men verwachten dat zij de eerlijke
liging van anderen eerbiedigen."
verklaring door prof. Krabbe afge-
geluigt van zoodanige echte libe-
ikif, dat men een kwarteeuw geleden
bijna onmogelijk zou hebben veron-
sleld, zulke woorden ooit te vernemen
mond van een liberaal.
jf is een kentering in de geestesge-
U il^" van ve*e n>:ef-Ghristenen en
flOlSli 'I-Katholieken duidelijk waarneem-
hgen nok wij Katholieken nu zelf
v Katholieke Universiteit blijven
udeeren
olieke offervaardigheid heeft
schitterende wijze getoond bereid te
offers te brengen voor de volle ont-
r[teling van het Katholiek kultuur-
ii toch voel ik mij genoopt allen ka-
eten nogmaals op 't hart te druk-
dat alleen een voortgezet offer ons
in stand en op peil kan houden,"
''lus de Aartsbisschop bij de plechtig-
van j.l. Woensdag.
Rondom de Vlootwet.
Wij spraken gisteren als onze meening
3 Bii zeer to bejammeren is het feit,
51 'hij de eindstemming over de Vlootwet
Katholieke Kamerclub verdeeld zal
nn
Hu'.
niet vele redenen zouden wij kun-
1 slaven, waarom wij zulks jammer
toen.
focb is or aan die. verdeelde stemming
wel een lichtzijde, en wel deze: Dui-
ce- blijkt daaruit, dat men in do Ka-
VC1 "i Kamerfractie, dezemiltaireaange-
ff J ook beschouwt als zoodanig
géén, „politieke"-, geen partij-
''0 van maakt. De tegenstemmei's ma-
in g*
'ang-; est;
■tt zelfs zóó weinig een „politieke"
^«0 van, dat zij zich zelfs blijkbaar
zullen laten terugschrikken door de
J001, ket land, ongetwijfeld, zeer
gevaren, die een Kabinetscrisis (ge-
eelk oole
van de verwerping van de Vlootwet)
mot zich brengen! En de voorstem-
Z1J zien niet naar de ontstemming
Inl ^lwn hebben gekozen
aan linkerzijde.
,aJ? man tegenstemmen daar is
to l manoeuvre. Ondenkbaar toch
-jjl dal Qiet bij een gedeelte der lin-
0 bet vóór van de Vlootwet zwaar-
u wegen dan het tegen,
(l.i pberzijde speelt, door de Vlootwet
i«Ho V°- een "Pöiiüok" relletje, —dat
lide ^00r a^en» maar door ver-
00n van gemaakt! een comodie
o0 moreelo kwaliteit
van den heer v. d. Bilt zijn
bolieko zijde nog redevoeringen
gehouden voor de Vlootwet door den
lieer Van 'Vuuren en door ir. Feber, dé In
dische specialiteit der Katholieke Kamer
fractie. Deze laatste maakte nog wel
cenige reserve, maar zal toch ongetwijfeld
voorstemmen.
BWTEMLAIflP
De toestand in het Roergebied.
De arbeidscrisis.
Do opzegging van
arbeiders gaat voort.
De opzegging van arbeiders in de me
taalnijverheid en aanverwante industrieën
wordt voortgezet. Tot dusver zijn ongeveer
30 der arbeiders ontslagen? aan het
eind van deze week zal een even groot
percentage worden opgezegd. Bij enkele
ondernemingen zal zelfs het geheele per
soneel moeten worden ontslagen, daar de
financieele toestand de voortzetting van
het bedrijf niet gedoogt.
Bit massa-ontslag is noodzakelijk ge
worden, daar er tot dusver nog in liet ge
heel geen teekenen zijn, dat na het opge
ven van het lijdelijk verzet de .industrieën
in staat zullen zijn meer opdrachten te
krijgen. Integendeel zijn tengevolge van
de onlusten en de geheele onzekerheid om
treilt de toekomst van het Ruhrgebied in
don laats ten lijd verschillende groote be
stellingen. die reeds gedaan waren, weer
ingetrokken.
Voor ontslag, zullen het eerst de jeug
dige en ongehuwde arbeiders in aanmer
king komen, terwijl de ondernemingen
zich bereid hebben verklaard, zooveel mo
gelijk do gehuwde arbeiders en huisva
ders in dienst to houden. Het is echter
twijfelachtig, of indien de toestand niet
spoedig verbetert en de industrieën geen
financieele ondersteuning krijgen, dit sys
teem volgehouden zal kunnen worden.
In tusschen zijn nieuwe looneischen ge
steld, waarover thans nog onderhandeld
wordt. De mijnwerkers eischea op do loo-
nen van het begin dezer week een toeslag
van 500 V°, terwijl de metaalarbeiders en
enkele andere groepen reeds een uurloon
van 5 a 6 milliard mark zullen ontvangen
Hel cpireden der bezetting.
Hoezeer de Franschcn zich heer en
meester achten in het Rijn- en Ruhrge
bied en hoe zeer zij overtuigd zijn, dat de
onderhandelingen over het let der Duit-
sche spoorwegen aldaar geen resultaat
zullen hebben, blijkt uit het feit, dat zij
verschillende spoorwegwerkplaatsen op lan
gen termijn aan Franscho industrieelen
hebben verpacht.
Een Fransche concessie?
Do Parijsche correspondent van de
„Westminster Gazette" seint: Do Duitsche
regeering heeft de kans een belangrijke
concessie te verkrijgen, zoo zij de tact en
do bereidwilligheid heeft de gelegenheid
aan te grijpen.
Frankrijk is door bemiddeling van de
herstelcommissie, waarin zij den toon aan
geeft, bereid toe te stemmen in een herzie
ning van het program, waarin het bedrag
van de door Duitschland verschuldigde za-
kenleveringen is vastgesteld.
Alles wat Frankrijk verlangt is, voor
zoover de correspondent het Franscho
standpunt inziet, dat voorloopig de zaken-
leveringen in zekere mate hervat worden
en dat dé gelden, welke noodag zijn voor
het financieren der industrieelen, door de
Duitsche schatkist worden ingewilligd of
gewaarborgd. De heteekenis van een ver
zoenende houding van de zijde van Frank
rijk kan niet werden overschat.
Deze mededeeling van den correspon
dent komt in hoofdzaak overeen met die,
welke de „Temps" Donderdagavond ci
teerde, doch gaat blijkbaar verder cn is
in meer definilieven vonm gesteld.
Het Belgische herstelplan.
Ee' n Duitsche nota.
Eenige dagen geleden meldden wij dat
de Duitscho regeering aan den Belgischen
gezant heeft doen weten, dat zij met ze
kere conclusies in do Belgische technische
studies, welke aan de Commissie van
Herstel zijn voorgelegd, accoord gaat. Be
Duitsche regeering heeft deze studies
door zijn deskundigen doen nagaan. De
regeering te Berlijn verklaart, dat dit on
derzoek objectief is verricht; het resultaat
er van is neergelegd in een nota van 20
bladzijden, welke aan den Belgischen ge
zant te Berlijn is overhandigd. Deze nota
bevat uitsluitend technische opmerkingen
De Belgische regeering zal deze aan de
G. v. H. overleggen. Aan deze commis
sie toch slaat het, deze nota aan oen
onderzoek te onderwerpen en de Belgi
sche regeering wil niet met Duitschland
in een afzonderlijke bespreking te dezer
zake treden.
Do Duitsche regeering weigert het, de
basis van de Belgische studies onder het
oog to zien en te hespreken. Zij gaat het
.vraagstuk van monopolies in vergelijking
met de belastingen na en geeft de juist
heid van het meerendeel dér Belgische
schattingen toe.
Do G. v. II. zal do waarde van de Duit
sche nota onderzoeken.
DE POLITIEKE CRISIS IfJ
DUITSCHLAND.
Beieren er. het Rijk.
Do terugroeping van
Von Lossow.
Het bericht van de „Vbssischo Ztg."
volgens welke do terugroeping van gene
raal von Lossow 'n voldongen feit is, blijkt
voorbarig te zijn geweest.
In deze aangelegenheid heeft do rijks
president nog geen besluit gencmen.
Wel zou von Lossow een brief gekregen
hebben, waaruit, zoo verwachtte men, hij
zekere consequenties zou trekken.
Do Beieren laten er van hun kant geen
twijfel over bestaan, dat zij dit ontslag
zeer ernstig zouden opnemen. De •Münche-
ner correspondent van de „Vcssische Zei-
tung" verneemt van. welingelichte zijde,
dat een eventueeïe terugroeping aanleiding
zou geven tot het ergste conflict, dat zich
tot nu toe tusschen Beieren en het rijk
heeft voorgedaan cn dat alle latente ge
schillen er plotseling weer door aan de
orde zouden komen.
Men is blijkbaar te Miinchen van opi
nie, dat een terugroeping van von Lossovr
slechts beantwoord kan worden door het
eischen van het ontslag van Gessier.
Het „Acht Uhr Abendblatt" brengt deze
aangelegenheid in verbinding met het be
zoek van een Nederlander aan het rijks
commissariaat. Deze Hollander zou heb
ben gepoogd, een toenadering tot stand te
brengen tusschen Frankrijk en Beieren.
Deze landgenoot is gevangen genomen cn
in. voorloopig arrest gesteld.
Beieren staakt het
officieel verkeer
met rijksminister
G e s s 1 e
Te officieeler plaa.^e te Berlijn is be
richt ontvangen, dat de Beiersche regee
ring het officieel verkeer met den rijks-
weerministcr heeft gestaakt.
Saksen en hei Rijk.
De Landdag e i s c h t het
aftreden van den
r ij ks weer minister.
Nadat in den Saksischen Landdag de
premier Zeigncr zijn aangekondigde ont
hullingen over de betrekkingen tusschen
de Rijks weer en de geheime# organisaties
had gedaan, werd een communistisch
voorstel aangenomen, van de rijksregee-
ring het aftreden van den rijksweerminis-
ter Gessier te eischen.
Streng optreden.
De rijksweerminister dr. Gessier schijnt
besloten te hebben, thans even krachtig
tegen Saksen als tegen Beieren op te tre
den. Do door president Ebert in diens on
derhoud met sociaal-democratische lei
ders uitgedrukte overtuiging, dat het nood
zakelijk is, den uitzonderingstoestand te
handhaven, is voor den rijksweerminister
en den rijkskanselier een reden meer ge
weest dit besluit te nemen.
Eenige ontspanning.
De Saksische minister-president, Zeig-
ner, heeft gister in den Landdag een ver
klaring afgelegd, die beschouwd, kan wor
den als een ontspanning van den toestand
Daaraan was voorafgegaan een langduri
ge bespreking tusschen generaal Müller en
den minister-president, waarop beiden
zich horeicl verklaard hadden, zich over
smeeningsverschillen, welke zich mochten
voordoen, overleg te plegen en zoo moge
lijk door persoonlijk contact oen oplos
sing van eventueel© moeilijkheden te be
werkstelligen.
Nieuwe relletjes te Dresden.
Donderdagavond hadden or.in de stad
lïicr en daar groote volksverzamelingen op
straat plaats. Telkens was de politie ge
noodzaakt in te grijpen, waarbij zij van
gummistokken gebruik maakte. Omstreeks
halfnegen was de toeloop naar het Post-
platz van dien aard, dat er bereden politie
bij (o pas moest komen. Het gelukte de
politie, de menigte te verspreiden, doch
loon do agenten zich terugtrokken, school
de de menigte opnieuw weer samen. Er
werden tal van arrestaties verricht. Tot
ernstige incidenten is het evenwel niet
gekomen.
De broodprijs.
Van heden af kost het brood een mil
liard, een klein broodje 50 millioen mark
Oostenrijk.
Dr. Seipel over den toestand in
Duitschland.
In een interview heeft dr. Seipel zich
■geuit over den toestand in Duitschland
en over het gevaar van het uiteenvallen
van het rijk. Hij zeide, dat men oorspron
kelijlc do rechtsstaande partijen er van
had beschuldigd dit uiteenvallen te ver
oorzaken, doch hetgeen dr. von Kahr in
Beieren verricht cn de wijze waarop hij
paal en perk heeft gesteld aan de werk
zaamheid van Hitler on de zijnen, be
wijst, dat dit verwijt aan het adres van
rechts ongegrond is. In de eerste plaats
wordt het gevaar in het leven geroepen
door de communisten en sociaal-democra
ten in Thiiringen en Saksen. Ten opzichte
van dit gevaar moet het een taak van na
tionaal belang voor alle Oostenrijkers
worden geacht om hun eigen staat zoo
veel mogelijk te versterken en te consoli-
deeren, zoodat het herstel vasten voet
krijgt cn behoudt. Oostenrijk zelf staat
niet meer bloot aan de gevaren die Duitsch
land bedreigen. Van de separatistische
stroomingen, die destijds ook hier aan het
werk waren bespeurt men niets meer en
ook het gevaar van een uit elkander val
len van Oostenrijk, dat dreigde in de al
ler donkerste dagen, is thans overwonnen
Engeland.
Ce fondsgenesshesren en de regeering.
Het congres van fondsdoctoren heeft,
gelijk gemeld, het voorstel van den minis
ter van gezondheid verworpen om voor
5 jaar genoegen te nemen met 8 shilling,
of met 81 shilling voor drie jaar. De ge-
neesheeren hopen, dat hun weigering den
minister aanleiding zal geven tot verdere
onderhandeling. Als er voor einde Decern
ber geen regeling is getroffen, zullen
15.000 dokters hun fondspractijk neerleg
gen en zelf een openbaren medischen
dienst inrichten voor allen, wier inkomen
heneden cén zekeren, norm blijft, van wel
ken dienst men zich zal kunnen verzeke
ren tegen betaling van een klein bedrag.
Do centrale raad der gcncesheeren zal
later vaststellen welk tarief per hoofd
zal worden geüisclit.
Albanië
Republiek of monarchie
De a s. verkiezingen in Albanië zullen,
naar aan de bladen gemeld wordt, de be
slissing brengen over den toekemstigeu
staatsvorm van Albanië.
De regeering zal, indien zij bij de ver
kiezingen een meerderheid verkrijgt, geen
verandering brengen in den bestaandeu
toestand, doch den tegenwoordigen presi
dent Ali Beg tot vorst of president voor
zijn leven uitroepen. Indien de regeerïng
evenwel bij de verkiezingen de nederlaag
lijdt, dan zal zeer waarschijnlijk de repu-
blikeinsclie staatsvorm worden aange
nomen.
De katholieken wenschen een monar
chie met een katholieken of op zijn minst
een christelijken vorst. Zij onderhande
len met de Mohammedanen over een
compromis. In een oproep tot de bevol
king dringen de monarchisten aan op de
vorming van een constitutioneele monar
chie onder een buitenlandschen vorst. Ook
do Italianen voeren een hevige verkic-
zingsactie.
Amerika.
De opsfand op de Philippijnen.
De opstand van de inboorlingen in het
Lanaodistrict op het eiland Mindanao be
gint ernstig te worden.
Tweeduizend inboorlingen zijn tegen de
regeering opgestaan. In een door hen ge
legde hinderlaag werden oen officier,
twee soldaten en twee onderwijzers ge
dood. De autoriteiten hebben een groote
strafexpeditie legen de oproerlingen voor
genomen.
China.
De üreïnoveral bij Lien Tsjeng.
Gespannen toestand.
De verhouding tusschen het Ghineesche
corps diplomatique en de regeering te
Peking is gespannen geworden ten ge
volge van het feit, dat <lo nieuwe presi
dent den militairen gouverneur van
Spantoeng wel ontsloeg, maar hem tevens
bevorderde tot maarschalk, hetgeen het
corps diplomatique beschouwt als een
schending van de regeeringsbelofte, dat
bedoelde gouverneur zou worden ont-
Buitenl. Berichten
Drie menschen verbrand.
Te Tredegar .(Engeland) heeft een tra
gisch ongeval aan drie menschen het le
ven gekost. Een 36-jarige huisvrouw, Aice
Bourton geheeten, was bezig haar keuken
fornuis aan te maken. Daar het hout wei
gerde vlam te vatten wierp zij uit oen
kan petroleum in het fornuis. Op hetzelf
de oogenblik sloeg er een groote vlam om
hoog en deed haar kleercn vuur vatten.
In haar angst wierp zij de kan op den
grond.
Een houten trap, die van de keuken
naar liet hooger gelegen woonvertrek
leidde, vloog daarop insgelijks in brand.
Toen de echtgenoot van mrs. Bourton
hoorde, wat or gaande was, ijlde hij do
trap af om zijn vrouw te redden.
HET UOORKAAMSTE NIEUWS.1
BUITENLAND.
Een nota van Berlijn ever het Belgisch#
herstelplan.
De conflicten tusschen het Rijk erf
Beieren en Saksen.
De uitsluiting in het
voort.
Ruhrgebied gaat
De opstand op de Philippijnen.
BINNENLAND.
De Vlootwet in dc Tweede Kamer.
Nog twee Katholieken aan het woord.
Twee personen overeden op de elecl
sche lijn Rotterdam—Den Haag.
Ook zijn kleeren hadden weldra vlam
gevat cn in hun angst vluchtten de echte
lieden den tuin' in, waar boeren hun te
hulp snelden. Het was echter te laat. On
der do hevigste pijnen smeekte do man
nog, zijn 10-jarig dochtertje te redden,
dat in het huis was achtergebleven. Maar
het duurde tien minuten vóór de brand
weerlieden door rook en vlammen heen
haar konden hereiken. Ook zij stierf, even
als haar ouders, die nog eenige dagen
lang in het ziekenhuis met den dood moes
ten worstelen, onder de vreeselijkste pij
nen.
Nieuw eiland ontstaan.
In de Kaspische Zee is ter hoogte van.
Asperon een eiland ontstaan. Op dit
eiland heeft men hoogspuitendo nafta-
bronncn ontdekt.
HET INTERNATIONAAL
EUCHARISTISCH CONGRES.
Vond verleden jaar de pers- en propa-
gandacommissie van het Eerste Eucharis
tisch Congres in Nederland den kunste
naar Dorus Hermsen bereid een affiche te
ontwerpen, thans heeft de kunstenaar Jan.
Toorop op zich genomen een plaat' voor
het Internationaal Eucharistisch Congre3
to vervaardigen.
Ter algemeeiie verspreiding in verschil
lende talen wordt" door de pers- cn pro-
paganda-eommissie een devotieprentje iu
gereedheid gebracht met aan de eene zijd3
een smeekbede voor het welslagen vau
het congres en aan de andere zijde een af
beelding van een gravure, welke Jacob
Cornelisz van Oostzanen voor een bede
vaartprentje in 1518 vervaardigde, be
trekking hebbende op het H.H. Sacrament
van Mirakel van Amsterdam, dat reeds in.
1880 Z.Em. Kardinaal Deschamps en.
Mgr. De Ségur de hoofdstad van Neder
land deed uitverkiezen voor het houden
van het eeersto Internationale Congres,
welk plan toentertijd niet kon verwezen
lijkt worden.
Ten einde een goeden gang van zaken
te bevorderen gelieve men voor de hier
onder vermelde aangelegenheden zich tot
de volgende bestuursleden te wenden:
Voor alles betreffende het algemeen sen
cretariaal: pater W. van Dijk O. S. A., al
gemeen secretaris, Spinhuissteeg 4, Am
sterdam.
Voor alle zaken betreffende pers, p«.
paganda, publiciteit enz.: den heer L.
P. M. van den Brooke, voorzitter van liet
Pers- en Propagandacomité, wiens bureau
tijdelijk gevestigd is te zijnen huize Ja
cob Marisstraat 14, Amsterdam,- tot het
pers- en propagandahureau zal zijn inge
richt.
Voor bureau-aangelegenheden: kape
laan J. Mol, congresbureau Bagijnhof 11,
Amsterdam, welk congresbureau voorloo
pig dagelijks is geopend tusschen 12%
en 1% uur.
Ministerie van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen.
Tijdelijke opheffing betaling
giro.
In verband met de tijdelijke sluiting
van den. Postcheque- en Girodienst zul-f
len de voorschotten inzake de jaarwed-»;
den der onderwijzers bij het openbaar.,
lager onderwijs, welke voorschotten in-c'
gevolge het Koninklijk besluit van 4"
Sept. 1923 (Stbl. No. 431) vooraan eerst
legen het einde van elke maand worden;
uitbetaald, te beginnen met 1 November
a.s. niet per giro, doch per betaalsrol be
taalbaar worden gesteld. Vanwege den:
Provincialen Betaalmeester zal do be-r
trokkeno tot Voldoening van liét hem oveïj
de maand October 1923 toekomende be-i
drag een kwitantie ontvangen, welke kwi-»t
tantie dan, ingeval in zijn gemeente geeiv
betaalmeester is gevestigd, betaalbaar ri
Bij don Ontvanger der directe belastingen
enz., waaronder zijn gemeente behoort. ■-
Bij weder openstelling van den giro
dienst zal uit do toezending van 'het giro-*;
biljet blijken over welke maand de bo-*,
taalbaarstelling per betaalsrol alsdan
niet meer plaats heeft.
