I4s Jaargang,
MAANDAG 1? SEPTEMBER 1923
No, 4259
S)e Êcicboke ©oib^a/nt
QeABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
Pianco per post I 2.95 per kwartaal,
get Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
brijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen t.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
Dit numnseE* bestaat uit
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advsrientiën 30 cant per rogel'i
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine adverienfilën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
'Geen groepen-verdeeling.
Een commissie, gevormd door de R.-K.
Volkspartij, afd. Utrecht, heeft een rap
port uitgebracht over het rapport-Barge.
Wij hebben dus nu het eerste rapport
hèt rapport.
Die commissie erkent dan iu haar rap
veel goeds in hèt rapport, maar zij
er toch een wijziging in gebracht zien
zeer principieelen aard en het al
niet aanbrengen daarvan is voor haar
Jen beginsel-kwestie.
De organische bouw der kiesvereni
gingen' steune volgens haar op 3 denk-
richtingen (groepen):
a, Democraten (Vooruitstrevenden)
b. Conservatieven (Behoudensgezinden).
e, Agrariërs (Landbouwers).
Do commissie heeft gemeend, met bet
van drie denk-richtingen te
kunnen volstaan. Zij wil daardoor echter
biet to kennen geven dat zij het bestaan of
pnfslaan van meerdere denk-richtingen
Uitgesloten acht.
Dus kort en duidelijk men is
bevreesd voor een uiteenspringen
Katholieke partij in verschillende
„Beter de feitelijk bestaande verschil
len Ie erkennen dan struisvogelpolitiek te
ipelen" zal men ons tegenwerpen, als
rij voor die versnippering en verscheu
ring-onzer eenheid willen waarschuwen.
[Maar, wij erkennen niet, dat de feite-
jk beslaande verschillen noodzakelijker-
rijs den grondslag zullen moeten vormen
oor verschillende groepen. Wij erkennen
niks niet al geven wij natuurlijk
oe, .dat er in de Katholieke partij ver-
chillend over politieke en sociale vraag-
tnkken wordt gedacht dat de een meer
jn aandacht hoeft geschonken op behoud
an liet bestaande terwijl de ander meer
aar iets nieuws, iets anders, z. i. iéts
eters zijn krachten richt, dat le een
iikundig van en vandaar min of meer
averschillig is voor de landbouwbelangen,
erwijl een ander daarin als 't ware op-
aat, dat enz. enz.
Dezo feitelijk bestaande verschillen
nnnen, en moeten daarom o. i., in
le céne en onverdeelde partij
'ier eenheid, als zij in „denkrichtingen"
'groepen is onderverdeeld, op het terrein
ff practische politiek voor 90 pCt. zal
ijn verdwenen tot uiting worden ge
backt. Daarop is het streven van het
apport-Barge gericht, welk streven al
erschilt men zeer in de waardeering der
aarbij gebezigde middelen gelukkig
tlgem.eon wordt erkend als nuttig eu
podzakelijk.
Maar bovendien al zou men meenen,
al tot liet vormen van „denkrichtingen"
groepen in de Katholieke partij mag
n moet worden overgegaan zou
niks iu de practijk o.i. onoverkomenlijke
«waren met zich brengen! Iemand, die
-1 voelt voor de landbouwbelangen, maar
«democratisch" is, bij welke groep
-I hij zich aansluiten? En hij, die
veel opzichten het bestaande wil ge
legd zien, zóó, dat hij „vooruitstrevend"
'gkeeten, maar toch ook in verschillen-
opziehten (in tegenstelling met war
ty vuriger democraten") het bestaan-
w'l behouden, wil „conserveeren"
'doe most dezo verstandige man zich
enden?
baton wij toch ons Katholieke volk niet
^yiivén naar een veel grootere ver-
®dueid in willen en streven dan er fei-
J bestaat. J t tegendeel moest juist
pen nagestreefd!
.BWTEHLftlliy
bezetting van liet Roergebied
BE KWESTIE VAN HERSTEL
VOOR DEN VOLKENBOND?
Genève schijnt men. van plan om op
of andere manier de kwestie van
rs, °°k in den Volkenbondsraad ter
roke te brengen.
"■gen inmenging van den Volkenbond
i- ',rGC'° onderhandclingen. tusschen
nivrijk en Duilschland over do liqui-
m! l ^u-u'"aauoClegenheid zou de
i. 0 delegatie zich ongetwijfeld ver-
Maar bet schijnt, dat Frankrijk
.ei' bezwaar tegen zou hebben,
n-ntl m t0 V01'Sadering zou worden be-
u> of do Volkenbond in samenwer-
Ivn»? Commissie van Herstel do
lnff van oen cvenlueele overeen-
op eenigorlci wijze ter hand zou
Bschpn n^nei1» verondersteld, dat ieerst
1 i'rank rijk en Duitschland zelf
^andehngen tot een definitieve
j mst hebben geleid.
T0'sc^c beweging in Rijnland,
to Riini j ccn Svootc bijeenkomst
llutift crs Plaats gehad, welke een
DB2en aannaai, waarin wordt aange-
de R j oumi(ldellijke afkondiging
mand-republiek en wordt gc-
eischt, dat in samenwerking met de ge
allieerde autoriteiten het Duitsche be
stuur uit het land wordt gezet en de ge
allieerden voorloopig het bestuur in han
den zullen nemen, totdat Rijnland zelf
daarin kan voorzien
Een Duitsch smokkelviiegtuig te
Knocke geland.
5000 milliard mark
aan boord.
Een Duitsche vliegmachine die post
stukken vervoerde tusschen Duitschland
en Engeland moest een landing maken in
de buurt vau Knocke aan de Belgische
kust, tengevolge van motordefect.
Volgens de „Nation Beige" zouden drie
collis van do lading in werkelijkheid
5500 milliard mark bevatten, welke men
vermoedt, dat bestemd waren om het
lijdelijk verzet in de Ruhr te ondersteu
nen.
Do drie Duilschers, die de bemanning
van het vliegtuig uitmaakten, betuigden
hun onschuld door te bevestigen, dat deze
collis dagbladen bevatten.
De marken zouden zijn in beslag geno
men en een onderzoek zou zijn ingesteld.
Nieuwe rede van Poincaré.
In een rede te Dun-sur-Meuse herinner
de Poincaré er aan, dat de geallieerden
beloofden en Duitschland zelf verklaarde,
dat do oorlogsmisdaden zouden worden
gestraft en, de schade betaald zou worden
Thans ontkennen do Duilschers zulks en
wij tnoeten hen er aan herinneren, om
dat wij het zwaarst getroffen zijn. Zij,die
ons dit verwijten, vergelen dat Duitsch
land trachtte Frankrijk te ruïneeren en
zich daarna aan zijn verplichtingen te
onttrekken. Wij verlangen alleen maar
uitvoering van het verdrag van Versail
les zonder hetwelk wij geen enkele ze
kerheid bezitten en dit verdrag, door
Duitschland erkend, draagt de zorg voor
de schadeloosstelling en het bepalen van
do Duitsche schuld en het regelen dier
betaling uitsluitend op aan do commis
sie van Herstel.
Opheffing van die commissie zou in te
genstrijd zijn met do verbintenissen te
genover Frankrijk. Wij zullen ons er niet
aan storen, wij hebben panden vast en
wij zullen die vasthouden tot wij voldoe
ning hebben.
Stakingen en onlusten in het
bezette gebied.
In het Ruhrgebied hebben op enkele
mijnen wilde stakingen plaats. De arbei
ders van verschillende mijnen in het ko-
lengebied aan den linkeroever van den
Rijn zijn in staking gegaan. In het dis
trict Gelsenkirchen hebben de arbeiders
der mijnen „Konsoldation" en „Dahl-
busch" wegens een loonconflict het werk
neergelegd.
Uit Beuthen wordt verder gemeld:
Ook de mijnen Fiedlersgliick en Preus-
sen hebben zich hierbij aangesloten, en
zijn mede in staking gegaan. Hoewel in
de bijeenkomsten van arbeiders de lei
ders tot bezonnenheid aanmaanden, en
het houden van een demonstralie afrieden
stelden de arbeiders toch een stoet samen
en trokken naar de Moltkeplatz om daar
door afgevaardigden den burgemeester
hun wenschen voor le leggen. Daar ver
gaderingen in de open lucht verboden zijn
trachtte de politie de menigte uit elkan
der te doen gaan.- Uit liet midden der de
monstranten vielen eenige schoten, die de
politie aanleiding gavén in de lucht te
vuren. Hierbij werd een vrouw dooi- een
schot in den buik gewond; zij is aan de
gevolgen hiervan overleden. Naar van
toonaangevende zijde wordt medegedeeld
is door verschillende arrestaties het be
wijs geleverd, dat do linksradicale ele
menten uit den economischen nood poli
tieke munt slaan.
Ook Zaterdag heeft hot or in Beuthen
hevig gespannen.
Toen de markt ongeveer ten einde
was, trok een groep, meest jongemannen,
naar het marktterrein en trachtten de
kramen (o bestormen. Zij moesten zich
echter terugtrekken, daar de „Scliupo"
krachtig ingreep. Toch slaagden zij er
in, een banketbakkerij binnen te dringen
en gedeeltelijk te plunderen.
Het gemeentebestuur heeft oen tap-
verbod uitgevaardigd. De sclienklokalcn
mogen in het geheel niet open zijn, ter
wijl de grootere restaurants slechts tot
des 'avonds tien uur geopend mogen zijn
In totaal worden drie dooden, drie
zwaar gewonden en zestien licht gewon
den gemeld.
Do arbeiders van do navolgende mijnen
in het Beuthen-dislrict riepen tot staking
op: „Hohenzolicrn", „Johanne", en „Kar
sten". Het is echter den vertegenwoordi
ger van den mijnarbeidershond gelukt cr
voor te zorgen, dat de nachtploeg nog in
de mijnen is afgedaald. Zondagmorgen
echter kwamen do arbeiders niet cp en
het is le verwachten, dat ook de namid-
dagploeg niet op het werk zal verschijnen
M ij n o n g o 1 u k.
Op verschillende door de Fransche in
genieurs-commissie in bedrijf genomen
Duitsche mijnen bij Raudel hebben op 11
en 12 September ernstige ongevallen
plaats gehad, waarhij twee-en-vijftig ar
beiders, waarvan veertig bij oen ontplof
fing, om het leven zijn .gekomen.
De bladen voegen aan dit bericht toe,
dat dezo ongelukken het gevolg zijn van
de ongeschiktheid der Franschen.
Fransche manoeuvres. 1
De plannen tot het houden van Fran
sche legermanoeuvres in de buurt van
Gebelsberg, Volmarstein en Blankenstein,
worden blijkbaar doorgezet, (niettegen
staande de procesten. Alle landbouwers in
deze buurt hebben bevel gekregen er voor
te zorgen, dat hun velden vóór 27 dezer
geheel afgeoogst zijn.
In verband met do legeroefeningen is
de school te Sprockhoeveln in een ves
ting veranderd. Het gebouw is met prik
keidraad omgeven en - cr zijn tal van
standplaatsen voor machine-geweren en
ander geschut in of bij het schoolgebouw
aangelegd.
Treinbotsing.
Bij Duisburg zijn twee goederentreinen
cp elkaar geloopen. Een Belgisch soldaat
werd gedood.
Engeland.
Ontevredenheid over Baldwin.
Scherpo critiek te
wachten.
De ontevredenheid der Engelsche ;<pu-
plieke opinie over den legenwoordigen
gang van zaken stijgt hoe langer hoe
meer. Zelfs bladen als de „Daily Tel.",
ciio op de hand der regeering zijn, be
treuren het uitlandig zijn van den premier
iu rif» fogpriwfWYrtlipa-— rgnpMUW oMfltttiF"
digheden, en in vele kringen zou men
niet verbaasd staan, eis binnen korten
tijd nieuwe verkiezingen aan de orde kwa
men. Zoowel de arbeiderspartij als de
Lloyd George-groep doen alles om de pu-
blieko meening tegen de regeering te stem
men, voornamelijk wegens hetgeen zij
nalaat, namelijk het geven van een vaste
leiding aan de zaken. Men verwacht, als
hel parlement na het recès bijeenkomt,
heftige critiek van de zijde der twee ge
noemde groepen.
Do „Daily Tel." laat doorschemeren,
dat Baldwin ontevreden is over de hou
ding van zijn collega's in Engeland, ter
wijl do „Outlouk" vreest voor een binnen-
landsche politieke crisis, tenzij Baldwin
direct en met kracht optreedt. Algemeen
betreurt men het, dat het Baldwin schijnt
to mankeeren aan de „visie", die noodig
is voor den leider van een land als Enge
land in de tegenwoordige omstandigheden
Spanje;
DE MILITAIRE STAATSGREEP.
Miltiare dictatuur ingesteld.
Primo de Rivera tot
president benoemd.
Kapitein-generaal Primo de Rivera leg
de onder de gewone formaliteiten den
eed af als leider van de nieuwe regee
ring, in handen van den afgetreden mi
nister Lopez Munoz. fta afloop van de
plechtigheid verklaarde Primo de Rive
ra, dat de koning het decreet had onder
teekend waarbij tot leden van het direc
toire worden benoemd 8 generaals, die de
.verschillende militaire districten vertegen
woordigen, benevens een schout-bij
nacht voor do marine. Bij een ander de
creet is Silvela, de hoogo commissaris in
Marokko, vervangen door generaalLouis
Aizpuru.
Do ministerposten
afgeschaft.
Het decreet, waarbij generaal Primo
de Rivera benoemd wordt tot president
van het militaire directoire, zegt verder,
dat alle minïsteriecle portefeuilles als
mede de post van voorzitter van den mi
nisterraad worden afgeschaft. Het onder-
staatssecretariaat van Oorlog wordt ge
handhaafd. Alle minis ter ieelo departemen
ten zullen geleid worden door functiona
rissen, dio speciale -geschiktheid bezitten
voor do afdoening der loopende zaken,
terwijl de belangrijke aangelegenheden
vallen onder de bevoegdheid van. den pre
sident van het directoire en daarna door
do koning moot worden goedgekeurd.
Het land in staat van
beleg.
Kapitein-generaal Primo do .Rivera
heeft aan allé commandanten der Spaan-
scho districten geseind, dat hij belast is
met do samenstelling van een nieuwe rc-
gccring. Hij zegt verder, dat de staat vau
beleg alom moet worden afgekondigd en
eindigt met to zeggen, dal bij cr zich van
bewir.t is, alle arbeiders alsmede alle
elementen van hst lèg:r aai:, zi'n zijde te
hebben en als hun vertegenwoordiger op
te treden. Zijn manifest besluit met de
woorden: „Leve Spanje! Leve de Ko
ning!"
De toestand.
To Madrid is het volkomen rustig. De
werkstaking te Bilbao is geëindigd.
Na de beëediging van Primo de Rivera
had hij een onderhoud met persvertegen
woordigers en stelde daarna te zijnen
huize een aantal decreten op.
Alle civiele gouverneurs werden afge
zet en het land verdeeld in acht militaire
districten, onder bestuur van drie gene
raals, ieder een wapen van het Spaansche
leger vertegenwoordigende, namelijk de
infanterie, cavalerie en do artillerie. Het
directoraat, dat als regeering optreedt, is
samengesteld uit zeven generaals, met De
Rivera aan het hoofd. De oudste amb
tenaar van ieder regeeringsdepartement,
uitgezonderd dat van Oorlog, werd aan
gesteld voor het tijdelijk beheer van de
verschillende ministeries.
Buiten!. Berichten
De aardbeving in Japan.
Nieuwe aardschokkon.
Er wordt verwacht, dat een buitenge
wone zitting van het parlement zal wor
den gehouden ia October a.s. teneinde de
fondsen to voteeren welke noodig zijn voor
den wederopbouw der hoofdstad. De mi
nister van marine schat het verlies van de
zeehavens tengevolge van de aardbeving
op een bedrag van 50 millioen yen.
Nagoja is aangewezen als voornaamste
noordelijke haven van Japan tot Tokio en
Jokohama zullen zijn herbouwd.
Gedurende de laatste 24 uren haddon
hevige aardschokken plaats, waardoor ver-
Tschetrrene ^éSCTraütglie - gebouw»*! met-den
grond gelijk zijn gemaakt.
Ernstige ontploffing in een Belgische
fabriek.
Drie dooden,
vier zwaargewonden.
Vrijdagavond heeft een ontzettende ont
ploffing plaats gehad in een fabriek van
de firma Bilcedda Alessi bij Quévi. Vier
arbeiders werden doodelijk gewond. Een
vrouw uit Trelon en twee Poolsche arbei
ders werden door den slag gedood.
Een nieuwe auto-ramp in Frankrijk.
Twee dooden en vier gewonden
Zaterdagmiddag is een toeristen-auto uit
Tours, waarin een tiental personen was
gezeten, op den col de S'fc. Beron bij La
Chartreuse omgeslagen en van een hoogte
van duizend meter naar beneden gestort.
Twee personen werden gedood en vier ge
wond.
Treinongeluk in Frankrijk.
Tusschen Pouzanges én Saint-Mesnim-le-
Vieux is een sneltrein ontspoord. Onder de
puinen van één der gederaillerde wagens
werden drie lijken te voorschijn gehaald.
Drie en twintig personen werden gewond,
waarvan enkele ernstig.
Bank-vsrduistering.
Naar een Wolff-telegram uit Hamburg
meldt, heeft een employé van een der bank
instellingen aldaar zich rentebewijzen,
c'héqucs en banknoten toegeëigend tot een
totaal bedrag van 350 milliard.
Het gaat hoofdzakelijk om rentebewijzen
van Chineesche, Argentijnsche en Ameri-
kaansche stukken.
BiMMEWLftgiD
REGEERINGS JUBILEUM VAN H. M.
OE KONINGIN.
Hulde van de Nederlandsche
weermacht.
Hedenmiddag omstreeks 1 uur ving liet
défilé aan van de land- en zeemacht ter
huldiging van H. M. de Koningin, ter ge
legenheid van Haar 25-jarig jubileum.
H. M., vergezeld van den Prins en de
Prinses, kwam met den trein van 11.56 u.
uit Den Haag te Amersfoort aan.
Nadat op het station de verwelkoming
van de Kon. familie door den burgemees
ter had plaats gehad, namen de Vorste
lijke personen plaats iil de gereedstaande
auto, vanwaar gereden werd over Oud-
Leusden naar de Leusdenscho heide.
H. M. volgde vervolgens, gezeten in een
galarijtiug a la Deaumont bespannen, het
défilé en de oefeningen, die om ongeveer
1 uur aanvingen. In het gevolg van H. M.
bevonden zich het geheele Militaire Huis
der Koningin te paard, de Indische Vor
sten va it Solo en Djokjakarta en de sul
tan van Bocloengan.
In de lucht bewoog zich een 50-tal mi
litaire vliegtuigen onder leiding van den
commandant der luchtvaart-afdecling van
het vliegkamp Soeslerberg.
Voorop vloog een escadrille van jacht
vliegtuigen in sierlijke bewegingen. Snel
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De militaire dictatuur in Spanje inge
steld.
De ministerposten En Spanje afgeschaft
De kwestie van herstel voor den Volken
bond?
Een Duitsch smokkelvliegtuig in Belgï
gsland.
Onrust onder de mijnwerkers in het_
Ruhrgebied.
Engelsche ontevredenheid over Baldwin
BINNENLAND.
Hulde aan de Koningin door de Ned.
Do liturgische dag in het Bisdom Haar
lem (Kerknieuws).
Een groote brand te Rotterdam.
Spoorwegramp bij Venlo.
LEIDEN.
Dc overdracht van het rectoraat.
schoten de vliegtuigen door het lucht
ruim.
Aan de oefeningen op do Leusdensche
heide werd deelgenomen door de 7de en
8sto infanlerie-brigade, het 1ste en 5de
regiment veld-artillerie en een gevormde
lichte brigade.
Deze troepen en het regiment genie
troepen en een detachement vesting-artil
lerie namen ook aan dit défilé deel.
Deputaties van alle legeronderdelen
waren bij dezo huldebetooging aanwezig.
Zog zagen wij voorbij trekker, de grena
diers en jagers, Ireinafdeeïingen van de
artilleriebrigades, de Koninklijke maré
chaussee en de militaire politie, de Kon.
Militaire Academie en oen groot aantal
andere militaire scholen, den Militairen
Geneeskundigen Dienst, den Vrijwilligen
Landstorm, ezn. enz.
Des morgens voor do aankomst van de
Koningin had reeds een manoeuvre plaat;
gevonden, na afloop waarvan de troepen
zich verzamelden nabij het vliegkamp
Soesterberg. Het geheel stond onder lei
ding van den commandant van het veld
leger, luitenant-generaal Muller Massis.
Het geheele défilé-was om ongeveer half
drie afgeloopen.
H. M. vertrok vervolgens per auto naar
het station te Utrecht, vanwaar later op
den dag de terugreis naar Den Haag
werd aanvaard.
Tegen hat cadeaux-sysfser.-..
In de Maandag 10 Sept. j.l. te Utrecht
gehouden verga-dering van het Hoofdbe
stuur van den Nat. Hanzeboud van
Sigarenwinkeliers werd na geanimeerde
discussies met algemeene stemmen onder
staande motie aangenomen:
„Het Hoofdbestuur van den Natio-
nalen Hanzebond van Sigarenwinke
liers, in vergadering bijeen op 10 Sept.
1923 te Utrecht,
gehoord de besprekingen inzake liet
thans heerschende cadeaux-syetcem. bij
den verkoop van sigaren en sigaretten,
waardoor zelfs voetballen, automobie
len en buitenlandsche reizen in uitzicht
worden gesteld,
geeft als zijne meening te kennen,
dat dit systeem voor een reëelen han
del ten zeerste afkeurenswaardig is,
fabrikanten, winkeliers en koopers,
slechts gebaat zijn indien de artikelen
tot den laagst mogelijken prijs worden
verkocht,
besluit deze motie te publieceren en
gaat over tot dc order van den dag".
KERKNIEUWS
Liturgischs Vereeniginfl in het Sis-Jen
Haarlem.
Liturgische dag op 17 Sept. a.s.
Do Liturgischo Verceniging in het Bis
dom Haarlem zal dit jaar haar Liturgi-
schen dag houden op Donderdag 27 Sep
tember in het Groot-Seminarie te War
mond.
Van hot af le werken programma kun*
nen wij het volgende mededeelen:
Des morgens te half elf uur de plechtige
Hoogmis, waarbij de predikatie zal wor
den gehouden door den Zeereerw. Heer
M. W. Wijtenburg, oud-professor van het
Seminarie en pastoor van 0. L. Vrouw van
Lourdes te Rotterdam, terwijl do gezan
gen der H. klis worden uitgevoerd door
de Schola Cantorum en het Koor der Eer
waarde Hoeren seminaristen.
Des middags te half twee wordt de al-
gemceno vergadering gehouden, waar als
spreker zal optreden, de Zeereerw. Pater
I.. Vermist O.P., met een lezing met licht-»
beelden over „Het Alta.Q-r"-