e Jaargang,
VRIJDAG 14 SEPTEMBER 1923
No, 4257
e x^xdóol i/C (Sou/toni'
BONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
ize Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
„o per post I 2.95 per kwartaal.
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
ghaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
alinff. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
9 ct.
"Sejl
nummer* besfssat uat drie
iden»
Een lesje In de taal
Katwijkscho vechtpartij die (het
,og eens herhaald) het gedeelte der
rijksche bevolking, dat er aan heeft
genomen, lang niet tot eero strekt!
vechtpartij wordt door de S. D. A. P.
uitgebuit voor reclame, blijkens
,Het Volk", aankondiging
;hlen m
een protestmeeting, enz.
hebben wij eergisteren in een drie-
onzc meening over het gebeurde
lelijk gezegd. „Het Volk" van gisteren
1 Da ert enkele regels uit onze beschou-
er aan vastknoopend een
do Nederlandsche taal aan ons
at is wel aardig en geeft wat af-
En om de aardigheid nemen
er ook hier nota van.
lij hadden n.l. geschreven over geest-
In drank, zonder daarmee te bedoelen
:geÉ
noenci
- ikenschap in letterlijken zin, wat dui-
\m\ ik
iOOM,
;ntasï;
it Bee
TEE
:el
ouzel
undvi
ERSS1
tl
rRflfli
iTRJ
■i -
oren
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gowone advortenllën 30 cent per regel*
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
u dubbele van het tarief berekend.
Kleine adverientiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huür, koop en verkoop fO.50.
was, omdat wij tegelijkertijd schre
ier geestelijk voedsel. Dat had niet
vieitn gebeuren, zegt „Het Volk". En het
de geachte „Volk-"rcdactie het vol-
e lesje in de pen:
„Veel Hollandsch schijnt men daar
in op het redactiebureau niet te
enneo, dat 'men het verschil tus-
ïk"3 EcIieri "SeestrÜk" en «geestelijk" nog
;n niet weet."
de Si achtig! Dat kunnen wij ons aan-
wij, die nog al behooren tot
die, zooals de ouwerwetsche
olmeesters (onder de moderne zijn er
die er anders over denken, gelooven
verkeerdheid ten opzichte van do
ilandsche taal heel leelijk vinden,
taalfout altijd afkeuren. Wij vinden
ook inderdaad erg, als men op een
iiebureau de Nederlandsche taal niet
- maar erger nog, als men in zijn
tandheid zoover gaat, dat men, eigen
ppi ode als geleerdheid beschouwend,
*n van niet-weten gaat heschuldigeni
willen de geachte „Volk"-redactie er
rkzaam op maken, dat geestrijk
ed Nederlandsch zelfs allereerst
kent: rijk aan vernuft, en op do
ede plaats: rijk aan wijngeest!
larvan de Katwijksche historie al
oorzaak is geworden zelfs van een
sie over het woord: geestrijk! Wat
og al vreedzaam gevolg is! Moge er
ernstiger gevolgen uit voorkomen;
oede zal afhangen van de houding
leidendo personen in de Leidsche
A. P., welker voornemen om een
slmeeting te organiseeren nu juist
zoo'n heel vreedzame stemming
BUITENLAND
bezetting van liet Roergebied
STRESEMANN'S REDE.
indruk te Par ij s en
ssel niet ongunstig,
't in den nacht was de rede van
emann te Parijs bekend en dus ge-
jt Mi tkc'lts weinig bladen commentaren,
„ïlatin" schrijft, dat Stresemann
ijsH
s-kno!
is voorwaarts deed, zonder zich
gens van zijn dwaalvoorstellingen
maken. Hij biedt garanties aan in
vorm vah hypotheken op het Duitsch
athezit, die geadministreerd zou-
e worden door Duitsche en geallieerde
en Ca: commissarissen. Maar overigens
nBoti int Stresemann te denken, dat het in
vangK mg stellen van dit systeem voldoende
zijn om de ontruiming van de Ruhr
phtvaardigen. Het Franscho gouver-
nt blijft
standpunt handhaven,
'aantastbaar is. Het kan natuur-
iet controlestelsel in de Ruhr wijzi-
I L I a'$ Duitschland het op zich neemt
I L I9 bobden, maar het zal het grondge-
;fll skcbts in verhouding tot de betalin-
'^Telruimen.
>.Ecbo de Paris" schrijft, dat de
Tan den kanselier den toestand niet
van oordeel, dat de rede van Stresemann
geen nieuwo gezichtspunten opent. Toch
worden de algemeene politieke richtlij
nen van den rijkskanselier als verstandig
beschouwd en maken zij een gunstigen
indruk. Men geeft zich rekenschap, van
Stresemann's poging om een gunstige at
mosfeer in Duitschland te scheppen, die
hem zal veroorloven den geallieerden ern
stige aanbiedingen te doen, ook wat be
treft de opheffing van het lijdelijk ver
zet in het Ruhrgebied.
Geen bijesnrocping van dsn Rijksdag.
De Duitsch-nationalen, van meening
zijnde, dat er gedurende de laatste dagen
ongewone veranderingen plaats gegrepen
hebben in de relaties mei het buitenland,
hebben de bijeenroeping verzocht van de
commissie uit den rijksdag, die voor 'deze
aangelegenheid werd ingesteld. De so
cialistische president dier commissie
heeft daarop met een weigering geant
woord, waarop de Duitsch-nationalen de
bijeenroeping van den rijksdag gevorderd
hebben, omdat alleen nog op die manier
licht over de in gang zijnde onderhande
lingen te krijgen is. Dit verzoek is giste
re door den raad der oudsten verworpen,
nadat da regeering verklaard had, dat
het moment nog niet gekomen was na
dere uitleggingen te geven.
Coolidge's standpunt.
De „Matin" verneemt uit Londen, dat
volgons een telegram uit Washington de
regeering van president Cooldige zal wei
geren deel te nemen aan een wereld-con
ferentie over do kwestie der oorlogsschul
den, die tot doel zou hebben de betaling
der sommen, welke' aan de Vereenigde
Stoten verschuldigd 'zijn, uit te stellen.
Fvenwol zouden do Vereenigde Staten
er voor zijn, dat Amerikaanscho ban
kiers crediefen verschaffen aan Duitsch
land
Rusland.
De Nieuwe Russische Kerk.
De synode van do nieuwe Russische
kerk, die niets met den patriarch te ma
ken wil hebben, heeft aan den aartsbis
schop Eulogius te Parijs en aau den bis
schop Platon in do Vereenigde Stalen doen
weten, dat zij van hun functies ontheven
waren.
Een mislukt referendum.
Volgens het concordaat tusschen het
Vaticaan en Letland moet de St. Gatha-
rinakerk te Riga aan de katholieken te
ruggegeven worden. Hiertegen verzetten
de evangelische kerkleiders zich met zoo
veel kracht, dat do regeoring haar heil in
oen referendum zopht. Dit is, naar do
„Msbd." meldt, mislukt, daar slechts
200.000 van de 480.000 stemgerechtigden
hun meening tot uiting brachten, terwijl
een opkomst van minstens de helft noodig
was geweest om het referendum bindendo
kracht to geven.
Ongehoorde rechtstoestanden.
Het Russische telegraaf agentschap te
Moskou meldt, dat de door het centrale
uitvoerende comité ingestelde commissie
tot onderzoek naar de veroordeelden in do
gevangenissen te Aioskou haar arbeid be
ëindigd heeft. De commissie onderzocht
3708 gevallen van door de rechtbank ver
oordeelden, waarna 2522 personen in vrij
heid werden gesteld en 824 uit Aioskou
werden uitgewezen. Elk dezer uitgewe
zenen ontving een spoorkaartje en een gel
delijke ondersteuning voor do reis.
Italië.
HET ITALIAANSCH—GRIEKSCHE
CONFLICT.
Eon oplossing gevonden?
Naar verluidt heeft de gezantenconfe-
rentio een oplossing gevonden die instaat
schijnt een einde te maken aan het
GriekschItaliaansche conflict en deze
onmiddellijk naar Atheno en Genua sein
de. Volledige overeenstemming is bereikt
omtrent de redactie der instructies voor
do commissie van onderzoek en aangaan-
do do ontruiming van Korfoe. Alen ver
klaart dat do oplossing do instemming
heeft van Griekenland en Italië.
Engelsche ongerustheid.
Er heerscht to Londen zoowel in finan-
cieelo als in diplomatieke kringen een niet
•geringe opwinding cn ongerustheid over
hetgeen de eersto dagen zullen brengen en
aller attentie richt zich op, wat Italië zal
doen en in hoever de gezantenraad zijn
wil zal weten door te zetten.
Do kwestie der ontruiming van Korfoe
blijft natuurlijk zeer belangrijk als toets
steen voor Alussolini's houding, doch veel
belangrijker lijkt de ontwikkeling der ge
beurtenissen met betrekking tot Fiume.
Er gaan allerhande geruchten omtrent
Mussolini's plannen, nu Servië niet ge
neigd schijnt toe te geven.
Hoewel Atussolini zelf nog eenige dagen
geleden sprak van een arbitrale oplossing
van het geschil, schijnt het thans, alsof
hij op een conflict aanstuurt. Alen beweert
zelfs, dat Italië een geheime overeenkomst
met Hongarije en Bulgarije heeft, gesloten,
krachtens welke deze landen Italië's par
tij zouden opnemen, als het tot een boU
sing kwam, Waar do landen der kleine
entente, vooral Tsjecho-Slowakije en Roe
menië, sterk bewapend zijn, lijkt dit ge
rucht niet zeer geloofwaardig.
Engeland en Frankrijk schijnen zoowel
diplomatiek als in den gezantenraad hun
uiterste best te doen o<m een botsing te
voorkomen en in het hijzonder Engeland
schijnt niet voor drastische stappen te
zullen terugdeinzen. Zoo zegt men, dat de
Engelsche gezant zich aan de verdero be
raadslagingen van den gezantenraad zou
willen onttrekken, tenzij er ten spoedig
ste ccn oplossing wordt gevonden. Dit ge
rucht is echter onmiddellijk door Dow-
ningstreet tegengesproken, hoewel men toe
geeft, dat Engeland alle mogelijke pressie
zal uitoefenen ter bereiking van het ge-
wcnscht resultaat, dat vooral ^gezocht
wordt in het hooghouden van het gezag
van den Volkenbond.
Een pessimistische
voorspelling.
Professor Gilbert Alurray heeft, blij
kens een Reuterbericht in do Engelsche
bladen, uit Genèvo aan do Volkenbondver-
ceniging een marconigram gezonden, waar
in gezegd wordt, dat do toestand ten aan
zien van Fiume zeer gevaarlijk is on dat,
tenzij do Volkenbond tusschenbeido komt,
Zondag a.s. zeker algemeene vijandelijk
heden waarbij Italië, Griekenland, Servië,
Bulgarije cn Hongarije betrokken zouden
zijn, zullen beginnen.
Spanje;
REVOLUTION A'.PE ACTIE.
Opstand der militaire
part ij.
Do woelingen der revolutionairen zijn,
na lang te hebben gedreigd, tot losbarsting
gekomen.
De gouverneur Primero de Rivera heeft
een proclamatie gelanceerd, waarin hij de
regeering beschuldigt, dat zij het land
naar den ondergang voert, en mededeelt,
dat do militairepartij bosloten heeft om de
macht in handen te nemen en den staat
van beleg af te kondigen.
Om vier uur gistermorgen is het tele
foonbureau bezet. In do stad is het rustig
Aleu verwacht, dat de aangekondigd© maat
regelen spoedig zullen uitgevoerd worden.
Do regeering is in allerijl bijeengekomen.
Generaal Lozzada nam in opdracht van
den kapitein-generaal het bevel op zich in
de provincie Barcelona en zetto verschei-
deno gouverneurs af. In de overigo pro
vinciën van Catalonië maakten do militai
ren zich eveneens van het bewind mees
ter. In het gewest Catalonië schijnt de op
stand niet op moeilijkheden te stuiten;
omtrent den toestand in het verdere ge
deelte van Spanje is niets met zekerheid
bekend.
Het schijnt dat de politie en de gendar
merie zich hij den nieuwen toestand heb
ben neergelegd.
Nader wordt gemeld: Het garnizoen van
Barcelona en dat van verschillende andere
steden zijn in vollen opstand tegen de re
geering.
In verschillende garnizoenen zijn pam
fletten verspreid, waarin wordt gezegd,
dat Spanje in de grootste moeilijkheden
verkeert, welke to wijten zijn aan het ge
mis van moreel der regoering, do ramp
zalige Ararokkaanscho kwestie en het in
gebreke blijven van het openbaar gezag.
Volgens de bladen zou do omwenteling
zich heden hebben gemanifesteerd, doch
de regeering, dio van de plannen in kennis
werd gesteld, trof preventieve maatregelen
waarop door de organisatoren de beweging
is vervroegd.
Do ministerraad heeft den ganschen
nacht van Woensdag op Donderdag bespre
Kingen gehouden, waarop do volgendo ver
klaring is gepubliceerd:
De kapitein-generaal te Barcelona heeft
op eigen gezag den staat van beleg in dit
district afgekondigd. Hij maakte zich
meester van de communicatiemiddelen en
wenddo zich tot do kapitein-generaals der
andero districten met het verzoek zijn
voorbeeld Te volgen. Vervolgens richtte hij
een manifest tot de bevolking, waarin Tiij
zeide, dat het leger den Koning zal vragen
Spanje te redden en zal breken met de te
genwoordige ministers en alle andere po
litici der regeering.
Do regecring heeft verklaard in haar
geheel op haar post te zullen blijven en de
zen slechts door geweld te zullen verla
ten. Do koning zou gisteravond in Aladrid
aankomen.
Do ministers hielden gistermiddag een
bespreking, na afloop, waarvan de minis
ter van Binnenlandsche Zaken aan ver
slaggevers verklaarde, dat de regeering
onder de tegenwoordig© omstandigheden
absoluut geen mededeelingen kan doen. De
bladen erkennen algemeen,dat de toestand
ernstig is. In Madrid heerscht absolute
kalmte; geen enkel incident deed zich voor
Do ministers zouden gisterenavond ten
tien ure opnieuw bijeen komen ten huize
van Alarkies Alhucemas. Omtrent deze
vergadering doen vele geruchten de ronde.
Bulgarije.
Maatregelen tegen de Communisten.
De regeering te Sofia heeft krachtige
maatregelen genomen tegen do communis
ten. Gistermorgen cm 6 uur werd het ge
bouw van do communistische partij door
do politie bezet en alle papieren in beslag
genomen. Ongeveer 40 partijleiders wer
den gearresteerd. Te gclijker tijd werden
ook in de provincie verschillende personen
gearresteerd en stukken in beslag genomen
Allo communistische bladen, geschriften
cn acties zijn verbóden. Het politieuur
is vastgesteld op des avonds 8 uur. Na dien
tijd mag zich niemand meer op straat be
vinden. De oorzaak van dezo maatregelen
is gelegen in de agitatie der communisten,
die in den laatsten tijd gevaarlijke afme
tingen aannam. In woord en geschrift
werd tot den opstand aangespoord en de
regeering heeft de bewijzen, dat in op
dracht en met financieelen steun van
Moskou een omwenteling en do uitroeping
van een arbeiders- cn boerendiclatuur
werd voorbereid.
HBMEÜL&ijae
Hel Regceringsjiibiicum van H. M. de
Koningin.
Do ontvangst van het
Doorluchtig. Euiscopaajt'
Bij gelegenheid van het aanbieden van
gelukwenschen inst het zilveren regee-
ringsjubileum heeft Algr. H. van de We
tering, Aartsbisschop van Utrecht, gis
terenmiddag de volgendo toespraak tot H.
AI. de Koningin gehouden:
Mede in naam van de Hoogwaardige
Bisschoppen en van den Hoogwaardigen
Apostolischen Dignitaris van Curacao
moge ik Uwer Majesteit eerbiedig dank-
baro gelukwenschen aanbieden bij gelegen
heid der herdenking van haar 25-jarig
zegenrijk bestuur van ons dierbaar vader
land. Uit millioenen harten zijn de vorige
week dank- cn smeekgebeden opgestegen
voor het heil van Uwe Alajcsteit cn voor
het vaderland. Aiogen die gebeden door
God verhoord worden en het Uwe Majesteit
gegeven zijn nog tal van jaren ons vader
land te besturen met de kalme vastbera
denheid c-n algeheele toewijding, welke
Haar bestuur tot hiertoe hebben geken
merkt. Wij danken Uwe Alajesteit eerbie
dig, dat zij ons wel de gelegenheid heeft
willen geven deze gelukwenschen persoon
lijk Haar aan te bieden en geven opnieuw
Uw Alajesteit de verzekering van onzen on
wankelbaren trouw aan Uw geëerbiedigde
persoon cn aan Uw Vorstenhuis.
- Het défilé.
Omtrent het défv der troepen op 17
September a.s. kan nog worden gemeld,
dat dit défilé zal geopend worden door 35
vliegtuigen van de landmacht cn 15 land-
vliegtuigen van de zeemacht onder com
mando van den commandant der lucht-
vaartafdeeling. Voorop gaat een jacht-
eskadrille van 5 vliegtuigen en daarach
ter volgen 15 verkenningseskadrilles, elk
van 3 vliegtuigen.
Aan het défilé zal door ongeveer 12.000
man worden deelgenomen.
Do Koningin to Utrecht.
Na afloop van de hulde van de Neder-
landscho Weermacht, aanstaande Maan
dag, zal de Koningin, die vergezeld zal
zijn van Prins Hendrik en Prinses Ju
liana, naar Utrecht gaan en vandaar ten
4 uur n.m. van het Centraalstation naar
Den Haag vertrekken.
Do vereeniging „Koninginnedag" heeft
het initiatief genomen om aan de
Koninklijke Familie op haar doortocht
door Utrecht een spontane hulde te be
reiden. Als H. AI. te ongeveer half 4 bij
het binnenkomen der gemeento het Hoo-
gelandsche Park heeft bereikt, zal een
koor van een duizendtal zangers en zan
geressen haar tweo verzen van do Willi el-
mina-cantate 'van H. A. Alaas toezingen,
vermoedelijk met begeleiding van een mu
ziekkorps. Hier zullen de weeskinderen
der verschillende gezindten zijn opge
steld. In langzaam tempo wordt dan ge
reden naar Alaliehaan, waar de schoolkinde
ren haar zullen begroeten. Het plan be
staat verder, dat op het Lucasbolwcrk
de leden van de Studentencorpsen Unitas
cn Absyrtus en op het Janskerkhof de
leden van het Utrcchtscho Studenten
corps aan do Koninklijke Familie het
huldebetoon zullen brengen. Op een ander
punt van den doortochlsweg zal de Klep-
permarsch van Alorks door een groot aan-
HET VOORNAAMSTE NIEUWS..
BUITENLAND.
Militaire dictatuur in Spanje. Een pro
clamatie der regeering.
De Gezanteraad heeft een oplossing ge
vonden inzake het Korfoe-onclict.
De indruk van Stresemann's rede te Fa-
rijs en Brussel niet ongunstig.
BINNENLAND.
Een geval van paddenstoelvergiftiging.
(Gemengde Berichten).
Vragen aan de regesring betreffende de
vechtpartij j.l. Zondag te Katwijk.
LEIDEN.
Opening van de L. A. W. E. T.
tal jongens worden uitgevoerd. Op het
Stationsplein zal op het bordes van het
station het bestuur van de vereeniging
„Koninginnedag' de Koninklijke Familie
opwachten en zullen enkele jonge dames
aan de Koningin bloemen aanbieden. Ü9
Koninklijke Utrechtsche Vereeniging voor
Alannenzang en de Koninklijke Utree!.; -
sche Vereeniging voor Kerkzang zullen
hier, met begeleinding van de politiemuziek
de eerste twee verzen van het Wilhelmus
ten gehoore brengen. Afvaardigingen van
verschillende Utrechfsche vereenigingen
zullen hier met banieren en vaandels zijn
opgesteld.
De burgemeester zal de Koninklijke
Familie op haar weg door de stad be
geleiden.
De vechtpartij te Katwijk.
Vragen aan de Regeering
Het lid der Tweede Kamer, de heer Al-
barda, heeft, naar „Het Volk" meldt, aan
do Ministers van Binnenlandsche Zaken cn
van Justitie schriftelijke vragen gesteld
naar aanleiding van da vechtpartij j.l.
Zondag te Katwijk en da daarbij- door de
politie aangenomen houding.
Bisschoppelijk bezoek.
Z. D. H. Mgr. P. A. W. Hopmans, his-<
schop van Breda, was tot nu toe het
eenige lid van het Doorluchtig Neder
landsch Episcopaat, dat nog geen bazoek
had gebracht aan het Roomsch-Katho-
liek Centraal Bureau voor Onderwijs en
Opvoeding.
Thans mede naar Den Haag getogen
ter plechtige audiëntie bij Hare Alajesteit
do Koningin, maakte Monseigneur van de
gelegenheid gebruik om liet Bureau met
een bezoek te vereeren. Tegen 12 uur
kwam Alonseigneur, begeleid door kape
laan J. B. A. AI. Filbrij, aan en werd ver
welkomd door den Directeur, Dr. Th.
Verhoeven.
Alet veel belangstelling bezichtigde
Monseigneur de verschillende lokaliteiten
en liet het personeel aan zich voorstellen
Op de Secretarie werd van Alongseig-
neur een foto genomen, als blijvend aan
denken aan het hoog bezoek.
B. J. Gerretson.
De „Ned." meldt dat de heer E. Ger-i
retson, lid der Tweede Kamer, Woensdag
avond is overvallen door een darmverhloe
ding, waardoor zijn toestand hoogst ern
stig is. Tweo doctoren verleenon medische
hulp.
Het bericht van gisterochtend luidde,
dat do patiënt kalm en goed bij kennis
was.
De wisselende conjunctuur.
Eenige weken geleden werden sommi
ge afdeolingen der Jutefabrieken van de
firma Ter Horst en Co. te Rijssen gedoel-1
telijk stopgezet wegens slapte in het be
drijf.
Thans werken de arbeiders een uur
over om aan de spoedorders te kunnen
voldoen.
„Gtr.'V
UIT 9E OMGEVING.
SASSENHEiM.
De Jubileumfeesten.
Dinsdag 1.1. is de feeststemming cr bij
de Sassenheimers pas ingekomen, Tot diep,
in den nacht had men aan de versiering
en illuminatie gewerkt, maar de moeiten
en kosten zijn beloond. Het dorp had een
bijzonder feestelijk aanzien, toen wij
Woensdagmorgen, na gewekt te zijn door
de reveille, onder het gelui der klokken op
straat kwamen.
In den morgen nam de kerkelijke hor-j
denking een aanvang. In de R.-K. kerk
werd een gezongen H. Mis opgedragen}
ook in do Protestantsche kerken werderf
godsdienstoefeningen gehouden.
Te kwart vóór elf opende de voorzitter
der Oranje-vereeniging, de heer Bisschop,
officieel hel feest op de Ged. Oude Havcut