,e Jaargang.
VRIJDAG 17 AUGUSTUS 1923
No. 4234
lloeABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
jij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
franco per post I 2.95 per kwartaal.
Iet Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
rijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
ÜEtbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
r ondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gowono advertentiën 3D cent per regel*
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur'en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
nummer bestaat uit twee
iden.
DE SIXTIJNSCHE KAPEL
heeft in dit blad kunnen lezen, dat
beroemde Bomeinsche koor weer een
aée door ons land gaat maken en dat
Leiden zich do eer kan veroveren weer
<]en schoonen zang te genieten. Het
té. van voorbereiding koos, nu de uit
een zullen plaats hebben in het mi-
•aarin zij thuishooren, de Hartebrug-
s zijnde de grootste der Leidsche
,u waarin bovendien het uitzicht ner-
h'elét wordt door pilaren. Want het
nble zingt naar Middeleeuwsche ge-
j van uit heb priesterkoor, en men
dus een dienst, welke geheel beant-
dfc aan het oude liturgische ideaal,
ndien is de acoustiek in de Harfcebrug
uitstekend en zal het gezang er beter
lijn recht komen dan verleden jaar in
ehoorzaal, waarmee we overigens van
mooie, artistieke concertzaal geen
d bedoelen te zeggen.
echter aan dit alles een maar
mén.
kosten .zijn zeer hoog en het koor
niet, tenzij het de absolute zekerheid
dat het op het vastgestelde bedrag
rekenen. Het comité dient dus de
voorzorgen te nemen en dit wel
joedigste, want voor 25-Augustus moet
richt m Den Bosch zijn, dat de uit-
n doorgaan,
stelt men zich voor, een plechtig Lof
|uden buiten de gewone diensten, op-
i plaatsen geheel t,er beschikking van
>mité zijn. Er moet dus een entréc-
betaald worden. Zeer zeker zullen ook
kenden van de gelegenheid ge
lmaken, waarmee deze meteen eensin
i'ste milieu kunnen waarnemen, wat
aan ziin kinderen biedt,
ir al zijn wij nu nog zoo zeer over-
dat de onderneming ook financieel
agen, we moeten voor 25 Augustus
solute zekerheid daarvan aan Den
kunnen mededeelen.
rfrm moeten we een garantiefonds
Wij vragen van de verschillende
van Leiden en omgeving, van de
esturen, van de Pastoors en van be
lde en kunstzinnige geestelijken en
dat ziï ons een som van ten hoog-
jjf-en-twjntig gulden garandeeren.
oven geen oogenblik, dat wij
ranten hierom zullen behoeven rCan te
in. Mocht cr toch een tekort komen,
kunnen we dat ponla-ponds-gewijze
an. Maar we vertrouwen, dat de be-
Ml'iisr wel zoo groot zal zijn, dat de
volloopt.
zal het garandeeren van een zekere
voor dit goede doel hoogstwaar-
ij n 1 ij k niet anders dan een
stie van vorm z ij n.
te sterker dringen we er op aan. dat
«tellenden- ons met hun waarborg
iden. Over een paar dagen worden
erscbillende adressen' circulaires ver-
n. Wij bidden TJ, legt die circulaires
'dezen ter zijde, maar onderteeken
ddliik de bijgevoegde formulieren,
circulaires bereiken ongetwijfeld niet
belangstellenden». Wij kunnen oold
dies weten. Welnu, wat bezwaar be
er tegen, dat U aan een van de beide
6en hieronder opgegeven al vast
lelijk even uw toezegging doet.
t Leiden nu eens niet laks zijn, maar
Idellijk reageeren'.
w'i vóór 25 Augustus niet een defini-
[unstig bericht naar Den Bosch heb-
jestuurd, komt de Sixtijnsche
'el hier niet.
if- A. NIEVEEN VAN DIJKUM Pr.
Pastorie Oude Vest 223.
L H. SWIER-STR A',
Haarlemmerweg 44c.
iiili -
HIE
Een auto-ongeluk.
ontzettend auto-ongeluk nabij Lour-
laatsfc de mcnschheid weer eens, of
rukt haar weer eens met geweld uit
eurleven in de ontzagwekkende wer
eld van het: memento moriHet
oogenblik levend en genietend, het
e oogenblik dood en vermorzeld. Het
oogenblik nog in den tijd vaii verdie-
et andere oogenblik staande voor den
ten Rechter, Die geeft loon naar
ïste
Z'J de zielen der ongelukkig-omgeko-
oarmhartigOok die' van hem
ear Maria's genadeoord was getogen
erlangen zooals verondersteld
worden om daarna haar
om in het befaamde blaadje J>o
1 ant" te gaan bespotten welke be-
nS wellicht bij velen te meer indruk
ff .en omdat ze krvam van een
"uige"
heeft echter de gebeurtenissen an-
loopen
H hopen, dat Hij ook genadig zij.
a van de „Protestant", die misschien
meer uit lichtzinnigheid dan uit boosheid
heeft gehandeld, zooals „Het Huisgezin"
wil aannemen, welker beschoiwing wij on
der „Uit de Pers" in dit nummer hebben
opgenomen.
BUITENLAND
De bezetting van liet Roergebied
DE DUITSCHE GOUDLEENING.
Een schrijven van de
Commissie van Herstel.
De Commissie van Herstel heeft ten aan
zien der uitgifte van een nieuwe goudlee-
ning aan het Duitsche rijk meegedeeld,
dat de commissie zich uitdrukkelijk zelfs
ten opzichte der inschrijvers haar recht
van prioriteit voorbehoudt op de inkom
sten, welke het rijk zou kunnen bestem
men voor den dienst en de terugbetaling
der leening, vooral als deze niet wordt ge
bezigd voor de kwijting der annuïteiten
van de schadevergoeding.
De „Vossische Zeitung" schrijft, dat die
mededeeling van de C. v. H. slechts als
formeel moet worden beschouwd, daar
het vanzelf spreekt, dat volgens den tekst
van het verdrag van Versailles de aanspra
ken uit hoofde van het herstel vóór alle
andere aanspraken gaan. Het zou juist de
taak van de regeering zijn, wanneer over
de schadeloosstelling eenmaal eenstem
migheid is bereikt, de reparatie-prestaties
zóó te-regelen, dat de opbrengst van het
bedrag der schadeloosstelling, onafhanke
lijk van de garantie van de goudleening,
verzekerd geacht mag worden.
DE BEANTWOORDING DER
BRITSCHE NOTA.
H.N. uit Londen: Er wordt een opti
mistische stemming merkbaar aangaande
het voortduren der entente met Frankrijk
De blijkbare ernst, waarmede men te Pa
rijs de Engelsche financieele voorstellen
wil onderzoeken, blijft niet zonder uitwer
king. Doch terzelfder tijd komt men hier
tot het inzicht, dat de jongste nota wel
licht de zaak iets te scherp heeft voorge
steld. Ook vreest men, dat het voorstel
aangaande de kwijtschelding van schuld
door Frankrijk wel eens verkeerd zou kun
nen worden uitgelegd, aangezien de for
muleering, dat Engeland de 710 millioen
pond van Duitscliland en de bondgenooten
gezamenlijk wenscht te ontvangen, aan
leiding zou kuunen geven, datFrankrijk
er belang bij kreeg, zijn eischen tegen
over Duitschland nog te verhoogen, ten
einde zelf van betaling te worden vrijge
steld. Het zou dus niet geheel onmogelijk
zijn, dat een nadere bespreking tusschen
Londen en Parijs een wijziging in de no
ta tengevolge zou hebben.
Volgens sommige inlichtingen zou de
Fransche regeeTing in beginsel
het denkbeeld aanvaar
den om de ontruiming van
het Ruhrgebied te be
spoedigen en daarmee zelfs begin
nen onmiddellijk na het sluiten eener al-
gemeene regeling betreffende de schade
vergoedingen indien een andere mogend
heid haar waarborg zou verleenen aan de
Fransche schuldvorderingen op Duitsch
land of indien deze waarborg zou verlee
nen aan de Fransche schuldvorderingen
op Duitschland of indien deze waarborg
op onbetwistbare en reëele wijze zou kun
nen worden gevestigd onder cautie van de
Engelsche of Amerikaansche regeering.
„L'Oeuvre" schrijft, dat indien de
Fransche regeering werkelijk geneigd is
een dergelijke oplossing te aanvaarden' zij
het zeer snel en zeer duidelijk moet zeg-
gen.
Het Fransche antwoord op de Britsche
nota zal een algemeene uiteenzetting bevat
ten van de Fransche politiek ten aanzien
der oplossing van het vraagstuk der scha
devergoedingen.
De Fransche ambassadeur te Londen is
te Parijs aangekomen en heeft met Poin-
caré geconfereerd.
De afsluiting van het Ruhrgebied.
De Vossische Zeitung verneemt uit Keu
len, dat van officieele Engelsche zijde
wordt verklaard, dat de afsluiting van
het bezette gebied door de Franschen voor
loopig tot 31 Augustus is verlengd. Het
blad merkt op, dat voor dezen maatregel,
welke noodlottig is voor den economischen
toestand, geen geldig motief en zelfs geen
aanleiding te vinden is. Het eenige doel
van deze politiek is ontreddering.
De mijnwerkers willen
den arbeid hervatten.
Van verschillende mijnen komt het be
richt, dat de arbeiders zich bereid verkla
ren weder af te dalen, nu het noodige
gold voor uitbetaling der loonen aanwezig
schijnt te zijn. Natuurlijk geldt dit alleen
voor de mijnen, die niet onder Fransche
controle zijn gesteld en waar het lijdelijk
verzet voortduurt, zelfs als de arbeiders
te werk komen.
In de buurt van Gelsenkirchen blijft de
toestand onveranderd. Waar geen Fran
schen zijn wordt gewerkt. Elders niet.. In
Herne had opnieuw een betooging plaats,
waaraan zeer veel personen deelnamen,
doch die verliep zonder aanleiding te ge
ven tot rustverstoring. Een ter plaatse
gevormde politie uit de burgerij, die sa
menwerkt met de Eranscbe gendarmerie
heeft ongeveer vijftig personen, die zich
schuldig hébben gemaakt aan de plunde
ringen der vorige week, in bewaring geno
men. In Bühr en Gladbeck, waar de direc
ties weder over geld lor ui betaling be
schikken, wordt gewerkt.
België.
Senator Keesén overleden.
Gistermorgen is de Belgische Senator
Mgr. Keesen, huisprelaat van Z. H. den
Paus, in den ouderdom van 85 jaar over
leden.
Mgr. Eugenius Jan Keesen werd, naar
de „Msb." meldt, geboren op 3 April 1848
to Gingelom (Limburg). Hij maakte
schitterende studies aan het klein semi
narie van St. Truiden en bereidde zich
voor op het priesterschap op het groot
seminarie van Lnik.
Na zijn priesterwijding in 1864 was hij
kapelaan te Velm on te Borgworm (186"
1877). Van Borgworm ging mgr. Kee
sen over naar Tessenderloo, waar hij wel
dra een der meest vooruitstrevende figu
ren werd. Zijn activiteit strekte zich uit
over alles, wat in- het belang was van
zijn priesterambt, vooral voor sociale
aangelegenheden interesseerde mgr. zich
zeer.
Hij had een werkzaam aandeel in den
schoolstrijd vah 1879 en schreef een stren
gen open brief aan Leopold II, welk
schrijven door de tegenpartijen, vooral de
liberalen, langen tijd werd geëxploiteerd,
z.g. om te bewijzen, dat de katholieken
rcvolutionnaif waren. In 1898 werd mgr.
door wijlen Paus Leo XTII verheven tot
huisprelaat van Z. H.
In den senaat, wa.-in 1894 zijn
intrede deed, maakte mgr. niet het figuur
van eèn beroepspoliticus, hij bleef steeds
„do pastoor", die in alle omstandig
heden het christendom verdedigde en op
den voorgrond plaatste. De milddadigheid
van den overledene ten opzichte van de
armen van de Marollenhuurt is spreek
woordelijk geworden.
Duitschland.
Tegen de groote coalitie.
Naar het „Berl. Tageblatt" uit Dresden
verneemt, heeft de Saksische Wirtschaft-
minister zich in heftige bewoordingen
tegen de groote coalitie uitgelaten. Men
kon het kabinet Stresemann wel een
oogenblik aanzien, maar een langen proef
tijd verdiende het in allen geval niet.
In dezelfde vergadering werd ten gun
ste van de algemeene staking gesproken,
ingeval zekere arbeiderswenschen heden
middag om 2 uur niet ingewilligd mochten
zijn.
Andere eischen, die gesteld werden, wa
ren o.a. de invoering van den index, zoo
als deze door de „Rote Fahne" was vast
gesteld en het inbeslagname-recht voor de
controlecommissie. Tenslotte werd een
motie aangenomen, waarin het bankroet
van de politiek der arbeidersverenigingen
geproclameerd werd en do eisch gesteld
deze'lichamen om te vormen op den voet
van den klassenstrijd.
Ook in Brunswijk schijnt men met de
groote coalitie niet ingenomen. Volgens
het „Acht Uhr Abendblatt" had er op het
groote slotplein aldaar een groote meeting
plaats, die door 70.000 personen werd bij
gewoond en waar verschillende eischen
gesteld yerden, die de regeering geen kans
zag in te willigen.
De menigte eischte toen onmiddellijke
aftreding van de coalitie en instelling van
een arbeidersregeering en een voorloopig
bewind in Brunswijk van het arbeiders-
kartel. Een commissie werd benoemd om
deze verlangens in den vorm van een ulti
matum aan den minister-president te
overhandigen. Deze beloofde onmiddellijk
een groote kabinetszitting bijeen te zullen
roepen.
De „Deutsche Zeitung" is voor drie da
gen verboden, omdat zij een artikel bevat
te, volgens hetwelk Stresemann zijn poli
tiek in overeenstemming met het buiten-
-land ingericht zou hebben.
Minister Severing heeft do ontbinding bo
volen van een aantal arbeidersverenigin
gen, die o.a. ijverden voor de communis
tische honderdschappen.
Da algemeens toestand.
Naar de „Vorwarts" uit Maagdenburg
verneemt, is in de provincie Saksen de
rust in vollen omgang hersteld. enkele
uitzonderingen na zijn ook de landarbei
ders weer aan het werk gegaan. De plun
deringen op de velden hebben opgehouden
Ernstige onlusten te Kleef.
Uit Nijmegen wordt aan het „Vad."
gemeld:
Woensdagmorgen marcheerde een ben-
do stroopers, ongeveer vijfhonderd man
sterk, uit de richting Goch Kleef binnen.
Het waren in hoofdzaak communisten,
waarbij zich een menigte opgeschoten jon
gens had gevoegd. Ook waren er vrou
wen en kinderen in den troep. Mentrok
op naar de Grosze Strasse waar een aan
val werd gedaan op het kleedingmagazijn
Weyler. De groote spiegelruit werd stuk
geslagen en door de gemaakte opening
drongen de belhamels den winkel binnen
en begonnen alle goederen die zij vonden
op straat te werpen. Toen de winkel bene
den leeggehaald was, trok men naar bo
ven, waar men op dezelfde wijze te werk
ging.
Op straat, heerschte in tusschen de groot
ste verwarring. Uit alle hoeken en gaten
was intusschen het Kleefsche grauw op
komen dagen en leverde formeele gevech
ten met de stroopers om den buit. Hon
derden burgers die waren toegestroomd
keken bij dit schouwspel toe. Het. tiental
politieagenien arresteerde een paar plun
deraars, doch stond verder machteloos
tegenover de menigte. De Belgische solda
ten traden niet op.
Toen de winkel leeggehaald was, trok
men naar do Marktstrasse, waar een paar
zaken hetzelfde lot ondergingen. Vervol
gens verlieten zij de stad weer.
Gistermorgen kwamen zij wederom op
dagen en richtten enorme schade, aan. Een
deel der buitgemaakte goederen werd da
delijk ver onder den prijs verkocht, zoo
dat menig bewoner van Kleef goede zaken
maakte. De stemming in de stad is buiten
gewoon zenuwachtig.
Do toestand te Aken.
Uit Vaals wordt aan de „Tel." gemeld:
Door het groote gebrek aan levensmid
delen en de hooge prijzen daarvoor in
Duitschlanl komen steeds meer mensclien
naar de Nederlandsche grens om hier in-
koopen te doen. Vaak uren ver komen zij
geloopen om een pond margarine, wat
cacao, koffie en brood te koopen. Voor de
winkels staan honderden Duitsche koo-
pers en filo om geholpen te worden. Op
Duitsch gebied daarentegen worden klee-
ren en schoenen tegen belachelijk lage
prijzen aan de Nederlanders aangeboden
Al deze artikelen zijn afkomstig van de
plunderingen der laatste dagen.
In Aken was het gistermiddag rustig.
Het door het Wolf-bureau verspreide be
richt, dat de staat van beleg was afgekon
digd, is onjuist. Alleen moeten de winkels
na 9.uur gesloten zijn (de meeste zijn
voortdurend gesloten, voor zoover zij niet.
gedwongen uitverkoop houden), terwijl
Duitsche onderdanen na 9 uur niet meer
op straat mogen verkeeren.
De burgerwacht doet reeds dienst. Een
enkele botsing kwam gistermiddag nog
voor tusschen politie en communisten,
toen laatstgenoemden in een slagerswin
kel den voorraad vleesch wilden weghalen
Een tweetal personen werd gevangen
genomen. Twee personen werden licht ge
kwetst.
Ook op het land in do omgeving van
Aken is het rustig en de overheid floet alle
moeite om levensmiddelen, deels in Neder
land aangekocht, tegen lage prijzen be
schikbaar te stellen en het volk tot kalmte
te brengen.
De communisten hebben gedreigd, de
vrouwen der politieagenten in gijzeling te
nemen, wanneer de gevangenen niet wor
den vrijgelaten. Toen zij echter op een
paar plaatsen in de woningen van politie
agenten binnendrongen, trad do politie
krachtig op en maakte weer enkele perso
nen gevangen.
Engeland.
De gevangenneming van De Valera.
In een officieele mededeeling wordt ge
zegd, dat De Valera grootendeels verant
woordelijk is voor alles wat sedert de
onderteekening van het verdrag met En
gelland, is geschied, daaraan behoeft niet
te worden getwijfeld. Hij tracht zich
thans te verschuilen achter een politieke
campagne, maar hij zal zijn plaats heb
ben in te nemen bij zijn gevangen bond
genooten, totdat de lijd aanbreekt, waarop
zij kunnen worden vrijgelaten, zonder de
openbare veiligheid in gevaar lo brengen.
De Valera wordt te Limerick gevangen
gehouden en zal waarschijnlijk deze week
naar Dublin vervoerd worden.
De Valera zal niet voor den rechter ver
schijnen, maar voor onhepaalden tijd ge
ïnterneerd blijven, volgens de wet op het
herstel der rust in Ierland, welke do re-
geering machtigt personen zonder vorm
van proces gedurende langen tijd gevan
gen te houden.
De Valera's arrestatie heeft de belang
stelling voor de Iersche verkiezingen aan
merkelijk aangewakkerd.
De „Manchester Guardian" zegt, dat de
arrestatie van De Valera ongetwijfeld
wettig is, maar tal van Engelschen be
twijfelen, of ze ook verstandig is, daar hij
nu misschien nog met een waas van mar
telaarschap wordt omgeven.
Deze bedenking zal de regeering echter
ook wel onder de oogen hebben gezien,
die vermoedelijk heeft geoordeeld, dat het
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Voorbehoud van de Commissie van Her
stel ten aanzien van de Duitsche goudlee
ning'.
Optimisme te Londen over een voortdu
ren der Entente.
De Fransche regeering zou in beginsel
bereid zijn de ontruiming van het Ruhrge
bied fe bespoedigen.
Actie tegeji de Duitsche groote coalitie.
De Belgische senator Mgr. Keesen over
leden.
BINNENLAND.
De Rijksmiddelen. Hei Tekort.
Een Antircv. blad doet met stelligheid
een mededeeling over de plannen van Mi-
nisier Colijn inzake de salarissen van amb
tenaren e.d.
Steeds nog weer andere tragische bij
zonderheden omtrent het auio-onneluk bij
Lcurdes.
niet consequent en oordeelkundig was om
100 rebellen van minderen rang in de ge
vangenis te houden en den leider toe lo
staan vrij en frank rond te loopen, vooral
daar zijn optreden nog onlangs in strijd
was met do wet, ondanks de edelmoedige
aanbieding van vergiffenis.
Amerika.
Het rapport van den Britschen gezant
te Washington over Ellis Island.
Er is een "Witboek uitgegeven, waarin
een rapport voorkomt van den Britschen
gezant te Washington, Geddes, be'roffer-
de het bezoek dat hij jl. December aan
het welbekende immigratiestation EU is
Island, buiten New-York, heeft gebracht.
In zijn criliek zegt Sir Geddes onder
meer: „De autoriteiten verdienen lof voor
hun streven, doch. het verblijf op Ellis Is
land moet een beproeving zijn voor ieder
fijngc-voelend mensch. De aangekomenen
worden in een kooi gestopt, alle rangen
en standen dqor elkander, terwijl genees
kundige onderzoekingen in de propvolle
gangen worden -gehouden.".
Verderop zegt Geddes: „Ten gevolge
van de chronische vuilheid is de landings
plaats doortrokken van den eigenaard!gen
stank van een paardenstal en de scherpe
lucht van ongoreinigde menSchcn."
Geddes zegt voort, dat hij 36 uur noo-
dig had, nadat hij Ellis Island had ver
laten om zich te ontdoen van den alles
doordringenden stank. Geddes komt tot
de conclusie, dat de eenige oplossing voor
de bestaande toestanden is, de gebouwen
te reinigen, do zindelijkheid te herstellen
en de bepaling te maken, dat al degenen,
die wenschcn te emigreeren, in het land
van herkomst zelf vernemen of zij worden
toegelaten dan wel afgewezen
Verklaringen van president Coolidge.
Dinsdag heeft president Goolidge, na do
zitting van het kabinet, de dagbladcor
respondenten ontvangen en in het kort de
buiténlandsche politiek aangegeven.
Ten aanzien van de vorderingen op het
buitenland, huldigt hij dezelfde beginselen
als president Harding, hetgeen dus be*
teekent, dat er niet do minste kans be
staat op kwijtschelding of vermindering
der schulden van een der Euro peescha
Staten aan Amerika, maar dat integen
deel de betaling der schulden verwacht
wordt.
Ook in de andere kwesties zou, zooala
men weet, Harding's buitenland,scho poli
tiek worden gevolgd.
Coolidge sprak wel over een interna
tionaal gerechtshof, doch niet over den
Volkenbond. Hij gaf te kennen, dat de
huidige regeering Europa geen raad heeft
toe te dienen, doch dat zij gaarno denk
beelden, die mochten worden opgeworpen,
in overweging neemt. Wij staan niet aan
de zijde van Engeland tegen .Frankrijk
of omgekeerd en wij zullen ook niet do
rol van bemiddelaar of arbiter aannemen,
wanneer daarom mocht worden verzocht.
Alleen op gemeenschappelijk verzoek van
alle mogendheden zou Amewka wellicht
bereid zijn, bepaalde stappen te doen.
De regeering "staat natuurlijk gunstig
ten opzichte van het voorstel tot instel
ling van c\tn internationale commissie
van onderzoek, daar dit voorstel berust op
den reeds in December door Hughes in
z'n rede te New Haven gegeven raad. Do
houding van de regeering van Coolidge
verschilt dus niet van die van Harding. Zij
maakt zich bezorgd over den toestand!
der Europeesche aangelegenheden, maar
ziet geen middel cm er verbetering in te
bregnen.
China.
Ds ireinovervallen.
Terzake van de door het corps dipl<H
matique ingediende nota over het inci-»
dent van Lin C.heng, heeft het doparto-
