•j4o Jaargang»
WOENSDAG 25 JÜLS 1923
No. 4206
viz-bvi> pc* Kwanaai,
Franco per post f 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, by voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dat nuntmer bestaat esst iwea
biadeni
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen 1.
Bureaux:" RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. IL
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Odwono adverieütfën 3D cent per r©j©!«
Voor Ingezonden Mededcelingen wordt het
s dubbele van het tarief berekend. n
KleSna adyerieniiSn, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop S0.50.
Een andere Verkiezingsraad.
De Tijd" heeft vele bezwaren geop
perd tegen den in het rapport-Barge voor
gestelden verkiezingsraad.
Ook wij kunnen, zooals wij reeds zeiden,
met dien verkiezingsraad niet warm sym-
pathisecren en op zichzelf niet en niet
om do waarschijnlijk daaruit voortvloeien
de gevolgen.
Maar nu heeft „De Tijd" daarvoor iets
anders uitgedacht.
En wel dit:
De R.-K. Staatspartij wordt georgani
seerd tot een Federatie van Katholieke
staatkundige vereenigingen. Het be
ginsel-program van die Federatie zal
steeds ongewijzigd blijven. Elke politieke
vereeniging, welke tot de Federatie wil
toetreden, moet dit beginsel-program zon
der voorbehoud onderschrijven. Het bevat
een beperkt aantal hoofdbeginselen van
katholiek staatsbeleid, waarover onder
alle Katholieken absolute eensgezindheid
staat. Deze hoofdbeginselen vindt men
reeds in de beginsel-verklaring der B.-3L
Tweede Kamerfractie van 18961897.
Uit deze hoofdbeginselen volet tweeër-
I
1. niet-Katholieke of door het Kerkelijk
Gezag veroordeelde vereenigingen en
2. vereenigingen, die eenzijdig het be-
lang van één maatschappelijke groep be-
hartigen, zijn van het lidmaatschap der
Federatie uitgesloten.
1 Dus verf,enigiügen voor het behartigen
van werkgevers-, middenstanders-, boe
ien-, arbeiders-, of kunstenaars-belangen,
worden in de Federatie niet toegelaten.
Alleen landelijke organisaties, dat
wil zeggen: organisaties die in minstens
negen of tien kieskringen een behoorlijk
aantal leden tellen, worden tot het lid
maatschap der Federatie toegelaten.
Alle kiesvercenigingen te zamen gelden
voor éép landelijke groep.
De toetredende groep krijgt het recht
cp een evenredige vertegenwoordiging in
do R.-K. Tweede Kamerfractie. Stel, dat
't totaal aantal leden der bij de Federatie
aangesloten groepen (de Kies ver eenigin-
zen en de nieuwe vrije organisaties)
300.000 is en dat het aantal verwachte
zetels op plus minus 30 wordt gerekend,
dan is de ..partijkiesdeeler" 10.000. Even
vele malen als deze partijkiesdeeler is be
grepen in het ledencijfer van een bij de
Federatie aangesloten groep, wordt aan die
groep een eandidafcuur op de algemeene
lijst, voor een verwachten zetel toegekend.
Anderzijds moet de groep zich verbin
den, in geen geval met afzonderlijke
lijsten bij de verkiezingen te zullen uit-
komen.
Tegelijkertijd met de ledenlijst en het
bedrag der contributie doen de Kiesveree-
nigingen, die landelijk één groep vormen,
en de vrije groepen mededeeling van de
J vertrouwensmannen (één per 5000 leden),
die hun in 't Federatiebestuur zullen ver-
tegenwoordigen. Al deze afgevaardigden te
znmen, naar schatting van 300.000
leden, dus ongeveer 60 afgevaardigden,
normen het Federatiebestuur.
Het Federatiebestuur treedt in het jaar,
I dat aan een periodieke Tweede Kamerver-
j «iezing voorafgaat, af. Het fungeert als
j "Verkiezingsraad.
Ziehier do grondgedachte van het „Tijd
systeem. Op de nadere uitwerking, de
eer1'-'1 e candidaatstelling (die o. i. de
rrn'ieid der kiezers wat personenkeus be-
beft te veel aan banden legt) zullen wij,
althans voor lieden, niet ingaan. Wij
willen alleen opmerken, dat do grondge
dachte, door ons in het kort weergegeven,
ns niet lean bevredigen.
Jmi wel niet om dozen eonvoudigen reden,
dat door de „Katholieke Staatkundige
Vereenigingen" met eigen vertegenwoor
digers niet alleen in den Verkie
zingsraad, maar ook in het Par
lement, de politieke eenheid der Katho
lieken zoodanig wordt v.iteengescheurd,
dat de eenheid bij de stembus ten slotte
j rosar is een schijn-eenheid, die dan ook
I o- i- niet blijvend zou kunnen zijn. Bij
I het systeem der vrije lijsten, volgens het
rapport-Barge, is het gevaar voor die
eenheid niet zóó groot, omdat en
mermee verschillen wij met „Do Tijd"
J dal systeem niet noodzakelijkerwijze leidt
groepeering en omdat de op de vrije
lijsten gekozen Kamerleden zijn gekozen
I door leden van de ééne R.-K. Kiesveree-
i ttiging en niet door een organisatie daar-
j naast en misschien daar als oppo
se tegenover staand,
i T--fp> n' '1 ei van Colombus heeft ook „De
'ld i mccnen we, nog niet gevonden!
De bezetting van bet Roergebied
Het oniwerp-antwoord van Engeland.
Te Londen begint men zich ai te vragen,
of het geen groote vergissing geweest is,
zich hier voor een zoo strikte geheimhou
ding van den inhoud van het ontwerp van
antwoord en van de nota te laten vinden.
De onderstelling wordt geopperd, dat
Frankrijk daarmede zijn bedoeling heeft.
Van Parijs uit wordt te verstaan gegeven
dat het antwoord wel een dag of tien,-
zoo niet veertien, zal uitblijven. Dit be-
teekent dat Poincaró voor den Britschen
aandrang tot spood doof wil blijven. Ge
looft of hoopt men ia Frankrijk dat de
zaken in Duitschland binnen een paar
weken tot een crisis zullen komen en tracht
men daarom Engeland zoo lang mogelijk
op sleeptouw te houden? Het antwoord
van Frankrijk zou ook niet definitief wor
den, maar enkel een uitgangspunt voor
besprekingen. Zelfs leest men dat het ach
terwege blijven van een schriftelijk ant
woord ook nu niet onmogelijk is.
Inmiddels brengt de strikte geheimhou
ding, waaraan Poincaré in afwijking met
de practijk thans zulk een waarde hecht,
de Engelsche regecring in een ongunstige
positie, omdat zij moet afwachten, zonder
dat zij door oen publicatie van de stukken
het oordeel der wereld kan inroepen en
op die.-wijze haar positie versterken. Poin
caré's rede heeft de stemming hier niet
optimistischer gemaakt. Ook gisteren
werd zij nog algemeen besproken, en men
noteert vooral zijn afschildering van
Duitschland's industrieele toekomst als
schrikbeeld als een bewijs, dat hij niet
werkelijk betaald wil wezen» aangezien
industrieele bloei vooronderstelling voor
betaling is. Men onderstreept verder, dat
Frankrijk zelf bezig is zich tot een indus
trieel machtige natie te ontwikkelen en
dat Frankrijk dus niet minder een mede
dinger van Engeland wordt dan Duitsch
land.
De Nederlandschc „contractkolen"
in gevaar.
Naar uit Gelsenkirchen wordt gemeld,
hebben de Franschen thans ook de mijn
„Unser Fritz" bij Wanne bezet. Deze mijn
is van zooveel belang geworden, omdat
hier een aanzienlijk deel van de voor Ne
derland bestemde contractkolen gedolven
moet worden. Het geheele personeel heeft
onmiddellijk het werk neergelegd en is een
proteststaking van 24 uur begonnen.
Telegrafisch verkeer stopgezet.
Do Franschen hebben te Essen heel het
telegrafisch verkeer slop gezet. Daar de te
legraaf de eenige mogelijkheid nog was
voor het economisch verkeer van Essen
met de buitenwereld is het gevolg van dit
Fransche optreden, dat de voedselvoorzie
ning nog meer dan tot dusver wordt be
moeilijkt.
Het optreden der bezetting.
Volgens berichten uit Trier werd de uit
zotting der spoorwegbeambten in de St.
Barbara-wijk aldaar zonder eenige consi
deratie doorgevoerd.
De spoorwegbeambten werden mor
gens om 5 uur gewekt en moesten na- een
kwartier met hun gezinnen, in totaal 230
personen, waaronder kleine kinderen en
zuigelingen, den weg naar het 3 K.M.
verwijderde station te voet gaan afleggen
Kinderen, die niet snel genoeg konden
volgen, werden met kolfslooten en zweep
slagen voortgedreven.
Bloedverwanten, die afscheid wilden ne
men werden door gekleurde troepen met
de blanke wapenen teruggedreven.
Den bowoners der straten, waar de stoet
passeerde, was het verboden, de voorbij
trekkende uitgedrevenen te komen zien.
Daar waar zich een gezicht voor een ven
ster vertoonde, sloegen de zwarte soldaten
met him sabels de ruiten in.
Da conferentie te Lausanne.
Het vredesverdrag geicekend.
Do plechtigheid van de onderteekening
van het vredesverdrag had om drie uur
gistermiddag plaats. De gevolmachtigden
plaatsten hun bandteekening op achttien
documenten, die hun werden voorgelegd,
nadat de voorzitter van den Zwitserschen
Bondsraad aan de dankbaarhéid der ge
heele wereld over het herstel van den vrede
uiting had gegeven.
De beperking der persvrijheid.
Een protest van de Italiaanse he
Persvereeniging.
De Ilaliaansche Persvereeniging lieeft
een buitengewone algemeene vergadering
belegd, ten einde te protesteeren tegen de
nieuwe bepalingen lot het beperken van
de persvrijheid. De vergadering nam een
resolutio aan, waarin o.m. wordt gezegd,
dat de bestaande wettelijke bepalingen
reeds meer dan voldoende zijn, om mis
bruik van de persvrijheid ta voorkomen,
Daar deze resolutio niet door bet bestuur
werd onderteekend en een andere door dit
bestuur voorgestelde resolutie werd ver
worpen, heeft bet bestuur der vereeniging
"collectief ontslag
Duitschland.
Communistische troebelen te Frankfort.
Een advocaat vermoord.
Het „Berliner Tageblatt" meldt nog uit
Frankfort: Na afloop der demonstratie,
welke bier door de communisten en so
ciaal-democraten gehouden werd, trokken
groote troepen arbeiders door de straten.
Plotseling viel een schot, zonder dat men
wist, van welken kant dit kwaan. De me
nigte verkeerde echter in de meening, dat
het schot was gelost door den advocaat
Haas, dio voor zijn woning stond. Woe
dend stortte de menigte zich op hem en
door vele messteken gewond, werd hij in
een apotheek binnengedragen, waar hij
spoedig daarna stierf. De politie moest
menigmaal optreden en zag zich genood
zaakt de meeste straten af te zetten. Van
af des middags vier uur waren de meeste
zaken in de geheele stad gesloten.
De daad heeft een
politiek karakter.
Naar uit Frankfort wordt gemeld,
schijnt d9 moord op den „Staalsanwalt",
dr. Haas door het gepeupel op Maandag
avond 1.1. een politiek karakter te dragen.
Haas was in een communistenproces, dat
twee jaar geleden voor het Landgericht te
Frankfort is gevoerd, vertegenwoordiger
van het O. M.
Getuigen hebben gehoord, dat door één
der-betoogers werd geroepen: „Ha, vriend
je, jou ken ik!"
De oude vader van den vermoorde werd
nadat men hem beroofd had, eveneens
ernstig mishandeld. De woning van dr.
Haas werd door het gepeupel bestormd en
volkomen leeggeplunderd.
De crimineele politie verrichtte Maan
dagavond en gisteren vele arrestaties.
Toenemende onrust
Demonstraties verboden
De bladen weerspiegelen op heldere wij
ze de onrust, die allerwegen heorscht en
zich duidelijker en duidelijker in de pa
nieken, relletjes, moord, enz. begint te
uiten.
Men verneemt, dat deze onrustbarende
toestand de dagelijksche zorg van de re
geering uitmaakt en dat er spoedig een
officieele publicatie te wachten is, waarin
het voedingsvraagstuk en de toestand van
het rijkshuishouden besproken zullen
worden.
Inmiddels hebben tegen 29 dezer de
communisten een anti-fascistendag geor
ganiseerd, die de autoriteiten met zware
zorg vervult, temeer, daar de Völkischen
tegen-demonstraties op touw gezet hebben
In verband met een en ander heeft de
rijksminister aan alle regeeringsautoritei-
len een rondschrijven gericht, waarin hij
op de heerschende spanning wijst en de
vraag stelt, of het raadzaam is vergade
ringen in de open lucht toe te laten en ver
maant vooral de wetten omtrent het dra
gen van wapenen streng toe te passen.
De Pruisische minister van binnenland
sch'e zaken is, naar men verneemt, een
stap verder gegaan door Zondag a.s. alle
demonstraties te verbieden.
De zaak Ehrhardt.
Prinses HohenloHé
veroordeeld.
Prinses Hohenlohe, die eergisteren in
het hoogverraadsproces te Leipzig wegens
meineed en medeplichtigheid aan hoog
verraad gehoord werd, is gister, met in
achtneming van verzachtende omstandig
heden, tot 6 maanden gevangenisstraf
veroordeeld.
De figuur van Ehrhardt heeft door dit
rechtsgeding zwaar geleden, in zooverre
hij de jeugdige prinses, die geheel door
hem gebiologeerd was, tot meineed aan
spoorde en haar nu aan haar lot overlaat
Het is verklaarbaar, dat de repuhlikein-
sche pers deze houding tot het uiterste
uitbuit.
Nieuwe arrestaties.
Te Gernrode zijn op aanwijzing van den
Oberreichsanwalt een zekere baron von
deni Busch—Lohe en zijn vrouw, een En
gelsche, geb. Carpentier, gearresteerd.
Men vindt bij hen een tot in bijzonderheden
uitgewerkt plan inzake Ehrkardt's vlucht
en een dagboek met de namen van alle
betrokken personen. De vrouw wist het
document aan de politiebeambten te ont
rukken en in te slikken.
Het echtpaar is naar Leipzig overge
bracht en daar achter slot en grendel ge
zet. Do man verzette zich krachtig tegen
zijn arrestatie.
Engeland.
Ds ontv/apentngskwestie in fis! Lagerhuis.
Verklaringen van Baldwin.
In het Lagerhuis zeido Baldwin, dat een
poging tot bijeenroeping cener internatio
nale conferentie op dit oogenblik zou lei
den tot een onbepaald uitstel der mogelijk
heid om het doel te bereiken, dat ieder
wenschte. Het zou hopeloos zijn om van
Frankrijk een gunstig antwoord te ver
wachten, voordat het een regeling had
verkregen van de kwesties der schadever
goeding en der veiligheid, of van Polen,
zoolang het niet zijn grenzen verzekerd zag
tegen den geweldigen machtigen buurman
in het oosten.
Den eersten stap, die moet worden ge
nomen, hebben wij gedaan, n.l. de poging
om de herstelkwestio te regelen.
Na te hebben verklaard, dat elk voor
stel van den Volkenbond inzake ontwape
ning in welwillende overweging zou wor
den genomen, besloot Baldwin aldus: Wan
neer we fortuinlijk genoeg zijn, hetgeen
ik hoop en bid, om door onze hulp een re
geling der Europeesche toestanden te heb
ben bewerkt, dan zal do tijd rijp en zullen
wij gereed zijn om ons deel te nemen iu
de verzekering van de beperking der be
wapening, welke noodzakelijk is voor den
vooruitgang der beschaafde menschheid.
De motie der Arbeiderspart ij
verworpen.
Vervolgens werd gestemd over de motie-
MacDonald, welke werd verworpen met 286
tegen 169 stemmen.
De discussie werd daarop voor onhepaal-
den tijd werdaagd.
Lloyd George's scherpe critiek.
Het „wanbeheer"
der huidige regecring.
De leden der Nationaal-Liberale Partij
hebben Lloyd George eergisteravond in het
Lagerhuis een maaltijd aangeboden. De
oud-premior heeft er het woord gevoerd en
de regeering van Baldwin zijn kritiek niet
gespaard. Hij verklaarde er aan te twijfe
len of do onpartijdige waarnemer der toe
komst wel zal zeggen, dat de wijziging van
regeering een succes is geweest. De coalitie
regeering (d.w.z. de regeering van Lloyd
George) was er in elk geval in geslaagd ge
durende negen maanden Poincaré er van
af te houden het Rubrgebied binnen ta
trekken, een daad van dwaasheid, welke
het economisch leven van Europa in ge
vaar heeft gebracht. De nieuwe regecring
aanvaardde haar functie met een uitge
sproken politiek van groote vriendschap
voor Frankrijk. Het resultaat is geweest,
dat de Entente rnstig heeft geleden en dat
de meest vernederende vrede, welke het
land ooit heeft geteekend, met Turkijo ge
sloten is. Wat het Rubrgebied betreft, is
Engeland zelfs niet meer in den loop van
zaken gekend. Poincaré bezocht Theunis,
Tlieunïs bezocht Poincaré, doch Groot-
Bretannië werd in het geheel niet geraad
pleegd.
Vroeg of laat, zoo meende Lloyd George,
zal de natie verontwaardigd zijn over het
voortdurend wanbeheer tier laatste negen
maanden. Indien iemand negen maanden
geleden tegenov r een conservatief had be
weerd, dat op dit tijdstip Engelands positie
in Europa en het lot van den Britschen
handel zoo zou zijn als dit thans het geval
is, zou deze dit hebben beschouwd als een
grove laster, door partijgeest ingegeven.
Rusland.
De Russische kozakken.
De al-Russische kozakkon, die in Bel
grado verblijf houden, hebben den overste
Koetarin tot hun hetman gekozen. Ivocta-
rin is een aanhanger van het herstel der
monarchie in Rusland. Er word een tele
gram aan grootvorst Nikolai gezonden,
waarin de wensch werd geuit, dat hij zich
aan het hoofd der beweging zal stellen om
Rusland te bevrijden cn het oude regimo
te herstellen.
Amerika.
Een nieuwe hittegolf.
De correspondent van de „Morning
Post" te Washington maakt melding van
een nieuwe hittegolf in het Oosten der Ver-
eenigde Staten. Te Washington en Phila
delphia was het Zaterdag 100 gr. F.r te
Baltimore 96 en te New-York slechts drie
graden lager, Tal van sterfgevallen wor
den gemeld.
BIMKEBgLflaiiD
DE CRISIS AAN FINANCIEN.
Geen bijeenroeping der Kamer.
Naar aanleiding van een voorstel der
communisten aan de soc.-dem. Kamer
fractie om te komen tot bijeenrceping der
Tweede Kamer op verzoek van minstens
tien leden (art. 58 reglement van orde)
heeft de Telegraaf inlichtingen inge
wonnen naar het standpunt der sociaal
democraten tegenover dit ook in „Hot
Volk" aanbevolen denkbeeld.
Naar het blad meent te welen hebben
partijbestuur, noch Kamerfractie de vraag
reeds officieel in behandeling genomen.
Op grond van onze indrukken echter om
trent de houding tegenover het denkbeeld
in te nemen, kan mot stelligheid worden
gemeld, dat de sociaal-democraten niet
BIET VOORNAAMSTE NSEUWS.
BUITENLAND.
De Nedsrlandsche „contract-kolen" in
gevaar.
Communistische troebelen te Frankfurt
Prinses Hohenlohe tol 6 maanden ge
vangenisstraf veroordeeld.
Het vredesverdrag te Lausanne getee
kend
BINNENLAND.
Bij tfe iweeda Kamer is ingediend een
wetsontwerp tot herziening van de Ge
meentewet.
Het Spaansche invoerverbod van run
deren, schapen, geiten en varkens, alsme
de van het vleesch van dit vee, hun huiden
en de ruwe wol is ten opzichte van ons land
weer van vo'le kracht verklaard. (Land
en Tuinbouw).
op het voorstel-Wijnkoop zullen ingaan en
dat ook hunnerzijds geen initiatief tot bij
eenroeping der Tweede Kamer te wach
ten is.
Daarmede is de mogelijkheid, dat langs
parlementairen weg invloed op het verloop
van den huidigen minister-crisis zal wor
den uitgeoefend, vrijwel uitgesloten.
Van andere fracties toch is zulk een
„voorstel van tien" niet te wachtèn. Voor
September a.s. zal dus geen ontmoeting
tusschcn do Tweede Ivamcr en de regee
ring plaats vinden.
Het bestuur ran den R. K. Rijkskieskring
's-Gravenhage heeft besloten, ten einde
zijn leden in de gelegenheid te stellen zich
over de plannen der regecring in zake de
Vlootwet uit te spreken, een openbare ver
gadering te beleggen op 7 Aug., waar twee
bekende sprekers het pro en contra van
dit vraagstuk zullen behandelen.
Na deze vergadering zal heb bestuur zijn
houding tegenover de Vlootwet vaststellen
en daaromtrent 21 Aug. een algemeene le
denvergadering een uitspraak laten doen.
De Jachtwet.
Hedfh is afgekondigd hef Staatsblad
houdende de wet van 2 Juli j 1. betreffende
bepalingen aangaande de jacht.
Invoerrecht vleesch.
De Minister van Financiën brengt in de
St.crt. ter kennis dat do commissie van
deskundigen voor het invoerrecht op
versch en gekoeld vleesch do in de wei van
19 Mei 1922 bedoelde prijscourant heeft
vastgesteld als volgt: rund- en kalfs-
vleesch, versch of gekoeld, 100 K.G. f 105;
paarden- en ander vleesch, versch of ge
koeld, 100 K.G. f 60.
Gedurende de maand Aug. 1923 zal
mitsdien het invoerrecht voor de hierbo
ven bedoelde vlecschsoorlen bedragen 10
pet. van de hiervoor vermelde waarden.
Vragen van Kamerleden.
'Opkomst van re s.-o fficieren.
Het Tweede Kamerlid L. F. Duymaer
van Twist heeft den minister vanOorlog
gevraagd, welke maatregelen worden geno
men om het opkomen onder de wapenen
der reserve-officierendezen zomer moge
lijk te maken.
Een examen-kwestie.
Door den heer K. ter Laan zijn aan den
Minister van Onderwijs, Kunsten cn Yvc-
tenschappen de volgende vragen gestold:
Is den Minister bekend, dat men in het
Tijdschrift voor het Onderwijs in de Aard
rijkskunde, afl. 1, 1923, vindt vermeld-
1. Docenten aan tic universiteiten te
Utrecht en te Amsterdam en aan de R -K.
Leergangen te Tilburg hebben volgens een
publicatie in hot Geografisch Instituut »o
Utrecht aan de Regeering voorgesteld, dat
zij in de examen-commissie zullen worden
benoemd, en dat de examinandi voortaan
de lessen van eenige van deze docenten
moeten hebben bijgewoond (welke lessen
een leergang van vier jaar zullen vormen).
2. Verder: Bij niet voldoen aan dezen
eiscb zullen ze de candidaten van het
examen weren.
3. Ingeval de Regeering cr echter niet
toe mocht overgaan, om alle bedoelde per
sonen in de oxamen-conunissic te benoe
men, maar, zooals vroeger, commissies van
Iwco leden samenstelt, wordt afgesproken,
dat die tweo hun examen zoo zullen in
richten, dat zij, die niet do gestelde harmo
nische opleiding volgden, zullen worden
geweerd.
Keurt do Minister deze pul.'i olie en
eigengerechtigde handeling gccc.? enz.
De arbeidswet en v e r-
plogcnd personeel.
Mevrouw de ries Bruins, lid van do
Tweed Kamer, heeft aan den minister van
A.rbeid, Har.del en. Nijverheid de volgen
de vragen gericht:
1. Is hel den minister bekend, dat in do
laatste maanden, in vers er blende zioken-
iniichlingen de arheidsvoorwaarden van
