143 Jaargang.
DGKBERDAG 21 JUNI 1923
No. 4177
De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week fi 2.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week £2.30 per kwartaal.
Franco per post 1 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad ct.
Dit blad verschijnt elksn dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. IL
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Qowono advortontiên 30 cent par regoW
Voor Ingezonden Médedeelingen wordt het
s dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertenteën, van ten hoogste 30 woord».na
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur tu ver
huur, koop en verkoop fó.SÖ,
var zij, die zich per I Juli a.s. op
„De Leidsche Courant" wenschen
te ahonneeren, ontvangen de voor
ri'en tijd verschijnende nummers
gratis.
V Regeringshulp.
Vooral in de Zuidelijke Provincies is de
in uitzicht gestelde regeeringshulp de red
dingsplank voor bedrijf en industrie in
dezen bedrukten tijd.
En daarom, is het alleszins prijzenswaar
dig, dat de regeering bereid is gebleken het
een oogonblik geschokte katholiek-midden-
standscrediet in het Zuiden ter hulp te
komen.
We zijn het er allen over eens, zegt*het
Bossche blad „Het Huisgezin", da-t de
rogeoring geen aandeelhouders en crediteu
ren kan helpen met het geld der belasting
schuldigen, hoe pijnlijk voor weinigen of
velen het geldelijk verlies zal zijn, dat ze
zullen lijden.
Maar, zoo vervolgd het blad dan, de re
geering mocht niet toelaten en ze heeft
liet ook niet willen toelaten dat handel
en bedrijf nog meer zouden worden ont
wricht dan ze het thans reeds zijn.
Sommige bladen hebben al te verstaan
willen geven, dat wat de regeering voorstelt
een daad is van eenzijdige bevoorrechting.
Maar eerder, in 1914 en in 1918, is de re
geering reeds de Algemeeno Centrale Bank
vcreeniging voor den middenstand ter hulp
gekomen.
Er waren toen heel bijzondere omstan
digheden.
Maar ook het katholieke-middenstands-
Crediet in het Zuiden is in gedrang geko
men als gevolg van de heel bijzondere
wijze, waarop vooral in de Zuidelijke Pro
vincies tal van bedrijven en takken van
industrie thans met moeilijkheden hebben
r to kampen.
Wij kunnen ons niet voorstellen, dat in
dezo aangelegenheid, voor iheele provincies
een levensbelang, de partijpolitiek zich zal
deen gelden.
£ÜJirEiëLA@Êg>
De bezetting van hst Roergebied
Overeenstemming tusschen Brussel
en Parijs?
Het schijnt, dat de gedachten wisseling
luss£ken Londen, Parijs en Brussel een
stap verder is gekomen.
Gisteravond verklaarde men in welin
gelichte Fransclie kringen, aldus wondt
aan de „Msbd." gemeld, dat ten aanzien
van de inlichtingen en uitleggingen, ge
vraagd in het Britsche memorandum,
Brussel en Parijs met elkander tot over
eenstemming zijn gekomen en dat het
waarschijnlijk is, dat de Belgische en
Fransche gezanten te Londen
opdracht zullen krijgen, do Britsche
geering op de hoogste te stellen van de
FransehBelgische opvatting, voor wat
betreft het beëindigen van den Duitschen
weerstand en de voorwaarden voor een
eventueele ontruiming van het Ruhrge-
bied.
Het zou van serieuse en positieve ga
ranties, door Duitschland te geven, af
hangen of de bezetting zou plaats hebben
volgens de formule van „onzichtbare oc
cupatie".
Do „Temps" van gisteravond zegt, dat
de Fransche regeering op het oogenblik
de maatregelen onderzoekt, die Duitsch
land zou moeten nemen om den weer
stand te doen ophouden en betreffende het
stelsel, dat vervolgens in het Ruhrgebied
zou kun hu en worden gevolgd. Geen enkele
beslissing is tot nog toe genomen, zegt het
blad, omtrent die beide zaken. Van kapi
taal belang en hoog noodig, is het, dat er
in Duitschland een regeering is, bekwaam
en verlangend het schandelijke te doen
ophouden: het verrijken van een minder
heid door de ruïne van de gemeenschap.
Zoo liet kabinet-Curio niet den lust
heeft, of de kracht de .inwendige kwaal
van Duitschland te genezen, dan zal de
nationale wil tot behoud het vroeg of laat
wel omverwerpen. Maar de toekomst zal
bohooren aan hen, die positieve oplossin
gen aan de hand weten te doen.
Ds uitwijzingen.
De rijkspresident heeft een verordening
uitgevaardigd over de voorloopige onder
brenging van hen, die uit het bezette ge
bied zijn uitgewezen. Het aantal uitzet
tingen bedraagt reeds meer dan 50.000.
Dagelijks komen er nog honderden bij.
Een verklaring van Baldwin.
De Engelsche premier heeft met een
deputatie van mijnwerkers onderhandeld
°ver den toestand in de steenkool-indus
trie. Een officieel verslag van 't onder
houd is niet gepubliceerd, maar volgens
de „Daily Express" werd cr door den
Premier nog gesproken over do Ge.Isrkwes
tie. Baldwin schijnt te hebben gezegd:
„Een punt van allergrootst belang voor
Europa is op het oogenblik wel, dat er
een regeling komt in de Ruhrkwestie. Wat
een mcnsch er maar aan kan doen, doe
ik, om tot een oplossin? te komen. De
toestand in het Ruhrgebied is geheel in
strijd met de belangen van ons land en
hoe spoediger er een regeling komt, des
te heter".
België.
De Kabinetscrisis.
Aan de „Tel." wordt gemeld, üat men
nagenoeg overtuigd is, dat het Theunis
gelukken zal een ministerie samen te
stellen, dat op een katholiek-liberale meer
derheid zal berusten. Do afgevaardigden
van de conservatieve rechterzijde die de
sterkste groep in de Kamer vormen, zijn
gistermiddag bijeengekomen. Zij waren
van meening, dat onder de gegeven om
standigheden slechts ëen kahinet-Theunis
mogelijk en wenschelijk is. Zij besloten
Theunis te steunen en concessies te doen
teno pzichte der Vlaamscho universiteit.
Theunis heeft gisteren besprekingen
gehouden met de katholieken Poullet, Van
Gauwelaert, Rijckmans, Houtart, Ma en-
hout en Helleputte, alsmede met do libe
ralen Jansen en Frauck. Heden zou hij
deze bespreking voortzetten.
Hedenavond of morgen zal Theunis den
koning definitief mededeelen, of hij de
opdracht tot kabinetsformatie aanvaardt
dan wel van de hand wijst.
Duitschland.
DE VAL VAM DE MARK.
Bij den Rijkskanselier hebben uitvoe
rige besprekingen plaats gehad met toon
aangevende vertegenwoordigers van de
bankwereld. Het onderwerp der bespre
kingen waren de maatregelen, door wel
ke de daling van de mark moet worden
stopgezet. Do besprekingen leidden tot
volkomen overeenstemming van alle deel
nemers over het feit, dat de tegenwoordi
ge koers van de mark onder haar eigen
lijke economische en politieke waarde ge
daald is. Het verloop der besprekingen
wettigt de hoop, dat de onderhandelingen
binnnenkopt met succes bekroond zullen
worden.
Vüïbetering van den
toestand.
In den binnenlandschen politicken toe
stand is een groote verbetering te consta-
teeren. De aandacht van het publiek werd
in de eerste plaats bezig gehouden door
de moeilijkheden ontstaan door de kooge
prijzen tot welke de inkomens niet meer
in verhouding stonden. Dit wekte vrees
voor onlusten die echter gelukkig zijn
uitgebleven. Het ingrijpen der regeering
om de loonen met de duurte in overeen
stemming te brengen was onontbeerlijk.
Vandaar dan ook dat besprekingen met
de vakvereenigingen en werkgevers en
werknemers hebben plaats gehad. Ten
gevolge hiervan zal Zaterdag in de Cen
trale Arbeidsgemeenschap, waarin zoo
wel patroons als arbeiders samenkomen,
worden gepoogd een basis lo vinden in
zake het goudloon. Dit bericht veroorzaak
te reeds ontspanning, doch bovendien had
Guno gisteren in den Rijksdag een belang
rijk succes te boeken: alle partijen, van
Duilsch-Nationaal tot Sociaal-democraat
betuigden hun instemming' met het voor
stel inzake de broodverzorging voor 1924
door middel der gedwongen leening. Hier
door i3 bet hoofdvoedsel voor de bevol
king verzekerd zonder dat financieele
operatics noodig zijn of een verdere da
ling van de mark een nadeeligen invloed
kan uitoefenen.
Minister Lutber wees er in den Rijks
dag op dat de nood, waarin de bevolking
aan de Ruhr verkeert, inwerkt op het ge-
hcele volk en bijdraagt tot economische
moeilijkheden en de markcrisis. Hoewel
de bevolking haar nooden met vastbera
denheid draagt, heeft de regeering ge
meend te moeten ingrijpen en de mark
crisis te bestrijden tot welke de ontvangst
der jongste nota in het buitenland niet
kan hebben bijgedragen. De regeering had
reeds volmacht op de beurs in te grijpen,
doch zal thans door wettelijke maatrege
len een betere verhouding tusschen prij
zen en loonen scheppen. Over den mo
dus wordt thans tusschen patroons en ar
beiders onderhandeld.
De werkloosheid.
Volgens een overzicht in het Berliner
Tageblatt van de werkloosheid in Duitsch
land vertoont deze onder invloed van de
Rubrbezetting een sterke toename. Vol
gens een in driehonderd steden opgemaak
te statistiek bedroeg het aantal werkloo-
zen op 7 Februari 95.329; op 7 April
104.535; op 5 Mei 213.559 en op 2 Juni
197.690. Het totaal aantal der ondersteun
de werkloozen in het geheele rijk be
draagt ongeveer een half millioen. De
werkloosheid is het sterkst in do streken
grenzende aan het bezette gebied, daar de
bezetting groote moeilijkheden opleverde
voor do grondstoffenvoorziening en den
afzet der afgewerkte producten.
Hongarije.
Complotten te Boedapest.
De „Vossische Zeitung" verneemt uit
Boedapest:
De politie te Boedapest heeft oen veer
tiental jongelieden gearresteerd, die er
van verdacht worden, een putsch te heb
ben voorbereid. De gearresteerde behoo-
ren allen tot de legitimistische groep van
Friedrich. Zij verklaren, dat tot hun op
drachtgevers, behalve Friedrich, ook
prins Ludwig Windischgratz behoort De
ze ontkent dat echter. Ook zouden zij in
naüwe verbinding hebben gestaan met
personen uit do omgeving van ex-konin
gin Zila.
Ongeveer terzelfder tijd heeft de poli
tie een complot van een aantal andere
rechts-radicalen ontdekt, die zich ten doel
hadden gesteld de .tegenwoordige regee
ring omver te werpen en een rechts-radi-
cale regeering in te stellen. De leden de
zer geheime organisatie, die eveneens met
de legitimisten in verbinding staat, zijn
meerendeels personen, v.jr namen bekend
zijn geworden tijdens d'i witte terreur in
Hongarije.
In do woning van een gepensionneerd
majoor, die eveneens tot deze organisatie
behoorde, heeft de politie 'n lijst gevon
den met de namen der legitimistische sa
menzweerders. In totaal worden daarin
tweehonderd personen genoemd.
Engeland.
De troebelen in China.
In antwoord op een vraag in het La
gerhuis verklaarde Mac Neill namens het
departement van Buitenlandsche Zaken
dat de regeering zich bewust is van den
invloed door de voortdurende ongeregeld
heden in China en dat de Engelsche ge
zant te Peking met zijn collega's aan bet
overleggen is, hoe een hetere bescherming
van vreemdelingen zJa kunnen worden
verkregen.
De schuld aan Amerika.
De overeenkomst betreffende de conso
lidatie der Engelsche schuld aan Ame
rika is gisteren geratificeerd door het
gezantschap te Washington en het Ame-
rikaansche departement van financiën.
Bulgarije.
NA DE REVOLUTIE.
Het lijk van Stamboe-
linski verdwenen.
Volgens een „Times'-telegram uit Sla-
vovitza is thans geen spoor meer te vin
den van het lijk van Stamboulinski, die
nabij Slavovitza, zijn geboortedorp, ge
lijk men weet, werd doodgeschoten. Het
wordt waarschijnlijk geacht, dat zijn
vrienden het hebben weggevoerd en hei
melijk begraven.
Stamboelinski's villa is totaal door de
boeren leeggeroofd, die afgaande op de
wonderlijke verbalen over den. rijkdom
van den priemier ijverig naar diens
schatten zoeken. Werkelijk worden nog
eiken dag nieuwe voorraden buitenlandscb
geld gevonden.
De rust weergekeerd.
Omtrent den toestand wordt nog ge
meld, dat er niet de minste reden bestaat,
om het Bulgaarsche leger te mobiliseeren
De boeren zijn blij na een week van ge
beurtenissen, zooals zij nooit hadden mee
gemaakt, naar hun land te kunnen terug-
keeren. Overigens zijn verscheidene stu
denten der universiteit van Sofia naar
het platteland vertrokken om de gemoede
ren zooveel mogelijk te kalmeeren. Merk
waardig kalm is de houding der commu
nisten tijdens de revolutie geweest. Do
sociaal-democraten hebben de nieuwe re
geering hun steun toegezegd.
De politiek der niouwe
regeering.
- De consul-generaal van Bulgarije te
's Gravenhago ontving gisteren van het
ministerie van Buitenlandsche Zaken te
Sofia de volgende verklaring:
„De verandering in de regeering welke
in Bulgarije heeft plaats gehad is het re
sultaat en het gevolg van de ontevreden
heid van het volk tegen een beheer van
verdrukking, dat systematisch de consti
tutioneels vrijheden en burgerrechten
smoorde.
Het nieuwe kabinet-Zankoff is in
plaats van uit één enkele partij tc zijn
ontsproten, de uitdrukking van den wil
vair de groote meerderheid van het Bul
gaarsche volk, buiten de afgedwaalde le
den van de communistische partij.
Ten aanzien van de betrekkingen met
vreemde staten, zal de nieuwe regeering
de tot dusver gevolgde politiek blijven vol
gen, bestaande uit het onderhonden van
de beste betrekkingen met allo staten,
vooral met de groote geallieerde mogend
heden en de naburige staten. Het zal
loyaal en gewetensvol zijn internationale
verplichtingen blijven vervullen, vooral
die welke uit bet verdrag van Neuilly
voortvloeien en alles vermijden, wat tot
verstoring van den vrede in den Balkan
zou kunnen leiden.
Op het terrein van de binnenlandsclie
politiek zal de nieuwe reeeering zich tot
hoofdtaak stellen, den burgers rust te
waarborgen, het land orde te verzekeren,
het zijn miskende rechten en vrijheden
terug te geven, ten einde voor de econo
mische en sociale scheppende krachten
der natie de mogelijkheid te openen, zich
vrijelijk te uiten, opdat Bulgarije zonder
belemmering kunne vervullen, en met
waardigheid zijn rang opbonden tusschen
do overige natiën.
Verloving van den koning?
Volgens een bericht uit Boedapest zou
koning Boris zich verloofd hebben met
prinses Hèna, een dochter van den koning
van Roemenië.
Kaiof, de nieuwe minister van buiten
landsche zaken, heeft verklaard, dat de
Bulgaarsche regeering bijzondere zorg
zou wijden aan de betrekkingen met Roe
menië en terstond zal overgaan tot behan
deling van alle kwesties, die er tusschen
beide landen nog bestaan.
Palestina.
Een aanval var. SOOO Wahabs's.
Reuter meldt Uit Jeruzalem:
Het blad „Falastin" publiceert een be
richt, behelzend dat 9000 Wahabikrijgcrs
een aanval hebben gedaan op Kariat-Milh
en het garnizoen hebben vernietigd. De
regeering van Trans-Jordanië heeft den
Benisacherstam gevraagd, de Wahabi's
aan te vallen, doch de stam heeft geant
woord, dat hij dit weigert tenzij dc re
geering medewerkt.
Koninklijke Besluiten.
Bij Kon. "besluit van 18 dezer is, te reke
nen van 18 September jl. aan G. J. van
Swaay, c.i., in verband met zijne benoe
ming tot Minister van Waterstaat, op zijn
verzoek, eervol ontslag verleend als hoog
leeraar aan de Technische Hoogeschool te
Delft, met dankbetuiging voor de als zoo
danig bewezen diensten.
MIDDENSTANDSCREDIET.
Eindverslag.
Blijkens het Eindverslag over het wets
ontwerp tot wijziging van hoofdstuk VIIB
der Staatsbegrooting voor het dienstjaar
1923 hadden vele leden tegen dit wetsont
werp ernstig bezwaar. Zij zagen daarin
een zeer gevaarlijk presedent. Des te
meer bezwaar hadden zij tegen deze steun
verleening omdat zij gschiedt aan ban
ken, waarvan dc leiding, naar men meen
de te weten, allesbehalve onberispelijk is
geweest. Dat deze banken echte midden-
standsbanken zouden zijn is bovendien
niet juist. De bank te 's Hertog en
bosch b.v. voerde een soort
b a n k p o 1 i t i o k: zij heeft omissies
gedaan, leeningen geplaatst aan kerken,
kloosters en krankzinnigengestichten en
zich in Markenspeculaties begeven. Voor
dadelijk opvorderbare deposito's werd 5
pet. rente gegeven.
Op verschillende plaatsen werden b ij-
kantoren gesticht op veel te
grooten voet met directeuren,
niet uit deskundige kringen. Zelfs de di
rectie der centrale banken was niet in
vakkundige handen.
Voorts merkten deze leden op dat deze
banken uitsluitend ten behoeve van een
deel van den middenstand werkten. Slechts
aan Roomsch-Katholieken werd crediet
gegeven. Aan den anderen kant werden
de R.-K. middenstanders naar dez9 ban
ken gedreven. Een deel dezer leden ach
ten dit optreden niet sympathiek, daar
het de verdeeldheid onder de bevolking
bevorderde; een ander deel had tegen dit
separatisme geen bezwaar, mits dan ook
de gevolgen daarvan door de deelnemers
zelf worden gedragen.
Eenige leden hadden bovendien togen
het stelsel van oen middenst.bank op zich
zelf bezwaar. Erkende dat de voorgestel
de steim niet rechtstreeks aan de banken
zelf wordt verleend, maar aan de debiteu
ren, merkten zij op dat die steun toch ook
indirect aan de banken ten goede komt,
omdat daardoor van haar debetposten
meer terecht komt dan anders het geval
was.
Enkele leden hadden principieele be
denkingen tegen iederen steun aan ban
ken door de regeering. Andere leden war
ren van oordeel dat het wetsontwerp aan
beveling verdient. Zij merkten op dat de
Algemeeno Centrale Bankvereeniging
voor den Middenstand zelf tweemaal door
de regeering is geholpen. Ook de tuin
ders zijn met crediet gesteund. "Wel is
waar bestond ook bij deze leden niet veel
geneigdheid om aan de onderhavige ban
ken steun te verkenen, maar de ramp, die
de financieele moeilijkheden dier banken
zullen teweegbrengen, zal zoo groot zijn
HET VQOnKA&BfiSTE K8EÜWS.
BUITENLAND.
Naar verluidt hebben de besprekingen
tusschen Brussel en Parijs tot overeen
stemming geleid. j
In Berlijn wordt er hard gewerkt om
de gevolgen van de daling der mark te
neutraliseeren.
Een officieele uiteenzetting van de po
litiek der nieuwe Bulgaarsche regeering.
Nieuwe putsch-complotten te Baeüjpest
ontdekt.
BINNENLAND.
Het Eindverslag (Tweede Kamer) op
het ontwerp tot steunverlsening aan do
Hanzebanken te Den Bosch en te Utrecht
luidt niet gunstig. Er werden zeer vele
nadere inlichtingen gevraagd.
Tv/eade Kamer. Het rantelooze voor
schot voor de Kon. Luchtvaart-Mij. Met
het lidmaatschap van de Kamer onver-
eenigbare ambten; een motie-Troelstra tot
schorsing van de behandeling.
De Eerste Kamer heeft het wetsontwerp
tot ontbinding van ds rechtbanken te Zïe-
rikzee en Heerenveen aangenomen met 22
tegen 10 stemmen.
Hubert Cuypers te Weenen benoemd.
LEIDEN.
De Haagsche Rechtbank heeft de veror
dening inzake het tapverbod te Leider»
bindend verklaard.
Een uitgebreide agenda voor de Raads
vergadering van a.s. fJaandag.
In dit nummer beginnen we met eenige
artikelen over draadloos brieven oversei
nen.
en zich. zoover uitstrekken, dat het alge
meen belang daardoor ernstig zal worden
geschaad. Dit motiveert voldoende hot op
treden der regeering.
Sommige leden meenden, dat deze aan
gelegenheid opnieuw aantoont, boe nood
zakelijk het is, dat het geheele bankbe
drijf onder regeeringstoezicht komt.
Van verschillende zijden werd bezwaar
gemaakt tegen de overhaaste wijze, waar
op deze aangelegenheid op verzoek der
regeering moet worden behandeld. Dit
bezwaar werd des te sterker gevoeld, om
dat de regeering een blanco crediet
vraagt. Kan niet een bepaald bedrag in
het wetsontwerp worden genoemd,althans
een maximum, later, zoo noodig, bij do
wot te verhoogen? Ook dienden dc ver
strekte inlichtingen te worden aangevuld.
In dit verband werd een aantal vragen
gesteld.
Eenige leden vroegen of de segeeiin?
eeriigen lijd wist dat de toestand van dezo
banken niet in orde was. Zoo ja, had dan
het publiek niet eerder moeten worden
ingelicht?
Enkele leden wezen er in dit verband op
dat het zeer de aandacht had getrokken
dat op een vergadering van middenstands
credietinstellingen, einde Maart van dit
jaar gehouden, aandrang werd uitge
oefend, of do regeering om het saldo van
den postcheque- en girodienst Ie harer
beschikking te stellen. Waren de Hanze
banken reeds toen op de hoogte van ha
ren toestand dan achtte men dezen aan
drang zeer afkeurenswaardig.
Verscheidene leden zouden gaarno
vernemen of thans weer door de regee
ring de methode zal worden toegepast
van 1919 toen dc Staat zich onder be
paalde voorwaarden tegenover de Neder-
landscho Bank borg heeft gesteld voor do
helft van haar eventueel te lijden verlie
zen op hare vorderingen ten laste van do
Algemeeno Centrale Bankvereeniging voor
den Middenstand. Uit het verder in do
M. v. T. medegedeelde meenden zij echter
te moeten opmaken dat dat thans niet
het geval zal zijn.
Voorts werd gevraagd hoe do iogooring
de credietwaardiglieid der verschillende
debiteuren zal beoordeelen. Men achtte
dit zeer moeilijk. Zou het niet gewenscht
zijn een commissie van bij uitstek des
kundige personen te benoemen dit met
het onderzoek zouden kunnen worden be
last? Voorts werd opgemerkt dat indien
een centraal instituut voor het Hanzecre-"
diet tot stand komt alleen écn garantie
aan de Nederlandsche Bank noodig is.
Verleent de Algcmcene Centrale Bank
vereeniging baar bemiddeling, dan is ei
een staatsgarantie voor die bank en een,
voor de Kedcrlandsche Bank noodig. Ten,
aanzien van eerstgenoemde bank wordt
gesproken van een premier risque ver
zekering. Is dit ock ten aanzien van do
Nedorlandsche Bank do bedoeling? TToo i
zal de garantie van oen nader to bepalen
percentage van premier risque worden go
rgeld?
Zal eon percentage voor Mken debiteur
op zich zelf worden bcpnzM c! een per-
