buitemlamp
bibéüenlaüo
|4e Jaargang.
MAANDAG 18 JUNI 1923
No 4174
DoABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling l
Voor Leiden 19 cent per week fl 2.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
Franco per post I 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
Bureaux: RAPENBURG No. 10
LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Qowono adverienllën 30 canl per rogeb
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt bot
s dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertenliën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of goyraagd, huur en vei>
huur, koop en verkoop 10.50.
Dit nummer bestaat uit twee
bladen.
Hanze is Hanze.
Elders in dit nummer vindt men een
cn ander over den ongunstigen toestand
van de Hanzebanken in Utrecht en
's Bosch; de in betrekking daarmee ge-
vormdo regeeringsplannen; en naar aan
leiding daarvan eenige mededeelingen
over de Hanzebank in het Bisdom Haar
lem.
De Hanzebank in het Bisdom Haarlem
is dat dan iets anders dan die in het
Aartsbisdom Utrecht of in het bisdom
's Bosch?
Hanzo is Hanze hoorden we Zater
dag autoritair beweren door iemand,
wien informaties werden gevraagd, of die
misschien eigener beweging met zijn
wetenschap een zijner medemenschen van
dienst wilde zijn. Hanzo is Hanze. De
Hanzebanken in 's Bosch en Utrecht zijn
niet in orde, dus
Hanzo is Hanze. Als er morgen, er
gens in Zeeland b.v., een courant zou
failliet gaan, dan zou men evengoed kun
nen zeggen: een courant is een courant,
dus't zal er bij de „Leidsche" ook
wel niet goed voorstaan. Of b.v.: Klaas
Jansen in Lutjebroek is failliet verklaard,
duswees maar voorzichtig in uw fi
nancieel© relaties met al die Jansens,
waar dan ook.
Wat men ook van de Haarlemsche
Hanzebank moge beweren alleen vol
slagen onwetendheid of onverantwoorde
lijke oppervlakkigheid zal deze finan
cieel© instelling beoordeelen naar hare
n a a m g e n o o t e n elders. Dat willen
we even vastleggen.
En dan wat de Haarlemsche Hanze
bank zelf betreft. Alleen dit: lees kalm
de circulaire over, die ook in dit nummer
is afgedrukt; en ge zult wel, dunkt ons,
den indruk, de overtuiging krijgen, dat er
voor vrees geen grond i3 geen
grond komen zal, tenzij de menschen
zelf, door abnormale aanvraag van gel
den, de crisis zouden veroorzaken.
Er mag hier wel worden gewezen op
het feit, dat de bankpolitiek in het Haar
lemsche steeds principieel verschild heeft
van die in het Utrechtsche en Bossche
gebied, waardoor ook, naar 't ons toe
schijnt, het verschil in financieele posi
tie op dit oogenblik kan worden ver
klaard.
De bezetting van liet Roergebied
Het Fransche antwoord op het
Duitsche aanbod.
Opheffing van het
lijdelijk verzet.
Zooals gemeld, heeft de Fransche re-
goering Zaterdag j.l. de Belgische regee
ring een ontwerp-antwoord op de Engel-
sche vragenlijst, doen toekomen. De
„Etoile Beige" van hedenochten schrijft,
dat dit ontwerp geïnspireerd is door den
oprechten wensch, tot een Britsch-Fransch
Belgisch accoord te geraken. Voorts deelt
het blad mede, dat het antwerp in zeer
hartelijke bewoordingen gesteld is.
Wat het lijdelijk verzet betreft, dient
de Duitsche regoering een proclamatie
uit te vaardigen, waarin aan de ambte
naren geadviseerd wordt, dat zij hun
plaatsen weder zullen innemen en hun te
genwerking zullen staken. Indien de
Duitsche regeering er van afzag het lij-
deS/k verzet voor te schrijven, zou Frank
rijk in de plaats van het tegenwoordig ré
gime het régime van „onzichtbare occu
patie", zooals werd ingesteld op 11 en 12
Januari j.l., toen do Fransche troepen
slechts do ingenieurs-missie, welke zich
met de opdracht naar het Ruhr-gebied
hegaf, met de Duitsche industrieelen in
onderhandeling te treden, begeleidden.
Deze troepen dienden slechts om de
Fransche civiele ambtenaren, die zouden
trachten oen accoord te bereiken tusschen
de bezettingsautoriteiten en de Duitsche
industrieelen, eventueel te beschermen.
Poütiatroepen onder Fransche controle.
Tengevolge van do communistische agi
tatie is het onmogelijk gebleken een ar-
heidersweer op te richten, zooals de vak-
vereen igingen van plan waren geweest.
In afwijking van het tot dusver door haar
ingenomen standpunt heeft de rijksre-
geerig thans de gemeentebesturen in het
Ruhrgebied gemachtigd nieuwo plaatse-
lijke politiekorpsen in het leven te roepen
j die volgens de voorschriften der bezet-
tingsautoriteiten onder Fransche controle
•j staan. Do regeering is tot dezen stap over
i gegaan met het oog op de toenemende on
J veiligheid en het gevaar voor nieuwe
duorte-relletjes.
Een lid van den Rijksdag gearresteerd.
Do „Tomps" verneemt uit Berlijn, dat
ht communistisch Hd van den Rijksdag,
Walter Stöcker in het bezette gebied zou
zijn gearresteerd.
Een bomaanslag op den D-irein
MainzParijs.
Op een D-trein Mainz-Parijs is, naar
bet „Hbld." meldt, in de nabijheid van
Bingen-Rüdcsheim een bomaanslag ge
pleegd. De bom ontplofte onder den der
den wagen en doodde een soldaat. Ver
schillende personen hebben ernstige ver
wondingen opgeloopen. De trein had on
geveer een uur oponthoud, maar reed toen
weer door. De aanslag werd op dezelfde
wijze uitgevoerd als die in den Palts,
zoodat men kan aannemen, dat men hier
met een georganiseerd plan te doen heeft.
België.
Het aftreden van het Kabinet en de
schadevergoedingskY/estie.
In een bespreking over de complicatie
ten aanzien van bet vraagstuk der scha
devergoeding door het aftreden van Theu
nis oppert de „Manchester Guardian",
dat hoewel de berichten uit België zeg
gen, dat dit aftreden uitsluitend een ge
volg is van aangelegenheden van binncn-
landsche politiek, het vermoeden bestaat,
dat ook andero overwegingen hun invloed
hebben doen gelden. Het is bekend, dat
Thcunis zish steeds minder op zijn gemak
gevoelde door de Fransche Ruhrpolitiek
en do daruit voortvloeiende positie van
België, hetwelk do tweede viool speelde.
In de vier conferenties, die hij sedert Ja
nuari met Poincaré heeft gehad, heeft
Theunis zich steeds méér weerstrevend
getoond. België, dat afhankelijk is van
zijn uitvoerhandel, en Antwerpen in het
bijzonder, hebben sedert Januari ontzag
lijk geleden. Het is daarom mogelijk, dat
Theunis toen hij zag, dat Poincaré waar
schijnlijk evenmin met Baldwin tot over
eenstemming zou komen als met Lloyd
George of Bonar Law, de kwestie der uni
versiteit to Gent heeft aangegrepen als
een middel om uit een positie te geraken,
die langzamerhand onmogelijk werd.
De laatste Duitsche schatkistwissels.
De laatste reeks der Duitsche schatkist
wissels voor rekening der reparatie, die
in Dcc. 1922 aan België overhandigd
zijn, ten bedrage van c.a. 52 millioen
goudmark en die gedisconteerd is, werd
op 15 Juni, den vervaldag, betaald.
Buitengewoon Socialistisch Congres.
Op het buitengewoon socialistisch con
gres, dat to Brussel gehouden wordt, is
gistermorgen een motie van Vander velde
aangenomen, waarin o.a. gezegd wordt,
dat het congres rekent op de energie van
de arbeidersafgevaardigden in de Kamer,
ten einde zich krachtig te verzetten tegen
elke regeering, die de politiek van het
kabinet-Theunis zou voortzetten, door aan
het land en de arbeidersklasse een dienst
tijd van 14 maanden op te leggen, de na
den oorlog uitgevaardigde sociale wetten
waardeloos te maken en maatregelen te
gen de vakvereenigingen to treffen.
Aan het slot van de motie wordt ge
zegd, dat de arbeiders er naar moeten
streven de regeering in handen to nemen.
Duitschland.
Het vermogen der Hohcnzollcrn.
De Pruisische Landdag heeft bij de be
handeling van de begrooting van het de
partement van financiën een motie der
sociaal-democraten aangenomen, waarin
do regeering uitgenoodigd wordt, zoo
spoedig mogelijk een memorandum to
publiceeren, waarin de uitslag van het
ingestelde onderzoek om tot een regeling
voor het vermogen der Hohenzollern te
geraken, zal worden vermeld mèt zoo vol
ledig mogelijke bijzonderheden. Voor aan
neming van de motio stemden de sociaal
democraten, de communisten, de demo
craten en de minderheid van het centrum
Tegen stemden de rechtscho partijen en
een groot gedeelte van het centrum, zoo
dat de motie met 149 tegen 133 stemmen
werd aangenomen.
Engeland.
Een verklaring van Baldwia
Aan een banket te Londen verklaarde
Baldwin, dat do geheelo beschaving van
Westelijk Europa, die 17 eeuwen heeft
geduurd, bezig was ineen te storten. Op
het oogenblik ziet de geheels wereld nia
naar redding, voornamelijk van Engeland
en Amerika. De Engelschen moeten
trachten die zending uit te voeren tot wel
zijn der gebeele menschheid.
Een uitbreiding der Miifdeüandsche-
Zeevloot.
De bladen to Parijs ontvingen bericht
uit Londen, dat Engeland er" in denkt
zijn vloot in de Middellandsche Zee uit-
to breiden in die mate, dat ze sterker zou
zijn dan die van den Atlantischen Oceaan
Bulgarije.
Na de revolutie.
Het einde van Stamboelinski.
Een bijzondere correspondent van de
„Times", die zich in Slavovitza bovond
toen Stamboelinsi werd gevangen geno
men, vertelt nog een en ander over het
einde van den dictator, dat even roman
tisch is geweest als zijn geheelo politieke
loopbaan.
Ongeveer vijf dagen heeft de jacht op
Stamboelinski geduurd, die telkens aan
zijn achtervolgers wist te ontkomen. Don
derdagochtend in allo vroegte vermomde
bij zich als een houtkoopman, begaf zich
naar het dorp Golak en vroeg om naar
Kostenetz en Bania te worden gebracht.
Hij hoopte daar een aantal aanhangers te
zullen vinden. Hij slaagde er in Golak te
verlaten, doch de burgemeester had hem
herkend en wist hem te doen arresteeren.
In Golak teruggekeerd, telegrafeerde
Stamboelinski aan Zankof, den nieuwen
minister-president: „Ik verneem zoo juist,
dat mijn regeoring ten val is gebracht en
ik geef mijzelf over. Ik heb uw verklaring
gelezen. Veel succes met uw regeering.
Persoonlijk betreur ik het niet van den
zwaren bestuurslast bevrijd te zijn. Ge
zult er spoedig van overtuigd worden, hoe
moeilijk het is te regeeren. Ge kunt gerust
zijn, dat ik gecnerlei oppositie zal voeren.
Ik lees in uw verklaring, dat ge voor
stander zijt van een aaneensluiting der
politieke partijen, doch ik mis in uw ka
binet een agrariër of een liberaal."
Bij Veitzen vielen aanhangers van
Stamboelinski, de auto, waarmede hij
vervoerd werd, aan. Er ontstond een
klein vuurgevecht tusschen do begeleiden
de manschappen en de gewapende boeren,
's Middags om drie uur deed Stamboelins
ki in de omgeving van Pasardjik een laat-
sto poging om tc to ontvluchten, waarbij
hij werd doodgeschoten.
In Sofia verbreidde zich langzamerhand
het bericht van Stamboelinski's dood. In
de straten en speciaal op het groote plein
voor het koninklijk-paleis stonden de
menschen in groepen bijeen om de geruch
ten over het einde van Stamboelinski te
bespreken.
Een geheim dagboek ontdekt.
De „Vossische Zeitung" meldt uit So
fia: Van alle ministers van het gevallen
kabinet Stamboelinski slaagde slechts
Oboff er in, naar Roemenië te ontvluch
ten. Do regecring te Sofia eischt zijn on
middellijke uitlevering.
In de woning van den vermoorden chef
der geheime politie te Sofia, Stefanof,
vond men een dagboek, waarin de namen
van allo personen, die door de regeering-
Stamboelinski met geheime opdrachten
waren belast. Hierdoor slaagde men er
eindelijk in, den langgezochten moorde
naar van den vroegeren minister Gregoff
te ontdekken.
Ook do moordenaars van de overige
slachtoffers der regeering-Stamboelinski
werden op grond der gevonden kantteeke-
ningen ontdekt. Er vond een groot aantal
arrestaties plaats en men is thans doen
de, om al het bezwarende feitenmateriaal
tegen de beschuldigden to verzamelen. De
behandeling dezer zaken zal geen politiek,
doch een uitsluitend strafrechtelijk karak
ter dragen.
Uitlevering van rogoerings-
personen gevraagd.
Uit Sofia wordt nader gemeld: De toe
stand is op het oogenblik vrij normaal.
Overal heerscht kalmte in het land en door
het departement van Oorlog wordt mede
gedeeld, dat er nergens in de provincie
meer wordt gevochten.
De Bulgaarsche gezant te Praag, Das-
kalof, heeft zijn post verlaten. Ook heeft
hij opgehouden verder telegrammen te
zenden aan de andere Bulgaarsche ge
zantschappen, waarin hij, zooals bekend,
het verzoek deed de nieuwe Bulgaarsche
regeering niet te erkennen.
De vroegere minister van Landbouw,
Oboff, dio kans heeft gezien naar Roemenië
te vluchten, vertoeft op het oogenblik te
Boekarest. Men heeft hem in de straten
van die stad gefotografeerd. Naar aanlei
ding van dit feit heeft do voorloopige
Bulgaarsche regeering aan de regeering te
Boekarest verzocht hem uit te leveren.Ook
is om uitlevering verzocht van den vroe
geren gezant to Belgrado, Todorof.
Do nieuwe premier Zankof heeft de lei
ders der vijf partijen, die in de nieuwe
regeering zijn vertegenwoordigd, bij zich
ontvangen. Hij heeft hun een uiteenzetting
omtrent den toestand gegeven, waarbij hij
er den nadruk op heeft gelegd, dat de te
genwoordige Bulgaarsche regeoring slechts
een voorloopig karakter draagt en dat hij
van de partijleiders verwacht, dat zij het
nieuwe kabinet zullen steunen.
Italië.
De kiesrechthervorming.
Een fascistisch
dreigement.
De Popoio dltalia, sprekend over de
oppositie die het ontwerp-Kieswet ont
moet, zegt dat hier blijkbaar een aan
Mussolini vijandige beweging aan het
werk is. Het blad meent, dat de populis
ten, die vrijwel aansprakelijk zijn voor
de tegenwoordige parlementaire moeilijk
heden, de gevolgen zullen hebben to dra
gen als dit ontwerp niet tot stand zou
komen, hoewel het de logische consequen
tie is van de politieke beweging in Italië.
De Fascisten hebben, toen zij feitelijk de
baas waren, afgezien van een revolution-
naire beweging, omdat het waarschijnlijk
leek, dat zij hun doel langs wettelijken
weg zouden kunnen bereiken. Wordt hun
dit onmogelijk gemaakt dan moet nie
mand zich verwonderen als zij opnieuw
naar het wapen der revolutie grijpen. De
Giornale d'Italia verneemt van parlemen
taire zijde dat Mussolini vastbesloten is
de Kamer te lanten ontbinden als de
Kieswet zou worden verworpen.
Rusland.
Een nieuw Proces tegen Geestelijken.
In Petersburg is een nieuw groot kerk-
proces begonnen. 65 Geestelijken van ver
schillende godsdiensten komen op de bank
der beklaagden. Zij worden van contra-
revolutionnaire handelingen beschuldigd.
Spanje.
De strijd in Marokko.
Abdel Krim vermoord.
De correspondent van Elimparcial zond
bericht, dat Abdel Krim, de aanvoerder
der Marokkaanscho rebellen vermoord is
door lieden van den stam Benki Urituel,
omdat hij voornemens was een hunner te
straffen, die verdacht werd in relatie te
staan met de Spaansche autoriteiten.
Amerika.
Financieele debacle.
Het zeer belangrijke bankiershuis
Knauth Nachod Kuhne te New-York en
verschillende andere firma's hebben bij
het bondsgerechtshof een verzoek tot on
vrijwillig bankroet ingediend.
Het totaal der gezamenlijke passiva be
draagt 11 millioen dollars.
De oorzaak wordt gezocht in handelsre
laties met Duitschland en de snelle daling
van de mark.
Koninklijke Besluiten.
Bij K. B. is aan jhr. dr. J. W. H. Rut
gers van Rozenburg op verzoek eervol
ontslag verleend als burgemeester van
Baarn; is G. H. Tcrvooren, op verzoek
eervol ontslag verleend als burgemeester
van Wansum.
HET GEDENKBOEK 1898—1923.
H. M. do Koningin gaf aan den voor
zitter van de redactie-commissie van het
gedenkboek 18981923, W. G. do Bas,
welke commissie bestaat uit de heeren Z.
Exc. dr. J. Th. do Visser, minister van
onderwijs, eere-voorzitter; mr. dr. F. A.
van Lynden Sandenburg, commissaris van
H. M. de Koningin in de prov. Utrecht;
W. de Vlugt, burgemeester van Amster
dam; mr. A. R. Zimmerman, oud-burge-
meester van Rotterdam; mgr. v. d. We
tering, aartsbisschop van Utrecht; H. Co-
lijn, lid van de Tweede Kamer, en prof.
mr. W. v. d. Vlugt, oud-hoogleeraar aan
de Rijks-universiteit te Leiden; secreta
riaat M. Lakeman te Voorschoten, te<
kennen, dat het haar wensch is, dat bo
vengenoemd gedenkboek aan haar wordt
opgedragen en haar op den dag van haar
jubileum, den 6den September 1923, ten
paleizee wordt aangeboden.
Katholieken in examen-commissies.
Vraag aan den Minister.
Het Kamerlid Suring heeft aan den Mi
nister van Onderwijs, Kunsten en Weten
schappen het volgende gevraagd:
Is de Minister bereid, mede te deelen,
welke omstandigheden er toe hebben ge
leid, dat op de 78 leden en 42 plaatsvervan
gende leden, benoemd in de commissies, be
last met het afnemen van bet hoofdonder
wijzersexamen, welke zitting houden te
's-Gravenhage, Rotterdam, Haarlem,
Utrecht Leeuwarden en Zwolle, er respec
tievelijk slechts 2 en 1 voorkomen, werk
zaam bij het Katholiek bijzonder onder
wijs?
De toestand in hst Ruhrgebied.
De Duitsche gezant bij minister
Van Karnebeek.
De Duitsche gezant beeft den minister
van Buitenlandscho Zaken bezocht om de
aandacht der Nederlandsche Regeering te
vestigen op den toestand in het Roergebied
ten gevolge der jongste incidenten.
Uit de schoenen-industrie.
De index-c ij fers.
Volgens een artikel van heb collectief
contract voor de schoenen-industrie worde;
elk half jaar de loonen in o vereens'.emmin
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUiTENLAND.
Het Fransche antwoord op de Duitsche
nota is, naar gemeld wordt, in hartelijke
woorden opgesteld.
Een nieuwe bomaanslag op den trein
Mainz-Parijs.
Het einde van Stamboelinski.
Het aftreden van het Belgische Kabinet
en de schadevergoedingskwestie.
De laatste Duitsche schatkistwissels aan
België betaald.
BINNENLAND.
De Hanzebanken in Utrecht en 's-Hcr-
toycnbosch hebben een voorloopige sur
seance van betaling aangevraagd. Ee*
wetsontwerp wordt verwacht. Gerust
stellende mededeelingen over de Hanze
bank in Haarlem (hoofdzetel: Delft).
De redactie van 'net Gedenkboek 1898—
1923. De aanbieding aan de Koningin.
De loonen in de schoenindustrie biiiven
onveranderd, in verband met de index
cijfers.
LEIDEN.
De laatsfe dag van het Nationaal Con
cours voor Zang en Muziek. Een na
beschouwing.
OMGEVING.
Gemeenteraad Hiliegom: Vermcninvuldi-
gingscijfer H. O. is vastgesteld op 1.3 (vo
rig jaar 1.7) Heftige woordenwisseling
bij de rondvraag.
gebracht met de indcx-cijfers voor levens
middelen. Voor het tweede half ja-ar 1923
zullen voor werknemers en werkmeesters
de thans geldende confcractueele loonen ge
handhaafd blijven, omdat de index-cijfers
niet die wijzigingen aangeven, waarop bet
contract verlaging of verhooging der loo
nen toepast.
Standplaatsindeeling bij de Nederl.
Spoorwegen.
Nieuwe standplaats
indeeling.
De directie der Nederlandsche spoorwe
gen beeft, naar de „Res."-bode meldt, aaiï
do besturen der organisaties meegedeeld,
dat een nieuwe indccling van standplaat
sen in bewerking is. Het aantal klassen
wordt van 3 op 4 gebracht. Verscheidene
gemeenten uit Masso 3 gaan over in klasse
4. De standplaatsaftrek, thans resp. bedra
gende 4 en 8 pet., zal worden 5, 10 cn 20
pet.
Verder deelde do directio mee, dat aan
een verlaging in anderen vorm in de naaste
toekomst niet zal zijn te ontkomen.
De
pensioenregeling voor Land- en
Zeemacht.
Mogelijkheid van steun.
Blijkens de Memorie van Antwoord in
zake het wetsontwerp tot aanvulling en
wijziging van do Pensioenwetten voor do
Land- en Zeemacht is het onderzoek in zako
den steun aan oud-gepensionneerden door
den Minister van Marine toegezegd en nog,
niet geëindigd.
Het beoogt er toe te geraken om voow
die oud-gepensionneerden, die in kommer
volle omstandigheden verkc-ercn, de moge»
lijkheid van steun te openen.
Nederlandsche R.-K. Schoolraad.
Donderdag j.l. vergaderde de Ned. R.-
K. Schoolraad in het gebouw van het R>
K. Centraal-Bureau te 's-Gravenhage.
Voor de laatste maal presideerde de zeer
eerw. heer M. Nabuurs, die, benoemd
tot pastoor lo Tilburg, eervol ontslag als
lid en voorzitter heeft bekomen. In de
plaats van pastoor Nabuurs, die in heide
functies vele en gewichtige diensten be
wees aan het Kath. Bijzonder Onderwijs,
dat hij blijvend aan zich verplicht heeft,
werd door Z. D. H. den Bisschop van
's-Hertogenbosch tot lid van den Ned. R.-
K. Schoolraad benoemd de zocreerw.
heer P. Goorts, rector der Bisschoppe
lijke Kweekschool te 's-Hcrtpgenbosch.
Als voorzitter van den Ned. R.-K. School
raad wordt pastoor Nabuurs opgevolgd
door den zeereerw. zeergcl. heer dr. P.
J. M. van Gils, Bisschoppelijk inspecteur
te Roermond.
De Heilig-Land-Stichting.
Morgen wenscht Zijne Excellentie Mgr.
César Orsenigo, de apostolische internun
tius aan ons Hof en Aartsbisschop tit
van Ptolemais, do Heilig-Land-Stichting
to bezoeken.
Tevens komt Z. E. Mgr. Orsenigoi
Woensdag a.s. aldaar het gouden jubilé*
den vijftigsten geboortedag vieren van de
Congregatie der Witte Zusters, die in de,
Coenaculum-kerk op do Heilig-Land-Stich
ting aanhoudend Jesus gezelschap hou
den, gezelschap van Jesus' Hart geheelen
Voor Z. E. is deze Congregatie geen on-
