BINNENLAND.
14e Jaargang.
DONDERDAG 21 DECEMBER 1922
Mo. 4009
DeABONNEMENTSPRIJSbedreagtblj vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week, 2.6© per kwartaal.
Bg onze Agenten 20 cent per week, 2.6© per kwartaal.
Franco per post J 2 ©5 per kwartaal.
Bet Geïllustreerd Zondagsblad Is voor de Abonné's verkrijgbaar
tegen betaling van 60 ct. per kwartaal, bg voornitbetaling. Af
zonderlijke nummers ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 10 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TELEFOON INTERC. 935 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
op Zaterdag ©5 cent per regel Overige dagen 80 cent per ïagej
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele
van het tarief berekend.
KLEINE AilYERTEHTIEN, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur
koop en verkoop f 0.75 's Zaterdags, overige dagen f0.50.
Dit nummer bestaai uit twee bladen
V Een korte herinnering.
Als de Katholieke lijst voor de a.s. Sta-
ten-verkiezing gereed is, komt de critiek.
Waarom 1
Een tegenvraag: waarom niett
Er zijn immers altijd monschen, die cri-
tiseeren.
Maar dcnzulken zij er nu op gewezen, dat-
het nu (en niet dan) de tijd is voor op-
bouwende critiek.
Nu kan men door middel van de plaat-
eelijke Katholieke Kiesvereenigingen in
vloed uitoefenen op de candidatenlijst;
men kan althans trachten namen van per
sonen, die men er op wenscht, er ook in
derdaad op te brengen. Maar dan moet
men daarmede niet dralen.
In den StatenkieBkring Leiden moet
het geschieden voor 3 Januari. In de
Statenkieskring Gouda voor 1 Januari.
Wij meenen goed te doen aan deze data
feven te herinneren.
B U S T E HL AD.
De conferentie te Lausanne.
EEN GUNSTIGE STEMMING.
De commissie ter bestudeering van het
Vraagstuk der zeeëngten kwam gistermid
dag om vier uur bijeen. Ismet Pasja gaf
ëen uiteenzetting van het standpunt der
iTurksche delegatie met betrekking tot- de
Verklaring, welke in de vorige zitting door
lord Curzon is afgelegd.
Lord Curzon antwoordde op alle door
Ismet Pasja ter sprake gebraolite kwes
ties, en gaf uiting aan zijn voldoening
lover de poging tot verzoening, welke door
de Turksche delegatie is gedaan, en wel
ke beantwoordt aan een gelijk streven der
geallieerden om tot oplossing te komen,
welke door allen aanvaard kunnen wor
den.
De Amerikaansche delegatie heeft offi
cieel aan den vertegenwoordiger van Reu
ter medegedeeld, dat het berioht, volgens
hetwelk de Amerikaansche vertegenwoor
diger Child tot Ismet Pasja zou hebben
Verklaard, dat de Yereenigde Staten ge
kant zijn tegen het denkbeeld eener in
ternationale commissie voor de-zeeëngten
absoluut onwaar is.
De Turken geven inzake
de zeeëngten toe.
Turkije heeft dn voorstellen der Geal
lieerden betreffende de doorvaart' door
de zeeëngten aanvaard behalve op één
punt, dat verhand houdt met het signalee-
(ren van schepen. Turkije maakt echter
nog steeds bezwaar tegen de controle van
de gedemilitariseerde zone door de com
missie voor de zeeëngten.
Beloië.
F"~ Do Vervïaamsching der Geulschë
Hoogeschool.
De Kamer zette gisteren de bespreking
Voort van het voorstel betreffende de ver-
Vla amsching der hoogeschool van Gent.
Artikel 2, bepalende, dat de colleges
hver Fransche literatuur en Romaansche
philologie in het Franseh gegeven worden
en de colleges over de 'literatuur en phi
lologie der andere levende talen in dio
Kalen zelf mogen gegeven worden, wordt
laangenomen zonder hoofdelijke stemming
Artikel 3. voorschrijvend, dat er in an
dere faculteiten een aanvullend onderwijs
zal gegeven worden mot de bedoeling om
den studenten de Fransche wetenschap
pelijke terminologie bij te brengen en dat
'dit onderwijs 60 uren bedragen zal, is
verworpen met 85 tegen 82 stemmen en 12
Onthoudingen.
Artikel 4. zeggend, dat de studenten Om
aan de wettelijke examen-eischen te vol-
'doen en de doktersbul te vewerven in het
Franscb moeten zijn geëxamineerd over
de onderwezen stof óf in een der takken
voorgeschreven in.het program der facul
teit óf in een der aanvullende colleges en
We helft der punten in deze vakken moe
ten hebben behaald, is aangenomen met
69 tegen 82 stemmen èn zes onthoudingen
'Proteststakingen vatf
studenten.
De studenten te Gent, Brussel, Leuven
On Luik hebben besloten als protest te
gen het Kamervotum inzake de vervlaam-
sching van de hoogeschool te Gent, twee
Wagen te staken. Reeds hebben enkele ma-
feifeetaties plaats gehad.
Ouitschland.
De noodtoestand der stad Berlijn.
r In een onderhoud met den rijkskanse
lier heeft de opperburgemeester van Ber
lijn den noodtoestand van de stad Ber
lijn uiteengezet. De opperburgemeester
ftvees er op, dat de stad voor de kinderen
fter armen, voor de rentetrekkenden en
de zieken niet meer voldociEie kan
presteeren, en dat de nood nog grooter
moet worden, indien het rijk do stad niet
•te hulp komt.
Do rijkskanselier kon den 'opperburge
meester natuurlijk niet een onmiddellijk
bindende verklaring geven. Hij erkende
evenwel den moeilijken toestand, waarin
zich Berlijn bevindt en beloofde een spoe
dige beraadslaging over de door de regee
ring to nemen maatregelen.
In aansluiting op deze besprekingen had
do opperburgemeester de leiders der
raadsfracties bij zich verzocht, met wie
hij den financieelen toestand van Berlijn
grondig besprak. Hij deelde mede, dat het
deficit dit najaar, dat 7,2 milliard be
draagt, in elk geval moet worden gedekt.
4.6 milliard kunnen gehaald worden uit
de opnieuw voorgestelde verhoogingen der 1
-, waterleiding- en electriciteitsprijzen
De rest hoopt men door een verhoogd
aandeel in de inkomstenbelasting te krij
gen. i.. ;,:-j
Engeland.
Naar één reconstructie van het kabinet?
Het N. T. A. zendt aan het „Vad." een,
blijkbaar min of meer officieel© beschou
wing van den politieken toestand, waar
aan het volgende is ontleend:
Het overzicht legt eerst den nadruk óp
do rustige atmosfeer waarin de onlangs
gesloten zitting van het parlement onder
regeering van Bonar Law is verloopen
Vooral betreffende de buitenlandsche po
litiek, trad, ondanks de binnenlandsche
politieke geschillen, volkomen overeen
stemming tusschen de partijen aan den
dag, zoodat de eerste minister naar Pa
rijs kan gaan met een mandaat van al de
partijen.
Is er op het oogenblik geen partijstrijd,
de toestand zou in dit opzicht totaal ge
wijzigd worden indien de eenheid in het
conservatieve kamp werd hersteld, door
dat de afgescheiden conservatieve leiders,
Mr. Austen .Chamberlain en Sir L. Wir-
thington Evans van de rêgeering van Bo
nar Law deel gingen uitmaken.
„De opname", gaat de mededceling dan
letterlijk voort., „van de vroegere leiders
der conservatieven in de nieuwe regeering
is bijna een noodzakelijkheid geworden
voor Bonar Law. Men neemt aan, dat de
regeering er, wat haar financieelo specia
liteiten betreft zeer zwak voorstaat. De
volle verantwoordelijkheid voor de leiding
der besprekingen rust op de schouders
van Bonar Law, Baldwin, den Minister
van Financiën en Sir Douglas Hogg.^den
attorney-general, die in deze korte zitting
bewezen heeft, dat hij een grooto aan
winst is. Tot nogtoe is Bonar Law als
eerste-minister en leider van het Lager
huis tegelijk opgetreden, maar deze dub
bele taak zou spoedig te zwaar blijken in
een lange zitting. De Minister van Finan
ciën, vooral met de vraagstukken van de
intergeallieerde en de Amerikaansche
schulden, heeft het te volhandig met zijn
departementale bezigheden om dagelijks
de zittingen bij te wonen en de wettelijke
plichten van den Attorney laten hem geen
tijd over voor parlementair werk.
In deze omstandigheden verwacht men
stellig in politieke kringen dat er spoe
dig een reconstructie van het Kabinet zal
plaats hebben en men voorspelt, dat vóór
de volgende zitting Chamberlain en Wor-
thington Evans deel zullen uitmaken van
het Kabinet. Sir Robert Home heeft juist
een belangrijke betrekking in den handel
aanvaard en zal waarschijnlijk niet terug
keeren, maar Lord Rober Cecil zou ge
noeg sympathie voor de nieuwe regeering
koesteren om zijn medewerking te verlee-
iicn.
De verdwijning van de splitsing van het
conservatieve kamp zou echter waarschijn
lijk eene coalitie in het leven roepen van
allo niet-conservatieve partijen en den
partijstrijd, -dien men totnogtoe niet heeft
waargenomen, nieuw voedsel geven.
Als eerste factor komt in aanmerking de
hereeniging der twee liberale partijen.
Deze kwestie ontmoet nog verschillende
moeilijkheden, maar de beweging tot her
eeniging heeft in den jongsten tijd vorde
ringen gemaakt. Er bestaat echter een
neiging om de dingen op hun beloop te
laten en de hereeniging, indien zij tot
stand komt, geleidelijk en spontaan te
laten groeien. Er is geen persoonlijke kwes
tie tusschen Lloyd George en Asquith, die
den weg kan versperren, maar er bestaan
in de liberale partij verschillende mee
ningen over het vraagstuk en men zegt,
dat een liberale Peer verklaard heeft uit
de liberale partij te zullen treden, indien
er hereeniging komt ouder leiding van
I.loyd Georgo".
Italië
Massa-ontslag,
liet „Giornale di Roma" publiceert een
belangrijk interview met Torre, die op 1
Januari a.s. als vice-president van de
Italiaansche staatsspoorwegen in functie
zal treden. Torre verklaarde voornemens
to zijn veertig a vijftigduizend spoorweg
beambten al' te danken en bij voorkeur
oud-strijd»rs in .diepst te houden.
Holland vuurvaste
Schotels - Dekschalen
PudcBingschaSen
SPasgeiservÊszen
ASIes onder Garantie.
.1865
Palen
Een nieuwe President gekotzen.
Gister heeft de verkiezing van een nieu
wen staatspresident plaats gevonden ter
voorziening in de vacature, ontstaan door
den moord op president Narutowicz. Geko
zen werd de candidaat van de boerenpartij
Wojciechofski, die tot de linkerzijde be
hoort, met 298 tegen 224 stemmen op den
candidaat van de rechterzijde professor
Morafski. De stemmenverhouding ver
schilt dus slechts zeer weinig van die bij
de verkiezing van den voormoorden pre
sident.
Wojciechofski nam do benoeming aan
en de beëediging geschiedde gisteravond
uur.
Van het Vaticaan.
Do Paus en het Oosten.
Dehulpaande
Armee n s ehe Weezen.
Naar de „Msbd." meldt, zijn te Castel-
•andolfo van Constantinopel 400 Armeen-
scho weezen aangekomen. Op aanwijzing
van den H. Vader zijn zii in het Aposto
lisch paleis ondergebracht.
De weezen worden vergezeld door een
40-tal Arrneensche religieuzen, van wie
verscheidene uit Angora en Broessa zijn
gevlucht waar zij de verschrikkingen van
den oorlog hebben ondervonden.
Dt ontscheping der weezen had te' Na
pels plaats, waar een speciale trein ge
reed stond, om he>> nt~,s Castelgandolfo
over te brengen.
Talrijke prelaten waren van Rome ge
komen, om de weezen te ontvangen. Een
klein meisje las een adres voor, waarin
het erkentelijkheid jegen9 den H. Vader
uitdrukte.
Een communiqué van den H. Stoel zegt,
dat de H. Vader levendig de dienstvaar
digheid der Italiaansche regeering, om
het transport te vergemakkelijken en de
hulp der ambtenaren gedurende de reis
heeft geapprecieerd.
De Pauselijke Kerstrede.
Zaterdag zal Z. H. de Paus zijn Kerst
rede tot het H. College houden.
Buitenlandsche Berichten.
Een rijko gift voor Nansen.
Gisteren heeft Nansen in de hal van de
universiteit te Christiania zijn Nobelrede
gehouden. Eerst echter deed de rector der
universiteit, Fredrik Stang de mededeeling
dat dè Noorweegsche uitgever Chr. Erich-
sen uit Kopenhagen het Nobelcomité heeft
medegedeeld, dat hij uit bewondering voor
Nansen's werk een even groot bedrag als
de Nobelprijs, 122.482 Deensche kronen,
voor dr. Nansen ter beschikking stelde.
Nansen was met deze gift bijzonder inge
nomen, die mot het bedrag van den Nobel
prijs voor zijn steunactie zal worden ge
bruikt.
Koude en sneeuwstormen in Engeland.
In de temperatuur is een plotselinge ver
andering ingetreden. Er staat een harde,
Icoude wind en er wordt zelfs guur weer
verwacht.
Uit centraal-Engeland worden telegram
men ontvangen meldende, dat er een zware
sneeuwval heeft plaats gehad, vooral in de
districten Derbyshire, Noord-Wales, het
z.g. zwarte land, d.i. de streek tusschen
Birmingham en Wolverhampton, de Weste
lijke binnenlanden, Manchester en Bir
mingham. In Derbyshire is niet minder
d&n vier inches sneeuw gevallen.
Ook uit het Kanaal komen zeer ongun
stige berichten. Verschillende schepen zijn
in de havens van Dover en Folkestone ge
vlucht voor een orkaan, die in den namid
dag in het Kanaal lieerschte.
gezellenorganisaties, die het contract aan
vaarden, het concept zal worden afgeslo
ten. De organisaties, die de overeenkomst
niet aanvaarden, zullen daarvan de conse
quenties moeten dragen. Aan het hoofdbe
stuur werd opdracht gegeven, maatregelen
te nemen welke het noodig acht om de ar
beidsvoorwaarden van het concept-contract
lot verwezenlijking te brengen.
Uit de Schoenindustrie.
Om Regeeringsmaatregelen
wordt verzocht.
De Ned. R-K, Bond van Schoenfabri
kanten heeft in zijn dezer diagen te Til
burg gehouden spoedeisehende buitenge
wone vengiaiderinig een motie aangenomen,
waarin bij de regeering en de volksver
tegenwoordiging aangedrongen wordt op
het nemen van allerspoedigst in werking
tredende maatregelen, hierbij overwegende
diait de nood in de schoenindustrie zon
danige verhoudingen heeft aangenomen,
ait deze industrie in ons land op het point
staat aligeheel vernietigd te worden.
Uit het drukkersbedrijf.
De werkgevers aanvaarden
het collectief contract.
Gisteren is de algemeene vergadering van
de Federatie der werkgeversorganisaties
in het boekdrukkersbedrijf voortgezet met
de behandeling van het concept-colleotieve
arbeidsovereenkomst.
Verschillende aanwezigen oefenden cri
tiek op de voorstellen.
Alle moties en, voorstellen werden ten
slotte ingetrokken en het conceptcontract
werd met 1138 tegen 33 stemmen aangeno
men. .Tevens werd .vastgesteld, dat met de
Stalen-GeneraaS.
TWEEDE KAMER.
Vergadering van gisteren.
WIJZIGING L. O.-WET.
Voortgegaan wordib met do behondo
ling van het wetsontwerp tot wijziging der
L O.-weti
De heer Gerhard (S.-D.) betoogt, dat
dó autoriteiten de bevoegdheid moeten be
houden om schoolhouw te weigeren op
grond van overbodigheid, ook ai voldoet
de aanvrage geheel en al a-an de eischen
van art. 75. Dat- dims .yslechts" geweigerd
mag worden, wanneer niet aan alle eischen
wondt voldaan, wenscht hij te schrappen.
De Minis ter van Onderwijs, de heer D e
Visser, acht deze wijziging zeer ingrij
pend Thans kan de aanviv ge alleen war
den afgewezen op formeel» grónden. De
heer Gerhard wil daaraan ook andere
•gronden van wensohelijkheod enz. toevoe
gen. Dat acht spr. in strijd met de pacifi
catie en hij wijst dit amendement dus
krachtig af.
Heit aanendemenlb Gerhard wordt ver
worpen met 53 togen 16 stemmen.
De heer Rutgers (A.-R.) verdedigt een
amendement om te heipalen dat de dn ar
tikel 91 der L. O.-Wet vermelde voorwaar
den bij de benoeming van een bizonderen
onderwijzer niet limitatief zullen zijn. Het
zal mogelijk zijn andere dan d<e diaarin ge
noemde voorwaarden te stellen.
De hee-r Gerhard (S.-D.) vreest zeer
ernstig achteruitgang van de arbeidsvoor-
waaiden van den bizonderen onderwijzer.
De heer Van Wijnbergen (R.K.)
zegt dat het niet de bedoeling is geweest
dit artikel limitatief te stellen. Hij ziet
geen enkel gevaar in uitbreiding van voot-
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
De Werkgevers in het Drukkersbedrijf
aanvaarden het Collectief-Contract.
De Schoenindustrie dringt aan op re*
geering sm aatrogolon.
De Turken aanvaarden vrijwel do voor
stellen der Geallieerden betreffende de
zeeëngten.
Mogelijkheid tot reconstructie van het
Er.gclscho Kali inet
De noodtoestand der stad Berlijn.
Massa-ontslag bij do Italiaansche spoor
wegen te wachten?
De nieuwe Poolsche president.
De Minister zegt dab het volkomen
rationeel is van den heer Rutgers om van
zijn standpunt dat amendement in te die
nen. Het is echter een moeilijke kwestie en
hij ziet er ook gevaar in voor excessen.
Aan den anderen loont komen in de prak
tijk moeilijkheden voer wanneer dit artikel
limitatief is. Hij laat dus de beslissing aan
de Kamer.
Dit amendement wordt aangenomen met
40 tegen 29 stemmen, rechts tegen links.
Bij art. XXXVI verdedigt dte heer B n 1-
t e n (R.-K.) een amendement om mogelijk
te maken, dat de raad eener gemeente
waar geen openbare school of geen met
een bestaande bizondere school overeen
komstige openbare school bestaat, toch
lean medewerken aan de verbetering van
het lager onderwijs, ook ten opzichte van
boventallige onderwijskrachten, doo-r aan
spraak op vergoeding uit de gemeentekas
te verstrekken.
De heer Gerhard (S.D.) verdedigt
een amendement om het aantal bovental
lige onderwijskrachten te verbinden en af
hankelijk te maken van het aantal leer
lingen. De praktijk heeft dit .gewenscht ge
maakt.
De Minister zegt, dat liet amend o-
ment-Gerhard' aansluit bij de praktijk en
dat het dus voor hem geen bezwaar is, en
hij neemt het over.
Het amendement-Bulten ia apr. niet ge
heel' duidelijk en hij verzoekt den voorstel
ler nadere inlichtingen.
De heer Bulten (R.-K) licht met
©enige voorbeelden zijn bedbeling toe. De
raad is alleen verplicht he-t bijzonder on
derwijs overtollige onderwijzers te geven,
als heb openbaar ze al heeft. Spr. wil mi
de mogelijkheid openen toot het bijzonder
onderwijs, ook al is er geen openbare
school.
De Minister ontraadt nu dit amen
dement.
Het amendement-Bulten wondt verwor
pen met 38 tegen 35 stemmen.
De heer Gerhard (S. D.) verdedigt
een amendement tot regeling van geschil
len in zake huurprijzen van scholen.
De heer Rutgers (A.-R.) betoogt, dat
het stelsel van vergoeding van huren voor
school lokalen moet verdwijnen. Wat op dit
punt bestaat moet een overgangsbepaling
zijn, dio alleen geldt voor bestaande toe
standen en dan, evenals artikel 205, van 1
Januari 1922 af. Indien zij blijvend zou gel
den. zou daarin een nieuw stelsel van ver
goeding voor schoolLokaliteat liggen, ter
keuze van de schoolbesturen. Dan zou ech
ter tevens hetgeen in bet voorstel derr
Regeering geheel achterwege blijft dit
stelsel moeten voorzien zijn van waarbor
gen tegen onredelijke opdrijving van kos
ten. De waarborgen van de artikelen 77 en
81 zijn op de vergoeding van huur niet toe
passelijk. Wanneer de zaak sis overgangs
bepaling wordlt goregekl, zou alleen een
waarborg tegen onrodelirV br^^drijving
noodig zijn.
Mei. W esterm;»A -A 1" een
amendement toe, waarvan de strekking is
te bepalen, dat alleen dan toelage voor
vakonderwijzers wordt «ego••■en. als de be
treffende vakben inderdaad d<*or vak
onderwijzers wonden onderwezen.
De heer Vliegen (S Dverdedigt een
sub -urne nd ome n(t op het amendemexvt-
Westorman om de vergoeding te geven
.naai-gelang van -het «antid ly^uren
De Minister veelt in beginsel *el
voor het amendement Wes teaman, met
vermelding dat het. bedrag per lesuur
wordt betaald, Daardoor wordlt heit sub
amendement overbodig. Tegen het amen
dement-Ru tgers heeft. spr. geen bezwaar.
Hij neemt dat over.
De heer Gerhard (S. D.) trekt zijn
amendement in ten gunste van dat van den
heer Rutgers.
De heer T i la n u s (C.-H.) stelt een
motie voor waarin subsidie woidt gewraagdl
voor cursussen van moderne talen verbon
den aan de bizondere scholen.
De heer Dresselhuys (V.-Bstelt
voor die motie later te behandelen.
Conform besloten.
De heer Gerhard (S.-D.) stelt voor
een .amendement om het ambulantisme ook
op de bizondere schelen af te schaffen.
De Minister laat de beslissing aan
de Kamer, die hij verzocht het amende
ment niet aan te nemen.
Het amendement wordt verworpen met
59 tegen 22 stemmen..
De heer Dresselhuijs (V.-B.) stelt
voor, zoowel openbare als bijzondere scho
len, welke op 1 Januari 1920 bestonden en
een leerplan bezitten, ingericht overeen
komstig de wet van 1878, nog tien in plaats
van vijf jaar gelegenheid te geven een
vreemde taal te blijven onderwijzen.
De heer Oud (V.-D.) gaat niet mee met
dit amendement, hoewel hij voor heb
Franseh is en voor het amendement-Wes
terman heeft gestemd. Nu besloten is het
Franseh te schrappen, moet men er niet
op reageeren. Spr. is in ieder geval voor
een blijvende beslissing.
Nadat do heeren Albarda (S.-D.) etf
de Minister dit amendement hebben
bestreden, trekt de heer Dresselhuijs
(V.-B.) het weer in.
De heer Snoeck Henkemans (C.-
H.) licht zijn amendement toe om eert
grooter aantal leerlingen op de oude mulo-
scholen toe te laten en deze te beschou
wen als ulo-scholen.
De Minister neemt dit over.
De heer Van der Molen (A.-R.) stelt
namens de Commissie van Rapporteurs
voor om den datum van 1 Januari 1923 té
verschuiven tot 1 Januari 1925 voor dé
verplichting om een bepaald aantal onder
wijzers met hoofdacte aan de bijzondeTSi
scholen te verbinden.
De Minister noemt dit amendement!
Mej. Groeneweg (S.-D.) verdedigt
een amendement om gehuwde vrouwen in'
het bezit te laten van wachtgeld, indien
zij al gehuwd waren voor zij op wachtgeld
kwamen.
De Minister bestrijdt dit als een on«
billijke regeling.
Het amendement wordt aangenomen
met 48 tegen 35 stemmen.
Do Minister heeft aan dit artikel ee*
nieuwe paragrofif toegevoegd, luidende:
Tot 1 Januari 1928 zullen bij de mede
werking tot de stichting eener nieuwe
school onder de leerlingen, waarop de
verklaring, bedoeld in het eerste lid vatf
artikel 73 onder a, betrekking heeft, niet
worden medegerekend leerlingen, die dé
1 door hen bezochte gelijksoortige bijzon-