MAANDAG 14 NOVEMBER 1921 No. 8372 BUITENLAND. 13e Jaargang. e Ccid^elieSoii/EXMit „ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruiibetaling Voor Leiden 19 cent per week, i 2.50 per kwartaal. Bij onze Agenten 20 cent per week, 1 2.f.0 per kwartaal. Franco per post 12 95 per kwartaal. «-1 Geïllustreerd Zondagsblad is roor de Abonnd's verkrijgbaar r! n betalin» van 60 ct. per kwartaal, bij vooruitbetaling. Af- KderEjke nummers 6 ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 10 ct. Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen. I Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN. TELEFOON INTERC. 935 POSTBUS No. II. DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: op Zaterdag 05 cent per regel Overige dagen 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeeliogen wordt het dubbe'.e van het tarief berekend. KLEINE ABYERTENTIÊN, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en vèrlvur koop en verkoop f 0.75 's Zaterdag, overige dagen f0.50 jitnummer bestaat uit twee bladen Ons te geleerd. heer Maas, voorzitter van het Ver end van de Nederlands oh e Fabrikanten- «rceniging, merkt op, dat hij volgens liet (ommiuiiquó van de algemeen© vergadering jszer vereeniging gezegd zou hebben: „De Hiaister verliest geheel en al uit het oog economisch evenwicht tusschen de Bassen van werkgevers en werknemer», u op die fout zal het Verbond den Mi eter wijzen." Liderdaad heeft hij al- jis verklaart de heer Maas er zich Mig midi g voor behoed te spreken van. de roodzakelijkhcid van een economisch even wicht tusschen werkgevers en werkne- •s1 maar er op gewezen, dal bij hun uciaal beleid velen in den lande, en on der hen Minister Aalberse als primus ia- ar pares, geen oog en geen gevoel heb ben voor de versiering van het evenwicht lusscheu geestelijke en stoffelijke belan- fo, m.a.w. tusschen ethiek en economie. Aldus rectificeert de voorzitter van het Verbond van de Ned. Fabrik. Ver. het terslag van zijn rede. Maar nu begrijpen wij er heelemaal t i e t s va n Dat den Minister van Arbeid wordt ver velen de klasse van werknemers eenzijdig Ie bevoordeelen het verwijt is niet ieaw. Doch dat „velen in de-n lande e-n onder en Minister Aalberse als primus inter lares" (dat laatste beteekent: op de ee,rsta te,ts) te weinig oog en gevoel zouden lebben voor de geestelijke belangen van na volk, voor de „ethiek'' dit verwijt is toch-waarlijk nieuw. En hoe wij ook die- blijkbaar „zorgvul- ig" gekozen woorden van den heer Maas •tan en her-lezen 't blijft ons te ge leerd. Maar wij kunnen ons er mee troosten, dit er blijkbaar meer zijn, met zoo gering fcerattmgs vermogen. Want wat er ook al na de openingsrede des voorzitters op de jJ. gehouden verga dering is besproken en behandeld over e» verwaarloozing van de geestelijke be langen, van de „ethiek" speciaal door den Minister van Arbeid heeft niemand 't .ge- had. Den leden zal waarschijnlijk, deze pwichte opmerking van den voorzitter boren het begrip zijn gegaan. Ons is 't ook te geleerd. Is 't er een voorteeken van. dat men te# regeering en minister Aalberse in 't ''ijzonder wil gaan bestrijden op andere te materialistische overwegingen (hoe Zangrijk deze, als ze gegrond zijn, ook Bónen wezen)? Moet er misschien een iedere koers worden ingeslagen, om ook k niet direct-belanghebbenden tegen het -sociaal beleid" in verzet te brengen? Maar dan is toch het middel om dat doel te bereiken niet heel erg „zorgvul dig' gekozen. V Godsdienst en politiek. In een beschouwing over Mgr: dr. No- fes maakt „Het Vaderland" blad van den Vrijheidsbond een merkwaardige, opmerking. Het schrijft n.l. Wij staan natuurlijk wat geloof be treft lijnrecht tegenover hem, en dus gedeeltelijk in de politiek. "'ij hebben dat woordje „dus" vet doen drukken. schrijver, do heer Hoodhuyzen po litiek hoofdredacteur van „Het Vader land" erkent dus, dat tegenstand in het ïoloof ook no o d z a k e 1 ij k (gedeelte- W tegenstand in de politiek vormt; dat dus godsdienst en politiek allernauwst met tlfear samenhangen. ,;Hct Vaderland'' spreekt wel van een gcdeelt el ij k e n tegenstand in de po litiek maar da.n toch een zeer voorna- 818 to zeer essentieel©, wat reeds blijkt M hot feit, dat deze voortvloeit uit M|j tegenstand wat het Geloof betreft. jAls de Vrijheidsbond bij de a-s. verkie- Mgcn stemmen zal trachten te winnen te propa ge oren, dat de .politiek los 'taai van don godsdienst, of zoo iets der- "Mjks, dan za.l bovenstaande uitspraak Söfcden dienst kunnen doen. HET VOORNAAMSTE NIEUWS. De ontwapeningsconferentie t© Was hington begonnen. Red© van Harding en «"wen. Qe Amerikaansche ontwapenings- horstellen. Ba hongersnood in Rusland. 1)8 lersehe kwestie. Ontwapenings-conferentie. de ofemng. Rede van Harding: ^aferdagmorgen beefc Harding, presi- rJi der Verccuitfiie btaten, do ontwape ningsconferentie to Washington geopend met een rede, waarin hij den aurd der bijeenkomst schetste - als een resultaat van het ontwaakte geweten der beschaving van de 20ste eeuw. „Deze conferentie", zoo zeide hij, „is geen bijeenkomst van overwinnaars, geen volken raad, welke zal trachten den men- scbelijken aard te vervormen. Zij is veel eer oen bespreking tusschen vertegen woordigers uit alle deelen der wereld om de boter© eigenschappon der menschheid in toepassing te brengen, teneinde de ge breken in de internationale betrekkingen tot een minimum te beperken. De confe rentie moet worden beschouwd als een uitgesproken verlangen der oorlogsmoede wereld, worstelend voor het herstel van betere betrekkingen onderling. Harding schetste dan de vernietigende gevolgen van den oorlog, door de mensch heid niet te rechtvaardigen, door God niet te vergeven". ..Allen", ging hij voort, „verlangen naar vrijheid en recht. Het e?n kan niet bestaan zonder het ander. Beidmoeten onbestre den bezit zijn van de volken. Overdenkend do matelooze oorlogskos ten en den voorfdurenden last der bewa peningen, verlangen al'e verstandige vol ken naar een wezenlijk? beperking dor be wapening en naar recht inplaats van oorlog Honderden millioenen, die in vrede beta len, in den oorlog sterven, wonschen de uitgaven voor verwoesting veranderd tc zien in middelen voor opbouw. Amerika", ging de president verder, „ver welkomt do gedegeleorden onbaatzuchtig. Amerika koestert geen vrees, verdenkt geen vijand, overweegt geen plannen voor verovering, maar is tevreden met wat liet heeft. Het zoekt niets van anderen. Amerika wenscht alleen, dat meer fijne, dat meer edele te doen, wat geen enkele natie alleen afkan. Amerika wenscht met do andere rond do tafel van intern at ionaio overeenstemming tc ziften. Amerika wil dc gedelegeerden met openhartigheid ont moeten. het noodigt hen uit en biedt zijn samenwerking aan. De wereld heeft het besef noodig, dat geen genezing mogelijk is zonder opoffering. En hiermede", vervolgde Harding, „be doel ik niet hot afstaan van rechten, min dere vrijheid of beperkte aspiraties. De trots behoeft niet te worden vernederd, do nationaliteit niet. te woidcn opgeofferd, maar ik wensch veel m°er die. eenheid van geest, welke minder voorbereiding tot den oorlog kost en meer van den gelukkigen vrede doet genieten. Indien niet reeds meer edelo gevoelens ons noopten, tof deze actie, dan zouden de harde* koude feiten en de welsprekend heid van den economisehen toestand ons dwingen om onze bewapeningen te ver minderen". Harding besloot: „Tk verwelkom u niet alleen vol goeden wil en met een verheven doel voor oogen, maar bok met een groot vertrouwen en veel hoop op een overeen stemming. welko vooral den nadruk legt op de waarborggen voor den vrede, op overeenkomsten, welke minder lasten en een betere orde beoogen en dc wereld tol rust zullen brongen". Meerdere aanwezigen voeren het woord. Na de rede van Harding hield Hughes een toespraak, waarin hij sprak'over de absolute noodzakelijkheid, om de bewape ningen te beperken. Torn hij uitgespro ken was, daverde do vergaderzaal van het lang aangebonden applaus. Nadat Balfour had voorgesteld, Hughes tot vqorzit'ter der ontwapeningsconferen tie te benoemen, waarbij hij groot© huklo bracht aan dezen Amerikaanschenstaats secretaris, trad Hugh es nogmaals naar vo ren, om namens Amerika een voorstel te doen nopens de vermindering van de strijd machten ter zee. De indruk, welken Hughes hierdoor op de vertegenwoordigers der vreemde lan den maakte was, naar do „Tel" meldt, over Woldigend. Dc geheele vergadering, doch in het bijzonder de aanwezige Congresle den schreeuwden letterlijk hun instem ming uit! Het voorstel van Hughes is zóó vèrrij kend en het zal zulk© enorme gevolgen hebben voor de toekomst der wereld, dat niemand kan voorspellen wat liet resul taat er van zal zijn. Na een langdurig applaus vroegen de aanwezige Congresleden om een rede van Briand. De Fransche gedelegeerde moest een buitengewoon enthousiaste begroeting in ontvangst nemen en onmiddellijk daar na hield hij een der schitterendste rede voeringen, welke hij ooit heeft uit ge-spro ken. Rode v a n Minister Van Karaebeek.' Jhr. v. Karn eb eek, Nedcriandsch gedele geerde ter Conferentie, hield de volgende rone, ontleend aan de ..Tel.": Mag ik op mijn beurt hel genoegen heb ben, de regeering van de Vereenigde Sla ton in naam van de Nerlerlandacbe regee- nng, waarvan ik deel uitmaak, dank te zeggen voor de uitooodiging, welke ook tot ons gericht is, om deel te nemen aan de besprekingen der conferentie ten aan zien van de vraagstukken -der Stille Zuid zee. Nederland slcll die eer op prijs; het be grijpt de beperking, welke de uitnoocli- ging inhoudt. Nederland ri niet langer een militaire factor in de politieke wereld en verbeeldt zich evenmin bet Le zijn. Of schoon liet devies op het wapen van het Huis van Oranje: „Je Mainliendrai" ook van toepassing is op net Nedcriandsch ko loniale rijk, is Hollands politiek gericht op \rcde en internationale samenwerking, en het zal dan ook alles steunen, wat in die richting kan worden" gedaan. Hel hart van het Nederlandse he volk is vervuld met hoop en vertrouwen bij de gedachte aan de pogingen,' welke hier ge daan worden. Wat betreft de vraagstuk ken van de Stille Zuifbee Nederland bezit daar lerritorialo rechten over een uitge breid gebied met een bevolking van meer dan 50 niillioen zielen en dat, sedert meer dan 3 eeuwen. Dit is voldoende om aan tc tonnen, met welke groofe belangstelling wij de beraad slagingen van de conferentie zullen vol gen. Indien onze langdurige koloniale on dervinding van nut kan zijn. om middelen aan de hand le doen of andere geschikte voorstellen le doen. om den afloop van deze conferentie te bevordenen, zullen wij ze gaarne te uwer beschikking stellen. Ik hoop, mijnheer de voorzatter, dat de uitslag der conferentie zal strekken ten voordoek', van de wereld. Laat mij u de verzekering gevo.il, dat het initiatief van Amerika door het Ncderlandeche volk met. vreugde wordt begroet. Hot Amerikaansche ontwapeningsvoorstel. De punten van het Amerikaansche voor stel tot ontwapening der strijdkrachten te land en ter zee, houden om, in: le. Groot-Briitannië, Japan en Amerika' zullen tot, ovoreensterfimmg Tl;misn door een speciale conventie betreffende het be ginsel van de beperking der zeevaartbewa pening, daarbij rekening houdend met do eischcn van hun respectieve nationale vei ligheid; 2e. de bijzondere situatie van Engeland als eilandonmogendheid zal worden er- Aend volgens de formule, die Wilson aan vaard heeft in 1919, waarbij dan overwo gen wordt, dat Groot-Beiüannië zijn marï- tiemo macht moe1 bewaren; 3e. om hun territoriale en politieke be langen en ook wegens de lengte van de kust aan den Allantischen en den Stillen Oceaan, bovendien gezien de noodzakelijk heid om de Monroe doctrine te verdedi gen, hebben de Vereenigde Staten er alle reden voor hun marine even sterk te hand naven als die van de sterkste maritieme macht, dat wil dus zeggen als Engeland; 4e. bij bijzondere conventie zullen Groot Britlannië, Japan en de Vereenigde Staten zich accoord verklaren, om geen enkelen nieuwbouw tc ondernemen gedurende een bepaalde periode. Gedurende dien tijd zal geen enkel schip op stapel worden gezet, uitgezonderd om de schepen van ouder type te vervangen en dan nog overeenkom stig de regelen, die gesteld zullen worden voor het afvoeren van schepen uit de sterkte; 5e. de zes slagkruisers, die op het oogen blik voor Amerika in aanbouw zijn, zullen worden afgemaakt en zullen worden be schouwd als heli oorend e tot de huidige Amerikaansche marine, die juist van sche pen van die categorie verstoken is en die de sleutels zijn voor elke moderne zee- vaartmogendheid. Japan en Engeland be zitten reeds schepen van die categorie; 6e. Japan en de Vereenigde Staten ver binden zich hun gebieden op de kust van* den Stillen Oceaan niet te versterken; 7e. om de marincuitgaven zonder nieuw uitstel te beperken, zullen alle uit de vaart genomen schepen onmiddellijk worden af gevoerd van do scheepvaartcontrole; 8e. waarborgen zullen genomen wor den, opdat geen enkele mogendheid han delsschepen zal kunnen bewapenen en langs dien weg marin©bewapening moge lijk maken. Do conferentie is verdaagd tot morgen. Duiischland. De staking te Berlijn afgewend. De tusschen de stedelijke tarlefcom- mossic e.a het „Lohnkartell" der stedelijke arbeiders van Berlijn begonnen onderhan delingen omtrent de beëindiging der sta king in het gasbedrijf hebben tot een overeenstemming geleid. Er werd overeengekomen, dat de Magis traat van Berlijn in plaats van den vroe ge ren duurtetoeslr.g van 1000 Mark, die door do stedelijk© arbeiders werd ver langd, een grooter bedrag als voorschot zal uitbetalen. Do bedrijfsraad heeft daar op den arbeiders geadviseerd het werk on middellijk te hervatten. Het gevaar voor het overslaan der staking naar de ander© stedelijke bedrijven kan thans eveneens als geweken worden beschouwd. Engeland, De lersehe kwestie. net antwoord van Ulster onaannemel ij k? De Brit-sclie regeering heeft Zaterdag, naar de „Tel." meldt, een informeel bij eenkomt gehouden tor bespreking van het antwoord van Ulster op he-t voorstel der Engelscho regeering. Besloten werd, Maan dag in een officieelc kabinetszitting het antwoord der Engelsehe regeering op tc stollen. D© Ulster-minister zijn allen uit Lon den vertrokken, doch op één na blijven zij in Engeland, om bij eerste waarschu wing naar Londen te komen ter voortzet ting der conferentie.. De ..Evening Standaard" verneemt uit goedo bron, dat do anlwoord-voorstellen van Ulster door de Britsche regeering als onaannemelijk worden beschouwd. De ministers van het Ulster-kabinet heb ben verklaard, dat zij niets liever wen- schen dan hun voorstellen te publiceeren, maar dit niet kunnen doen, aangezien dc Engelsehe voorstellen geheim moeten wor den gehouden. Heftige tooneelen in de Mountjo y-g ©vangenis. Veertien dagen geleden ontvluchten vier vrouwelijke gevangenen uit de Mounl- joygevangenis te Dublin. Zaterdag hadden in die gevangenis wederom wilde tooneelen plaats, toen 1 burgerlijke é,n zeven politie ke gevangenen, na een lievig gevecht met hun bewakers, die zij overweldigden, er in slaagden, l© ontvluchten. Er werd ge vuurd, maar er werd niemand gewond. De ontvluchten waren verkleed als le den van do hulp-politic. De bewakers, die onraad vermoedden, trachtten de gevan genen tegen te houden, maar dezen vielen hen met revolvers aan en maakten zich uit de voeten. Rusland. De Hongersnood. De "Russische volkscommissaris, Wino- koerof, schrijft in <1© „Kraanaja Gazet-la", dat het de Russische regeering onmogelijk is, zonder buitenl an da che hulp de honger- oatastrof© te bestrijden. Als de landen van Europa hier niet ingrijpen, zijn volgens hem, tien millioea menschen wegens ge brek aan voedsel gedoemd te sterven. Polen. 5 Pilsoedki's aftreden. Uit Warschau wordt gemeld, dat Pil- soedski heeft verklaard, af te treden als hoofd van den Poolschen staat. Het mi nisterie weigert echter zijn ontslag te aan vaarden. BINNENLAND. HET VOORNAAMSTE NIEUWS. Vijf-en-twintig-jarige Kamerlidmaat schap van Mgr. Dr. Nolens. Loonsverlaging in de mijnen. Dc Hollanders behalen te Parijs een schitterende 5—0 overwinning op de Fran- schen. (Sport.) De vier daders van den bomaanslag to 'S-Gravenhage bekennen. (Gemengd). Groote brand te Zwolle. (Gemengd.) MGR. Dr. W. H. NOLENS. Gisteren was het 25 jaar geleden, dat Mgr. dr. Nolens zijn intrede" deed in de Tweede Kamer als opvolger van. wijlen mr Hoffman-s, afgevaardigde voor VenJo. In 1S80 onderbrak Mgr. Nolens zijne studiën voor het priesterschap, om zich aan de Universiteit to Utrecht toe to leg gen op do rechtsgeleerdheid en do staats wetenschappen. Vier jaren tijds waren Mgr. voor deze studiën voldoende; ech ter moesten nog enkele jaren voor zijn promotie verloopen. In dien tusschentïjd voltopide hij zijn theologische studiën aan het Groot Seminarie te Boermond en mocht in 1867 do H. Priesterwijding ont vangen. Terstond daarop volgde zijn be noeming tot lecraar in de. staathuishoud kunde en aanverwante Takken aan het Klein Seminarie en do bijzondere H. B. S. te Rolduc, welk ambt Mgr. Nolens nog ja renlang met zijn Kamerlidmaatschap bleef vereenigen. De promotie cum laude, die iu 1590 volgde, geschiedde op een proefschrift over „De leer van den H. Thomas van Aquino over het recht." Den 13dcn Mei 1909 zag Mgr. Nolens zich door den Am ster dams chon Gemeen re- raad benoemd tot buitengewoon hooglee raar in de Arbeidswetgeving. Terwijl hier te lande dit parlementair jubileum wordt herdacht, is dc onvermoei bare Mgr. Nolens te. Genëve op de derde internationale AiIjcidsco-nfercnlie. Mgr. Nolens is een persoonlijkheid van ongewbﻩ bctcekenis, die bij geestver want en Teenstander hoogachting en „De beteekenis van Nolcr.s in or,a staatsleven voor de. katholieke partij is thans nog niet te schrijven, en zou, ware ze het wel, het bestek van een dagblad verre le boven gaan. Maar dit kan zeker wel gezegd worden, dat hij het zich tot levenstaak beeft gesteld den inhoud van de Encycliek Kerum Novarum tot liet politiek program te -maken van de Roomsch-Katholieke Staatspartij. En" dat ieder verbond, dat hem op den duur zou dwingen met die Encycliek gcer.e rekening te houden, voor hem onaannemelijk zal zijn: maar als bedachtzaam staatsman loopt hij niet te hard, en decreteert hij niet dat uit do oplossing van de schooi- quaestie andere parlijformatie moet ko men, maar neemt hij ook in deze afwach tende houding aan. Dat hij op het. beslis sende oogenblik zal doen wat hij het beiie acht voor de Katholieken, is natuurlijk, want Nolens is, al is hij absoluut geen fanaticus, katholiek in merg e.n been. juist zooals hij ia hart cn nieren Nederlander i9 Wij staan natuurlijk, wat geloof betreft, lijnrecht tegenover hem, en dus gedeelte lijk iu de politiek. Maar met de grondstel lingen nu 25 jaar geleden door hem over de sociale wetgeving geponeerd, gaan wij van harte mee. En wij eeren in hem den boogls bekwo men en als mensch zoo sym pathieken landgenoot, wiens naam ook buiten ouzo landpalen met eerbied wordt genoemd en die daar de Nederlandsch© belangen zoo goed heeft gediend en den Noderlandscheu naam hooggehouden. Mogen dan aan dat 25-jarig Kamer lidmaatschap nog vej© jaren worden toe gevoegd, waarin hij steeds zal kunnen voortgaan met zijn volk diensten te be wijzen. En zal men zeggen: die diensten komen in de eerste plaats zijn geestver wanten ten goede, dan wordt zulks niet door ons ontkend. Maar laten wij dan niet vergeten, dat als ieder onzer in eigen kring woekert met do talenten hem ge geven dit gansch het volk ten goedo komt; als do roos zic'izclve siert, siert zij ook de gaarde. Den jubilaris onze Leste wènsohen." „Een minder jjeKV.-ige circulaire." Under dezen titel d0 j i rT in haar Zondagochtendnummer op de van wege het Propaganda-Bureau der R.-iC. vakorganisatie verspreide circulaire waarover ook wij in ons blad reeds Dins dag een enkel woord hebben gewijd, naar aanleiding van een ingezonden stuk. Over den inhoud zegt het blad niets. De toon moge, aldus het blad, psycho logisch ve r k 1 a a r b a a r zijn, hij is niet te verdedigen. Dit oordeel over den toon komt pre cies overeen met hot onze wij hebben echter bovendien ook onze meeninig ge zegd over den inhoud. De Maasbode citeert verder, wat Da Voorhoede over deze circulairs schrijft (zie het Persoverzicht van D 9 Leidsche Courant van jl. Vrij dag) en verklaart daarbij„Zóó straf dur ven wij het niet zeggen," Naar de „Msb.'' uit goede bron ter 00ra kwam zou de circulaire niet zijn verspreid! in de bisdommen Breda en 's Bosch. Geen nieuwe tuchtschool. Tegenspraak. Van bevoegde zijde vernomen wij, dat '8 bericht van V. D., als zon de Regeering voornemens zijn tu&3chen Katwijk en N 0 0 r d w ij k een tuchtschool op te rich ten, uit de lucht gegrepen is. Uit het mijnbedrijf. Loonsverlaging. Do „Tel." meldt uit Heerlen dat bij des directies van de Staats- en Domanialemij non in Limburg het voornemen beslaat om do inkomsten der mijnwerkers met 1 Ja nuari wederom met ten minste 10 pet. Ut verminderen, zulks in verband met d'e slechte resultaten, die het Limburgsche mijnbedrijf in de laagste maan don heeft opgeleverd. Bevordering ter provinciale griffie. Ged. Staten van Zuid-Ho Wand hebben met ingang van 1 Januari 1922 bevorderd tot: administrateur: den referendaris mr. G. F. Evclein; referendaris; den hoofd commies K. B. A. Buytendorp; hoofd commies: de commiezen mrs. J. -H. Carp, en L. A. Ries; adjunct-commies: dc kler ken II. A. Romeyn, L. P. van Hameien, J. Gantvoort en mcj. H. A. Sauer. liet conflict in do metaalindustrie. Men schrijft ons onder meer het vol gende: De mcening schijnt zich hier en daar te hebben post gevat dat. de uitkeeringeii aan de ongeorganiseerde stakers, betrok ken bij het conflict in de Metaalindustrie; zouden worden bekostigd door den Alge- meen en Nederland se hou Metaalbewerkers- hond. wij stollen er prijs op hea die boven staande meening zijn toegedaan, er op to wijzen, dat dit geheel onjuist is. ïïct totaal bedrag dat wekelijks aan de niw.organiseerde slakTs wordt uitbe taald, komt procent>grv, ijze voor reke ning van de vijf mctaalhewerkersbonden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1921 | | pagina 1