Je LeidsÉ Coirast"
Tweede Blad.
Woensdag 4 Januari 1921
BINNENLAND.
DE KERK EN DE WERKTIJD.
De „Nieuwe Tilb. Crt." schreef dezer da
gen
Op 27 December valt het feest van Sint
üan, patroon van den Bosch, aan wien is
toegewijd de heerlijke katihedtfaal, .bewijs
Ivan kunstbeizieling des volks, vóór de Her
vorming de verkilling had gebracht.
Toen de sterk nog niet gedwongen was
He feestdagen in te krimpen was iSt. Jan,
tails patroonsfeest- der stad, een geboden
feestdag. Zooals hot met ieder plaatselijk
patroonsfeest in iedere gemeente van
Brabant toen was. Ook dat is afgeschaft.
Een week-met-oen-gaatje minder voor den
arbeider, die er niets op vooruit is gegaan
(dat- ze afgeschaft zijn, en een week met 'n
(werkdag meer voor de patroonsdie .er
Beker wèl op vooruit zijn gegaan?
Wie het maar gelooven wil.
Intusschon, die 27e December kon oor-
Baak zijn, dat, als Kerstmis op Maandag
wiel, den Bosch vier heele, heerlijke kerke
lijke rustdagen had achtereen:
't Is niet om aan te denken, wat dat
bet-eekende voor alle zwoegers in het le
ven. De zakenlui mopperden dan wel een6,
want veel mensehen doen juist als of er
(niets ergers is dan geen geld verdienen,
(maar het ging toch, en wij hebben nog
(nooit een Bosschenaar of Brabander hoo-
ren zeggen, dat het leven thans, nu de
feestdagen zij ingekormpen, zooveel rijker
en aangenamer is en zelfs niet, dat zij nu
Eooveel meer geld verdienen.
Maar de nienschen mogen nu werken
en Sint Jan is de geheel© Shit Jan niet
imeer in de oude Bisschopsstad. Een triomf*
id er moderne cultuur
Hoe wij er nu tee komen over deze
Bingen te sproken 1
Het buitenlands ch overzicht in „Het
Yolk" geschreven, als wij het wel hebben,
ifloor dén zeer anti-katholieken van der
Goes^ heeft een kerstmis-beschouwing,
iwaarin de geboorte van Christus als Gods
&oon 'n legende wordt genoemd, omdat
Éociali-sme met. godsdienst zich immer niet
inlaat! en waarin o,a. het volgende voor
ons doel van belang is
.De kerkelijke feestdagen waren oudtijds
instellingen, waarmee in een tijd toen de
arbeidskracht nog geen koopwaar was
maar het eigen gebruik van vrije werkers,
ide geestelijkheid de zucht naar genat 'en
verstrooiing dienstbaar wist- 'te maken aan
13e belangen van de Kerk. Bij het verval
van haar macht en den voortgang van het
ikapitalisme, zijn haast alle arbeidsvrije
Hagen door de nieuwe meesters van de
wereld weggenomen, en het tegenwoordige
geslacht kan getuigen hoeveel moeito het
heeft gekost den wekelijkschen rustdag
weer bruikbaar te maken voor het arbei
dende volk Het was in onze dagen noodig
geworden niet alleen de christelijke feest
dagen te redden de wekelijksche en de
jaarlijksehe, maar ook bij de arbeiders de
behoefte te wekken aan menschwaardig
genot,
-,Wii hebben niet alleen den Zondags-
larbeid aanzienlijk beperkt, en de Zondags
rust bevorderd door er den halven Zater-
■Hag aan toe te voegenwij hebben ook de
Zondagsheiliging hersteld door den vrijge-
SWaakben tijd mede in dienst te stellen van
He verbreiding van een evangelie schooner
Han welk er nooit .een aan de menschheid
5s gepredikt."
De hoogmoedige profanatie aan het slot
blijve naar de bedoeling voor den schrijver
ejjn rekening, en over dc /bekrompen opvat
ting die den Kerkhater teekent dat
He kerkelijke feestdagen een middel waren
.om genot en verstrooiing dienstbaar te ma
ken aan de belangen der Kerk, zullen we
thans niet gaan polemiseeren. Ook laten
iwij rusten het naar zich toerekenen van de
bevordering der Zondagsrust en Zondags
heiliging.
Waar wij op wilden wijzen dat is dit.
Toen de katholieke Kerk haar „macht" nog
Sliet gebroken zag in de wereld en het
kapitalisme, het onchristelijk gebruik van
geld en goed, aiog niet zoo ingekankerd was
fel de maatschappij, toen was „de arbeids
kracht nog geen koopwaar maar het. eigen
gebruik van vrije werkers", en toen was er
feen overvloed van arbeidsvrije dagen."
De „nieuwe meesters" hebben dien over
moed bestreden en het werkende volk ou-
Her het juk dat weinig verschilt van dat
Öer slavernij (Leo XIII) teruggejaagd.
Maar blijkt, daaruit dan niet hoe de in
vloed der Kerk een heilzame is voor geheel
dc maatschappij, niet alleen geestelijk,
ma,ar ook voor het stoffelijke
Arbeidsvrije dagen de middeleeuwen
.hadden er 80 (52 Zondagen en 30 heilige n-
dagen)gedeeltelijk vrije dagen (wat
men thans met een nieuwen naam Vrijen
Zaterdagmiddag noemt) 70 a, 80 (52 Zater
dagen en de Vigiliedagen der meeste andere
heiligendagen.)
Zoo was het in de middeleeuwen, toen
de Kerk invloed genoeg had.
En tooh ging liet leven goeden toch
was er volkswelvaart zooveel als er nooit
meer ergens is bereikt. Overigens was men
verstandiger dan thans, en was de werktijd
op de werkdagen 'leniger, al naar gelang
het. werk en den tijd. Als 't slap was werk
te men kort, als 't druk was langer's win
ters 7 of 8 uur zomers tot 14 toezwaar
werk (in de mijnen, 6 uur) korter dan licht
werk enz.
Het, was het gezond verstand dat triom
feerde over alle obstakels, maar dat ge
zond verstand was dam ook gewend het
oog te richten op den hemel.
Hoe- meer de mensch naa-r de aarde kijkt
hoe hai'der hij zwoegen moet.
EEN „SCHREEUW VAN WOEDE".
'De T ij d schrijft
lm een hoofdartikel durft „Het Volk"
waarlijk „een schreeuw van woede" te
doen liooren, omdat eon Hongaarsch
•Staa tsgereohtshof negen volks commissaris
sen, onder wie ook oen paar socialistische,
die met Bela. Kun en de communisten ge-
nieene zaak maakten in het roode schrik
bewind, dat moordde en brandschatte, tot
den dood of 'levenslange gevangenisstraf
verooirdee'lde. De „Schreeuw van woede" is
echter niet gehoord, toen deze heoren het
gezegde schrikbewind van moorden, dieve
rijen op groote schaal en andere misdaden
gingen patroneeren. Ook niet, toen partij
genoot- Fimmen door middel van een
schandelijken boycot wouwen en kinderen
trachtte uit. te hongeren.
De schreeuw van wioede 'is gericht, té
gende Neder,landeche Regeening. Men
lioore eens den onzin, die de „woede" weet
uit te kramen„Oj3 onze re gearing valt
een d-éel van den oritzeftemden smaad, die
deze gruwel op zijn bedrijvers legt. De
bloedige band, die zij d/rrukte, besmeurt ook
haar met bloed," enz. enz. Em er wordt dan
verlangd, dat de NederLamdscihe Regee
ring in deze binnenlandsoho aangelegen
heid vaar Hongarije zal ingrijpen.
De beldohelijko krachtpatser in „Het
Volk" as weer bezig. Maar hij, die zoo ijwe-
heeft meegewerkt aan de rampen,
vfereo het bolsjewisme 'heeft gebracht over
de Homgaarsche jiatie, is wel op de laatste
plaats aangewezen, om met. „een schreeuw
van woed^" en wat rhetorica de Neder-
landsohe Regeering als besmeurd met
bloed voo,r to stellen en haar te dwingen,
zich met de binnenlands che zaken van een
andere mogendheid te bemoeien. Zij heeft
dat indertijd aan den heer Fimsnen overge
laten, en tot dezen kan „Het Volk" zich
wenden voor een nieuwen boycot, om de
kameraden van Bela Ivun te beschermen.
DE WAARDE VAM HET REFERENDUM.
Het V <>1 k schrijft:
..In verschilende moderne vakbonden is het
referendum afgeschaft, omdat gebleken is,
dal de praotische w?.ar.de ervan niet in over
eenstemming is met de kosten en moeite, aan
„democratisch" middel besteed. Bij de
syndicalisten wordt het referendum nog in
ollea omvang gehandhaafd. Het is zoowat
hot eenigste,- wat aan, hot daar zoo in eero
slaand „zelf-doen" van deze arbeiders is over
gebleven. Hoe het echter werkt, en op welken
prijs het referendum in dio kringen gesteld
wordt, kan' blijken uit wat in „Het Bouwvak",
het orgaan van die FedeVatie van Bouwvakar
beiders, van deze week wordt meegedeeld
omtrent de referendums temming over de
jongste congiresbesluiten. Van de 12,857 uit
gereikte refercndumsbiljetten zijn er "slechts
1816 ingeleverd bij het Federatiebestuur."
De Tijd teekent hierbij aan:
Deze opmerking van „Het Volk" is onge
twijfeld zeer juist: de practische waarde van
het referendum is aiiet iu overeenstemming
met de daaraan verbonden kosten. Wanneer
dit zoo is in de vakorganisaties, waar de
leden geraadpleegd worden over vakbelangen,
lus betreffende zaken waarover zij bevoogd
zijn te oordeolen, moot dit dan niet a fortiori
golden voor polititske vraagstukken, waarvoor
de belangstelling toch veel geringer is? En
waarom vragen de hoeren Schaper c.s. het
referendum dan voor de wetgevende zaken'?
SOCIALISTISCHE MANIEREN.
Die manieren zijninternationaal.
Daarom drukken wie hier over, een paar
onbescheiden v-raagskens", dooa* de Brussel-
solie „Standaard" als volgt gelanceerd
,-De Hanie van een sociali&tdscken Minis
ter van Z. M. 'den Koning der Belgen heeft
onlangs*een uitstapje gedaan naar Parijs,
met de regee-ringsautomobicl van haren
echtgenoot,.
Wij weten niet of zij met een officie el e
zonding was belast, maar het schijnt dat
Movrcniw de Minister een heelen hoop her
stellingen" aan den automobiel heeft laten
uitvoeren en dat de rekening, ten bedrage
van fr. 27.000, door het Ministerie werd be
taald.
Een schoon voorbeeld van bezuiniging,
hè Weob echter dat dit voorbeeld gegeven
ds door een dame, die voor enkele maanden
in de zaal van de Koloniale Unie een mee
ting bijwoonde door het midden oecono-
misch C-omiteit belegd, waarop zij de sta
king der verbruikers aanpredikte en be
toogde, dat bij haar thuis steeds „marga
rine en bevroren vleesoh" wordt gegeten.
In alle -geval, wanneer zij per automobiel
rijdt,* is de staking van het verbruik opge
heven.
Zou Dh, Vandervelde ons niet kunnen
zeggen of heb waar is, hetgeen .wellicht
kwade tongen thans vertellen, als zou zijne,
onlangs gedane reis naar de socialistische
republiek van Georgië op kosten /van de
Rogcering zijn geschied?
De verblijfkosten, vastgesteld op fr. 45
per dag, werden naderhand gebracht op
fr. 65 per dag.
Indien Dh. Vandervelde een studiereis
heeft- ondernomen naar die ideale socialis
tische republiek va-n Georgië, ten einde het -
mogelijk te maken de Belgische republiek
op denzelfden leest te sohoeien dan zijn
die uitgaven gewettigd, niet waar?
Maar wij zouden het gaarne weten."
Leger en Vloot.
Indeeling van dienstplichtigen.
Ten aanzien van de opkomst onder de
wapenen van dienstplichtigen van vorige
lichtingen, die uitstel of verlenging van
uitstel van eerste oefen,ing hebben tot het
tijdvak waarin moeten worden ingelijfd de
dienstplichtigen der lichting 1921, toege
wezen aan: -
a. de regimenten infanterie, (hieronder
begrepen het regiment grenadiers en
jagers.) en bestemd voor het eerst in te
lijven gedeelte
b. het korps pontonniers en bestemd
voor het eerst in te lijven gede-elte;
c. het Tegiment genietroepen en be
stemd voor het eerst in te lijven gedeelte.
d. de compagnie wielrijders moet, Tiaar
wij vernemen, dit uitstel of deze verlenging
van uitstel geacht worden te zijn verlengd
tot 21 Februari 1921.
De hiervoren bedoelde dienstplichtigen
die behowen, hetzij tot 't 10de of het 21ste
regiment infanterie, komen bij het ver
strijken van het verleend uitstel onder de
wagenen bij het 7de regiment infanterie tè
Amsterdam.
Dè hiervoren bedoelde dienstplichtigen,
behoórendc tot het regiment jagers, 2de,
3de, 9de, 11de, 12de, 15de, 16de, 18de en
19de reg. inf. komen bij het verstrijken
van het verleende^ uitstel niet bij hun
hxervurrar- guTIueiIEref ,l„..
wapenen, doch respectievelijk bij het regi
ment grenadiers, het 13de, 14e, 20e, 22e, le,
4e, 5e, 7e en 8e regiment infanterie (der
halve in de garnizoenen: 's-Gfavenhage,
Maastricht, Middelburg. Harderwijk, Ede,
Assen, Leiden, Amersfoort, Amsterdam en
Arnhem.
Dienstplichtigen, die oorspronkelijk na
verleende vrijstelling iri het tijdvak van
1620 Jaoiuari in werkelijken dienst had
den moeten komen, doch nu tegen 21 Fe
bruari zijn opgeroepen en behooren respec
tievelijk tot liet regiment jagers, het 10de,
21ste, 2de, 3de, 9de, llde, 12de, 15de, 16de,
18de en 19de regiment infanterie, komen
eveneens onder de wapenen bij de regi
menten, hiervoren aangewezen voor de
dienstplichtigen, wier uitstel van eerste
oefening is verstreken.
Deze maatregel is genomen in verband
met .de omstandigheid, dab de inlijving van
de dienstplichtigen dei- lichting 1921 niet
zal geschieden bij (hWt regiment jagers,
het 2de, 3de, 9de, 10de, llde, 12de, 15de,
16de, lSde, 19de on 21ste regiment infante
rie, als voormaatregel voor de invoering
der nieuwe organisatie.
Kostwinnersvergoeding.
De Minister van Oorlog heeft een circu
laire inzake kostwinnersvergoeding ton
aanzien van categorieën vrijwilligers, aan
de burgemeesters gericht en daarin herin
nerd dat bij Kon. besluit van 1 December
1920 met ingang van dien datum is be
paald
le. Ook na 30 November 1920 kan over
den verderen duur der buitengewone om
standigheden aan de verwanten van vrij
willig dienende militairen behoorende tot
een der categorieën die volgens de tot
dien datum gei lende bepalingen voor kost
winnersvergoeding in aanmerking kon
den komen, zoodanige vergoeding worden
toegekend.
2e. Na 30 November 1920 kan- bedoelde
vergoeding tot aan den datum waarop de
heerschende buitengewone omstandighe
den een einde nemen, mede worden geno
ten door verwanten van personen, die nè.
verblijf in werkelijken dienst als dienst
plichtige bij de militie, de landweer of
den landstorm hun verblijf onder de wa
penen als vrijwilEger bij den landstorm
voortzetten.
De Minister verzoekt nu de burgemees
ters bij openbare kennisgeving in hunne ge
meenten .bekend te maken ten aanzien van
welke oategorieën militairen thans inge
volge genoemd besluit van 1 Dec. j.l. kost
winnersvergoeding kan wordén toegekend,
en daarbij te vermelden dat de vergoeding
door den minister wordt toegekend en ten
hoogste 3 per dag werkelijken dienst be
draagt.
Vergoedingen, welke ten aanzien van mi
litairen door de burgemeesters werden
toegekend en nog van kracht waren op 30
Nov. 1920 worden geacht voor het na dien
datum voortgezet verblijf in werkelijken
dienst van die militairen als vrijwilliger
van een der hiervóór bedoelde categorieën
te zijn toegekend door den Minister en
wel tot de bedragen, waarop de burge
meesters de vergoedingen stelden en aam
de personen of de gezinnen, aan wie de
vergoeding door de /burgemeesters werd
verleend, behoudens mogelijke door of
vanwege den Minister in een en a/nder na
der te brengen wijzigingen. Voor bedoelde
bestendiging behoeven belanghebbenden
geen aanvraag in te dienen.
Om vergoeding te kunnen bekomen we
gens verblijf onder de wapenen van een
militair, ter zake van wiens werkelijken
dienst op 30 Nov. 1920 nog geen'vergoeding
werd genoten, zal echter wel een daartoe
strekkende aanvraag moeten worden inge
diend. De aanvraag moet worden gericht
aan den Minister van Oorlog en aan dezen
worden toegezonden hetzij rechtstreeks,
hetzij door tusschenkomst van den burge
meester der woonplaats van belanghebben
den, zoo deze binnen het Rijk woont.
Gratificatie voor trouwen dienst.
Bij K.B. is bepaald
Telkens nadat een rijkswerkman 25, 35 of
45 jaar als zoodanig trouw in 's Rijks
dienst werkzaam geweest is, wordt hem een
gratificatie toegekend van onderscheiden
lijk 25, 50 of 100. Op de werklieden,
die bij 't in werking treden van dit be
sluit in dienst zijn en voor wie een gunsti
ger regeling voor beloonin.g van langduri-
gen trouwen dienst geldt, blijft deze rege
ling van_ toepassing. Aan hem, die zich
door eenige daad bijzonder verdienstelijk
heeft gemaakt tegenover de inrichting of
den tak van dienst, waarbij hij werkzaam
is, wordt hiervoor een gratificatie toege
kend, waarvoor de machtiging van den
Minister van Oorlog noodig is.
Pensioenen weduwen en weezen van
Militairen der Landmacht.
Aan de Militaire Weduwcnwetten-com-
sioenregeling voor"de w eon weir
van militairen in overeenstemming te bren
gen met die der burgerlijke ambtenaren.
Sociale Berichten.
Uit de textielindustrie.
Het bestuur van den Bond van Textiel
ondernemingen in en buiten Twente ant
woordde op het verzoek van de gecombi
neerde besturen der Textielarbeidersorga
nisaties om een conferentie ter bespreking
der ricbtloonen, dat de verkorting van den
arbeidstijd geen verlaging van de richtloo-
nen ten gevolge heeft gehad en dat de
besturen indertijd de royale voorstellen
van den bond botweg hebben afgeslagen en
den bond daardoor hebben genoodzaakt de
nieuwe richtloonen in te voeren, zonder
dat vooraf met de besturen overeenstem
ming verkregen is.
Het bestuur van den bond deelt verder
mede, dat het niet op zijn weg ligt over
loonquaesties met de besturen van gedach
ten te wisselen, zoolang deze niet schrifte
lijk verklaard hebben, dat zij in beginsel
accoorcT gaan met de ingevoerde richtloo
nen.
Georganiseerd overleg aan oorlog.
De Centrale Ncd. Ambtenaarsbond meldt:
Naar aanleiding van een bespreking op
27 December jl. met het hoofd der 1ste
afdeeling van bet Departement van Oorlog
ontvingen wij bericht, dat dë Minister voor
nemens is om een aanvang te maken mei
het treffen van voorloopige voorzieningen
omtrent het georganiseerd overleg, in af
wacht ing van "de totstandkoming van de
wet op den rechtstoestand.
Daartoe zal, bij wijae van procjf, voor al
lo instellingen (uitgenomen de" topograplii-
sche inrichting), regsortoerende onder het
Departement van Oorlog, een commissie in
het leven worden geroepen, bestaande
eenerzijds uit ambtenaren en werklieden
(aan te wijzen door de vakcontralen), an
derzijds uit vertegenwoordigers van het
D. v. O., terwijl de regeling zich verder
zal aansluiten bij die, welke reeds voor de
bijzondere commissies, onder meer bij het
Departement van Justitie, is ingevoerd.
Dienst- en rusttijden Loeomotief-
personeel.
Maandag had le Utrecht een vergadering
plaats van locomoliefpcrsoneeï, vcreenigd
in den Ned. R.-K. Bond van Spoor- en
Tramwegpersoneel „St, Raphael", naar
aanleiding van de onlheffingsaanvrage van
de Directie der Ned. Spoorwegen op de
artt. 87 en 91 van liet algemeen Rgl. voor
den Dienst op de Spoorwegen. Ilct resul
taat del? besprekingen werd neergelegd in
oen, met algemeene stemmen aangenomen
motie, waarin er ernstige teleurstelling
over wordt uitgesproken, dat de Directie
der Ned. Spoorwegen over deze, voor het
locomoliefpersoneel ingrijpende aangele
genheid geen voorafgaand overleg met do
vakvereenigingen heeft gepleegd. Ver
klaard wordt, dat de vergadering er niet
ten volle van overtuigd is, «Jat de alge
meene ontheffing van het bij art. 87b A.
R. D. toegestane maximum aantal dienst
uren noodig is om tot een regelmat.igen
dienst te komen.
Niettegenstaande deze feiten verklaart
zij zich bereid mede te werken om een re
gelmatig en veilig verkeer over de spoor
wegen tot stand te brengen, en dat zij zich
bij de verlangde ontheffing sub le en 3e
zal neerleggen in de verwachting:
lo. dat een zoo zuinig mogelijk gebruik
van de ontheffing zal worden gemaakt en
de overnachtingen buiten de standplaats
zooveel mogelijk zullen vervallen;
2o. dat er ernstig naar gestreefd worde,
dat de door de ontheffingen toegestane
maxima niet zullen worden overschreden;
3o. dat de overuren zullen worden be
taald met 125% van het loon;
4o. de ontheffingen uiterlijk zullen duren
tot 1 Juli 1921;
5o. met het personeel overleg zal worden
gepleegd om lot een goeden personeel- en
locomotiefdienst te komen.
Tenslotte wordt evenwel verklaard, dat
de vergadering niet "accoord gaat met de
ontheffing sub 2e, omdat zij de gevolgen
niet wenscht te aanvaarden, welke kunnen
voortvloeien uit een zoodanige beperking
van de nachtrust, en wordt aan dc Direc
tie verzocht, om zoo spoedig mogelijk een
onderhoud te willen toestaan aan een daar
toe door de vergadering benoemde depu
tatie.
ONDERWIJS
Aan onze 4 universiteiten
aantal studenten in 19191920, 5G39. Daar
van zijn 603 kat.holiëk of ruim 10'4 pOfc.
Het aantal studeeren.de dames, vormt ruim
23 pCt. van de studenten. Hiervan is ruim
3Y> pCfc. katholiek.
(Roomsch Studentenblad.)
SPORT.
AUTOMOBILISME.
Het rijbewijs-examen.
Zooals men weel, heeft de Tweede Kamer
zicli uitgesproken, voor de invoering van 'n
vaardigheidsdiploma voor motorrijtuigen en
te-,en het houden van examens te dier zake.
In een uitvoerige circulaire betoogt nu de
Nederl. Bond van particuliere chauffeurs dat
'4 afnemen van examens wel gewenscht en
wel uilvoerbaar is.
Alle bestuurders aau een examen te onder
werpen, acht de Bond wel mogelijk, doch niet
noodzakelijk. Aan «len minister is voorge
steld, om alleen hen aan een examen te on
derwerpen, die na 1 Januari 1917 een rijbe
wijs hebben aangevraagd, omdat wordt aan
genomen, dat zij die reeds 3 jaren een auto
besturen, daarvan voldoende op de hoogte
kunnen zijn. De Bond veronderstelt, dat er
na b.g. datum 4000 auto-bestuurders zijn bij
gekomen, die zich aan een examen zullen on
derwerpen.
Tevens heeft de Bond aan den minister
voorgesteld', in de verschillende hoofdplaatsen
een examem-commissic to benoemt», b.v. van
10 pefsonen, bestaande uit een technicus, een
politic-ambtenaar (verkeerspolitie) en een «lok-
Een uitstapje naar en door
Oostelijk Zwitserland.
Dit Einsiedeln bracht ons bet bergspoor dal-
tyaarts langs de wijnbergen van het Züricher-
naar Pfaffikon. Men waant bijna een
'is door Hellas te maken, zoo Grieksch klin-
;eri hier vele namen van stadjes .als: Dietdkon,
beikon, Ebikon, TJefikon etc. Zacht deint de
Heuvelachtige oever, die dicht met villa's en
florpjes Jiezaaid is, aan de andere zijde van
fact zilverblauwe meer. Rakelings voert ons de
trein langs zijne oevers.
Rijker aan natuurschoon, wilder en grotes
ker is de omgeving van de Walensee, een im
mense rotsspleet «iet water gevuld. Dikwijls
Zonder oeverstrook rijzen de geweldige stoen-
teassa's loodrecht uit hot beweginglooze water
&P: zoo'dat do donkere borg-mgewanden ons
Ftëermalen moeten inzwëlgen ,en weer uitbra
ken. wie zou vermoeden, dat deze effen,
jkrtde waterspiegel opgezweept kan worden
r°r dc Föhnstormen als de golven van den
jeeaan, waai* oen orkaan hoogtij viert? Ook
aardscheur bezit, evenals hot Zürïchèr-
jjeer, eenen langgerekten vorm en sterkt zich
1$ over een lengte van 15 K.M. Ze behoort
tot de reuzen-filters voor het bergwater,
later onder den naam van Aare de Rijn-
vgdtog voedt.
liin ®aï®a3J8 ^°udon we4 even «km jongen
Groeten dooa* do spleten van dien zeld-
zamen palissan'der-bouw eener houten spoor
brug. Uit de verte wenkte ons op een voor
uitspringenden rots het alot van *Sargans, een-
mJa 1 de zetel der oude burchtvoogden, die
beurtelings door de drie aangrenzende kan
tons werden gekozen, 't Is een lompe berg-
stecnfböuw, gesierd mét de kleurige vlakken
der wapens van bovenvermelde kantóns.
In Landquart moesten we onzen trein ver
laten om over te stappen in de keurige coupé's
van de Rhatische spoor, een bea-glvaan mot
smal spoor, die zonder hulp va-n tandraderen
toch in 2Yt uur ongeveer een 1000 meter stijgt.
Jammer, dat hot reeds zoo ver in den
avond was om veel van die wonderbare na
tuur niet wilde schiluchten, bruisende water
vallen, hangende bosclipartijen en setile gra
nietrotsen te kunnen genieten. Men deed nog
zijn uiterste best iefcs van de bekoorlijke Prati-
gau in zich op te nemen, doch ten slotte kon
den onze oogen nog slechts met moeite door
het avondduister boren. Aan de stoomen'de en
Wjgon.de machine werden we nog alleen ge
waar, hoo boog wij stegen. In Klostersplatz
(1193 meter) kon ons trekdier verademen. Bij
het vrij lange oponthoud hadden ook wij de
gelegenheid con onze longen vol te pompen
met reine, -gezonde berglucht, die het hart tot
hooger werkzaamheid prikkelt en het bloed
sneller doet stroomen.
Na de rustpauze pufte en steunde vervol
gens ooi ze machine varder opwaarts. De holle
gloed der schijnwerpers, die de Jkkmuou langs
den weg verlichtte en de vonkenregen der
hoestende locomotief was alles, wat rij nog
in het diepe donker waarnamen.
's Avonds om halftien hadden we het eind
station Davos-Dorf (1560 meter) bereikt. Een
collega haalde ons af van den trein en moe
dag stapte het gezelschap op naar-het St. Jo-
sephshaus met Dominicanessen als verpleeg
sters.
Het was een prachtige, koele sterrenavond,
die ons verwelkomde in het wereld-sanatorium
voor longziekten, het hoogdal van Davos. Een
tocht met de funiculairbaan den volgenden dag
opende ons een verrukkelijk vergezicht over de
beken'de ziekenstad: Davos-Platz en Dorf, het
gehoele dal vanaf het tusschen de imatten
glimmende meer tot de granietspitsen van het
Finzen'horn en de Piz Michel.
Welke rijen van grandiose hotels, sanatoria,
villa's, pensions etc. Hoe vele daarvan met
overdadige luxe ingericht voor den gefor tu
neerden teringlijder. Welk eene vergulde el
lende! Hoe waart bier immer verstolen de
dood rond, om in 't geheim (want niemand
weet het sterven van zijn. nevenbuur) een ar
men borstKjder te wurgen! Maar ook hoeveion
vinden hier hunne genezing! HoeveJen zouden
hier weer de noodige levenskracht vindon tot
den strijd met de verraderlijke ziekte, wan
neer de groote geldmagnaten zich -eens er
barmden over die talrijke slachtoffers van den
oorlog.
We bozoohten ook de plekken waarlange
het vorige jaar, Dinsdags vóór Kerstais, oen
groote sneeuwlawine van den Schiahorn naar
beneden is gestort.
Welke ontzettende verwoestingen zulk een
neertuimelende sneeuwmassa, vooral door de
groote luchtverplaatsing teweeg brengt, werden
i we gewaar uit de talrijke sporen der lawine,
die nog zichtbaar waren. Aan eene zijde des
bergs tusschen Platz en Dorf was een uitge
strekt boschlerrein glad afgeschoren, dikke
dennenstammen waren hier afgeknapt als
dorre takjes.
Hier en op andere plaatsen aan den voel
van den- Schiahorn waren groote prachtsana-
toria geheel inwendig verwoest door de inge
perste sneeuwmassa's, breede eleenpijlers om
geworpen als paaltjes, balustraden en tuin
hekken weggeveegd en meegesleept en daken
ingedrukt of afgeschoren.
Overal ontwaarde men, hoe reeds ijverig aan
het herstel der ©chade was gearbeid. Tragi
scher echter was deze lawineval door de zes
menschenlevens, die niet meer te redden wa
ren en het groot aantal verwondingen. Die
onschuldige sneeuw, welke zich zoo zacht
aanvoelt-en zoo zorgzaam voor de felle koude
moeder aaide met een beschuttende peLs toe
dekt, kan worden tot een geweldige, die slechts
vernielt, waar zij heen vaart.
Wel een paniek moert: bot gegeven hebben
op dien noodlottigen Dinsdagmiddag, toen de
fluitende stofsneeuw naar beneden suiste, mu
ren schokte, halken en schuttingen deed kra
ken en ineenstorten. Gelukkig nog. dat do
lawine niet 's nachts was afgekomen, terwijl
alle zieken en gasten binnenshuis waren en
niet op de lighallen of daarbuiten. De ramp,
en het verlies aan merischonlevens was dan
niet te overzien geweest.
Voor Davos en de verschillende verpleeg
inrichtingen heeft dit ^ongeval het crediet niet
Verhoogd. Vele zieken zijn teruggeschrikt gef-
worden naar dit hoogdal te komen;.de gelróï*-
fen sanatoria en hotels waren direct natuur
lijk geheel verlaten, maar ook de nabijgelegen^
zagen eene algemeene emigratie van huil
patiënten. Men kan licht begrijpen weflc em
deficit dit weer voor de ondernemers hete»-
kende, die bovendien toch al door de oorlog»*
jaren en den lagen stand der valuta, i*
de oorlogslanden groote verliozon te boekés
hadden.
Evenwel was men reeds op de helling va»
den Schiahorn aan de meeste bedreigde plelpr
ken er aan bezig groote muren to bouwen ori
de kraóh-t eener toekomstige lawine te brekea#
Dat ©neeuwstorting lange die hellingen ha&
plaats gehad, was in geen 100 jaren voorge
komen.
Den volgenden dag verlieten wij met scha
terend weder Davos om na een reisje p<*
spoor tot Selimelzboden enne wandeling dook
de Zürger-strasse te maken, eon der behoor
iijkslo tochten van onze reis,
^Vordl vervic&pbk
