12
BUITENLAND.
D@ Oorlog.
BINNENLAND.
Be JAARGANG
No.' 2186
BUREAU: STEENSCHUUR 15, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAS, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt, bij vooruitbetaling, met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
voor Leiden II cent per week, f 1.45 per kwartaal; bij onze agenten 12 cent per week, 1.60 per
kwartaaL Franco per post f 1.80 per kwartaaL
Het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD is tijdelijk alleen verkrijgbaar tegen betaling van 10 cenL
per kwartaal, bij vooruitbetaling.
Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 71/? cent
DINSDAG
DECEMBER
I9I6.
Dg ADVERTENTIEPRIJS bad raag! van 1-5 regels f QLZ5. elke regel raaer 15 cenj
Ingezonden madedeelingen van 1-5 regels 11.50, elke regel meer 30 cent, met grati3
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Grooie letters naar plaatsruimte.
Aanvragen om Dienstpersoneel van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Aanbiedingen van Dienstpersoneel, Huur- en Verhuur, Koop- en Verkoop (9e6B
Handels-Advertentiën) van 1-5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
V Art. I92.
Wij wezen er Zaterdag op, dat wij niet
al te opgetogen moeten zijn over de aanne
ming van art. 192 het onderwijsartikel.
Niet al te opgetogen! Want we zijn er
niet! Er blijkt duidelijk, datlinks geen
haast wil maken met de verwezenlijking
van het Grondwetsartikel in een afzonder
lijke wet. En dan en dat vengete men
toch vooral niet! hoe zal de wet er uit
zien, als ze van de linkerzijde moet komen?
Zeker, ze zal moeten overeenstemmen met
het Grondwetsartikel, maar er is een groot
verschil tusschen een, loyale opvatting van
den- geest van dit artikel en een spits
vondig ziften om toch zooveel mogelijk aan
de 1 e 11 e r te voldoen, met zoo ver moge
lijk voorbijgaan van de bedoeling.
En daarom: We kunnen niet te vroeg
beginnen met de aansporing tot waak
zaamheid tot activiteit, opdat in
1917 rechts de meerderheid in de Twee
de Kamer verkrijge. Dèn, maar dan alleen
wacht ons een loyale uitvoering van het
Grondwetsartikel. Zeker, ook onder de
mannen van links zijn er, die open oog
hebben voor de billijkheid der verlangens
van de rechten-zijde doch in aantal, of
althans in bruut o-ptreden, worden .ze al
heel gauw overtroffen door do palstaan
ders" voor de openbare school. De „pal
staanders", zooals er nu links inzake
het kiesrechtvraagstuk z'n zin heeft gekre
gen zich wel meer zullen openbaren,
dan toen men ter wille daarvan
rechts nog tot vriend had te houden!
Over art. 192 het onderwijsartikel
dus niet te opgetogen.
En wat artikel 89 het kiesrechtartikel
betreft we hebhen er al herhaaldelijk
onze meening over gezegd, doch .zullen die
morgen nog eens in 't kort samenvatten.
V Oai het voornaamste.
Oud-minister. Colijn ,,'n brave boeren
zoon" zóó werd hij in de linksche pers be
titeld toeii hij in een rechtsch ministerie
de portefeuille van oorlog had.
Maar nu wordt door diezelfde pers de
heer Colijn beschouwd als een der voor
naamste autoriteiten op militair gebied en
zijn beschouwingen „over de volkeren-
krijg" in „Stemmen des tijds" worden met
graagte overgenomen.
Als we ons dus met het gezag van den
hoer Colijn dekken, zijn we gepantserd met
een olifantshuid, veilig voor alle mogelijke
aanvallen, van welken kant dan ook; dan
mogen we dus wel een bewering uiten,
welke we anders misschien maar veiliger
voor ons zelf hadden kunnen houden.
En die meening is deze: De aandacht van
het legerbestuur is te weinig gespitst op
ds technische vaardigheid der troepen en
te veel op de numerieke sterkte
Deze meening heeft do heer Colijn wel
niet in evenveel woorden geuit, maar, wie
leest wat in ons blad Zaterdag uit een zij
ner artikelen is overgenomen, .zal toege
ven, dat dit wel de strekking van zijn ba-
toog is.
Niet maar steeds rneer mannen onder de
wapenen doch do gemobiliseerde troe
pen doeltreffend laten oefenen, dat.
is het voornaamste.
Doeltreffend niet zonder reden
iSpatieeren we dit woord!
Twee transportschepen in tien grond
geboord. - De Rijksdagzitting van heden.
- Het antwoord van Duitschland op het
protest van Amerika over de deportaties
uit België.
Van de oorlogsierreiiren.
Overzicht.
In Roemenië zijn de verslagen Roe-
meensch-Russische strijdkrachten nog niet
vernietigd. Zoo meldt het Duitsche leger
bericht, dat de vervolging der legers op
enkele plaatsen op tegenstand stuit, terwijl
het Oostenrijksche legerbericht te leizen
geeft, dat de vijandelijke tegenstand op
enkele plaatsen herleeft.
Uit deze feiten blijkt, da.t er nog weei'-
standsvrmogen in het Roemeensche leger
aanwezig is; meer niet. Het is moeilijk te
donken, dat er bij den tegenwoordigen
stand van de operaties nog gevolgen uit
kunnen voortvloeien, welke de positie der
Roemeniërs verbeteren kunnen. Te meer
riet daar blijkens de berichten uit Berlijn
en Weenen de operaties ondanks het slech
te weer voortgang hebben. Het Oostenrijk-
Schu legerbericht meldt dat de Oostenrijk-
Hongaarsche en Duitsche troepen ten N.O.
van Boekarest over de Jalomitza gekomen
Het dorp Receanu, dat nis aandui
ding dient van de plaats waar de overtocht
geforceerd werd, is op de beschikbare kaar
ten niet te vinden. Boekarest ligt in N.O.
richting op 30 35 K.M. afstand van de
J alomitza.
Het Russisch legerbericht zegt dat de ge
vechten op den weg Ploesti-Mizil voortdu-
ren, maar geeft overigens ook geen inlich
tingen over de mate van tegenstand, door
het terugtrekkende leger geboden, zoodat
dit de meening hierboven, geuit be
vestigt.
Ofschoon er aan het Karpathen-
front blijkens de berichten verwoed
gestreden wordt, is er geen verandering
van gewicht in de posities der tegenstan
ders ingetreden.
Van de overige oorlogsterreinen valt
niets bijzonders te vermelden.
0p Zee.
Twee transportschepen tot zinken
gebracht.
Officieel wondt uit Berlijn gameid: Tooi
Duitsche duikbooten zijn in het O. ge
deelte xan de Middellandsche Zee p 23
November en 3 December twee van «^ge-
veer 5900 a 6000 tonnen inhoud, met oor
log smateriaaJl befJaden transportschepen,
beide gewapend en door torpedcibootlja-
gers begeleid, tot zinken gebracht.
De duikboot- en rnijnoorlog.
De Noorache stoomschepen „Nodun"
en „Salk" (komen in Lloyds register nic-t
voor Red'.) zijn getorpedeerd); de be
manningen zijn gered.
Het Grieksche s.s. „Grigorieis Anche-
iatio©" (3G35 ton) is getorpedeerd.
Het Engelsche s.s. „Strabeiilvyn"
(komt in Ltoydis register niet voor Red.)
is op een mijn geloop en en gezonken. De
bemanning is gered'.
LLoyd/s "verneemt dat drie personen
van dte bemanning van heit Engeische s.s.
„Brihannian", dat, naar gemeld is, in den
grond, werd geboord', zijn ged<xxl.
België.
Burgemeester Devos.
Zekeren morgen verscheen, schrijft ,,Vrij
België", op de Gr. Markt tó Antwerpen een
afdeeling Duitsche soldaten en bezette al
de uitgangen van het stadhuis. Een offi
cier stapte het gebouw binnen en liet zich
bij den burgmeester aandienen.
De lijst dar werkloozen!
Burgemeester Devos weigerde, kordaat,
onverzettelijk:
Niets of niemand, eeide hij, kan mij
dwingen deze lijsten ter hand te stollen.
De officier drong aan, dreigde
Toen sprak de heer Devos;
Gij' zijt de Duitsche overheid. Het zij
zoo Maar ik vertegenwoordig hier de ge
meentelijke overheid <en geen macht ter
wereld kan mij bewegen, een daad te be
gaan, die ik als schandelijk beschouw. Gij
staat hier vo'or een man van twee-en-zeve.n-
tig jaar, en ik geloof niet, dat ik mij, in
mijn lange loopbaan aan eenig vergrijp
heb schuldig gemaakt. Ik verklaar u, dat
ik u de lijst der Antwerpsche werkloozen
niet zal afleveren. En doe nu met mij, wat
ge wilt!
De officier droop af, en ging verslag van
zijn wedervaren uitbrengen bij de Kom
man dantuur.
Duitschland.
Belangrijke verklaringen te wachten?
De „Korr. N o r d e n" meldt d.d.
11 dezer uit Berlijn. Van bevoegde
zijde vernemen wij, dat de rijks
dagzitting van morgen de merk
waardigste zal zijn sedert het uitbreken
van den oorlog. Zij is van wereldhistori
sche bete-ekenis. Alle afgevaardigden, ook
degenen die te velde rijn, zijn telegrafisch
uitgenoodigd. De rijkskanselier, die giste
ren uit hej groote hoofdkwartier is terug
gekeerd, ontvangt hedenmorgen de minis
ters van de afzonderlijke staten. Heden
avond zijn de gezanten en de ambassa
deurs van de neutrale staten bij den rijks
kanselier uitgenoodigd. Morgenochten zul
len de voorzitters der fracties door den
staatssecretaris Zimmermann worden ont
vangen. Te elf uur hebben de zittingen
plaats van de fracties. Om één uur verga
dering in plenum, waarbij behalve de be
handeling der agenda de rijkskanselier da
delijk zal spreken. De in de geheele pers
uitgesproken vermoedens zullen als on
juist worden bevonden, aangezien het ge
heim streng wordt bewaard. Het werk ge
schiedt te Berlijn, in volle overeenstem
ming met Weenen, Sofia en Konstantinopel.
Van daar uit worden gelijktijdig, wellicht
op andere wijze, dezelfde stappen onder
nomen als te Berlijn.
Het Duitsche antwoord op het
Amerikaan9ch protest tegen'het weg-
voeren der Balgen.
De „Nordd. .Algem. Ztg." meldt: De re
geering te Washington protesteerde te Ber
lijn vriendschappelijk maar plechtig togen
het wegvoeren van Belgische arbeiders
naar Duitschland, als in strijd met de
grondbeginselen van het internationaal ge
bruik en het Belgische „relief"-werk in
gevaar brengende.
In het daarop gistermiddag overhandig
de antwoord wordt, volgens de „Nordd."
gezegd, dat de Amerikaansche regeering
omtrent de reden en de uivoering van den
maatregel onvoldoende is ingelicht.
De werkloosheid nam tengevolge van de
Engelsche blokkade, in België in schrik
wekkende mate toe. Het grootste deel der
bedrijven was tot stilstand gedwongen.
Veel meer dan een half iftillioen fabrieks
arbeiders is ten laste-van de openbare on
dersteuning gekomen, met hun gezinnen
in afgeronde cijfers anderhalf millioen
uitmakende. Daardoor werd het economi
sche beheer in België ondraaglijk belast.
Ook de moreele toestand werd in gevaar
gebracht.
De noodzakelijkheid om in te grijpen en
hulp te verschaffen deden verstandige Bel
gen ook uitkometn.
De gouverneur-generaal dreigde daarom
op 15 Mei 1916 de personen, die openbare
ondersteuning genoten, met berooving van
hun vrijheid of dwangarbeid. In België
kon aan allen werkeloozen geen werk ver
schaft worderis daarom moest hen in
Duitschland werk worden aangewezen,
waar een groot aantal Belgische arbeiders
vrijwillig werkzaam is en zich in hoogcr
loonen en een grooter vrijheid van bewe
ging verheugen. Tegen de arbeiders, die
niet in Duitschland verkiezen te werken,
wordt dwang gebruikt.
De maatregel is- volkomen in overeen
stemming met het Volkenrecht. Volgens ar
tikel 43 van de Haagsche regeling van den
landoorlog moet de bezettende mogendheid
de openhare orde handhaven en mag des
noods de tekort schietende wetten des
lands door verordeningen aanvullen. Tot
het handhaven van de orde behoort zon
der twijfel dat rii, die tot v erken in ©taat
weldadigheid en door lediggang een plaag
voor het land uitmaken.
De maatregel werd zooveel doenlijk met
consideratie ten uitvoer gébracht. Aan
eventueele tekortkomingen zijn de Belgi
sche autoriteiten schuld, zij worden echter
zoo spoedig mogelijk weer goéd gemaakt.
De naar Duitschland gebrachte Belgische
werkloozen worden aan het werk, gezet in
landbouw- en industrie-bedrijven.
Natuurlijk zij» werkzaamheden in strijd
met het volkenrecht uitgesloten.
Indien zulks wordt gcwenscht, kan een
vertegenwoordiger van het Amerikaansche
gezantschan in Berlijn zich persoonlijk
doen inlichten omtrent de omstandigheden
waarin de menschen rich bevinden.
De Duitsche regeering betreurt dat. de
haar vijandelijke leugenachtige pe.rs deze
omstandigheden ten eenenrnale verkeerd
voorstelde.
Ten slotte wijst de Duitsche regeering
erop, dat troepen der geallieerden Duit-
schers, vooral vrouwen, grijsaards en kin
deren uit Duitschland en zijn koloniën
wegvoeren, zonder dat onzijdige staten bij
de betrokken regeeringen stappen deden,
gelijk thans tegenover Duitschland; terwijl
bedoelde handelingen toch zeer zeker in
strijd met alle menschelijkheid en met het
volkenrecht zijn.
Besparing.
Ter zitting van den Bondsraad! werd een
voorsten betreffende besparing van brand>
stof en licht aangenomen.
Engeland.
Lloyd George ongesteld.
Officieel wordt gemeld.. dat Llovd
George hevig verkouden is en niet uitgaat.
Asquith ziek.
Het volgende bulletin is uitgegeven:
Asquitih. die te Walmer vertoeft, is door
een hevige aanval van influenza ziek ge
worden. Hij liieDd zich daar wot eenigc
dagen op.
Italië.
Het vleeschverbruik in Italië.
Een besluit, is uitgevaardigd om let
vleeschveitbruik met ingang van 1 Jan
a.s. onder staatscontrole te stellen. Op
Donderdiag en Vrijdag van elke week '-al
alle verkoop van vleesth' verboden zijn De
verkoop van gevogelte zal tot drie dagen
per week worden beperkt
Griekenland.
Nieuwe nota aan Griekenland.
De nota der geallieerden aan Grieken
land heeft, naar „Reuter" verneemt, lichte
wijzigingen ondergaan en zal waarschijn
lijk heden of morgen worden aangeboden.
Het is mogelijk, dat zij zal worden ge
volgd door een tweede nota, welke meer
gedetailleerde eisohen bevat.
Het is waarschijnlijk, dat do geallieer
den volledige demobilisatie zullen vragen,
herstel van het toezicht der geallieerden
op poist), telegrafie en spoorwegen en vrij
lating der Venizelis/ten.
De verwarring in Griekenland.
Vernomen wordt, dat voógeus telegram
men, te Londen ontvangen, het Grieksche
oorlogsschip „Hydra", -onder controle der
geallieerden gestold, draadlooze telegram
men van koning Constantijn naar Berlijn
heeft onderschept.
Voorts wordt gemeld dat een revolutie
is uitgebroken op de Cyc'aden. De bewo
ners sluiten zich aan bij de Venizelistische
Alle Grieksche gemeenten in Egyote
hebben den Koning haar trouw opgezegd
en bij stemming uitgemaakt dat hij niet
geschikt is om op den Grieks chen troon
te blijven.
Op Kreta en in Aden.
Naar „Havas" meldt werd uit Kanea
(Kreta) geseind dat een massale vergade
ring van inwoners eenstemmig een motie
beeft aangenomen, waarin Koning Con
stantijn van den troon vervallen wordt
verklaard en gebrandmerkt, a's een ver
rader des vaderlands, door Grieksche wa
pens te keenen tegen de zonen van hen
die het land bevrijdden en zjjn onaifihanke-
liikihead en politieke vrijheden waarborg
den, en door stelselmatig getracht te heb
ben - een politiek te voeren, in strijd met
de tradities, de belangen en de wensc'nen
van Griekenland1.
De aanwezige troepen nikten de epau
lettes van hun uniformen en zongen va
derlandlievende 'liederen.
Uit Aden meldt Havas" voorts, dat de
Grieksche nederzetting, vertoornd over de
gebeurtenissen te Athene, de zijde k'oos
van het VoorLooptg Bewind en Venizelos
gelden toezond', door een inschrijving bij
eengebracht.
Berichten uit Saloniki.
Naar „Reuter" verneemt, zou, volgens
fotogrammen, heden van het Grieksche
VüOrJUU'pLg „vT
"Cberovelus, vleugel-adjudant van Koning
Constantijn, tien 9oMaten hebben dood
geschoten, die de inzichten van Venizelos
deelden.
Een tetogram van Zondag 1.1'. uit Salo
niki me'ldit, dat de slachtoffers van de
barbaarschheid der royalisten in Athene,
te Saloniki Kijven aankomen en dat deze
vreeseLijk© verhalen doen van de laatste
dagen in Athene doorgebracht.
Noorwegen.
De Nobel-vredesprijs.
Het Nobel-comité heeft besloten den No-
hei-vredesprijis voor 1915 en 1916 niet te
verdeden. De prijs voor 1915 wardij ter
beschikking van het sr'eciato fonds van
het comité gesteld, de prijs voor 1916
"••wordt voor het volgende jaar gereser
veerd.
Vereenigde Staten.
De „Marina".
Naar verluidt, zijn op het ministerie
van buitenlandisebe zaken thans voiltoèige
inlichtingen beschikbaar over het torpe-
deeren van heit Engelsche s.s. „Marina",
waarbij 6 Amerikanen omkwamen. Er
blijkt uit dat dteze torpedeering een regel
rechte schending van Duifechland's belof
ten j eigens de Vereenigde Staten vormde.
Alvorens de regeering der Vereenigde
Staten ©enigerlei stap zal doen, wil zij
eerst de volledige gegevens afwachtten om
trent het in dien grond boren van de
.„Arabic".
Verschillende oorlogsberichten.
Broodtoeslag. Met ingang van 16 de
zer treedt in Duitschland een nieuwe rege
ling van den broodtoeslag in werking. Per
week zal boven het gewone rantsoen wor
den verstrekt: aan personen, die gedeelte
lijk, doch niet geregeld zwaar werk ver
richten, en aan jongelieden van 12 tot 17
jaar een pond, aan personen, die geregeld
zwaar werk verrichten en aan vrouwen
gedurende de laatste drie maanden der
zwangerschap 2 pond.
De Fransche wijnoogst. Volgens het
rapport van een Engels^lïen wijnhandelaar
heeft de Fransche regeering van den Fran-
schcn wijnoogst van dit jaar op 200 mil
lioen galons (1 gallon is ruim 4^ liter) voor
het leger beslag gelegd, d. i. een vijfde deel
van den geheelen oogst, en bovendien op
ruim 40 millioen gallons van den Algerijn-
sclien oogst.
Naar het heet, is over het algemeen in,
Frankrijk de oogst goed van hoedanigheid,
maar middelmatig van hoeveelheid. Cham
pagne zal er van liet jaar .zeer weinig zijn,
voor oorlogswinst-menschen een hard gelag.
Beperking in den treinloop. In Enge
land wordt met 1 Januari een beperking
in den treinloop en verhooging van de
vrachtprijzen voor reizigers verwacht, in
sommige gevallen met 50 Dan zal ook
vracht voor reizigersbagage betaald moe
ten worden, handbagage uitgezonderd.
La Damnation de Faust.
C; Woensdag 13 Dec. a s. neemt „Toon
kunst" wederom in studie „La Damnation'
de Faust"r
Op 3 Maart 1911 achtten wij ons var-
plicht in dit blad onze verwondering &a
ergernis uit te drukken over die uitvoering
van „La Damnation dö Fausit" door del
Maatschappij „Toonkunst", waarvan ver
scheidene Katholieken lid zijn.
De voornaamste reden, welke ons toen'
medewerking en bijwoning aan alle ka
tholieken met klem deed ontraden, heb
ben wij vóór 5 jaar duidelijk aangegeven
en wij herh'alten:
Do tekist, welke daar zal giezongen wor
den, en dien wij gelezen hebbenis groo-
tendeels lichtzinnig en laf, hier en daar
zelfs liederlijk en spottend met alle
schaamtegevoel en begrip van zedelijk*
beid, en past niet in den mond van eer
bare menschen.
Hieruit volgt vanzelf, dat ieder, die den
naam van Katholiek met eere wil dragen*
dezen tekst niet mag koo,pen, noch 'ozon*
nooh zingen, noch aanliooren.
Katholieken zullen du9, vertrouwen wij!,
aan de repetities geen deel hemen.
P. L. DESSENS,
Deken- Pastoor.
Leiden, 12 Dec.
Nederland en de Oorlog.
D e „K edir i".
Uit Weltevreden wordt aan de „Tel."
geseind, dat in verband met het gebeurde»
kmdsche schepen uit Indië meer naaa?
Marseille zullen vertrekken.
Stoomschip beschoten.
De te IJmuiden binnengekomen stioom-
korder „Oceaan III" heeft gerapporteerd
dat. een groote vrachfiboot van onbekends
nationaliteit beschoten en waarschijnlijk
tot zinken gebracht werd door een duik
boot van onbekende natie.
Schipper Aland van desn sto-omkorder
deeVUe hieromtrent mede, dat hij met zijn
schip vorige week Dinsdag visschende was
op 56 gr. 25 m. NB. en 5 gr. 30 m. O.L.,
toen dioor de bemanning werd waargeno
men dat op grooten afstand een stoom
schip van ongeveer 2000 tlon werd aange
houden door een diuikiboot. Zooafe gezegd,
kon men van beid'e schepen een najtdevl ag
oif naam niet onderscheiden wegen© der
vei ren afstand.
Mee bemerkte) dat het vrachtschip door
de duikboot eenig© malen beschotten werd,
en besloot daarom de netten in te halen
en naar de plaats der beschieting te gaan
era zoo mondig hulip te verkenen aan de
seh ipbre.ukel ingen. Toen men op «leze
j"(laats aankwam was het inmidid efe een
uur later geworden en was er van stoom
schip of duikboot niets meer te zien, zoo-
dat men a's zeker aanneemt dat bet stoom
schip getorpedeerd en gezonken is. Mem
onderscheidde tenminste op het water
verschillende zwemvesten en wrakstukken
drijvend, terwijl de zoe bed'ekt was met
olie.
Vermoedelijk ia de bemanning door dd
duikboot medegenomen om ze later op een
andier schip over te zetten.
Men had eerst nog een tweede stoom
schip gelzien, dat hard weg stoTomdiei, -Isof
het oene aanhouding en beschieting wilde
ontgaan.
Wot met -deze boot is geschied, bleef
eveneens onbekend.
Kropsla.
De Minister van Landbouw heeft be
paald1 dat van de hoeveelheden kropsla,
op ingeschreven veilingen aangevoerd,
tot nadere beschikking niet voor het bin
nenland behoeft te worden geveild.
Geen geheime overeet-
k o m s t e nl
In verschillende Duitsche bladèn wordÉ
overgenomen een bericht van de New-
Yorker „Financial Gronicle" volgens het
welk tusschen Nederland en Engeland een
geheim verdrag gesloten zou zijn voor de
levering van voedingsmiddelen aan Enge
land.
Voor de Duitsche bladen die het bericht
te goeder trouw hebben overgenomen, wil
len we, zegt het „Hbld.", wel even vertel*
len. hoe dit praatje waarschijnlijk in de
wereld gekomen is. Men weet dat tal van
artikelen die vroeger naar Engeland wer
den uitgevoerd, thans hun weg vonden
maar Duitschland. Dat verdroot Engeland
en het verlangde van de landbouwers, im-
dustrieelen en handelaren, dat de uitvoet*
naar, Engeland op ongeveer het vroegers
