00RL0GS-VARIA.
m Oct. Leden yan de Vereeniging
luwigd. Aanbidding en tot onder-
j van behoeftige kerken en andere
asters. Gewonen stand. (Verg.
poor een Pater Augustijn.
Meisjes Patronaten. Gewonen
(Verg- f 4.Door een Pater Fran-
,'Nov. Huismoeders. Gewonen stand.
Door een Pater Redempto-
Nov. Ongehuwde Dames. Midden-
"(Verg. f6.—). Door een Pater Je-
Nov. Gehuwde Dames. Midden-
[verg. f 6.—). Door een Pater Domi-
0v— 2 Dec. Meisjes uit de steden,
n stand. (Verg. f 4.—Door een
;arm el iet.
pee. Meisjes van den gewonen
(Verg! f 4.—). Door een Pater Ca-
Dec. Meisjes uit dorpen. Gewonen
(Verg. f4.—). Door een Pater der
arten.
}Dec. Open. Voor eventueel apn te
retraiten.
Dec. Werkmeisjes. Gewonen
(Verg. f 4.—). Door een Pater Ca-
Zij, die wenschen deel te nemen
ne retraite, behoeven niet vooraf te
en aan den Gedelegeerde, maar
verzocht aan een der Heeren Gees-
te verzoeken, aan den Ge-del egeer-
oegangskaart voor een retraite aan
;n. Wie onverwachts geen gebruik
reeds ontvangen toegangskaart kan
gelieve deze zoo spoedig mogelijk
i Gedelegeerde terug te zenden. De
mten worden des avonds tegen "half
in het Retraitenhuis, Eendrachts-
verwacht. De sluiting is i"m-
l'uur. Het Retraitenhuis is ii-gc-
jr 40 Retraitanten. Wanneer een
J voltallig is, wordt zulks in de
en aangegeven.
even uit Onamia.
o, de groot© drukte is weer voor
rtje voorbij, de drie, Eerste-Com-
esten behooren weer tot het ver-
aat ik nu den legers van de Leid-
ïrant eens vertellen, hoe plechtig
is afgeloopen. De eerste plechtig-
il plaats in Onamia op Zondag 15
l groote feest der Lieve Vrouwe,
ie trok een schaar van 24 kin-
onze pastorie naar de weibe
rk. Voorop het Kruis, daarna de
ile meisjes, en in feestpak gesta
gens, gev.olgd door pastoor met
sistenten nl. 2 misdienaars. On-
wstelijke, ik schreef bijna: .onder
wekkende tonen van het orgel,
'iedacht mij bijtijds, daar aan
rarnent geen indrukwekkend ge
le ontlokken, onder de feestelijke
n vah ons orgeltje traden wij de
nen, terwijl het koor het Veni
lanhief. Onze kerk was door de
•gen en kunstvaardige hand van
Bertus in een ware lusthof her-
Altaar en Communiebank vorm-
reusachtigen ruiker.
I het koor zong: O Heer ik ben
rdig, gingen de kinderen 4 aan
imunie en menig traantje werd
ikt uit het Ouder-oog. Geen
Dok. De 1ste II. Communie is
0 schoon en indrukwekkend, en
den Isten keer, dat wij die
eid zoo luisterrijk vierden. Na
itige vernieuwing der doopbelof-
pdracht aan Maria, verlieten wij
kerk, en gingen wij- processiege-
r de pastorie, waar den kinderen
len pastoor, dank zij de goede
van eenige dames, een ontbijt
ags daarop, was de plechtigheid
ion. Nd de H. Mis van 8.30 in
tuften wij naar Wahhon. Ik zeg
iav het zangkoor van Onamia zoo
1 was om aldaar de plechtigheid
sieren. Wahhon's kooi- was nog
machte de geheele H. Mi$ te zin-
doen zij hun uiterste best om
inkort zoover te brengen, maai'
flag waren zij nog niet bekwaam
inctus en het Agnus Dei te zin-
daar had een plechtige processie
natuurlijk niet uit de pastorie,
is er niet, maar uit een parti
es, dat op niet al te verren af-
at en aan een Katholieke familie
Het was de 2de maal, dat wij in
een gezongen H. Mis hadden. U
dus, hoe dubbel indrukwekkend
itigheid voor die goede lieden en
et minst voor de 12 kinderen was.
g daarop was de laatste plech-
McGrath. Ook hier hadden wij
erste best gedaan om alles zoo
lógelijk te doen geschieden. En,
1 omstandigheden, was het ook
ken 6-tal kinderen warren hibr
kigen.
'jpt, lezers, dat ik blij ben, nu
's weer voorhij is, want waarlijk
leiding tot de 1ste H. - Commu-
i overal moeite, maar hier dub-
'le, omreden men van de eene
oudere plaats moet reizen. De
Kaanden was ik slechts 3 dagen
thuis, om nu hier dan daar de
onderrichtingen te geven. Verre
fthter daarover te treuren. Ik
al 0. L: H. zich van mij bedienen
'Ju Kijk eenigszins te verbreiden
tigen.
oben wij een goede maand gele-
famia- retraite gehouden. Wij
best om anderen in den hemel
Di maar wij moeten zorgen ons
et te vergeten, en daarvoor is de
et juiste middel. Het deed goed
waarheden door onze confra-
Yzermans nog eens te hoo
ien en verschillende punten
kr practische overweging te
""stellen. Het deed goed in het
lrgenuur weer ter kerke te'gaan
rkelijke getijden weer koorsge-
wljs te bidden. Zulke dagen zijn schoon
en dragen vrucht voor de ziel.
Verder was ik laatst nog in de gele
genheid een gouden jubelfeest mee te
vieren van een pater Franciscaan, father
Chrysostomus Verwijst, een Hollander,
en Udenaar van geboorte. Hij was nog
jong toen hij met z'n ouders naar Amerika
kwam, en met vele moeilijkheden hadden
die oude nederzetters te kampen, moei
lijkheden, die wij ons niet meer kunnen
yjoorsite,' n. Na zijn priesterwijding
werkte Z.Ëerw. 10 jaren als seculier gees
telijke, daarna trad hij in de orde der
Franciscanen en werd bestemd voor het
missiewerk onder de Indianen. Voor de
Indianen maakte hij zich zeer verdienste
lijk. Dertig jaren lang trok hij van het
eene Indianen-kamp naar het andere en
mocht het geluk smaken zeer velen te
vormen tot brave katholieken. Hij vormde
zich tot een meester in de Indiaansche
taal, waarvan hij een spraakkunst schreef,
die alom geroemd wordt en die het mij
ook gemakkelijk maakt om mij ook te
bemoeien met de Indianen, die zich hier
lophouden. Verder vertaalde Z.Eerw. dia
Epistels en Evangelies in het Indiaansch
en gaf voor hen een kerkboek uit. Geen
wonder dan dat de Indianen bij de plech
tige II. Mis, die de jubilaris op dien dag
opdroeg, in grooten getale aanwezig
waren.
Roomsch Holland mag waarlijk groot
gaan op zulk een zoon en de Minderbroe
ders op zulk een confrater, die in steeds
moeilijke, en vaak, zooals de goede pater
mij zelf vertelde, ontmoedigende omstan
digheden, zooveel tot stand bracht voor
de onsterfelijke zielen van het Indianen-
ras in Minnesota en Wiscounsin.
fr. J. VAN DER HULST,
Kruisheer.
Onamia (Minnesota) 9 Mei 1915.
De grondslag van het
Katnoliek Onderwijs.
Voor den Sint Bavo-hond, Vereeniging
van besturen van R. K. scholen in het
Bisdom Haarlem, heeft de zeereerw. heer
pastoor G. van Noort, van Amsterdam,
een uiteenzetting gegeven over hoven-
staand onderwerp, waarvan wij het vol-
geiide verslag overnemen. Het zijn klare
woorden, voor ieder Katholiek van het
hoogste belang.
„Het zal nu weldra 50 jaren geleden
zijn zegt spr. dat de Bisschoppen
van Nederland hun mandement inzake
het onderwijs uitvaardigden. Wie wil
vragen naar de resultaten daarvan,
hij zie naar het jaarhoekje van den R. K.
Schoolraad, dat zulke rijke vruchten laat
zien. Maar toch, toch zien nog niet alle
Katholieken het groote, overtreffend be
lang van het Roomsche onderwijs in2 toch
zijn er zelfs nog onder meer-ontwikkelden,
die vaak om bijkomstigheden be
zwaren hebben tegen de Roomsche school,
en hun kinderen zenden naar de niet-
katholieke
Zelfs dreigt er dat wil spr. hier nog
opmerken het gevaar, dat door ij ver aars
voor de ook onmisbare patronaten, te
kveinig waardeering wordt gesohonkipn.
aan de lagere school, alsof patronaten al
les, en de school niets ware. Vader van
die volkomen onjuiste beweging is de
abbé Naudet, die al tien jaar geleden in
de „Justice Sociale" op volkomen on
juiste manier vertelde: „we zijn den
verkeerden weg op, we hebben tonnen
gouds uitgegeven voor de scholen, die
beter bestemd waren voor de patrón&ten."
Spr. wenscht volstrekt geen afbfeuk ta
doen aan de patronaten, maar evenmin
ais de patronaten gemist kunnen worden,
evenmin kan de school gemist, en nooit
zullen de patronaten kunnen goed maken,
wat de school niet heeft gegeven.
Het katholiek beginsel omtrent de
school intusschen is duidelijk genoeg: het
is gesteld in de 48ste stelling van den
Syllabus van 1864, die zegt, dat katholie-
ken_ nooit „hun goedkeuring kunnen
hechten aan een wijze,,,van opl'eiding der
jeugd, welke losstaat van het geloof, los
van het gezag der Kerk, en die uitslui
tend of zelfs in hoofdzaak 'de belangen
van het maatschappelijk leven van dezen
tijd. beoogt."
Deze veroordeeling van den Syllabus
wordt door spr. nu verder uitgelegd.
Hier is geen sprake van de anti-katho
lieke school, doch duidelijk: van de school
die losstaat van het geloof, die het geloof
ignoreert: de „neutrale" school dus.
Zulk een school zegt de Paus kan
niet als de goede worden beschouwd in
theoretischen zin, waaruit practisch volgt,
dat men ze ook niet mag steunen en er
zijn kinderen niet aan kan toevertrouwen,
fcoolang althans een goede katholieke
school binnen het bereik is.
Het mandement der Bisschoppen geeft
de reden, waarom zulk een „neutrale"
school niet goed is: omdat ze is „minstens
onvoldoende en gebrekkig". Het is een
elementaire dwaling zegt spr. dat
de volksschool niet anders heeft te doen
dan eenige kundigheden bij te brengen!
Zij moet ook opvoedend en vormend
werken. Dat erkent zelfs de wet, die zegt
dat de school „dienstbaar" (dus onder
geschikt!) moet worden gemaakt aan „de
opleiding tot maatschappelijke en chris
telijke deugden!"
Welnu, er is geen echte „christelijke
deugd" zonder godsdienst: do leer over
God en de verhouding van den mensch
tot God is de onmisbare grondslag voor
elke zedeleer.
Los van het geloof, dat zou dan zijn
(omdat wij immers de waarheid in den
kath. godsdienst kennen), een school
buiten de katholieke kerk, en dat is
niet mogelijk.
Ook het gezag der kerk moet- erkend:
de priesters zijn van Godswege de leiders
van waarheid en zedelijkheid: zij moeten
dus ook invloed hebben om te kunnen
zorgen, dat de school zal opleiden tot
f(cht7iatholieike (d- i. god ski Len<stig>e) zen
derijkheid.
De kath. school mag derhalve niet
losgemaakt van de geestelijkheid en van
het gezag in onze kerk, dat volstrekt niet
in alles de beslissing opeischt, maar al
léén wil waken volgens plicht, opdat het
godsdienstig karakter der school niet
verloren zal gaan.
Zoo is dus de waarheid en het logische
van het pauselijk woord, hierboven aange
haald, volkomen en in bijzonderheden
bewezenl"
De strijd in Champagne en bij Atrecht.
De Parijsche correspondent van de
„Daily Chronicle" sdhrijft over den strijd'
im Champagne eau bij Atrecht.
Een vreeselijkie stortvloed van projec
tielen werd vóór den aanval op de Duil
sefhe sitoUinigen geworpen, waardoor niet
alleen die vijandelijke loopgraven vernield,
maar ook -de troepen buitengewoon sterk
gedemoraliseerd werden. Verschillende
gewonde Fransch© soldaten verklaren,
dat, toen zij -de iDuiitsdhe batterijen be
reikten, de kanonniers versuft leken en
erne utltdrUklking op hunne gezichten
hadden, alsof zij idioten waren. Meestal
•gaven de Dudtsdhers zich dadelijk over en
er waren er spoedig zoo veten, dat de
Franscho verbindangsloopgraven er door
verstopt raakten. Spoedig werden zij
echter aan het werk 'gezet om de gewon
den op te zoeken.
Ook de cavalerie kwam in actie en toen
de eerste rij loopgraven door de. infanterie
was genomen, drongen de ruiters vooruit
en wierpen zich als een orkaan op den
viïand.
De verliezen van de geallieerden zijn
veel kleiner dan die der Duitschers, wat
waarschijnlijk te danken is aan het feit,
dat dezen verrast waren en ook aan de
krachtige artillerie-voorbereiding.
Deskundigen verklaren, dat tengevolge
van de vorderingen, der Franschen in de
richting dei' Navarinhoeve, in Champag
ne. de Chal'lerange-spioorweg door de
Duitschers niet meer aal kunnen gebruikt
worden.
Opvallend zijn de vroolijkbeid en opge
wektheid der gewonde Fransohe soldaten,
die juist te Parijs zijn aangekomen. Van
het hoofd tot de voeten met kalk en mod
der bedekt, zijn zij een en al glimlach en
maken grapjes met de dokters en ver
pleegsters die hen aan bet station komen
afhalen. Zij verklaren allen; dat het of
fensief prachtig gaat en dat „het met de
Duitschers afgeloopen is." Een van hen
my. „Grootvader is er zelf hij en als die
er is, moeten de zaken wel goed loopen."
..Grootvader" is natuurlijk generaal
Joffre.
De correspondent van de „Daily Chro
nicle" bij het Engcjlache hoofdkwartier
geeft de volgende beschrijving - van den
aanvang van den grooten strijd bij
Atrecht:
„Vrijdagmiddag begon het fe motrege
nen, zoodat de wegen glibberig werden en
een grijsachtig waas zich over het land
schap uitspreidde, 's Nachts woei de wïind
zachtjes uit het Westen. Daarginds bij de
gevechitsHiiniie lieerschte tot laat in den
nacht betrekkelijke stilte.
•Toen begon, plotseling het bombarde
ment. Al de batterijen van. den Yser tot
de 'Somme openden tegelijk het vuur, als
op een in de lucht gegeven teeken, in één
Groot salvo. De aarde en de lucht geraak
ten er door in eene dreuning die niet één
enkele minuut in vele uren onderbroken
werd.
Om half drie gebeurde het ongelooflijke.
Het bombardement werd dubbel zoo he-
vis als te voren, zoodat geheel Vlaande
ren er van MM©. Toen, om 4 uur 's och
tends, nog voor het aanbreken van den
dag, nam heit nog eens in hevigheid toe,
zoodat onze ziöl .geschokt werd door de
ontzettende uitwerking er van.
Nooit te voren in dezen oorlog hebben
onze kanonnen zoo geweldig gesproken-
Dat was het werk van al die duizenden
mannen in de fabrieken in Engeland, die
maandenlang aan den oven en aan de
smidse gezwoegd hebben. Zij hebben ons
kanonnen gezonden en er leek voorraad
projectieóen genoeg fe zijn om den vijand
uiit zijne loopgraven te smijten. Onze beurt
voor een werkelijke®, aanval was "geko
men.
Het begon.. Oostelijk van Vermeiles, ten
zuiden van het la Bassée-kaïiaal en In de
vlakte van Lens waren onze mannen vóór
het aanbreken van den dag uit de loop
graven en in een strijd op leven en dood
m$t den vijand gewikkeld. Zij gingen,
langzaam vooruit over een terrein, dat
niet langer ontoegankelijk was door de
vijandelijke loopgraven, waarnaar zij
maandenlang tusschen zandzakken door
en door kijkgaten heen 'hadden getuurd.
Die loopgraven waren door «het vuur van
onze artSilèerf'e vernield en met den grond
gelijk gemaakt en alleen in de schuiil-
rolaatsen leefden nog mannen, die zooda-
nfUr door het bombardement versuft waren,
dat zij zich wel moesten overgeven.
Niemand zag dien aanval dan alleen zij
die er aan deelnamen en dan nog maar
alleen wat in hunne naaste omgeving
voorviel-. De bataljons verdwenen in den
mist van rook van de projectielen en bom
men van allerlei soort. Zij vochten achter
een gordijn, waaruit eerst .slechts het ru
moer van den .strijd en later de eerste
stroom van gewonden te voorschijn kwa
men.
Op luisterpost.
Aan de „Berliner Lokalanzeiger" ont-
eenmaal en wij moesten ze bezetten. Dat
leenen wij het volgende verhaal:
Dat er luisterposten zijn moeten, daar
over waren wij het allen eens. Maar enke
len onzer waren de overtuiging toege
daan, dat het absoluut nielj noodig was,
dat deze posten zoo ver van de eigen stel
lingen lagen. Doch de posten waren er nu
eenmaal, en wij moesten ze bezetten. Daar
het punt, bepaald als onze luisterpost 800
meter voor onze loopgraaf lag en alleen
te bereiken was door draadhindernissen,
over weide, veld en bremstruiken, kwa
men wij slechts langzaam vooruit. Vooral,
omdat de vijand raketten liet opstijgen en
wij dan, volgens voorschrift, onmiddellijk
op den grond moesten gaan liggen. Niet
tegenstaande men alleen maar behoeft te
blijven staan in het schijnsel der raket-
tten, om niet gezien te worden.
De mannen, die wij aflosten, meldden,
dat er niets bijzonders gebeurd was. Wij
gingen in een gat in den grond liggen en
begonnen onzen dienst, die hierin be-
bes/taat, dat wij zelf geen geluid geven
en letten op vreemde geluiden, om dan
onmiddellijk handelend op te treden.
Voor ons luistergat, ongeveer op twin
tig meter afstand, liep het M.-kanaal.
Onze oever was volkomen kaal, de andere
oever, door den vijandelijken luisterpost
bezet, begroeid met willigen en hazelnoot-
struiken. Over het smalle kanaal liep een
primitief bruggetje, dat vooral in donkere
nachten door de luisterpatrouilles gebruikt
werd om de overzijde te bereiken.
De nacht was buitengewoon stil. De rust
werd niet eens verstoord door het gebrto
kelijke kanon-gedonder uit de richting van
Y. Slechts- af en toe schreeuwde een vo-
of klonk uit de verte het rollen van een
Fransche auto. Langzamerhand wennen
oog en oor aan de duisternis en stilte en
zien en hooren wij tooneelen en geluiden,
die te voren niet waargenomen konden
worden.
Aan den overkant schijnt zich. een groot
dier te bewegen. Maar een dier kan
niet vloeken. Heel duidelijk hoor ik: „Sacré
nom d'un chien". En dan rie ik een scha
duw en nog een.
De kameraden hebben het ook gehoord
zonder iets te zeggen, alleen door hand
bewegingen, spreken wij af, wat wij te
doen hebben. Wij grijpen naar de hand
granaten en wachten op den vijand. Wij
kunnen wel raden, wat hij in zijn schild
voert. Sedert wij hier liggen, heeft hij ge
merkt, dat het onschadelijk maken van
patrouilles onze specialiteit is. Zijn pa
trouilles wagen het dus niet meer over
het bruggetje te gaan, doch trachten in
bootjes over het wafer te komen. Wij heb
ben ons luistergat verlaten, het geweer
om den hals gehangen, in de linkerhand
oen granaat, in de rechter twee granaten
genomen en gaan kruipend naar den
oever.
Aan den overkant hoorden wij zacht
roepen: „AUons!" Zes man in het kleine
bootje, kwamen spookachtig zachtjes
nader. Wij twijfelden er geen oogenblik
aan, dat zij het gemunt hadden op onzen
luisterpost om wraak te nemen, omdat wij
den vorigen nacht een officierspatrouille
hadden afgemaakt.
Het spookschip was nog drie meter on
geveer van den oever. Toen floot een der
onzen, drie Duitsche handgranaten suis
den in het bootje, dan nog eens drie en
weer drie, alles bliksemsnel.
De boot vloqg niet aan stukken, hetgeen
wij vermoed hadden. In rook en vlammen
gehuld kenterde zij en vijf lichamen dre
ven bewegingloos op het water. De zesde
was niet te zien.
Snel kropen wij terug in onzen granaat-
trechter en nauwelijks waren we er aan-
gekoamen, of de projectielen van een
Fransch machinegeweer floten over onze
hoofden. Na tien minuten hield het schie
ten op.
Wat zijn 12 milliard mark?
Toen -den 24en September bekend werd,
dat de inschrijvingen op de derde Duit
sche oorloigslcening meer dan 12 milliard
mark bedroegen, taal. deze uitkomst zegt
de „Köln. Ztg." weö door eiken Duit-
scber met voldoening vernomen zijn. De
meesten zullen zich echter geen duidelijke
voorstelling er van gevormd hebben, wat
een som van 12.1 milliard mark in baar
geld of in papiergeld eigenlijk he teek ent.
In verhand daarmede zij vermeld, dat
de totale aanmunting van goud in Duüsoh-
land tot nu toe (sedert December 1871)
ongeveer 5.15 milliard mark bedroeg,
waarvan zich tegenwoordig in het bezit
van de Rijksbank 2.42 milliard mark of
ongeveer 47 percent bevinden. Waren
echter tot nru toe 12.1 milliard mark aan-
gemunit, dan zouden deze een gewicht
(een 20 Mark-stuik weegt 7.96495 gr.) van
ongeveer 4.480.000 K.G. of 96.800 centenaars
hebben. In zilver beantwoordt de reuzen-
som van 12.1 milliard (een markstuk in
zilver bedraagt 5.5555 gr.) 1.364.800 cente
naars.
Werd de geheele som in papiergeld be
taald, dan zou het geiwicht der rijksbank-
noten van 20 mark (tegen 1 gr. per stuk)
ongeveer 12,100 centenaars, of in rijks-
banknoten van 1000 ma-rk (tegen 3 gr.) on
eereer 730 centenaars bedragen.
Wanneer du.s de grootste betalingsmid
delen gebruikt werden, zouden zelfs ver
scheiden 'krachtige mannen nauwelijks in
staat zijn, deze ineens van de eene plaats
naar de andere te brengen. Voor het jyer-
voer van de geheele som in Duitsche gou
den munt zou een volgeladen goederen
trein van 50 wagens noodig zijn, en voor
het vervoer in zilvermunt 40 volgeladen
eoe der entreinen
Om zich een voorstelling ervan te vor
men, wefke ruimte 12.1 milliard mark in
Duitsche 20 mark-stukken, zouden inne
men, zij gemeld, dat de geheele vloer van
den Keul-schen Dom .(6166 vierk. Meter) als
de 20 mark-stuUGce® (die een middellijn
van 2.2 c.M. hebben) dicht naast elkaar
gelegd werden* op verre na niet toereikend
ziin. Br moesten 87 van die geldstukken
op elkaar gelegd worden, om de som in
den Keulschen fiom onder dak te brengen.
Daar de toren® van het westei'ijk por
taal van den Keulschen Dom een hoogte
van 157 meter boven den vloer hebben,
zou het reuzenbedrag van 12.1 milliard
mark in 20 mark-stukken. 6000 rpaal de
hoogte van den domtoren bereiken, wan
neer men ze alle op elkaar legde, of on
geveer 940 kilometer, wat ongeveer twin
tig maal hooger is dan de Mont Blanc.
De total"© goudopbrengst der wereld
bedroeg tot nu toe (sedert het jaar 1493)
omtrent 70 milüiard mark, waarvan zioh
tegenwoordig alleen in 'ij bezit der voor
naamste Europeesche en Noord-Amerl-
kaansche naruk en ongeveer 16 milliard
bevinden. Het bedrag v&p ongeveer 26
milliard mark, waarvoor het Duitsche
volk nauwelijks in één jaar op de eerste
drie oorlogsleeningen tezamen teekenxle,
zou in Duitsche gouden, munten eeai ge
wicht van 215,000 centenaars beat ten en
in Duitsche zilvermunt van. 2,866,000.
Ter verge'ijking zij {en slotte nog ver
meld, dat de staatsschuld der oorlogvoe
rende landen voor het begin van den
oorlog .ongeveer 140 mil Li aid mark, die
der neutrale staten omtrent 86 milliard
bedroeg, terwijl tegen het einde van dit
jaar alleen de zuivere staatsschulden van
allo landen wei minstens 250 milliard
mark bedragen zullen.
Het Belgisch Leger.
Men schrijft aan het „Hbld.":
Verleden week stuurde „Kon*. Norden"
uit Berlijn een telegram naar do Neder-
iandsohe pers, waarin medegedeeld werd
dat de geallieerden van 1 October af het
Belgische leger een. lang verdiende rust
zouden ver leenen, omdat zij van m eeming
zijn dat Belgfië zioh genoeg opofferingen
Getroost had.
De bijvoeging dat de Belgische troepen
zouden vervangen worden door Engel-
sche, was voldoende om ten. duidelijkste
te laten blijken met welk doeli de Duitsche
pers dit gerucht ver spreidde.
Het kan ten stelligste verzekerd worden
dat nooilt de Belgische overheid er aan
Gedacht heeft rust te vragen. Hoe zou zij
zich verlagen en ouateeren door van den
strijd af te zaen op het oogenblók waarop
do vijand het .land bezet en de Koning
manmoedig aan het hoofd van zijn her
vormd en uitgebreid leger blijft standhou
den? Géén Belg zal zich 'laten ontmoedi
gen en zal zich tegen de geallieerd-ent laten
ophitsen, door het val scire gerucht., dat
zog gezegd overgenomen wordt uït solda
tenbrieven van het IJserfront. Er komen
echte soldatenbrieven uit het Belgische
leger genoeg, ook in het bezette gebied,
ondat de bevolking in België zou weten
met welken strijdlust men aan den Yser
bezdeld is en hoe men er met zekerheid de
over winning te gemoet ziet.
Gist als voedsel.
In ons blad van Woensdag is het bericht
opgenomen, dat in Duitschland z. g. N.-brood
beproefd wordt, dat voedingsgiat bevat. Die
voedingsgist moet natuurlijk wel onderschei
den worden van de gisthoeveelheid, die aan
het deeg toegevoegd wordt, want in tegen
stelling hiermee heeft zij geenerlei gistwer-
king, maar is alleen van belang om haar
voedzame bestanddeelen, waaroncFer eiwit en
glycogeen de voornaamste plaats innemen.
Duitscbland produceert in zijn brouwerijen
en branderijen jaarlijks ongeveer 70millioen
KG. overtollige gist. In Oostenrijk komt men
tot bijna 40 mill. K.G. Daar hiervan slechts
ongeveer 10 millioen tot bakkersgist verwerkt
worden, was hef van belang"een nuttig ge-
bruik voor de rest te vinden, en werden po
gingen gedaan het eiwitgehalte af te zonde-
ren, of op andere wijs de gist voormonsche-
lijk voedsel geschikt en bovendien vooral
meer bestendig te maken. Als vee-voer toch
nam zij, vooral om hot snelle bederf, weinig
op, en als mesf kwam zij niet genoeg in trek
om haar waarde betaald te krygen. Behalve een
reeks van voorschriften en patenten getuigt
van dit pogen het bestaan van gisthoudende
chocolade, kaas, gebak en beschuit, om de
hooge voedingswaarde geprezen artikelen, die
echter niet populair werden. De druk der
tijden zal voor het N.-brood wellicht een andere
toekomst bereiden, wat het eigenlijk wel
verdient.
Dé voedingsgist toch, die door drogen en ver
hitten van de, van bittere hopbestanddeelen,
bevrijde biergist verkregen wordt, bevat ruim
50 pet. eiwit, meer dan 20 pet. glycogeen (een
koolhydraat), eenige percenten vet en voedings-
zouten.
De als schubben er uitziende droge gist-
cellen worden gemalen en droog bewaard.
Het poeder is roomkleurig, en aangenaam
van reuk. Behalve als broodbestanddeel is
het ook zeer bruikbaar in andere gerechten,
zooals soepen en groenten, waar het (volgens
prof. van Cluss, directeur van een Weensch l
proefstation voor brouwerijen) den smaak -
van verbetert, en natuurlijk do voedings-
waarde van verhoogt. Wanneer ook voor gist
de gebruikelijke vergelijking mot gewoon
rundvleesch gemaakt wordt, valt die zeer
gunstig uit, de calorische waarde is 3.3 maal
zoo hoog, terwijl dit vleesch toch nog duur-
der is. De Duitsche hoogleeraar E. Weinwurm, j
die in zijn land de propaganda tor hand ge-
nomen schijnt te hebben, die prof. von Cluss 1
in Oostenrijk voert,prijst het dan ook aan'
voor hospitalen, en dergelijke inrichtingen,
waar het reeds in 't groot beproefd werd en
van uitnemende waarde bevonden schijnt
te zijn.
Geen wonder dan ook, dat onder deze om
standigheden de mare, dat het Berlijnscho
Institut für Giihrungsgewerbe het kweeken
van gist in een oplossing die voornamelijk
suiker en ammoniumsulfaat bevat met succes
verwezenlijkt heeft, in Duitschland met nog
andere dan wetenschappelijke belangstelling
vernomen is. Hier een weg geopend om met be
hulp van de ruimschoots voldoende voorhanden
suiker de stikstof der lucht langs don weg ammo
nia ammoniumsulfaat -- gist voor den opbouw
van eiwit te gebruiken. Het procédé is een
voudig genoeg om in elk gistbcdrijf onmid
dellijk ingevoerd te worden.
Voor zooverre de gist niet als mensch olijk
voedsel het vleesch vervangt, kan zij overigens
toch nog tot het behoud van den veestapel
bijdragen, daar deze ook eiwithoudend voedsel
noodig heeft, waarvoor gewoonlijk gerst ge
bruikt werd, met een eiwit-gehalte van pl.m.
10 pet. Deze, waarvoor men grootendeels op
den invoer uit Amerika was aangewezen, een
invoer van vijf A zes millioen ton jaarlijks,
laat zich dus thans door de voorhanden pro
ducten vervangen, daar het aan minder eiwit
houdend voedsel (aardappelen) nog niet
ontbreekt.
Burgerlijke Stand.
ZOETERWOUDE.
Geboren: Wilhelmus Johannes, z. v.
P. J. van der Salrn en van H. C. van der
Kley. Alida Jacoba en Catharina Hele
na Cecilia, tweeling, dochters van H. F.
Noordman -en v. E. C. van Schaick.
Overleden: Johannes Anthonius
Hens 78 j. weduwn. van A. J. Betting.
Dirk de Bo order 17 j.
