bij J. N. GEI JEU
ADVERTEWTIEN.
fflïl
Coöp. Centrale Middenstands-Credietbank
n
v
v
Central© Melkinrichting.
J. J. POLLMANN.
Zonder twijfel
W. VAN ROSSUM DU CHATTEL, Goud- en Zilversmid
UITMUNTENDE 3-CENTS SIGAAR.
NEEMT PROEF.
LUTKIE'S PENSION, AMSTERDAM.
Firma VAN DER LINDEN
RODBARD'S magazijnen
atelier voor reparatiën.
Tijdgeest Obligatiën.
Een bezoek te Creusot.
Een speciale correspondent van de .Ti
mes'' in Frankrijk geeft in zijn blad een be
schrijving van het werk in de groote wapen
fabrieken van Creusot, waaraan het vol
gende ontleend is:
„Het stadje Le Creusot leeft, om zoo te
zeggen van kanonnen en dingen, die daar
mee in verband staan. Dag en nacht trilt de
ontzaglijke wapenfabriek van het gieren
der drijfriemen, het stampen der pletha
mers, het knarsen der tandraderen van de
geweldige walsen, die het staal wringen en)
rollen als ware het deeg.
De vervaardiging van kanonnen is 110J
steeds hoogst belangwekkend om te zien,
maar zij vormt niet langer de voornaamste
attractie van de werkplaatsen van de hee-
ron Schneider te Le Creusot. De „Fransche
Krupp" heeft niet alles op een kaart staan,-
zooals de Duitschers te Essen, maar heeft
zijn vele fabrieken over geheel Frankrijk
verdeeld. Te Havre wordt thans de ver
vaardiging van zware kanonnen op de
meest intense wijze voortgezet.
Maar Le Creusot is aan het gieten van
granaten gegaan en dat in een tempo, die
iedere verbeelding tart. In normale tijden
maakt Creusot geen granaten op groote
schaal, maar wel veel pantserplaten, en
voorts rails, locomotieven, Bessemer staal,
scheepsmachines en andere zaken, welke
een vreedzame industrie behoeft.
Thans zijn de Bessemer peren ijskoud
de ontzaglijke machines voor het uitrollen
en pletten van pantserplaten staan stil. De
arbeid van den vrede rust, en ieder stuk
gereedschap, alle machines, alle arbeiders
zijn thans in dienst van god Mars. In
Frankrijk is men er al zeer spoedig achter
gekomen, dat de hedendaagsche oorlog in
de fabriek wordt gewonnen. De cijfers der
granaatproductie van Le Creusot, vergele
ken bij die van verleden jaar, doen duide
lijk zien, op hoe schitterende wijze de'wa-
penfabriek voldoet aan de geweldige vraag
naar projectielen, waarbij niet uit het oog
mag worden verloren, dat de granaten, of
het er 10 en 100,000 zijn, met de pijnlijkste
zorgvuldigheid moeten worden afgewerkt.
Het begint al met het onbewerkt metaal,
dat op tal van wijzen beproefd en onder
zocht wordt, want met een slechte granaat
schiet men niet alleen slecht, maar, wat
nog erger is, men doet er het kanon door
barsten.
Nadat van het ruwe materiaal gietijzer
is gemaakt, wordt dit product in de Sie
mens.Martin hoogovens van 50 ton inhoud
gestort., waarin de koolstof uit het. ijzer
wordt afgescheiden, zoodat staal verkregen
wordt, dat in witgloeienden toestand in
geulen vloeit en van daar over verschillen,
de gietvormen verdeeld wordt, overeenkom,
stig het vereischte granaatkaliber.
Granaten van minder dan 30 c.M. wor
den in machtige machines gevormd, d
het blok staal grijpen, nadat het tot rood-
gloeienden staat is afgekoeld, en het per-
sen en rollen tot den gewensehten omvang
en den cylindrisclien vorm heeft gekregen.
Een ontzaglijke cirkelzaag snijdt nu dez<-
stalen pilaar op granaatlengte In stukken
die daarna worden uitgefraisd en van een
kop met schroefdraad voorzien, waarna
het stuk staal al zeer veed op een granaat
gelijkt.
Vervolgens moet de granaat zeer nauw
keurig (tot op l'/lu millimeter) passend
worden geslepen, wat geschiedt door haar
zijden zeer. voorzichtig en onder voortdu
rende toevoeging van koelende olie of
zeepwater zoolang afschuurt, (indien noo-
dig), tot zij het vereischte kaliber heeft.
Ten slotte wordt zij gevernist, gereinigd, in
zuren gebaad en ten slotte naar een der
laadstatioiis gestuurd, waarvan het groot
ste 't regeeringsarsenaal, de Ecole de Pyro
technic, te Bourges is. Hier wordt de kruit-
lading in de granaten gebracht, en hier
woi den ook de ontstekingsinrichtingen van
de granaten vervaardigd, die uit 15 A 16
verschillende deelen bestaan en met de
uiterste zorgvuldigheid op maat gesneden
en gefraisd worden door een groot aaraal
machines, om daarna met de hand in el
kaar te worden gezet. Het laden heeft
plaats in de groote onderaardsche zalen,
beschermd door meterdikke gewelven van
stalen muren.
De correspondent van de „Times" me It
ten slotte met onverheelde afgunst op, dat
het. in Frankrijk blijkbaar niet noo'iig is
geweest, de arbeiders door ellenlange dag
bladartikelen en urenlange toespraken er
op te wijzen, dat het nu den tijd Diet was
om te staken, te drinken, te luieren, op
hooger loon en andere arbeidsvoorwaarden
aan te dringen, enz. Letterlijk als één man
steunen zij de regeering en het legerbestuur
door ernstig kalm en zonder morren tot
het alleruiterste van hun productiever»!» «-
gen te vergen en hun aandacht alleen en
uitsluitend te bepalen bij het vervaardigen
van de noodige middelen om den vijand
weder over de grens terug te werpen.
Tc Le Creusot wordt 6V£> dag per week
gewerkt, de werkdag loopt voor iederen
arbeider afzonderlijk van 10 tot 12y2 uur
per dag. Gedronken wordt er weinig cf
niets, en de algemeene tucht is uitstekend.
Talrijke vrouwen arbeiden thans op de
fabriek en doen er licht werk bij l.et in
pakken van geweer- en mitrailleurpatro
nen, het voortduwen van wagentjes enz.
Alpini en BersagHerï.
De Aipiiinii en Bersagilüerti vormen de
keurtroeip'an van hert Ibaliaanisohe leger.
De laatstgenoemden bestaan het langst.
De eerste twee compagnieën van dit wa
pen werden in 1836 bij het Sardifinisohe
legeir ingelijfd. Zij vormden toen reeds
Jkernitroepen, uiibgeaocht menschen-mate-
riaaii, dait door een heel bijzonder strenge
offciidrng in- het schieten en marcheeren
tot een voorbeeld voor het geheele leger
opgeleid zooi worden.
Heit bleek een gelukkig denkbeeld en
geleidelijk weed die uitvoering er van uit
gebreid. In 1843 was er een bataljon Ber-
saiglderi, in 1852 waren het er reeds tien
en bij de opricihlting van het koninkrijk
Italië bracht men zeven regimenten van
eik zes bataljons van deze voorbeeldige
soldaten op de been. Die leg er-hervor
mingswet van 1882 bepaalde, dat in elk
van de twaalf Itatóaanische legerkorpsen
een regiment bersagilenl zooi zijn, boven
dien werden onder de landweer nog acht
tien bataljons van dit wapen opgericht.
De oefening van. de Bersagiieri bestaat,
behalve uit een bijzonder zorgvuldig on
derwijs in het schieten^ hoo llzakelijk jn
een merkwaardige, training in het loopen.
Zoo vaak en zoo lang het mogelijk is,
wordt in dienst bijna gedraafd. Vandaar
dat drukke gooien met de be-enen, dat den
vreemdeling zoo merkwaardig aandoet,
als hij een Bersagüierd-afdeeling ziet loo
pen. Men meent blijkbaar door dezen
vorm van oiefenimg buitengewone marsch-
p re staties te kunnen bereiken. De snieil-
betid wordt echter slechts ten koste van
het uithoudingsvermogen verhoogd. Het
is toch een bekend feit, dat vete Bersag-
lieii onder hun oefmimgistijd door het loo
pen een harigdbrek krijgen.
Tegen bet jaar 1890 ontstond het wapen
der Alpini, als gevolg van de groote ont
wikkeling van het toerisme en van de
bergsport. Men meende met recht, de on
dervindingen, d-ie men daarin had opge
daan., voor heit leger te kunnen gebrui
ken. Met wie van zijn buren Italië ook
in conflict zou komen, het zij Oostenrijk
of Frankrijk, de eerste en .waarschijnlijk
voor den geheelen veldtocht, besfössetnde
gevechten moesten, zich in de hooge Al
pen, diie de noordgrens van het land vor
men, afspelen. Voor dezen oorlog in het
hooge gebergte werd nu een bijzonder ge
vormde en uitgeruste troep op de been
gebracht, de Alpini. Alles wat in de berg-
spont nuttig of onontbeerlijk gebleken
was, kre.gen zij mee. De zware, dijk be
spijkerde schoenen, den rugzak, het touw,
den scherpen ijsstok, zelfs de in Italië
geheel ongebruikelijke uit Tirol afkom
stige beenstukken werden aan de Alpen-
uniformen toegevoegd.
De soldaat-toerist, die zich slechts door
karabijn en patronengordel van een berg
gids onderscheidt, was gereed. Natuurlijk
neemt men voor de Alpen-regimenten,
waarvan er langzamerhand tien ontstaan
zijn, slechts menschen, die van kindsbeen
af met het hooggebergte vertrouwd en voor
het klaufcren geschikt zijn. De half-Fran-
sche Piemonteezen, mannen uit Oosta, in
wier wieg de koning der westelijke Alpen,
de Matterhorn, reeds keek en dan nog de
lichamelijk bijzonder geschikte jonge
mannen uit de Abruzzen. Uit dit materiaal
werd nu een troep gevormd, die in elk
Alpenterrein den strijd kon opnemen, ge
hard van lichaam en tegen alle ontberingen
bestand. De Franschen haastten zich het
voorbeeld van hun buren te volgen en
schiepen hun afdeelingen Alpins, die ge
heel het voorbeeld van de Italianen navolg
den. Do Oostenrijkers hadden het niet noo-
dig een nieuw wapen in het leven te roe
pen: hun beproefde Alpen-regimenten be
hoefden slechts een weinig veranderd te
worden, om toeristisch met de Alpini ge
lijkgesteld te staan.
De kathedraal van Atrecht.
Naar wij in de „Wiener Neue Presse"
lezen, zou de verwoeste kathedraal van
Atrecht geen bijzondere kunst- of kunst
historische waarde hebben. Het bouwwerk
mag niet verwisseld worden met den his-
torischen kathedraal, die een offer werd
van den Revolutietijd.
De huidige abdijkerk van Atrecht was
zeer massaal en zij bezat waardevolle
schilderijen, o. a. een „Christus in het
graf" en een „Kruisafneming", welke aan
Van Dijck en Rubens toegeschreven wor
den. In de kruisgang bevonden zich ook
schilderijen uit de Vlaamsche School der
15e eeuw, o. a. 2 schilderijen van Jan
Belgambe en ëen schilderij, voorstellend
den H. Bernard, van von Thulden. Er
waren ook moderne schilderijen te zien,
o. a. eenige van mgr. Parisi, die bisschop
van Atrecht geweest is.
De oude kathedraal was een der bekend
ste vroeg-Gothische bouwwerken in
Fransch-VI^anderen. Toen in 1793 Atrecht,
de woonpl;«ELts van Robespierre, in de
stormen der Revolutie betrokken werd,
ging de uit de 14e eeuw dateerende kathe
draal voor het grootste deel verloren.
Atrecht, pas sinds 1640 aan Frankrijk
behoorend, heeft nog een zeer fraaien
stadhuistoren en de oude Benediktijner-
abdij St. Vast, benevens een van kunst
historisch oogpunt belangrijke grafkelder
voor de bisschoppen.
„Der Herr Leutnant."
Het heeft velen leger-vrienden in
Duitschland gehinderd, dat. bij de vader-
landsche taalzuiverings-pogingen zoovele
militaire uitdrukkingen van vreemden
oorsprong bleken te zijn. Met name er
gerde men er zich aan, dat de Duitsche
luitenant een naam draagt, welke van
Fransche afkomst klonk. Weliswaar had
een Keizerlijk besluit van 1 Januari 1899
voorgeschreven, dat de Fransche schrijf
wijze van „lieutenant" gewijzigd zou wor
den in „Leutnant", maar in deze dagen
van grooten schoonmaak keek men het
populaire woord toch met een scheef oog
aan!
Gelukkig komt daar nu een weldoend
taai-geleerde, die de menschen gerust kan
stellen; want moge dan het woord in de
eene beteekenis van Fransche afkomst zijn,
daarentegen is de andere beteekenis van
het woord van Duitschen huize. De verkla
ring van Dr. Otto Sarrazin in de „Zeit-
schrift des allgemeinen deutschen Sprach-
vereins" komt op het volgende neer:
In de vijftiende eeuw is het Fransche
woord „lieutenant", als samenvoeging van
„lieu" en „tenant", naar Duitschland over
gebracht, en werd daar gebruikt voor een
stadhouder met militaire bevoegdheid.
Het andere woord „Leutnant" is echter
een zuiver oud-Duitsch woord. Het eerste
deel stamt af van „Liut", d. i. „volk", of
krijgsvolk; het woord kent men in het
Duitsch (ook in ons Nederlandsch) als
„Leute" (ons „lieden", duidelijker nog in
ons „luiden" of „lui"). Het grondwoord
„nant" of „nand", beteekent in het oud-
Duitsch de „koene", de „durvige". Dus zou
een „Leutnant" iemand zijn, die het krijgs-
volk koen maakt.
Over de taalkundige waarde van deze
woord-afleiding willen wij niet oordeelen;
wel geven we toe, dat er meer te zeggen
valt voor deze herkomst van het militaire
woord dan voor de stadhouders-afleiding.
De Duitschers kunnen in elk geval gerust
zijn, en hun „Leutnants" blijven aanbid
den; want volgens deze taalkundige toe
lichting is de Duitsche „Leutnant" ette
lijke eeuwen ouder dan zijn Fransche
bijna-naamgenoot „Lieutenant". „Hbld."
Het neutrale vorstendom Lichtenstein.
Bij het begin van den oorlog heeft het
souvereine vorstendom Lichtenstein alle
betrokken mogendheden zijn strenge neu
traliteit medegedeeld. Daartoe was het ook
wel gedwongen, daar het twaalfduizend
inwoners tellende landje sedert 1866 den
dienstplicht opgeheven had en nog slechts
een enkele soldaat bezit, die opgezet in de
ridderzaal van het slot IIohen-Lich> n-
stein staat. De Vorarlberger Volksfreund
vertelt een geval dat bewijst, hoe streng
deze Staat zich aan zijn neutraliteit
houdt. Een ondernemende, jonge Lichten-
steiner, die in Zwitserland een betrekking
had, volgde eenige onder de wapens ge
roepen kameraden en meldde zich vrijwil
lig voor den dienst in het Duitsche leger.
Hij werd aangenomen, eenige maanden
geoefend en was op weg naar het westelijk
front, toen de vaderlijke hand van zijn
neutraal vaderland hem te pakken kreeg
en hem onzacht uit het roemzuchtige droo-
men rukte. Door verraad had namelijk de
Lichtensteinsche Reg. van de plannen van
haar oorlog,szuchtigen onderdaan gehoord
en eischte nu ten snelste met een beroep
op haar neutraliteit., dat hij uit het Duit
sche leger verwijderd zou worden. De
Duitsche regeering gaf het betrokken re
giment bevel den krijgsman in spé naar
huis te zenden. In Frankfort am Main ach
terhaalde hem dit bevel, juist toen hij in
den trein met zijn wapenbroeders soldaten
liederen-zat te zingen. Plotseling ging de
deur open en kwam de moeder van de
compagnie naar binnen om den Lichten-
steiner er uit te halen. Op het perron werd
hem de oekase van zijn regeering voorge
lezen en het besluit van de Duitsche over-
hei medegedeeld. Hij moest zijn wapens
afgeven en werd aldus voor zijn vader
land gered.
Hog deze week
BOTERMARKT 26.
Gevestigd te DELFT, KOORNMARKT 7, Telefoon No. 436.
instelling van de Hanze IN HET BISDOM HAARLEM.
ALKMAAR, Oude Gracht 142,
AMSTERDAM, Heerengracht 252.
's-GRAVENHAGE, Oranjestraat 3,
HAARLEM, lansstraat 29,
LEIDEN, Lange Mare 66,
Telefoon No. 554
9984 Noord.
6661H.
2541
1218
ROTTERDAM, Van Oldenbarneveldtstr. 21, 8455
CORRESPONDENTSCHAPPEN zijn o. a. gevestigd te:
TER AAR
Correspondent de Heer W. J. v. d. HoorfU
AARLANDERVEEN
Jl
J. P. v. d. Does.
ALPHEN
J. v. d. Putten.
BODEGRAVEN
li-
A. E. Boogaart
BOSKOOP
H. A. Boekraad.
HILLEG0M
C. J. Bakker.
LEIDSCHENDAM
H. J. v. Delft.
LEIMUIDEN
J. C. v. Graas.
LISSE
i a
F. Dankelman.
NIEUWKOOP
A. H. A. Burcksen.'
NIEUWVEEN
M. Splinter.
N00RDWIJK
J. W. Engelsman.
0EGSTGEEST
»r
L. 1. v. Douveren.
ROELOFARENDSVEEN
A. J. Zwartelé.
SASSENHEIM
B. Brinkmann.
VOORSCHOTEN
J. J. Smit.
WARMOND
Bern. Lans.
ZEVENHOVEN
J. A. Sprenger.
Verleent op voordeelige voorwaarden Cre-
dieten in Rekening-Courant.
Verstrekt Voorschotten tegen billijke rente.
Rekening-Courant-Rente voor Crediteuren
4°l0; zonder provisie.
Rente voor DEPOSITO'S:
1 dag opzegging 3l/2%.
1 maand 33A%,
3 maanden 4%.
6 maanden 4Vi%.
1 jaar vast 4
Rente SPAARKAS 3%.
I Gepasteuriseerde Melk a 10 et. per L. is ALLEEN verkrijg
baar in de Centr. Melkinricht. Oude Vest 197, Leiden, Tel. 432.
Magazijn „ST. JOSEPH", Hoogstraat. Leiden.
EENIG MAGAZIJN van uitsluitend Religieuze Artikelen.
H.H. Beelden, Groepen, Kruizen, Kruis-Medallions,
Hangkruizen, Schilderijen enz., enz., in alle Maten en Voorstellingen.
Niettegenstaande de enorme rijzing der prijzen en geheele onmogelijkheid om Stolpen
te ontvangen, zijn wij VOORLOOPIG nog in staat, alle Beelden, Groepen, Kruizen, enz. enz.
MET STOLPEN, zonder eenige prijsverhooging te kunnen leveren en vermeenen wij ónze
geachte Cliènteele hiervan in kennis fe moeten stellen.
Specialiteit in KERK- en DEVOTIEBOEKEN, ROZENKRANZEN enz., enz.
Beleefd aanbevelend,
is het koopen van GOUDEN, ZILVEREN en
DIAMANTEN werken, alsook HORLOGESi
een zaak van vertrouwen. W84
Daarom wijzen wij onze lezers bij voortduring op het bekende en aloude adres van
op de BREESTRAAT 95 (schuin over den Vergulden Turk)
OVERAL VERKRIJGBAAR. 3471
LEIDSCHEKADE 89, 88 en 87. TELEFOON Z. 2809.
Pensionprijs (3.50, (4.-, (4.50 per dag,
ook bij verblij( van DRIE dagen. -:
HAVER.
Ongeveer 200 Roe te veld staande
haver te koop, bij C. VERDEGAAL,
Sassenheim. 3455
(L. P. VAN DER DRIFT)
OUDE RIJN 76,
Telefoon 227. 1
LOOD- EN ZINKWERKER.
Aanleg; van Gas- en Waterleiding
lei-, Houtcement- en Cement-INastix.
Dakbedekking met veeljarige garantie.
DROOGBLOEIERS
Geven vele lila bloemen zonder aarde
of water, p. 5 st. f 0.75,10 si. fl .25, 25 st.
f2.50. Zeer leuk! Bloemisterij „Flora",
E. VAN DIJK JIlillccom. 3427
Prima gerookt en gezouten 2S00
Paard envieesota,
a f0.45, f0.55 en fü.üó per kilo
gram. Machinaal gesneden- tegen 5
cent hooger. Aanbevelend,
G. VOLWATER, Roelofarendsveen.
Ter overname aangeboden een
Melkzaak,
met Boter- en Kaasmakerij. Omzet
1900 L. per week. Brieven fr. Bureau
„De Leidsclie Courant". 3470
Uit de hand te koop:
een welbeklante sedert jaren bestaan
de Melkzaak, met eigen melkery
er bij, wegens vertrek naar een boer
derij. Te aanvaarden 1 November 1915.
Te bevragen bij den eigenaar L. B.
DEN BALFERT to Oudewater. 3468
Vraagt de van ouds
gerenommeerde
LIMONADE
SIROPEN:
Annanas r*
Sinaasappel
Frambozen q
Citroen g
Grenadine
Lemon Squaws e
Sorbetta m
W. A. ELSHOF ZOON,
HAARLEMMERSTRAAT 139a, b. d. D
van GOUDEN en ZILVEREN WERKEN en HORLOGES.
LEIDEN. 3356
DONKERSTEEG 10. OPGERICHT 1822. DORDRECHT.
Telefoon Interc. 956. VOORSTRAAT 255.
Premietrekkingen volgens aanwijzing der Nederl. Staatsloterij.
(2.50 (5.- (10.- (20.- (25.-
Volgestort (wettig geoorloofd)
Verkrijgbaar aan het Hoofdkantoor Wijnhaven 15 te Rot
terdam en bij H.H. agenten, «406
