Tweede Blad.
ia JAARGANG.
No. 1648
5)e Scidóefve Qou/ta/ht
Zaterdag 13 Maart 1915.
R.K.
Waarom
Boerenbonden
Sinds in enkele plaatsen van het Dio-
Haarlem zich een streven openbaarde
2'1 (in de R. K. Landbouwers in R. K. orga-
jisaties samen te brengen; en sinds het
lentraal Bureau voor de K. S. A. te Lei-
«mjjen, krachtens opdracht van Mgr. A. J.
;ailier, Bisschop van Haarlem, zich aan
len arbeid gezet heeft om dit ideaaL te
^wezenlijken, hoort men nog al eens de
rraag stellen:
- Waarom R. K. Boerenbonden."
°di I Wij willen trachten, voor zoover dat in
pns vermogen ligt, een antwoord op de
'81 Biaag te geven.
dal lien deel van het antwoord ligt opgeslo-
en in het feit, dat Mgr. Callier uitdruk-
[elijk verlangt, dat er in zijn Diocees R.
Boerenbonden zullen komen in alle
arochieen of gemeenten, die hiervoor in
lamnerking komen. Op zich zelf moesj
d' oor katholieken deze reden al voldoende
C ijn, en een spoorslag om onverwijld aan
l werk te gaan.
R Bovengenoemde reden echter is er een
dn aa meer bovennatuurlijken aard, en
1lï neer gegrondvest op de gehoorzaamheid
[an den katholiek aan zijn Bisschop, dan
ie" je 1 op persoonlijke en natuurlijke over-
w iiiging.
Wijl echter de katholiek behalve katho-
ek ook nog mensch is, ligt het voor de
and, dat die natuurlijke mensch ook wel
dat die natuurlijke mensch ook
rel gaarne eenige motieven voor een re-
elijke overtuiging wil hebben. Vooal als
et gaat èn om zijn geestelijk èn om zijn
loffelijk belang.
Wij zullen dus trachten ook aan dit na-
lurlijke verlangen te voldoen, en eenige
eden ontwikkelen, welke er volgens onze
leening bestaan, om met kracht de op-
ichting van R. K. Boerenbonden te be-
orderen.
In 't algemeen kan men die redenen
011 amenvatten in twee punten:
le, R. K. Boerenbonden dienen tot ver-
88 lerking van het godsdienstig-zedelijk be
wustzijn en tot afweer van de groote zede-
jke 'gevaren, eigen aan onzen tijd;
R. K. Boerenbonden dienen tot krach-
ige bevordering van het stoffelijk welzijn
er daarbij aangesloten leden.
Het schijnt uiterst gemakkelijk en toch
het verbazend moeilijk, beide punten
oor een ieder goed duidelijk te maken.
Bij het bespreken dezer punten toch,
omt men in aanraking met de meest uit-
fiiloopende opvattingen, welke in onzen
ijd gangbaar zijn. Komt men in aanra-
met dat, wat men het menschelijke in
!en mensch zou kunnen noemen, n.m. de
ai jemakzucht, de eigenwijsheid; het gebrek
tok aan sociaal bewustzijn en sociale ken-
lis, dat niet altijd kwalijk te nemen is, wijl
Ie omstandigheden veelal den mensch
lermate beïnvloeden dat hij er sterk door
ij, leheerscht wordt.
Met dat al stuit men op deze moeilijkhe
id en vormen deze een groot struikelblok
>P den weg, die leidt naar het einddoel
loor Pausen en Bisschoppen, in den late-
ïn tijd, met zooveel kracht den katholie
ken voorgehouden, n.m. dat deze zich ver-
lenigen zullen.
Dat R. K. Boerenbonden dienen moeten
tók om het godsdienstig-zedelijk bewust-
n in de plattelandsbevolking te verster
ken, er zijn er, die dit nog steeds niet in-
er sprake is van Boerenbonden, dan
'waalt de gedachtengang van menigen be
woner van het platteland direct in de rich-
van den stal; dan denkt men aan
'aarden en koeien, aan kunstmeststof en
andbouwzaden, en men vergeet vrijwel
'en mensch met zijn onsterfelijke ziel, die
'|er toch op de eerste plaats in aanmer
king moest komen en waaraan al het an-
'ere toch ondergeschikt is.
Dat de Kerk ook een rol heeft te spelen
h den Boerenbond en daardoor in het
Maatschappelijk leven, er zijn er die dat
'lakweg ontkennen, of beweren, er de
loodzakelijkheid niet van in te zien.
Schrijver dezes, die op verzoek van Mr.
wlberse, den Directeur van het Centraal
Bureau
voor de K. S. A., in een belang-
aantal plaatsen een onderzoek naar
de toestanden heeft ingesteld, kan hier
ondervinding spreken.
Dp die plaatsen, waar reeds een zeker
antal jaren een z.g. Christelijke Boe-
anbond bestaat, achten sommigen de
Gestie voldoende opgelost. Er is immers
en Christelijke Boerenbond!
Die Christelijke Boerenbond heeft vol-
>ens hunne meening in alle behoeften
foorzien.
is een Boerenleenbank opgericht; er
eeö Coöperatieve Inkoopsvereeniging
or veevoeder, of iets dergelijks; er is
*n Paarden-, koeien- en varkensverzeke-
K enz., enz.
Men ziet het: voor de stal en het vee is
Voorlijk 3
sdan'het ",&n- vraag stelt: maar waar
zorg gedragen,
men J -
W'at^--eA Christelijke in den Boerenbond?
ük ')r®s'6ert de Boerenbond in Christe-
L?Pzlcht voor de leden? Wat doet hij
lei- n! VOor de Christelijke gezindheid
enschen? Welke leering gaat er van
V00r thin geestelijk leven?
Het antwoord moest dan eigenlijk lui
den: niets, hoegenaamd. Want Christelijke
leering, eenig positief Christendom kan de
bestaande Boerenbond niet geven, want
daarover loopen de meeningen zijner
Christelijke leden te veel uiteen. Dat zou
slechts aanleiding geven tot strijd en ver
deeldheid.
Maar, zegt men, en hiermede meent
men zich gered te hebben dit is dan
toch in ieder geval door den Boerenbond
bereikt, dat alle partijen in goede harmo
nie samenleven, er is niet de minste strijd.
Men zou zoo zeggen: dat moest er ook
nog bijkomen, dat de katholieken ook nog
bestreden werden, nadat ze in den Boe
renbond hun eigen beginselen geheel heb
ben ingeslikt, en nadat er van een toe
passing van wat overblijft, slechts sprake
kan zijn, wanneer de grootste christelijke
minimumlijder, om dit woord hier eens te
gebruiken, er zich mede kan vereenigen.
Want zoo is het toch en niets anders?
Daar is in dit verband in andere
polemieken o. a. over de Chr. Vakver-
eenigingen, wel eens gesproken over
knekelhuizen" en over ,,de rust van het
kerkhof, maar wie is er, die hier de doods-
lucht niet ruikt?
De doodslucht van het Katholicisme in
het openbare leven, indien bovengenoemd
stelsel over de geheele linie werd toege
past.
Maar zeggen anderen, een Boerenbond
is er toch voor het Maatschappelijke leven»
je kunt daar toch geen godsdienstonder
wijs gaan geven?
Wij zouden zeggen: het is maar de
vraag, wat men daaronder verstaat.
In zijn algeheelheid klinkt deze opmer
king nog al liberaal, dóór immers beweert
men ook: dat de godsdienst iets is voor de
Kerk en de binnenkamer en dat men daar
niet mee moet aankomen in 't openbare
leven.
Maar, toegegeven, dat een Boerenbond,
zoo goed als iedere andere standsorgani
satie, een instelling is voor het maatschap
pelijke leven, dan rijst toch onmiddellijk
de vraag: kunnen wij, Katholieken, dat
maatschappelijke leven dan beschouwen
los van den godsdienst?
Beter dan ik het ooit zal kunnen, is
deze vraag beantwoord door Mr. Aalberse
in zijn bekende rede op den Katholieken
dag te Amsterdam.
Doch ook een afdoend antwoord op deze
vraag geeft Pater van den Eisen na jaren
practijk met een Christeliiken Boerenbond
in N.-Brabant.
Zooals men weet, is deze Christelijke or
ganisatie eenigen tijd geleden omgezet in
een Katholieke, doch afgezien daarvan,
heeft de ondervinding dezen Boerenleider
geleerd, dat alle maatschappelijke verbe
tering zonder den grondslag van den
godsdienst absoluut geen waarde heeft.
Lees maar eens wat er staat in het
Jaarverslag van den N.-B. Christelijken
Boerenbond over 19131914, omtrent het
schrikbarend toenemon van het aantal
branden, na de invoering van de Prov.
Onderlinge Brandverzekering.
Werden de boeren dan nu brandstich
ters?
Weineen, doch wel scheen het dat de
meest elementaire beginselen van persoon
lijke voorzorg in stallen en schuren met
pijp, lucifer of lantaarn, minder dan ooit
werden nagekomen!
Gevolg van dit waarnemen der prac
tijk, ook in ander opzicht,-is dan ook ge
weest, dat in de laatste jaren in de afdee-
lingen van dien Boerenbond, in te zamen
21 gemeenten door een der Heeren Gees
telijken ter plaatse, een sociale cursus is
gegeven. Hierbij is niet nagelaten om al
len. nadruk te leggen, op de beteekenis
van het naleven der Katholieke beginselen
in het maatschappelijke leven.
Dat dit 'soort godsdienst-onderwijs ten
zeerste door de boeren op prijs gesteld
wordt, bewijst het enorme bezoek, dat deze
cursussen ten deel viel. Er waren er bij
met over de 100 bezoekers, gedurende 10
en meer winteravonden, ondanks het slech
te weer vaak, den verren afstand en de
schrikkelijk slechte wegen. Er werd nog
geen 3 pCt. verzuim geconstateerd.
Wie is er, die de waarde zal onderschat
ten, van dit middel tot bevestiging en ver
sterking der Katholieke levensbeschouwing
onder het volk? Maar wie ook voelt niet
de zware verantwoordelijkheid voor alle
verzuim, in dit opzicht zoo lang begaan,
tegenover onze plattelandsbevolking, met
name in ons Diocees.
Nog is het gelukkig niet te laat en nog
kan veel hersteld, doch dan dient onver
wijld de hand aan den ploeg geslagen en
gehoor gegeven te worden aan de roep
stem van Mgr. Callier, die dringend ver
langt, dat overal in zijn Diocees R. K. Boe
renbonden ten spoedigste moeten opge»-
richt.
Op deze wijze alleen is ons enorm te
kort aan te vullen.
In ons modern maatschappelijk leven,
dat zoo uiteenloopende kwesties en vragen
ter beantwoording voorlegt, aan allen
zonder onderscheid, is de Zondagsche
preek, door zoovelen, vermoeid van de
dagtaak, niet altijd oplettend aangehoord,
niet meer voldoende,om de noodige be
kwaamheid daartoe te geven. Afgezien
van de vraag: of de Kerk de plaats is,
waar men al deze maatschappelijke vra
gen kan bespreken?
Om slechts een ding te noemen: het ar
beidscontract, de verhouding tusschen
boer en knecht, met al zijn wettelijke en
moreele verplichtingen is toch, dunkt ons,
iets dat, wanneer men niet in algemeen
heden blijft, meer thuis hoort op een ver
INGEZONDEN MEDEDEELING 1 GULDEN PER REGEL.
Voor braden, bakken, stoven,
zoowel als op de boterham, is De Gruyter's hoogfijne Melange
a 60. 50, 45 en 40 ets. of Plantenboter a 50 en 45 ets. per pond,
de ideale en algeheele plaatsvervangster van dure Natuurboter,
daar onze Melange en Plantenboter in smaak en geur van
Natuurboter niet te onderscheiden is! Alleen verkrijgbaar in de
bekende winkels van
P. de Gruyter Zoon.
Let op den reclamecoupon Ir» onze volgende annonce!
gadering van een Boerenbond dan op
den preekstoel. Ook, al is het duizend maa'
waar, dat alle moreele verplichtingen van
een werkgever geheel en al te bewijzen
zijn uit de Katholieke geloofs- en zedeleer.
Zoo zijn er honderden zaken, waarvan
onze plattelandsbevolking kennis moet
dragen, en die slechts aan haar te leeren
zijn, in een speciaal daarvoor gestichte
organisatie, in een R. K. Boerenbond.
De hier geschetste taak is voorzeker geen
gemakkelijke. Zij stelt hooge eischen aan
hen, die hier de taak van lesgevers zal ten
deel vallen. Er zal noodig zijn, een groote
r ate van kennis, doch ook een even groote
mate van toewijding.
Toch behoeven de bestaande moeilijk
heden niemand af te schrikken. Met wat
goeden wil en daaraan ontbreekt het
gelukkig niet zal men het heel ver
brengen. Terwijl men in het Centraal Bu
reau voor de K. S. A. een rijke bron
heeft van raad en voorlichting. De hier
sinds jaar en dag verzamelde kennis van
het maatschappelijk vraagstuk, wacht op
den pionier, welke deze zal uitstrooien
onder het Katholieke volk, om ze vruchten
te doen dragen voor Kerk en Vaderland.
Spoediger dan men wellicht meenen zal,
kan de oprichting van een Diocesanen R.
K. Boerenbond een feit zijn.
Toen het Centraal Bureau voor de K. S.
A. van Mgr. Callier de opdracht ontving,
de stichting van een R. K. Boerenbond ter
hand te nemen, heeft dit Bureau gemeend,
de in het Diocees Haarlem bestaande
Christelijke Boerenbonden van dit voorne
men allereei'st in kennis te moeten stellen.
Dit, om strijd en oneenigheid, voor zoover
dit van ons kon afhangen, te voorkomen.
De flinkste dezer organisaties, n.m. de
Pro?. N.-H. Chr. Boerenbond, heeft van
stonde af aan een welwillende houding
aangenomen tegenover de haar gedane
voorstellen tot reorganisatie in Katholie
ken geest.
Thans zijn de onderhandelingen zoover
gevorderd, dat binnenkort een beslissing in
gunstigen zin verwacht mag worden.
De Diocesane R. K. Boerenbond (in den
zin van Land- en Tuinbouwbond) treedt
dan als een veelbelovende jonge man in
de rijen onzer R. K. Organisaties.
De in Zuid-Holland inmiddels opgerich
te plaatselijke R. K. Boerenbonden kun
nen zich dan daarbij aansluiten en met
frissche kracht gaan we de toekomst in.
Er is ten slotte nog een dreigend gevaar
da ons tot groote waak- cn werkzaamheid
moet aansporen.
Dat gevaar schuilt hierin.
Mochten de Duitschers er in slagen na
den oorlog België te behouden de lust
daartoe bestaat wel dan is de kans
groot, dat een massa Belgen hun oude
Vaderland den rug toe keeren en in Hol
land blijven hangen. Grootendeels in de
steden, doch ook veel in de dorpen. Er is
dan kans op een gedeeltelijke omwisseling
van ons volk, vooral onder de arbeiders.
Deze laatsten toch zullen in groote getal
len, verlokt door hooge loonen, naar
Duitschland trekken, want dit land z,al
niet nalaten, de veel-begeerde Ilollandsche
land- en tuinarbeiders, alsmede onze
handwerkslieden, te lokken tot aanvulling
zijner enorme verliezen aan arbeidskrach
ten. Wij echter krijgen Belgen... tenmin
ste dat kan.
Of die ruil bevallen zal, is een andere
vraag. Heeft die ruil plaats, dan is het
zeker, dat menige plattelandsbewoner zich
met hand en tand zal hebben te weren te
gen den invloed eener Belgische levensop
vatting, die op geen afstand strookt, met
wat wij gewend zijn.
Ons weerstandsvermogen zal dan hier
en daar op een harde proef gesteld wor
den. Het is goed nu reeds met die moge
lijkheid te rekenen.
A. H. J. ENGELS.
Gemengde berichten.
Cen voorbeeld dat navolging verdient,
Door nu wijlen den heer H. A. A. Cre-
mers, den 4en Maart p.l. te Arnhem over
leden, werden aan de navolgende instel
lingen te Arnhem aanzienlijke legaten ver
maakt, behoudens een eventueele vermin
dering dier legaten, volgens een bijzon
dere bepaling van het testament in ver
band met de heerschende tijdsomstandig
heden: aan het R. K. Parochiaal Armbe
stuur f 15,000; aan de Vereeniging van
den H. Vincentius van Paulo f 15,000; aan
het schoolbestuur St. Willebrord f 25,000;
aan het gesticht „Insula Dei" f 10,000; aan
het St. Elisabethsgasthuis f 10,000; aan de
Damesvereeniging van den H. Elisabeth
f 5000; aan de vereeniging „Armenzorg"
f 5000; aan het Christelijk Volkslogement
„Welkom" f 3000; aan de St. Walburgis-
kerk f 10,000.
Voorts aan de kerk te Vilsteren, (aldaar
liggen de goederen der familie Cremers),
f 10,000.
Brutale diefstal. Op de Heerenmarkt
te Amsterdam is het kantoor van een veer
dienst gevestigd. Donderdagochtend om
streeks zes uur heeft een brutale dief van
de gelegenheid, dat de steiger, welke toe
gang tot de booten verleend, onbewaakt
was, gebruik gemaakt om zich van het
daar liggende meel acht balen toe te eige
nen en ze op een kar der gemeente Am
sterdam te laden. Met zijn buit begaf de
man zich in de richting van de Keizers
gracht.
Eenige politie-agenten, die hem zagen,
vonden het feit verdacht en besloten hem
te volgen. Op de Keizersgracht gekomen,
begon de man de balen meel op een andere
kar over te laden. Nauwelijks zag hij ech
ter de agenten naderen, of hij holde weg,
achtervolgd door de agenten. In de Korst-
jespoortsteeg gekomen, gaf de meeldief
den wedstrijd op en verborg zich in een
melkkelder, waaruit de agenten hem wel
dra te voorschijn haalden.
Aanvaring. Onder Millingen is gister
nacht het schip „Elza", dat met steen ge
laden voor anker lag, door een onbekend
gebleven, zonder licht varende stoomboot
aangevaren en gezonken.
De opvarenden konden zich met moeite
redden.
De Wichelroede. Indertijd heeft de
commissie voor de gasfabriek te Winters
wijk door den man met de wichelroede een
onderzoek doen instellen naar plaatsen,
waar water te vinden zou zijn. Thans is
men bezig met het boren. Tot 6 M. hoorde
men zand; daarna leem. Op 12 M. werd
een krijtlaag van eenige c.M. gevonden.
Op 22 M. vond men sporen van kopererts.
Thans is men op 29 M. diepte gekomen en
daar bevindt zich weer leem, die, hoewel
vochtig, zóó taai en stijf is, dat de stalen
boren op de korst buigen. Men boort echte1"
nog verder, omdat men de mogelijkheid
niet buitengesloten acht, dat onder het
leem water wordt gevonden.
Men vecht om 't land. In Friesland
en Groningen waren de huurprijzen der
graslanden het vorige jaar al verbazend
hoog. Bij de verhuring thans wordt letter
lijk om het land „gevochten" en varieeren
de prijzen van f 160 tot f 200 per H. A.
De melkboeren behoeven daarom niet
beklaagd te worden, als men weet, dat er
fabrikanten zijn, die 10 tot 11 cent voor
den liter melk geven en de fokkerij een
goudmijn genoemd mag worden.
(N. v. d. D.)
Een oorlogs-huwelijk. Men meldt uit
Zevenaar, d.d. 11 Maart aan De Tel.:
Gisterenavond sprak ik hier een heer en
een dame, die op hun reis naar Duitsch
land, hier een poos oponthoud hadden.
Het eigenaardige van het geval zat hierin
dat zij even over de grens in het huwelijk
zouden treden. Hij was Duitsch land
stormsoldaat, wien een paar dagen ver
lof was toegestaan om met zijn aanstaan
de, een geboren Engelsche, een oorlogs
huwelijk te sluiten, hetwelk dan heden
middag om drie uur te Elten zal plaats
hebben. Daar zij echter als „vijandin" fei
telijk niet de grens mag overschrijden, is
er voor haar hotel zoolang een schild
wacht geplaatst, totdat zij, door haar hu
welijk Duitsche geworden, in den echt is
verbonden. De man vertelde, dat hij over
enkele dagen, naar het front moet, zoodat
zijn jong vrouwtje de wittebroodsweken
bij de familie te Mannheim moet gaan
doorbrengen. De oorlog brengt vreemde
verrassingen.
Smokkelaars. Donderdag heeft de
Nederlandsche grenswacht nabij de Duit
sche grens onder de gemeente Broek-Sit-
tard, drie Duitschers aangehouden, dir
poogden meel naar Duitschland uit te voe
ren. De drie smokkelaars werden gevan-»
kelijk naar Sittard gebracht.
Inbraak. Te Haarlem is gisternacht
ingebroken bij den kleermaker Van der S.,
De dief is binnengekomen door een trot-
toirrooster op te lichten, is zoo in den
kelder gekomen en vervolgens in de wo
ning en heeft daar een bedrag van f 60 ont
vreemd. De politie vermoedt dat de dader
moet worden gezocht onder de loopjongens
die vroeger in de zaak zijn werkzaam ge
weest.
Verdronken. Gistermiddag is te Utrecht
een 8-jarig jongetje in den singel by het
stedelijk ziekenhuis to water geraakt en ver
dronken.
Gisteren is onder Gersloot het 3-jarig
zoontje van T. v. d. Schaaf verdronken.
Te Drunen is gisteren de landbouwer
B., bezig zijnde met houthakken, in eon sloot
gevallen en levenloos daaruit opgehaald.
Gisteren is uit het Oranje-kanaal bij
Emmen het lijk opgehaald van den 13-jarigen
L. N., die door een ongelukkig toeval te
water is geraakt en verdronken.
Brand. De Haags che brandweer werd
gisternamiddag gealarmeerd voor een zwa
re n binnenbrand Willemstraat 45, v aar
een werkplaats van den heer Seyn is ge
vestigd. De vlammen vonden voedsel in
het materiaal in de werkplaats aanwezig.
De brandweer was het vuur echter spoe
die meester en wist te verhinderen, dat
het bovenhuis, waar de familie S. woont,
door de vlammen werd aangetast.
De werkplaats, welke niet verzekerd
was, brandde geheel uit. Als oorzaak von
den brand werd medegedeeld, dat ven 5-
jarig zoontje van den heer S. met lucifera
in de werkplaats had gespeeld.
RECHTZAKEN.
Bakkers en meelhandelaren.
In October van het vorig jaar werd bij
de Haarlemsche Rechtbank een procedu
re gevoerd door den Ilaarlemschen bakker
H. Flink, tegen de firma Wessanen en
Laan, te Wormerveer, inzake door laatst
genoemde ge annuleerden verkoop van
200 balen meel, waarvan de prijs was be
paald op f 11.62% per 100 K.G.
Bij vonnis van 20 October veroordeelde
de rechtbank de firma, om te voldoen aan
de vorderingen, ingesteld door genoem
den bakker. Zij verwierp het verweermid
del, dat door den regeeringsmaatregel
overmacht was ontstaan en nam aan, dat
de door den minister vastgestelde prijs
van f 14, maximumprijs was, zoodat ook
tegen lageren prijs kon worden geleverd.
De Rechtbank veroordeelde gedaagde
tot levering van het gevorderde meel, sub.
schadevergoeding, benevens schadever
goeding door het niet op tijd leveren. Van
dit vonnis kwam gedaagde in hooger be
roep. Op 5 Febr. jl. werd ter civiele zitting
van het Amsterdamsche Gerechtshof do
zaak andermaal bepleit: door mr. \sser
voor appellante, door mr. Monnik voor
den bakker.
Het Hof, gisteren arrest wijzende, be
vestigde in hoofdzaak het vonnis. De firma
Wessanen en Laan werd veroordeeld ia
de kosten van het geding ad f 240.
Verboden uitvoer.
Het record in zake strafgedingen wegend
poging tot verboden uitvoer is ongetwij
feld gisteren geslagen door do Rechtbank
van 's-Hertogenbosch, waar in één zitting
niet minder dan honderd en een zaken
van dien aard werden behandeld.
Geen der 101 beklaagden was ter zitting
verschenen, evenals verleden Dinsdag, toen
61 overtreders ook allen schitterden floor
afwezigheid. Dit verschijnsel behoeft ona
niet te verwonderen, als wij weten, dat lo.
al de beklaagden Belgen waren, 2o. dat zo
geen dagvaarding hadden ontvangen, en
3o. dat. al had hun zelfs een dagvaarding
kunnen bereiken, zij toch wel van een -t'3
over de grenzen zouden hebben afgezien,
met het oog op de groote bezwaren in dezo
tijden daaraan verbonden.
De wet moet haar gerechtigheid hebben,
'maar feitelijk is het uitzenden van dag
vaardingen in tijdsomstandigheden als do
