19
BUITENLAND.
Be üorlog.
5e J iar^an^
No. 1502.
3te Sioidóchz Qommil
Bureau OUDE SINGEL S4, LEHiKIN.
Interc. Telefoon 935. Postlnis 6.
dit blad verschijnt elken daq, uitgezonderd zon- en feestdagen
DE ABONNEMENTSPR1IS bedraagt met ORATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het QEILLUSTREERD ZONDAOSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bil onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post /1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummert 21/, cent, met Oelllustreerd Zondagsblad 5 cent
Zaterdag
September
1914
De ADVER I EN 1 lEPKlJb b draagt van l —5 regels i.75, erk« r> re neer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50. elke regel meer i" cent met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentlën) 1—5 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 centaangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel .er 10 cent.
Dit nummer ^staat uit TWEE
BLADEN en een GEILLUS-
TREERD ZONDAGSBLAD.
„In ernstige overweging".
Zooals door ben beloofd, hebben B.
en Wi. voorgesteld, eenigcj bezuinigingen
op de begrooting voor 1915, waarvan
het totaal bedrag is 16972.50 gld. Niet
heel veel 1 Neen, maar het is ook moeie-
lijk op een niet royaal ingericht huishou
den veel te bekrimpen. Doch over die
bezuinigingen willen \vij het niet hebben.
Tegelijk met de lijst van de, naar hun
oordeel, te schrappen begrootingsposten,
deel en B. en Wi. o.a. m ede, dat bij hun
College een voorstel, om tot verhooging
van den gasprijs over te gaan, in ern
stige overweging i§.
„In ernstige overweging".uit deze
zinsnede mogen wij besluiten dat het
college van b. en wj. zich bewust is
van de bezwaren, die -een verhooging
van den gasprijs. meebrengt
Wie toch zouden het allereerst wor
den getroffen door deze extra-belasting
zoo mogen Wij in dit geval de voorge
steldie verhooging (noeto'en, daar zij' klaar
blijkelijk wordt voorgesteld niet om»
het bedrijf te dekken, doch om1 de ge
meentekas in deze omstandigheden, te
stijven Het antwoord ligt voor de hand
de winkeliers.
De winkeliers kunndn' j.uisit in dezen
tijd niet op hun gas besparen, want zoo
ooit, dan is het nu noodig, om» door
goed-verlichte etalages en winkels, door
advertenties en andere reclamemiddelen
de koopers te trekken. Een groot ge
deelte van het publiek, dat niet m'inder
koopkrachtig is, dan voor den oorlog,
laat toch de dubbeltjes niet meer zoo
gemakkelijk rollen. Men moet hen tot
koopen aandringen. W|ij willen hiermede
zeggen, dat voor den winkelier Van gas
besparing geen s.prake kan zijn en hij
dus door een verhooging van defn gas
prijs zijn .uitgaven zal vermeerderd zien.
Dat is een ernstig bfzwaar tegen het
voornemen van B. en W. De winkelier
de middenstander gevoelt toch
reeds zwaar den druk der tijden, althans,
versdheildenen Jiuiiuier*
Wiij vertrouwen, dat B. en W. dat
bezwaar ook „ernstig" onder de oogen
zullen zien, alvorens een voors.tel inzake
de gasprijs,-verhooging bij den Raad in
te dienen.
In het feit, dat B. en W]. niet voor
nemens zijn de el ectriciteitsprijs te ver-
hoogen ligt, dunkt ons, een streven om
den handel en industrie niet op zwaar
dere lasten te zetten.
Maar ook het gas-verbruik staat in
nauw verband mot de uitoefening van
vele bedrijven.
V Gebeurt niet alle dagen.
In een artikel, getiteld: „Qeen tweede
België", lezen we in „Het Volk" het
volgende
„Een groot feit mag door niemand
onzer worden over het hoofd gezien; wij
kunnen alleen de vernietiging van den
oorlog, zooveel in ons vermogen is„
weren uit ons land, door hem met het
geweld, waarover het land beschikt, van
overschrijding onzer grenzen terug te
houden. Onze soldaten, waarbij zooveel
duizenden van onze partijgenooten, van
onze geestverwanten zijn, hebben door
het gehoor geven aan het mobilisatiebe
vel, niet aan het barbarisme, maar aain
een beschavingsplicht gehoorzaamd. Zij
verrichten, door zich te voegen in het
gelid, een werk des vredes. Wij komen
er tegen op, wanneer in het leger zelf,
door minder ontwikkeld kader, vanwel-
ken rang ook, dit wordt vergeten. Maar
mót dubbele kracht moeten wij er tegen
protesteeren, wanneer het kader onzer
partij deze eenvoudige waarheid over
het hoofd ziet. Welk een offer eischt
de plicht der landsverdediging van onze
soldaten! Welk een lichtzinnigheid is
het, de voorstelling te wekken of te
voeden, alsof die offers noodeloos en
vruchteloos zijn. Hoe ontzettend veel
zwaarder maakt gij daardoor aan hen
op wie uw woord invloed heeft, de
vervulling van hun plicht
Onze beschouwingen, die de opvatting
weergeven van de partijleiding, die in
overeenstemming zijn mèt de houding
eendrachtig aangenomen door onze Ka
merfractie, zullen natuurlijk niet on
middellijk worden gedeeld door hen die
denken en voelen als Boers. (Een partij
genoot, die openstelling van het Rijk
zou wenschen, wanneer een overmach
tige vijand doortocht vraagt.) Maar la
ten deze partijgenooten althans zich
doordringen van de positie, waarin onze 1
jonge mannen onder de wapenen verkee-
ren. Laten zij, voor zij verder gaan, zich
afvragen, welke de uitwerking van hun
woorden moet zijn op de huisvaders,
die ver van hun gezin, dat vaak in kom
mer achterbleef, de ongemakken van het
slechte jaargetijde moeten trotseeren. In
dien de gevoelspolitiek, waarvan som
migen onzer zich de weelde veroorloven,
zich ook van onje soldaten moest mees*
ter maken, al zouden wij dan niet direct
den oorlog binnenhalen, een even ge
vaarlijke vijand, de anarchie, met haar
daden van individueel verzet, stond voor
de deur. De gevolgen daarvan overden-
ke ieder, die zich geroepen acht, aan zijn
land- en zijn klassegenooten den weg te
wijzen in dezen moeilijken tijd."
f Tot zoover „Het Volk", met welks
beschouwingen we 't ditmaal geheel en
al eens zijn.
Dat gebeurt ook niet alle dagen!
Nu zullen wij 't blad geenszins voor
houden, dat 't vroeger wel eens anders
over onze weermacht heeft geschreven en
dat het er kwaad voor ons zou uitzien,
als niet bijtijds was gezorgd voor „het
geweld, waarover ons land beschikt."
Voor dergelijke heel goedkoope ver
wijten is het thans de tijd niet al
Jdinken de vermaledijdingen jegens de
rechterzijde wegens het voteeren der
snelvuurkanonnen ons nog in de ooren.
Waar we echter wel even op wilden
wijzen is dit: zooals thans „Het Volk"
Jridh 0oor Iden drang der omstandighe
den verplicht gevoelt te schrijven, werd
het onzerzijds altijd gedaan.
De spreuk: „Si vis pacem para bellum
(Als ge den vrede wilt, bereidt u ten
oorlog)", werd dezerzijds nooit uit het
oog verloren al kostte het ons van
zekere zijde verdachtmakingen en verwij
ten.
In vredestijd vindt echter die zekere
zijde maar al te veel gehoor.
Moge de mobilisatie dan ten minste
leeren meer vertrouwen te hebben in de
woorden dergenen, die geen omverwer
ping van het bestaande, maar wel steeds
verbetering naast steviging ervan be^
oogden.
In dit verband legden we niet on
gaarne het „Volk"-citaat in ons blad
vast.
Duitsche successen.
Een telegram uit Berlijn wijst er met
onontwijkbare duidelijkheid op, dat de
kansen voor 0e strijdjénde legers in
Frankrijk aan het keeren Zijn.
.Het bedoelde telegram, djd gisteren
udt iBerlijn verzonden, luidt:
Ambtelijk wondt uit ihet groote hoofd
kwartier hedenmorgen medegedeeld
Het Fransche 13de, het 4de legercorps
»en gedeelten van eem divisie van een
ander legerkorps zijn gisteren tetT'Z* van
Noyon geheel verslagen».
De vijand heeft verscheidene batterijen
verloren* iZijtn aanvallefi zijn op verschil
lende plaatsen van het frojPit op bloedige
wijze afgewezen*
Evenzoo is een oprukken va{n Fransche
Alpen-jagers aan de kam van de Vogee-
zen i,n het Brüch-dal afgeslagen*
Bij de (bestorming van Chateau Brimont
bij Reims zijn 2500 gevangene^ gemaakt*
Ook vender zijn in den slag iln het open
veld gevangenen en kanonnen genomen,
.waarvan het aantal nog niette overzien isg
Het Oostelijk leger zet de krijgsver
richtingen in het gouvernement Soewalki
voort* Afdeelingen 'van 'dit leger trekkdh
op tegen tdye vesting jOsowiec*
Een telegram uit Parijs d4i gisteren
luidt:
Het communiqué van drie uur zegt:
De veldslag duiurt over het geheele front
van de Qise tot Woevre voort; er zijn
geen wijzigingen fvapi "beteek enis* De Frail
's dhe linkervleugel |dringt langzaam voor
waarts over de heuvels ten noordien va(n
Aisn'ef Een driemaal herhaalde aanval der
IDuitschers tegen de Engelschen is mis
lukt tusschen Craonne eft Reims hebben
fcte Duitschers zeer hevige tegenaanval
len gedaan, idie door de Franscheti zijn
afgeslagen* Pok 'een aanval op Reims is
afgeslagen*
In het centrum, van Reims naar Ar-
gonne, hebben de Duitschers belangrijke
versterkingen aangelegdzij bewarein een
zuiver defensieve houding^ ln WoevTe
is de toestand niet gewijzigd* In Lotha
ringen en de Vogeezejn nemen de LVuit-
sdhers verdedigende stellingen bij dq
grens in* i t
Eindelijk is dus van de zijde der offi
cieel e .Duitsche legerberichtgeving de fic
tie losgelaten, als zotiden de Duitsche
legers nog in den omtrek vain Parijs
staan, 'en (tie slag die thans gevoerd wordt,
aan de oevers van de Marne plaats heb
ben* Men Verneemt Inti zelfs :eenige plaats
namen, en deze zullein voor het Duitsche
volk de eerste aanduiding van de zijde
van het legerbestuur zijn, wiar zijne
zonen op leven ejn dood strijden* Maar
tevens zullen £ij teleurstelling jn veler
Iharten brenjgei* Niet meer ojruler den
rook van fae hoofdstad, maar bij Noyon
aan de Dise, bijna 100 K*M, ten N. v^n
Parijs, verder bij Rheims, 14|) KJM. ten
N^ jCX, en in het dal van (Breusch, ver
in (den J>enede(p-Elzas, op'Duitschen grond
dus, wordt gevochten*
Van de drie plaatsen, in het bericht
genoemd, ligt Noyon het verst noorde
lijk^ (In Fransche berichten voind men
jdeze plaats reeds vroeger vermeld, en
wel als westelijk beginpunt yan de la/nge
frontlijn* Hiet 'Duitsche bericht, meldt dat
(jiier tw*ee Fransche legerkorpsen beslis-
sienld geslagen werden met verlies vapi
batterijen* [Het Fransche bericht daaren
tegen spreekt van een lichtelijk terugwij
ken van het Duitsche front, een aan,-
(duiding waarmede overeenstemt dat de*
Duitsche frontlijn daar loopt over Noyon,
Morsain ien Craonjte, Ale drie plaatsen
ten Noorden van de Aisftew
Die Duitschers hebtten gelegenheid ge
vonden om, ondiainks de vervolging, zich
op de heuvelrij teri Noorden der Aisne
in |de graven en er «jndere versterkingen
op te werpen* Zij maken daar gebruik
Van het geduchte belegeringsgeschut, en
de strijicÉ wordt dag en nacht voortgezet,
Zooals Jblijkt uit de vermelding van nach
telijke aanvallen op de Fransche stellijn
gen tusschen Craonne en Reims.
Ondanks dit alles schijnen de Fran-
sclhien echter £>p onderscheidene pu|i*ten
Iele Aisne reeds over te zijn*
Intussphen blijkt uit het maken van
2500 gevangenen bij Chateau Brémont
(in den omtrek van Rheims), uit het te
rugslaan der Franschen bij Noyort, en
uit ieder détail der wederzijdsche be
richten dat de Duitsche troepen nog weij
nig van hun bewonderenswaardige veer
kracht hebben verloren. Welk ook! den
uitslag van deze verbitterde, dagen lan
gen strijd moge wezen, niemand zal aan
de militaire eigenschappen die de Duit
schers daarbij hebben aan den dag ge
legd, zijne bewondering kunnen onthou
den,
In het Argonnerwoud, het boschrijke
gebergte tusschen de Aisne en de Maas,
schijnt het ergis.te nog te moeten komen.
Tusschen Rheims en dat gebergte, maar
ook op het gebergte zelf, versterken de
Duitschers; zich, en indien het aan het
Fransch-Engelsche leger gelukt hun de
nederlaag toe te brengen, menl kan er
zeker van zijn, dat dit inspanning zal
kosten.
Oostelijk van de Maas strekt zich la
Woëvre uit, een vlak hoogland, hier en
daar met meren en plassen. De Fransche
troepen staan hier reeds tot Etain toe„
en hun front schijlnt zich hier van Zuid
naar Noord uit te strekken (van Thiari-
court tot Etain). Tot nog toe verneemt
men niet veel van hetgeen hier voorvalt,
dan dat de Franschen er voeling verkre-
'jgen met Verspreide DuitsKJhje aflllaa ipgdn.
Zonderling is het bericht (nog wel
uit Duitsche bron) aangaande het gevan
gen nemen van Fransche alpenjagers, in
het dal van de Breusch (Fransch: Bru-
che). Dit is n.l'. het riviertje, door welks;
dal de Franschen uit Lunéville in'Tde
eestte dagen Van k?*i Oor nj raats;-
burg trachtten op te rukken. Blijkbaar
trachtten de Franschen nu in deze buurt
den vijand opnieuw op zijn eigen;
grondgebied te verontrusten, maar von
den hem ook déar waakzaam. Waar
schijnlijk hebben wij alleen met kleine
gevechten te doen, maar het feit zelf
teek ent den toestand.
De Russen.
Dat in Oost-Pruis,en de Russen duch
tig klop hebben gehad, wordt ook door
de gealieerden erkend, en de „Times"
meldt, dat de Russen in het Noorden
van Oost-Pruftnn zijn teruggetrokken en
tua?/Ch«n Koningsbergen «n Tilait geen
Ruskien meer zijn. De legermacht, waar
over Von Hindenburg beschikt, moet vol
gens de j,Times" 600.000 tat 800.000
man sterk zijn.
Dat Djuitschland van de Rus,sen be
vrijd is, noemt de „Times" zeker een
groot militair (succes, maar het komt juist
drie weken te laai W]ant hadden de
Duitschers de Franschen kunnen ver
slaan in den slag op 21 Augustus, en
dan hun troepen naar het Oosten kunnen
zenden, om, ln de lijn Thom-Allensteln
met de Oostenrijkers uit het zuiden op
rukkende, te kunnen samenwerken, dan
zouden de resultaten voor Duitschland
reusachtig zijn geweekt
Het ontwijken van den besllssenden
slag door de Fransche troepen en del
snelle opmarsich der Russen naar Oos
tenrijk heeft de Duitsche berekeningen,
naar het Engelsche blad meent, wel wat
gedwarsboomd. Temeer daar de Oosten
rijkers niet bestand bleken tegen'u de
krachtige aanvallen der Russin, en na
een krachtigen, hardnekkige*! strijd tot
den terugtocht genoodzaakt werden, zoo
dat geheel Polen door de Oostenrijkers»
verlaten is. De generaals» Auffönberg en
Dakl, die tot bij Ljublin waren opge
rukt, moesten ondanks, hun krachtigeo
tegenstand met aanzienlijke verliezen te
rugtrekken, zoodat wat de Russjen in
Oost-Prui^ien verloren, gdwonnen werd
in Russisch-Pol en, en tegelijk met de
ontruiming van Oost-Pruisjen door de
Russten, die van Polen .door de Oosten
rijkers kon worden gemeld.
Rusland en Bulgarije.
Tiet Russisch gezantschap te Sofia pu
bliceert een verklaring, volgens welke de
Russische gezant Szawinsky mondeling
en schriftelijk aan de Bulgaarsche re
geering voorstellen heeft gedaan, die
eenerzijds de toekomstige betrekkingen
van Bulgarije tot Rusland betroffen en
anderzijds de vervulling der Bulgaar-
schie nationale idealen, aljs Bulgarije neu
traal blijft
Daarvan zegt *de „Kambana"
Het as klaarblijkelijk hoon als. Rusland
beweert, dat het welzijn van Bulgarije
voor Rusland een voorwerp is; van onop
houdelijke zorg. Een aantal gouverne
menten, tienmaal zoo groot als Bulgarije
worden in Rusland in de donkers.te
knechtschap en ergste ellende gehouden,
terwijl men over Bulgarije teedere be
zorgdheid huichelt
De Russische verklaring belooft ac
tieve hulp aan Rusland, als Bulgarije
wordt aangevallen, maar dat is niets; dan
een voorwendsel voor de Russische troe
pen om Bulgaarsch gebied voor goed
te bezetten.
De eigenlijke bedoeling van Rusland
was, dat Bulgarije voor de Russische
troepen een soort voorhoede 'moest vor
men tegen Turkije en voor Rusland de
Dardanellen en Thracië moet veroveren.
De „Utro" schrijft: het zou uitloopen
op een groote teleurstelling, wilde men
glelooven aan de belofte van de Triple
Entente over de vervulling der natio
nale idealen van Bulgarije. Mem zou nü
zelfs schriftelijke beloften en overeen
komsten niet gelooven, nadat de Ser
viërs hun verdrag yan bondgenootschap
hebben gesc' onden, RMs/and de Rus? i:ch-
Bulgaarsche militaire conventie heeft ver
loochend, Turkije en de groote mogend
heden hun handteekening onder het ver
drag van Londen niet hebben gerespec
teerd de Triple Entente 'moest men het
allerminst vertrouwen, omdat juist Frank
rijk destijds heeft voorgesteld Bulgarije
te verdeelen onder de naburige staten.
Gemengde Oorlogsberichten.
De zwarte troepen in Frank
rijk. Volgens berichten uit Parijs, be
draagt het aantal zwarte troepen, dat
tot nu toe uit Afrika in Frankrijk is
aangekomen, 200.000 man.
Priesters in het leger. Vol
gens de door de Fransche bisschoppen
en regenten van seminaries verschafte
inlichtingen zouden zich op het oogen-
blik ongeveer 15.000 priesters en se
minaristen in Frankrijk onder de wape
nen bevinden.
Prof. Nalgant. Wftj hebben er
tmielding van gemaakt dat onder de ver
misten- van Leuven ook behoorde een
professor van Rolduc. Bedoeld werd
prof. Nagant, die bij zijn familie te Leu
ven vertoefde toen de oorlog uitbrak'.
Het huis der familie Nagant werd ge-
hedl verwoest.
Bij ons laatste bezoek aan Leuven,
aÜdus ieen correspondent van de ^Msb."*
in den loop der vorige week, hebben
wij op verschillende plaatsen naar pro
fessor Nagant geïnformeerd. Algemeen'
was men de meening toegedaan, dat de
Duitschers hem igevanigen hebben ge
nomen en haar Aken overgebracht.
Hulde aan Fransche kloos
terzusters. In een dagorder Van
het hoofdkwartier van de tweede armee
brenlgt de bekende katholieke generaal
de Castelneau de vólgende hulde aan
de heldhaftige zelfverloochening der
Fransche zustertjes.
„De opperbevelhebber Van de tweede
armee vermeldt in de dagorder mejuffr.
Rilgarel, Collet, Remy, Maillard, Ridder
en Gartener, Teligieuzen van de orde
van den H. Carolus, te Nancy, diesifrids
den 24èn Aug. onder een voortdurend
en moorddadig vuur jn haar klooster te
Gerbeviller onigeVeer duizend gewon dón
verpleegd hebben en dezen met moe
derlijke zorgen al het noodige verschaft
hebben, terwijl de burgerlijke bevolking
het Borp geheel ontruimd had. Boven
dien hebben deze zusters dagelijks tal-'
rijke doortrekkende soldaten van levens
middelen voorzien."
Vredesgeruchten. Jaaroes Wi.
Gerard de Amerikaansche gezant te
Berlijn, rapporteert 'telegrafisch aan pre
sident Wilson, Üat von Bethmann Holl-
Wejg toet Gerard over de vraag van Wil
son sprekende of de keizer over den Vre
de wilde onderhandelen, hem' mededeel
de, dat de Vereenigde Staten van de gda-
lieerden vredesvoorstellen moesten zien
te verkrijgen, daar de geallieeraen had
den afgesproken niet afzonderlijk de
vijandelijkheden te «uilen staken.
Stormweeropde Noordzee.
Een telegram d.d 18 September uit Har
wich méldt het volgende: Van de zoo
juist binnengekomen Engelsche torpedo-
bemianning vernam ik, dat de torpedoflo-
titelje, die hier kruiste, hevig te kampen
had miet het slechte weder en de hooge
z£eën, die thans de Noordzee beroereh.
Er heerschte van Zondag af een storm
gedurende acht-en'-veertig uur. Geduren
de dien tijd was het onmogelijk om
warm' voedsel fte bereiden, daar de tor
pedobooten iïs tnotedoppen heen en weet
sloegen. Een zestal toenschen sloegen
over boord. Anderen braken ribben en
liepen kleine Verwondingen op. De hui-
zenhooge golven deden de booten her
haaldelijk met hun schroeven in de lucht
(draaien- JDe Engelsche booten hieïdlejrt,
het echter alle goed uit maar aan vele
van hiaar ziet toen hier nog welke stoo-
tep ,z!e te veijduren hadden.
Mededeelingen van het Vati*
caan .voor president Wiilson,
Volgens een particulier telegram uit Ro
me aan het Parijsche „Journal", van 12
September zijn de kardinalen Gibbons
van Baltimore en O'Connell van Boston
met het stoomschip „Caugrie" van Na
pels vertrokken.
De twee imenenties zouden belast zijn
toet mededeelingen Van den kardinaal
staatssecretaris voor president Wilson.
Een antwoord van President
Wilson aan den Keizer. Vol
gens een telegram' uit Washington aan
de „Exchange Telegraph Comanpy"
heeft president Wilson in antwoord op
Duitschland's protest tegen het beweer
de gébruik van dum-dum-kogels bij de
Franschen, aan den Duitsdhen Keizer het
volgende telegram) gezonden.
„De Vereeni'gde Staten kunnen geen
bepaalde actie ondernemen in antwoord
op uw protest. Ik geloof niet, dat Uwe
Majesteit van mij verwadht, dat ik meer
zal zefggen."
Wij laten dit bericht en vooral den
fékst van dit telegram' geheel voor reke
ning van de genoemde kabel-rnaatsch.
Paus Benedictus XV.
De „Giornale d' Italia" van 9 Sept.
jl. deelt toede, dat de Paus thans arbeidt
aan eene encycliek, die spoedig ver
schijnen zal en waarin de kwestie zal
worden behandeld over het herstel Van
den Europeeschen Vrede. Aan de Ver
schillende Europeesdhe kabinetten zal te
voren worden gevraagd, hoe hunne ge
steltenissen ten opzichte van een eer-
Vollen vrede zijn.
De „Figaro" teekent aan:
„Eenmaal zal in elk geval het uur
komen, waarop het de verhevenste der
moreele krachten mogelijk zal zijn, tus-
sóhenbeide te komen. Wij weten, dat
