Vrijdag
18
BUITENLAND.
Oe Oorlog.
n
5e laargang.
No. 1501.
2)e S^icbelve (Bou/tomt
Bureau OUDB SINGEL 94, LEIUEN.
latere. Telelooa 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bi) onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 11.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2% cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
September
1914
De ADVfiNTKNIIEFRIJ8 bedraagt van I 5 regcln w75, elke re 4e! «new IS cml
Ingezonden mededeellngen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiöngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 centaangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent. Iedere regel .er 10 cent.
Verkeerde statistiek.
De Duitsche sociaal-democraten maken
lieten op om na te gaan, hoeveel geor
ganiseerde leden der S.-Ly-partijl in het
leger dienst doen. 'In het distri ct-Maag-
denburg-Anhalt waren op 6 Sept. reels
9162 van de 28.642 leden der partij on
der de wapens; daarvan waren 489 amb
tenaren. dm een 'aantal plaatsen zij:n alle
ambtenaren |der .partij 'onder de wapens,.
Door 't geheele rijk worden zulke sta
tistieke opgaven opgemaakt, door die(
partijbesturen.
Wat is dat -nu voor een zonderlinge
itatiBtlekeriJ?
Stel u voor, dat de Franiche sociaal
democraten ook zoo beginnen en dat die
lijstjes idan tegenover elkaar worden ge
publiceerd.
De eenvoudige „bewustcn" zouden al
licht peggenmoeten we daarom ln vro-
destijd de Internationale zingen, om bi
oorlogstijd even goeid op' elkaar los te|
branden
In trouwe; we begrijpen Ide bedoe
ling (der rodde statistiek niet tenzij
dat ze moet 'dienen om ,prat te "kunnen
gaan o,p de vaderlandsliefde, ook der
sociaal-democraten.
Maar dan konden de katholieken nog
heel andere lijsten laten zien-"
Dit doen we echter niet.
|W,ij, Roomschen, nemen eenvoudig die
wapenen op als het Vaderland! roept en
denken er niet 'aan, daarop roem te dra
gen. 't Is gewoonweg plicht*
En we handelen daarmede consequent,
want ook in vredestijd verloochenen wij
liet volkslied niet.
,Wjel twijfelt men in sommige kringen
gaarne aan onze vaderlandsliefde, zon
der echter ooit bewijs voor dien twijfel
te vinden.
De toestand in Frankrijk.
Uit de sedert gister ingekomen be
richten, hoe vaag en verward ook, is dit
ééne feit vast te stellen, dat de terug
trekkende beweging der Duitsche troe
pen in Frankrijk tot stilstand is gekot-,
men.
Dit is het eenige wat wij weten.
W|ij weten zelfs niet met zekerheid
wé ar de strijd wordt gevoerd.
De Duitsdhe berichten spreken voort
durend van een slag aan de Marne, maar
noemen geen enkele plaats.
De Fransche berichten daarentegen wij
zen een linie aan, die 40 tot 60 K.M. ten
N. van de Marne ll'oopt. Zij begint aan d'e
Oise bij Noyon, steekt van daar over
naar de Aisne, volgt- ieen,|gedGelt'e van het
dal dier rivier, beweegt zich bij Lajctn
enkele tientallen K.M4. ten N. van de
Aisne, snijdt dan verder den bocht van
die rivier af, en loopt dwars over het
Argonnerwoud naar de Maas.
Uit de Natuur.
XVIII,
Suiker.
De suiker yormt naast het zetmeel het
gewichtigste van onze plantaardige yo-ö-
dlngsmiddelen. Beide worden onder in
vloed van het licht door de planten uijf
koolzuur dat zij aan de lucht onttrekken
en water opgebouwd. Bdj deze zeer in
gewikkelde chemische Opbouw ontstaat
eerst suiker, dan ïijt de suiker het zet
meel en daaruit de oellulose of houtstotfl,
het steunweefsel der planten.
Suiker is (niet !de naam voor een be
paald product, maar een verzamelnaam
voor een geheele reeks van stoffien, die
lechter in zeer nauwe verwantschap tot
elkaar staan. De meest bekende soort is
die welke dagelijks in het huishouden ge
bruikt wordt ien 'als saccharose of riet
suiker wordt onderscheiden. Dezelfde yeiv
houding van koolstof, waterstof en zuur
stof hebben ook de melksuiker (in melk
voorkomend) en moutsucker (uit de mout
gewonnen) alhoewel Ze geheel andere
-eigenschappen hebben.
In bloemen en vruchten komen voor
de druivensuiker en vruchtsuiker, die
meer zuurstof bevat; het mengsel van
deze beide suikersoorten is de honig.
De rietsuiker wordt 'gewonnen uit het
suikerriet, beetwortelen, de sud'kej-ahom
en de palmboomen.
Het suikerriet hoort in Oost-Indlë thuis
«a werd reeds in de middeleeuwen ver-
Als mén deze nauwkeurige aanduiding
van de gevechtslijn van Franjsche ^jjde
vergelijkt met de onbestemde aanduiding
„aan de Marne" van Duitsche zijde, dan
pleit meer voor de waarschijnlijkheid van
de Fransche d^n van de Duitsche lezing.
Voor het overige bieden de berichten
weinig houvast aan. Nieuws van Fran
sche of Engelsche zijde kwam zoo goed
als niet in, en, wat er is, is even pnbe-
stemd als. dat van de Duitsche ^zijde.
Slecht daarin komen beide overeen, dat
over een front van meer dan twee hon
derd kilometer een worsteling opleven
en dood wordt gevoerd, een elkaar be
twisten van lederen duimbreed grond,
een strijd die aan weerszijden duizenden
en duizenden mensehenlevens kost, en
die waarschijnlijk slechts door uitputting
van een der belde tegenstanden, of van
belde, tijdelijk zal eindigen, om zoodra
een der partijen weer een wdn'lgl van
de vermoeienis hersteld is 'met nieuwe
hardnekkigheid en woede te worden her
vat, totdat... Ja, tot wat?
Is er iets dat ons afkeriger van den
oorlog kan maken, dan deze dagenlange
strijd van tegen elkander opwegende le
gers, waarbij waarschijnlijk de verliezer
zal wezen degene van wien tenslotte
de meesten ten onder gaan
In meer dan één opzicht verkeeren de
Duitschers bij deze strijd in ongunstiger
omstandigheden dan h.unlme tegenstan
ders. De legerorganisatie van Duitsch-
land moge die van Frankrijk en1 lEnge-
land yerre overtreffen, de Franschen heb
ben hun eigen rijk land, waaruit voort
durend voorraden kunnen worden aange
voerd, achter zichbij de Duitschers
daarentegen doet de moeilijkheid der
lange verbindingslijnen zich gevoelen
door verminderden en trageren aanvoer.
Het verwoeste vijandelijke land dat zij
doorgetrokken zijn, kan bijna buiten re
kening gelaten worden voor hunne voe
ding. Is het dan te verwonderen, dat de
bewaking der Duitsche aanvoerlijnen
door België in deze dagen met bijzon
dere gestrengheid wordt uitgevoerd De
herleving van het initaitief der Belgen
is echter een gevaarlijk verschijnsel voor
hen. De bewakingsdetachementen' wor
den voortdurend bedreigd, en daarmede
ook de zekerheid dat de aanvoeren voor
die honderduizenden zullen blijven door
gaan.
Uit Duitsche bron
Uit Berlijn wordt geseind:
In den nacht van 16 September be
proefden den Franschen ondanks den
sterken regens eenige kleinere aanval
len maar konden geen resultaat bereiken.
Daarentegen gelukte het de Duitsche ca
valerie op den uitersten rechtervleugel
door een onverwacht scherp optreden de
munitiewagens van de verbonden legers
af te snijden en te voeren naar het
centrum van de gevechtslinie welke se
dert eenige dagen van Duitsche zijde
krachtig is versterkt.
der verspreid over Madeira, Brazilië,
Wiest-Indië en de Kanarische eilanden*
Hlet (suikerriet doet aan de palmen den
ken, wordt tot negen meter hoog, en
groeit op uit een wortelstok dié meer
dan twintig jaar lang voortdurend nieuwe
halmen doet ontspruiten. De top en de
bladeren bevatten geen suiker, en wor
den weggesneden, filet overige bevat 90
percent vocht met ;een suikergehalte van
15 tot 17 0/0. Daar het sap spoedig gaat
gisten wordt het vet dadelijk na het kap
pen verwerkt Na 'in kleine stukken ge
sneden te zijtn komt het ln pereen; hert
hieruit vloeiende sap wordt terstond mét
een kleine hoeveelheid kalk gekookt,
waardoor de eiwitstoffen worden ontleed,
zuurhes tandde el en worden gebonden, -en
slijmstoffen en verontreinigingen uit ge
scheiden worden* Na 'het koken schept
men het schuim van het vocht af en kookt
dit boven een open vuur tot het op onge
veer een derde ïs ingedampt Daarna
wordt nogmaals wat kalk toegevoegd en
gekookt, tot het sap zoo dik is dat het
tusschlen [duim ien vinger uitgetrokken {dra
den van een zekere lengte geeft Het
uitgeperste riet dient gewoonlijk als
brandstof. Na het afkoelen is de massa
korrelig en laat men de overgebleven,
vloeistof (de melasse) 'afvloeien. Deze me
lasse wordt als Veevoeder gebruikt of
na gisting tot JRhum Verwerkt
De zoo ontstane suiker kan alle kleu
ren van bijna 'yvit tot donkerbruin door-
loopen en wordt in de raffinaderijen
door oplossen, filtreeren Over been-{
Bij Verdun zijn verscheidene buiten-
forten bijna platgeschoten. De capitula
tie is onmiddellijk te wachten.
Het slechte weer belemmert den Duit-
schen opmarsch. De Duitsche troepen
bevinden zich ondanks den regen in uit
stekenden toestand. De Franlsche troepen
zijn door de ^geforceerde marschen zeer
vermoeid en leden zware verliezen door
ziekte.
Uit Hngelsche bron.
De oorrespondent van de „Djaily Chro
nicle" zegt, dat de Duitschers een zeer
voordeellge positie hebben Ingenomen
langt de spoorwegen, die ilechte op en
kele weinige punten onderbroken zijn.
Een hoekje van h*t nlagveld.
De correspondent van de „Daily Te
legraph" schildert een hoekje van het
groote slagveld bij de Marne. De „Tel'."1
ontleent hieraan het volgende:
Meau, (een aardig stadje, in het Marntt-
dal gelegen, op 20 mijllen afstand van
Parijs, doet mij denken aan een van de
Indiaansche steden, die om onbekende
redenen door de inwoners verlaten zijn.
De huizen staan er, zijn kerken en pu
blieke gebouwen zijn ongeschonden, al
leen de straten zijn sül; Me venstersj
en deuren gesloten. Qeen levend wezen
is er te zien, behalve een paar Roode
Kruiszu^ters, die de ambulances afwach
ten, welke de gewonden van het sla&
veld aanvoeren.
Toen ik de stad verliet, kwam Hé voor
een nieuwe verrassing te staan. Wat zou
er gebeurd Zijn? Hier wandelden heel
bedaard langs den weg op klaarlichten
dag, mannen in Pruisische uniformen en
vrouwen in de donkere „gellab", den
Moorschen mantel gehuld. Dat konden
toch geen PruisL-fhe -Maten zijn of
amazonen van Marokko Het was inder
daad een zonderling verschijnsel, maar
de verklaring was te vinden op den weg
naar het Oosten, Zij s/tond daar geschre
ven in vreeselijke teekens1: doode man
nen, die in de sloten lagen, Zouaven
in hun Oosters,che kleederdracht, Moo-
ren in wijde mantels, Franj?,che soldaten
in lange jassjen en grijze uniformen. Op
iedere 100 meter afstand lag een ver
minkt paard met een met bloed be
vlekt zadel.
Dit was de rand van hef s.lagveld
van de Marne en de mannen en vrouwen
in Pruisi-.ch en Moorsch tenue waren1
onschuldige burgers-, die uitgegaan wa
ren om de dooden te begraven en' den
gewonden bijstand te verleenen. Het re
gende bij stroomen en de wind was( bit
ter koud en zelf hadden zij de kleeren
der dooden aangetrokken.
Verder den straatweg volgend, kwam
ik in een bosch, waar men juisf bezig
was de dooden in een grooten kuil te
leggen, vrienden en vijanden bij elkaar.
Langzamerhand kwam "ik op een .pad,
waar de eigenlijke strijd had gewoed
overal zag men daar verspreid liggen
derkool en jindampen gezuiverd.
Ahorn-suiker wordt voornamelijk in
Noord-Amerika gewonnen, fn begin Fe
bruari maakt men boorgaten in de ahorn
boom en van >ongeveeiU4 cJVldiep en 12
CjM, wijd H'et opgevangen uitloopende
sap "is helder wit en levert, op 'de
wijze van het sap uit het suikerriet
ongeveer1/^ van zijn gewicht aan sui
ker, ongeveer twee tot drie kilogram per
boom.
Palm-suiker wordt in Oost-Indië en op
de Molukken gewonnen uit het sap dat
bij1 insnijden uit de palmboomen vloeit.
Een palmboom levert ongeveer 250 liter
sap, waaruit ongeveer 40 kilo suiker be
reid wordt; daar men het ingedikte sap
in de schalen van 'koikosnooten laat in
dampen, komt de palmsuiker in half ko
gelvormige blokken in den handel.
iTot het begin jler negentiende eeuw
w'erd alle suiker op een der boven be
schreven wijze gewonnen, toen plotseling
dank zij de bemoeiingen van Napoleon
de beetwortelsuiker labrikatie naar
voren trad.
De beetwortels en Jcnollen toch bevat
ten een hoeveelheid suiker, die bij doel
matig kweeken van 8-20 0/0 kan bedra
gen. Zoodra de beetwortel bladen be
ginnen ie verwelken, .ongeveer midden
September, bevatten de beetwortels het
hoogste suikergehalte ten beginnen de sui
kerfabrieken hun „Campagne"* ,De beet
wortels worden van bet loof ontdaan naar
de .fabrieken vervoerd, hier worden de
beetwortels eerst gewasschen Imet het
granaatscherven, gebroken geweren, met
bloed doorweekte lappen, waarmede de
stervenden gepoogd hadden hun wonden
te bettenbusjes en blikjes, stukken
van brieven, waarin de ongelukkigen ge
poogd hadden hun laatsten afscheids
groet tot uiting te brengen op som
mige plaatsen was de grond omwoeld
door cylinders, waaraan de stukken nog
in het zand lagen, de plaats waar <Je
kanonnen en machinegeweren gewerkt
hadden, en de lijken van hen, die bet
geschut bediend hadden, lagen er naa,s;t.
Onder een appelboom, volgeladen met
rijpe vruchten, lagen twee levenl'ooze ge
zichten naar de Tucht te itaren. De Jje*
^instilling van een ej'agveld.
Te Hpltort,
Aan de „Timei" 'wojdt gemeld, dat
te Belfort all'ei rustig is, maar dat de
staat van beleg streng wordt toegepast.
Ieder huis wordt om 8 uur gesloten
en van dat uur af bevindt de geheele
stad zich in volkomen duisternis. All'e
personen, die in de stad overbodig zijn,
heeft de gouverneur naar het binnenland
doen verplaatsen. Belfort is goed geap
proviandeerd en heeft nog geen aanval
der Duitschers te weerstaan gehad.
Eenige bommen zijn door een vlieg
machine op de stad geworpen, maar
slechts het dak van een huis is bescha
digd.
De toestand in België.
Belgen en Duitschers.
Gistermorgen had in id'e omstreken van
D(endermond'e een gevecht plaats tusschen
Belgische en Duitsche troepen.
Het is volgens een bericht in de „Tel."
duidelijk, |dat de |D(uitsahers in (deze streek
opdracht hebben, om zooveel mogelijk
het Belgische veldleger in het Zuid-Wies-
Iten Ibezig te jiouden, teneinde het van
<e verbindingslijn der Duitschers te ver
wijderen.
Uit Antwerpen verneemt de >,Tel." nog
a. a* jdfe volgende bijzonderheden
Het (nieuws is echaarsch (deze twee laat
ste dagen. (Wioensjdagavond geen offici-
ieele mededeeling. 'Toch cwas het Belgi
sche leger voortdurend in actie. Pogingen
van Duitsche patrouilles, om naar het
Noorden dioor te breken, werden telkens
verijdeld. Vele Duitschers waren nog ge
kampeerd in het fhiggenhouter Bosch,
Zuid-westwaarts van Mechelen. .Op dit
oogenblik wortdt 'dit "bosch gebombar
deerd door het fort van Liezele en liet
staat voor een groot deel in brand'. Bet
treinverkeer met Mechelen 'fs hersteld.
In massa keeren (de bewoners terug. Wj.iv
kels en koffiehuizen worden heropend1.:
De stad 'herleeft. Daar echter de gaslei
ding ontbreekt, was Woensdagavond al
les mét lampen en kaarsen verlicht,
i Op een der vliegers, die "bij Leuven
werden neergehaald, werden banknoten
g*evonden van een franc, door de Duit
schers uitgegeven. Deze "papiertjes dra
afvalwater om ze .van zand en steentjes
te ontdoen en komen dan in draaiende
trommels, waarin ze volkomen gereinigd
worden. Na uitdruipen komen ze'in een
snijmachine, waarin ,ze tot gootvormige
reepjes gesneden worden, jdie niet zoo
spoedig als platte stukjes aaneenkleven.
Deze stukjes komen nu in een reeks van
„diffusie vaten" waarin langzamerhand
bijna alle suiker eraan onttrokken wordt;
tegelijk echter geraken nog vele andere
stoffien in oplossing, die ,men zooveel mo
gelijk verwijderen moet Daarom wordt
het diffusie sap (met kalk gekookt en
tevens koolzuur door de oplossing ge
blazen, om het teveel aan kalk te ver
hinderen zich met de suiker te verbin
den. Na het .affilbreeren van de kalk en
andere neergeslagen stoffien, word't door
zwaveligzuur de laatste kalk uit de vloei
stof verwijderd en is het sap gereed om
ingedampt te Lworden.
Hiet indampen moet hiet zekere voor
zorgen geschieden, want bij koken met
water wordt suiker spoedig ontleed, voor
al als de oplossing veel suiker bevat, ter
wijl het er tevens op aankomt, zoo spoe
dig mogelijk en hiet zoo min mogelijk
brandstof verbruik te werken. Aan deze
voorwaarden wordt voldaan door het ge
bruik van 'een stel vanj 3 of 4 met elkaar
verbonden ketels, 'Alleen de eerste \yorcft
met stoom verhit, de anderen ontvangen
hun verwarming door de stoom van de
voorgaande ketels; bij de hierdoor ont
stane condensatie van stoom ontslaat
tevens een verminderde luchtdruk, en
gen de nagemaakte hanidteekeningen van
•De Lantsheere, gouverneur, en Babant,
schatbewaarder der Nationale Belgisch0
Bank.
Bescherming van de Belgische
kunstschatten.
Uit Berlijn wordt geseind:
'Het hoofd van het legerbestuur ln Bel
gië 'heeft in overeenstemming miet het
Duitsche ministerie van Buiilenlan'dsche
Zaken en het Pruisische ministerie van
Onderwijs maatregelen genomen tot be
scherming van de Belgische kunstschat-»
ten. Daar mliitare bewaking van musea
betrekkelijk eenvoudig is hebben de maat*
regelen voornamelijk ten doel bcicher*
miiig van de vele kunstschatten in kerken,
stadhuizen, enz., welke moeten wordeni
onttrokken aan de handen van diefachtige
Inwoners van het land en moeten won*
kien beschermd voor beschadiging. iTot
voorbereiding van deze taak is de direo-
teur van het Museum van kunstnijver
heid te Berlijn, Falke, een van de beste
kenners van VlaamsChe kunst .toegevoegd^
aan het Belgisch burgerlijk bestuur. 'Men
ïs voornemens veildere deskundigen
zenjden. v
Door dezen maatregel p>oogt Duits ril
land op lofwaardige jyijze zijn geschon
den faam te herstellen.
Te Brussel.
Een corr. van Lde „Msbd^" schrijft o.m,
In Brussel is er betrekkelijk weinig
te .bespeuren van de Duitschers. Als ge
(des middags over ,den boulevard Ans-
pach wandelt, 'dan Ï9 er voor den opper-
vlakkigen (beschouwer wéinig meer te
bemerken dan enikele grijze uniformen
van Duitsche militairen. ,Van vele huizeoi
waait nog de Belgische vlag, en op die
trottoirs is het haast even druk als in
vroeger dagen. En toch hangt er in de
straten over het stil wandelende publiek
'een stemming, die den nauwlettenden
ppmerker en kenner van de Belgische
Jhoofstajd niet kan ontgaan. Brussel is
als 'een circus, waar zoo pas een fier
„artisten is doodgevallen". De voorstelf
'ling1 'Worjdt voortgezet Jiet leven gaat
overdag in Brussel oogenschijnlijk zijn
gewonen gang, en toch..;., toch vali;
(het, (wanneer ge de stad dieper door
dringt op, dat ge niet in het \gewohe
Brussel staat Vele winkels, van luxe
voorwerpen bijv., zijn gesloten; de fijne
'eerste klas restaurants evenzoo en de
stoeltjes bij de boulevarci-café's ïijn ver
dwenen of ledig. De Brusselaars en de
vrouwelijke bewoners van klein-Parijs
gaan stil hun weg. Het vroolijke lachen
is verdwenen, het Fransche gesnater gaat
fluisterend 'en alle gezichten staren be
kommerd ronjd'.
De Brusselaars jagen op nieuws. In
Üe stad zelve verschijnen geen kranten
(meer en dagen lang waren zij zonder
eenige berichten van den strijd. Wat er
om hen heen gebeurde wisten zij niet en
hun nieuwsgierigheid werd slechts eeni-
dus een sneller verdampen van de vloei
stof.
Men verkrijgt zoo een suikerrijke op
lossing, het z.g* jdiksap; na filtratie wordt
dit in jeen luchtledige ketel met eigen
aardig gevormde verwarmirfgspijpen tot
de vulmassa ingedamptdeze bevat reeds
suikerkristallen en wordt 'in een roer-
apparaat nog verder ingedampt Na het
afkoelen komt de massa in centrifuge's,
waaruit het nog aanwezige sap uitgeslin
gerd wordt, en de kristallen van geele
tint, nog een weinig met 'siroop bevoch
tigd, achterblijven. Evenals de ruwe riet
suiker worden deze kristallen in de raf
finaderijen verder tot heldere kristalsui
ker, suikerbrooden of poederuiker ven-
werkt 1.
De druivensuiker wordt uit zetmeel be-
redd. Men verwarmt (een verdunde zwavel
zuur oplossing ien Jaat als deze kookt
er de met water aangeroerde aardappel
of maïsmeel langzaam in neerdruppelen*
Na ongeveer vijf uur koken slaat men,
door toevoegen van kalk het zwavelzuur
als gips neer. Na afhevelen van de vloei
stof wordt deze ingedampt, met beender-
kool ontkleurd en verder ingedampt door
ze over verhitte buizen te laten neer-
druppelen. Het zoo ontstane diksap wordt
na herhaalde reiniging in 't luchtledige
ingedampt en levert de witgele (druiven-
suiker.