io I
BUITENLAND.
De Oorlog-
DE VLIEGMACHINE.
5e Jaargang.
No. is94.
c £cicbe he Sou-to/nt
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DfT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
IA het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1450 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Donderdag
September I
1914
De AUVEW I EN I lEi'KIjS bedraagt van 1—5 regels '1.75, elke regel ncr 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 ceiu. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel .er 10 cent.
Sympathiek.
Terwijl de opperbevelhebber onzer
land- en zeemacht zijn bureaux in
het Departement van Oorog worden
langs een zijpaadje bereikt, waarboven,
o Hollandsche eenvoud, slechts, een be
drukt canonnetje de bestemming ver
meldt terwijl generaal Snijders waar
lijk genoeg aan zijn hoofd zal hebben,
vond hij toch gelegenheid tot het Uitvaar
digen eener aanschrijving aan bestuur
ders van militaire motorrijtuigen, waarin
hij dezen eenige veiligheidsvoorschrif
ten geeft.
Er was over het wilde rijden dier be
stuurders geklaagd. „A la guerre comme
a la guerre", dachten ze al bij voorbaat
en zonder op voorschriften of borden
te letten, stoven zij er maar op los
den goeden niet te na gesproken.
De politie kon daar weinig of niets
aan doen, want, ingevolge het bepaalde
in art. 24 der Motor- en Rijwiel wet, is
deze wet onder de tegenwoordige om
standigheden niet van toepassing op 'mo
torrijtuigen en rijwielen met militaire 'be
stuurders en op motorrijtuigen en rijwie
len bestuurd door nietm'ilitaire bestuur
ders, vöor zooveel bedoelde rijtuigen
of rijwielen worden gebezigd ten be
hoeve van 's Rijks dienst.
Zoo sta-je immers als agent of veld
wachter machteloos tegenover een woes-
ten rijder in 's konings rok!
Generaal Snijders heeft echter thans
aan die uitzonderingsbepaling een e3bd|e
gemaakt, zooals men in dit nuimmer kan
lezen.
Wij noemen deze daad sympathiek,
wijl zij immers bewijst, dat bij ons leger
bestuur geen geest tot overheersching
der burgerlijke samenleving voorzit.
Dit optreden van generaal Snijders
vefhoogt het vertrouwen in zijn overige
maatregelen.
De toestand in Frankrijk
In den stand der partijen in Frank
rijk is sedert gisteren, gelijk bleek uit
önze laatste berichten in 't vorig no.
eenige verandering gekomen, en wel in
't voordeel der Franschen. Van Fransche
en EngelsChe Zijde hebben wij daarover
positieve berichten. Het ontbreken van
tijding, van Duitsche zijde is mede een
aanwijzing ofschoon meer ook 'niet
dat het voordeel aan de zijde der ver
bondenen is.
De punten, waar de geallieerden ter
rein winnen, Zijn twee in getal.
Vooreerst in de onmiddellijke nabij
heid van Parijs, bij de rivier de Ourcq en
het kleine stroompje de Petit Morin,
en voorts meer naar het centrum, tus-
schen Vitry en Sermaise. Op deze laatsite
linie stonden de Duitschers. aanvankelijk
aan de Zuidzijde van de 'Manie, maar
konden het daar niet .uithouden .en zijn
door de Engelschen genoodzaakt over
die rivier terug te trekken. Ook aan de
FEUILLETON.
66)
Eerstens was het vaartuig voorzien
van „voelhoorns" voor draadlooze tele
grafie, zooals de ingenieur ze nog nooit
had gezien. Hij had onder andere, on
danks het late uur, bemerkt, dat de
drie masten elk van een „voelhoorn"
waren voorzien, die met den horizon
een hoek van 30 a 40 graden maakte
en "waarvan de talrijke draden den in
druk wekten van ee nreusachtig spinme-
web. Eindelijk was aan het schip geen
vlag te bemerken; alleen de vorm deed
zien, dat het vrij snel kon varenj
Het lag onbewegelijk stil. Wat zou
het hier moeten doen? Zou het een
voorpost van de Japanners zijn, om
hen door middel van draadlooze tele
grafie van de komst van het Ameri»
kaansche eskader in kennis te stellen?
De ingenieur kon er zich op hetoogen-
blik geen rekenschap van geven.
De duisternis was nu geheel gevallen
en Maurice Rimbaut had, evenals 'den
vorigen nacht, de „Katesbird" op een
hoogte van 10)0 meters gebracht, niet
alleen om niet afhankelijk te zijn van
een onverhoedsche verplaatsing van het
Ourcq staan Engelschen. Het hulpleger
der \bondgenooten van overzee schijnt
zich hier flink te weren.
Een minder gunstig teeken is, dat van
de linie MontmirailSompuise slechtst
gezegd wordt, dat geen van beide par
tijen veld won. In den mond der Fran
schen, zoo licht geneigd eigen succe^
aan te dikken, beteekent dat wellicht
iets voor hen ongunstiger^. En de hier
bedoelde linie behoort mede tot het cen
trum, en wel tot die punten, welke door
de Duitschefs waren uitgekozen om' een
wig tussChen de Fransjche legers te drij
ven en hen zoo mogelijk in tweeën te
verdeel en.
In den rug van het Duitsche leger
is nu ook geen enkele sterkte, geen en
kel fort imeer, dat de beweging der Fran
sche troepen zou kunnen ondersteunen,
dat de Duitschers, zoo zij worden terug
geslagen, zou kunnen tegenhouden.
Alle forten, alle vestingen in het Noor
den zijn in handen der Duitschers. Voor
zoover zij zidh niet overgaven aan de
binnenrukkende troepen Zijn zjj geval
len. Zelfs Maubeuge, dat een zeer sterke
vesting werd geacht, en dat krachtig
werd verdedigd, moest zich overgeven.
Op het Belgische leger is niet meer
te rekenen. Dat zit in de linie van Ant
werpen, waar 'het door de Duitsche troe
penmacht is ingesloten.
Het 'is echter mogelijk, zoo de Duit-
sChe troepen worden teruggeslagen, dat
zij op hun terugtochtsweg de Russen
pntmoeten, die volgens tal van berichten,
ook door ons ontvangen, uit Archangel
naar Engeland zijn overgebracht, en van
daar naar Noord-Frankrijk.
En het zou, indien deze berichten juist
zijn, tot de tactiek van generaal Joffre
kunnen bèhooren, dat hij voor de opruk
kende Duitschers zoolang is, uitgeweken,
totdat hij zekerheid had, dat deze Rus
sische troepen in Noord-Frankrijk waren
aangekomen. Het zou kun in en
iets positiefs daaromtrent valt natuur
lijk niet te zeggen.
De toestand in België.
Gent.
Blijkens een particulier telegram aan
de „N. R. Crt." zullen de Duitschers
niet in Gent komen, maar naar Frank
rijk verder rukken. Gent moet echter
aan het Duitsche leger leveren: 10.000
liter benzine, 1000 liter mineraalwater,
150".000- kilo's haver, 100 rijwielen, 10
motorrijwielen, 25 luchtkamers voor
auto's, 10 rollen,, elk van 40 meter
lengte, voor verbanden van gewonden,
een hoeveelheid sublimaatpastilles en
100.000 sigaren. Bovendien moet de
burgerwacht haar wapenen aan den
Duitschen commandant overgeven.
Men is te Gent met deze voorwaarde
zeer ingenomen.
Dinsdagmiddag had te Gent een ge
vaarlijk incident plaats. Twee Duitsche
officieren kwamen de stad binnen. Een
voor het stadhuis geplaatste mitrailleuse
gaf vuur, doodde den eenen officier en
wondde den anderen. Burgemeester
Braun vertrok onmiddellijk naar den
diepteroer, maar ook om vanuit de verte
de lichten van een eskader te kunnen
waarnemen, als het toeval wilde, dat
de Amerikaansche vloot op weg naar
Midway was.
De sterren flonkerden aan den hemel
en de jonge Franschman had onmiddel
lijk de poolster gezocht, daar de Sand-
wich-eilanden op het Noordelijk halfrond
lagen. Zij stond dicht aan d'en horizon,
omdat hij zich op 25 graden Noorder
breedte bevond.
Nui hij er zeker van was, d'at hij Üe
goede richting had, liet hij de motor met
>de grootst mogelijke snelheid loopen.
Ondanks zijn vertromven in het toestel,
dat reeds verschillende bewijzen van
groote deugdelijkheid had gegeven, on
danks zijn aangeboren wilskracht, had.
de jonge Franschman nog talrijke oogen-
blikken van moreele duizeling en voel
de hij de onbegrensde eenzaamheid op
zijn schouders drukken.
,Hij onderzocht lelk' oogenblik met zijn
electrische lamp Ihlet vlak van de benzine
en de machineolie, hij vulde den ver
gaarbak, zonder te wachten, dat het vlak
laag was, smeerde alle onderdeden, zag
zijn richting na. Om 10 uur wierp hij
zijn leeg alcooltonnetje in zee.
Vervolgens at 'hij een en ander, of
schoon hij geen "honger hadhet drinken
van de koude koffie was hem een soort
Duitschen generaal om over het inci
dent te spreken.
In een later telegram aan de „Msb."
wordt echter de volgende lezing ge
geven
Een Duitsch officier reed in Gent in
een auto, bestuurd door een Duitsch sol
daat. In de St. Pieters Nieuwstraat,
recht tegenover het lokaal „Vooruit",
moest de auto langzamer rijden door
het kruisen van twee trams en kwam1
daar ook een auto aangereden, waarin
vier Belgische militairen en een mitrail
leuse. Deze ontmoeting gaf aanleiding
tot het wisselen van schoten uit beide
auto's (volgens een Gentsch blad), ter
wijl verschillende omstanders aan mijn
zegsman verklaarden, dat de Duitsche
officier wel zijn revolver te voorschijn
haalde. De Duitsche soldaat werd ge
wond en de Duitsche officier krijgsge
vangen gemaakt. Er is dus geen doode
gevallen.
Het geval gaf begrijpelijk aanleiding
tot een groote beweging en bezorgdheid.
Het gebeurde was in strijd met de door
den burgemeester verkregen voorwaar
den, dat Gent zou verschoond blijven
van het bezoek van Duitsche krijgslieden.
De burgemeester, de heer Braun, aar
zelde echter niet om voor het belang
■der stad op te treden en begaf zich
vergezeld van den Amerikaanschen con
sul, weer naar den Duitschen legerbe
velhebber, teneinde daar de ware toe
dracht der zaak mede te deelen en
mogelijke rampen van de stad af te-
wenden. Hij ontmoette den Duitschen
bevelhebber te Leeuweggen op het kas
teel van den heer van Hecke de Lem-i
beeke. Den geheelen namiddag wachtte
in de omgeving van -het stadhuis een
groote menigte met angstig ongeduld
de terugkomst van |den burgemeester,
dobberende tusschen hoop en vrees*
Om vijf uur was een geheime ver
gadering van den gemeenteraad belegd
em enkele minuten later keerde de burge
meester per auto naar het stadhuis terug.
Aan zijn houding kon de menigte reeds
bespeuren, dat hij een goede tijding
bracht, wat hij ook aanstonds bekend
maakte, daarbij met een geestdriftige
ovatie door de menigte gehuldigd. Hij
verklaarde in korte woorden zijn weder
varen en men vernam met groote verlich-
fting, dat de heer Braun had weten te
verkrijgen dat dezelfde voorwaarden van
's morgens waren behouden, met de en
kele bijvoeging, dat de gekwetste Duit-
scher thans in het hospitaal verpleegd
wordt, geplaatst onder de bescherming
van den consul der Vereenigde Staten,
en niet als krijgsgevangene mag wor
den beschouwd.
De burgemeester voegde aan zijn ver
klaring toe, dat het thans niet zoo ge
makkelijk was geweest om met den
generaal te spreken als dien morgen.
De verwoesting van Leuven.
Aan een brief van een Duitsch officier
(aan zijn echtgenoote, ontleend de „Msb."
de volgende passage, waarin aan de
Belgische franctireurs de schuld wordt
gegeven van de door de Duitschers te
marteling ien met kleine slokjes dronk
ihij alles pp in den loop van den nacht.
Om zich vrij te kunnen verplaatsen
had hij zijn stuurrad door middel van een
touwtje aan [een ijzeren staaf vas'tgebon-
den len jdaar (het Idiepteroer nu ook £ijo
onbewlegelijklen stand1 bewaarde, kon de
vlieger zich naar believen verplaatsen en
'zich met verschillende zaken bezighou
den.
Hij verplaatste zich eerst met de grootst
mogelijke voorzichtigheid, daar hij vrees
de, dat de machine 'haar evenwicht zou
verliezen, als 'hiet zwaaretpunt zich ver
plaatste.
Maar hij had spoedig bemerkt dat
de snelheid Van de mach i en oogenblik^
kelijk het evenwicht herstelde, evenals
een granaat, die 900 meters in een sei-
oonde doorloopt
En in de geheimzinnigheid van dietn
onvergetelijken nacht, onder den bleei-
ken lichtschijn van de maan1, gingen de
uren voorbij, zonder dat andere gelui,
den tot hem doordrongen, dan het onaf
gebroken gestamp der pistons, en het
eentonige getuf van de ontploffingen in
den knalpot
Om twee uur in den morgen ver
schenen er lichten in het Noorden, zcjnder
dat de vlieger zich nauwkeurig reken'
schap kon geven van de richting, die
werd gevolgd door de schepen, die hij
Leuven gepleegde verwoestingen:
„In de stad is uit vele huizen op de
aftrekkende troepen geschoten. Gustav
D., dien ik gisteren met een gijzelaars-
en gevangentransport belast heb, ver
telde mij, dat er 60 militairen van zijn
compagnie vermist werden.
Het is bewezen, dat de Belgen het
volgende plan hadden: gelijktijdig met
hun uitval uit Antwerpen zouden de of
ficieren in Leuven in hun kwartieren in
den slaap vermoord worden.
Het is bewezen, dat mijn gastheer,
bij wien ik was ingekwartierd, de ad
vocaat Veltkamp, het vuur uit zijn huis
geleid heeft.
Het is bewezen, dat men in het kwar
tier van mijn verplegingsofficier in de
canapé 2 lange geslepen messen heeft
ontdekt.
In het hotel „Maria Theresia" vond
men een zwavel voorraad met een lan
gen ontbrandingsdraad. Daar waren 250f
man van ons regiment ondergebracht.
In de Rue des Joyeuses Entréeswaar
mijn bataljon ingekwartierd zou wor
den, staat een toren. Van uit dezen to
ren gaf men lichtsignalen. Hier scho
ten de Belgen, kameraden van de bur
gerwacht, uit alle ramen op onze troe
pen. Er zijn oversten, luitenants, on
derofficieren en vele manschappen van
ons neergeschoten. Ik betreur het ver
lies van drie onderofficieren en 9 man
en 26 geweren.
Verbaas je daarom niet, als je in de
couranten leest, hoe snel en streng te
gen de^e sluipmoordenaars is opgetre
den; wij laten ze bij dozijnen neerschie
ten.
Door de franktireurs neemt deze oor
log een zeer wreedaardig karakter aan.
De commandant heeft gisteravond Leu
ven in brand laten schieten. Toen ik
's avonds met mijne meer dan duizend
gevangenen hier arriveerde, bood zich
voor onze oogen een afschuwelijk tafe
reel aan Leuven, de fiere universi
teitsstad, een buit der vlammen. De uni-
versiteit, waarin ik met mijn bataljon
zou ingekwartierd worden, en tal van
straten in lichtelaaie.
Ami-paapsche instinctm.
Wij hebben er herhaaldelijk op ge
wezen, zegt de „Tijd", dat de katholieke
geestelijkheid in België op bijzondere
Wijze het mikpunt van vijandelijke daden
sommiger Duitsche troepen schijnt te
Zijn. Dat hier anti-paapsche instincten
achter zitten, blijkt ui(t de ophitsingen
van een zeker deel der Duitsche pers.
Zoo vinden wij in de „Tagl. Rundschau"
het volgende tendentieuze entrefilet:
„De spionnen dienst te Luik is; onder
deze fraai hesdhaaf de natie georganiseerd
dojor de geestelijkheid, die onder den
dekmantel van haar kerkelijke kleeding
vaak bovendien met den Rjoode-Kruis-
band om den arm, dingert dóet, die zelfs
bij het 'ruimste geweten van moderne
menschen zich niet laten vereenigen met
religieuse gevoelens, laat sjtaan met ge
voelens van moraal en menschelijkheid.
„Het land zou rust hebben, indien
deze zwarte galgenvogels een andere
naam is er voor dat soort niet voor
hun eeuwige rust door strop of kogel
naar minder satanische «.treken1 werden
gebracht. Men zoekt hen van clericale
zijde te verontschuldigen en dat is wel
te begrijpen, want in godsdienstige za
ken zal Duitschland het wel nooit eens
worden. Doch wie op het oorlogstoon eel
de zwarte gódsknechten bezig ziet, die
wordt in het diepst van zijn ziel ver
toornd, al is hij de meest ovtertuigde
en vroomste Katholiek".
Indien de Duitsche censuur in dezen
opgewonden tijd dergelijke ophitsingen
in de anti-paapsche pers toelaat, moet
men zich niet verwonderen, dat in stre
ken, door Duitsche troepen bezet, gru
weldaden tegen geestelijken geschieden,
als die, welke onze correspondenten, aldus
de „Tijd", herhaaldelijk moesten sjgna-
leeren.
Oorlogsgruwelen.
Zoowel van Belgische ah van Duit
sche zijde, schrijft de „N. IC", worden
meer dan eens geheele 'lijsten gruwelen
gepubliceerd, die door Duitsche solda
ten op Belgen, of wel door .Belgen op
Duitsche soldaten zouden gepleegd zijn.
Naar hetgeen wij ook van ooggetuigen'
vernamen, staat het vast, da(t er van beide
zijden ongelooflijke gevallen van wreed
heid te vermelden zijn. De oorlog, op
zich zelf reeds zoo tragisch is, daardoor
nog, treuriger geworden.
Noch Belgische, noch Duitsdhe iRegee-
ring of Legerbestuur keuren deze gruwe
len goed of bevorderen ze. Integendeel
herhaaldelijk vindt men vermeld, dat
I Duitsche soldaten ook met den dood
gestraft zijn voor daden van geweld
en de Belgische regecring heeft overal
laten bekend maken, dat Zij het schieten;
van burgers op soldaten veroordeelt en
verbiedt.
Daarom mag men noch de Belgen,
noch de Duitschers in 't algemeen aan
sprakelijk stellón voor de gepleegde gru
weldaden. Ieder leger ien ieder land heeft
sinisterie individuen, die voor geen ge-
bemerkte even later vertoonden er zich
andere, zeer Ver in het zuiden en de in.
genieur vroeg zich af, of zij niet aan
het Amerikaansch eskader behoorden.
Het eskader had twee dagen te Voren
Magdalena-Bay moeten passeeren, de
laatste statie voor Oakland, maar door
telegrammen gewaarschuwd, die uit alle
richtingen aankwamen, had het "misschien
in die baai kolen ingenomen en was
recht op Honoloetoe afgestoomd, zon
der Oakland eri San-Francisco aan te
doen.
Het was slechts een veronderstelling
en een veronderstelling, die geheel te
niet zou gaan, als hij de kaart had kun.
nien onderzoekenwant in dat geval had
het eskader meer in het zuiden moeten
passeeren en aan zijn blikken zijn ont
snapt
De lichten verdwenen. De maan ging
onder en een weiniig rechts scheidde de
horizon de zee, die tot dusVer niet den
donkeren hemel was saamgeVloeid.
Weldra kreeg die bvaalkleurige, niet
krachtige schijn een roode tint.
De zon kwam op.
Naarmate de zon hooger steeg, nam
de jonge man zijn taak luchthartiger op
daar kwam meer vertrouwen met het
naderen van den dag.
Even vreeselijk als de ondoordringbare
geheimzinnige duisternis is, voor demen-
weldpleging terugdeinzen uit is bij iede-
ren opstand en bij
vonden.
bij eiken oorlog onder-
Dit hou de men toch wel in 't oog,
als men somsi van feiten leest of hoort,
die de haren te berge doen rijzen.
Oostenrijker* en Russen.
In die nabijheid van Lemberg is een
nieuwe slag begonnen.
Naar Gentral News (uit Rome verneemt
neeft de Messagero uit "St. Petersburg
bericht ontvangen, dat de groote slag
bij Rawa Ruska (in Noor-Oostelijk Galir
cie) die vier dagen heeft geduurd, is ge
ëindigd met een volkomen overwinning
der Russen.
Onder de krijgsgevangenen is een
groot aantal Duitschers.
De Oostenrijkers hebben Rus,sisch-Po-
len pntruimd.
Indische hulp voor Engeland.
Minister Asquith verklaarde gisteren
in het Lagerhuis, dat hij heden een voor
stel zou indienen betreffende het aan
werven van nieuwe troepen.
schelijke ziel, even machtigen invloed
oefenen de trillingen van het licht op
haar juit
Overigens kwam hij op punten, waar
het minder eenzaam was. Vaartuigen zag
hij, in de verte zeilschepen, flie op zee
meeuwen leken, stoomschepen, waarvan
men slechts de sphouwen Zag met grijze
rookpluimen.
Hoeveel mijlen had hij afgelegd?
Maar vooral hoeveel "had hij er nog
af te leggen?
Maurice Rimbaut haalde Zijn horloge
te voorschijnvier uural veertien uren
onderweg, en met welke snelheiid'?
Was hij 500 of 1000 kilometers van
San-Francisco verwijderd. Er stond hem
geen middel ten dienste om tuasfehen
deze zoo verschiUende cijfers te kiezen.
Nochtans kon hij wel eenigszinft den
afstand berekenen namelijk door middel
van den alcohol, die overbleef. Hij telde
de leege bussen.
Toen hij daarmee gereed was, pa.
relden de zweetdruppels op zijn voor
hoofd.
Hij had nog slechts 8 bussen over
80 liters alcohol in het geheel.
Hiermee kon hij nog 400, 500 ki
lometers hoogstens afleggen.
(Wordt vervolgd.)