Zaterdag
5
DE VLIEGMACHINE.
BUITENLAND.
De Oorlog.
5e Jaargang.
No. 1490.
e Ceicbefie Sou/taut
Bureau OUDE 8IIVQBL 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/g cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
September
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeellngen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, Iedere regel «ner 10 cent.
Bij dit nummer is het
geïllustreerd Zondagsblad
gevoegd.
V Zelfs Jupiter niet...
Verschillende bladen a. „Tijd''
en „Centrum" hebben reeds in het
begin van den oorlog medegedeeld, dat
hun door verschillende lezers verweten
werd partijdig te zijn, terwijl zij alles
deden om geen partij te laezen voor
een der strijdende mogendheden. Vol
gens (de één waren zij te Duitsch, volgens
gens de ander te Belgisch.
Wij prezen óns gelukkig, dat wij van
dergelijke, (natuurlijk iminder aanlgename,
bemerkingen Verschoond bleven.
Maar ook ons heeft nu eenzelfde lot
getroffen. Op één en denzelfden dag
werd ons van ééne Zijde heel vriend
schappelijk opgemerkt, dat wij veel
te anti-Duitsch zijn in ons buitenlandsch
overzicht, terwijl een ander eveneens
heel [welwillend ons den raad gaf
toch Wat tmieer sympathie Voor België
aan den dag te leggen en; onzie voorkeur
voor Diuitschland wat te verbergen.
't Is toch waarlijk niet gemakkelijk,
het allen naar den zin te maken'Maar
wij troosten ons met het oude Romein-
sche spreekwoord, dat zelfs Jupiter niet
allen kan bevredigen.
Wij willen echter deze gelegenheid
benutten om uitdrukkelijk te Verklaren,
dat wij in onze courant neutraal zijn,
d.w. 2. voor geen enkele der strijdende
mogendheden partij kiezen, en met
nauwgezetheid, met bijna angstvallige
nauwgezetheid trachten die neutraliteit
ongedeerd te bewaren. Voor een cou
rant is in den huidigen toestand
wij hopen dat er spoedig een tijd
komt, waarop wij die neutraliteit niet
(meer zoo strikt behoeVen te handhaven
dat de eenig-juiste houding. Wijzen
wij er ten slotte nog op, dat het afkeu
ren, zelfs het herhaaldelijk en scherp af
keuren van, hetzij door Duitschers, hetzij
door Belgen gepleegde gruwelen, vol
strekt niet inhoudt een antipathie ten
opzichte van het volk, waarvan som
migen of zelfs velen zich aan barbaarsch-
heden schuldig maken.
V Hij was verdraagzaam.
Naar aanleiding van de verkiezing van
den nieuwen Paus, die den naam Bene-
dictus XV heeft aangenomen, bevatten de
bladen beschouwingen over den laatsten
Paus, die den naam Benedictus heeft ge
dragen, Benedictus XIV. En nu lezen wij
over Paus Benedictus XIV in enkele li
berale bladen de volgende lofspraak,
klakkeloos overgenomen door een „neu
traal" blad: „Hij was verdraagzaam ja-*
gens Protestantsche vorsten."
Ja, dat is zeker iets heel bijzonders
voor een Paus, dat hij verdraagzaam is
jegens de Protestanten! Alsof de ver
draagzaamheid ten opzichte van perso
nen, van welke richting ook, niet een.
der meest fundamenteele geboden is van
de Katholieke moraal
Wij willen hopen, dat de liberale en
FEUILLETON.
62)
Als het nog een oogenblik duurt,
wordt <de „Katesbird" een mikpunt, dat
al te (goed van uit de verte zichtbaar is..
Zelfs omdat de machine zoo goed
van futt jdie verte zichtbaar is, heb ik u
terug kunnen vinden beste vriend. Hier
is -onzie voorraad olie; uitstekende ma
chineolie heeft onze planter .ons gezegd,
wij zouden zeer tevreden zijn— Ik heb
er nog een landsman van mij aangetrof
fen. IZoodra hij hoonde, waar het om
ging, litjfp (hij voor mij door het vuur.
Hij staat voor zijn alcool in, die bijna
geheel 'zuiver is, 98 procent heeft hij
mij gezegd,,
.'Het overgieten van (die toinhetjiea in d'e
benzine-buss en 'schoot flink op, vooral,
daar de planter zijn opzichter drie trech
ters mee had gegeven. Zoodra de bussen
waren gevuld en zorgvuldig gesloten,
werden zij door de twee vliegers in de
aeroplaan gebracht en zorgvuldig ach
ter tde machine vastgemaakt
'Men zou zeggen, dat zij ophouden,
met te schieten, zegde de Amerikaan,
die het hoofd ophief en den teganoyieiL
gestelden kant van den krater bekeek..»
Zij schieten niet meer»
„neutrale" courantiers hun wijsheid heb
ben geput uit een of andere lexicon of
encyclopedie, zonder er zelf bij na te
denken. Anders hadden zij toch moeten
bevroeden, hoe zij de Katholieken grier I
ven door van een Paus als een bijzorn
d e r h e i d op te teekenen, dat hij ver
draagzaam is jegens andersdenkenden.
Arme lezers, die zóó worden voorge-»
licht
Minister Treub.
Deze bewindsman, (wiens ©economische
maatregelen hem thans zoozeer op den
voorgrond brengen, behooide in die
Tweede Kam-er steeds tot dlie afgevaar
digden, wier 'woord gezag had en naair
wien met aandacht werd geluisterd-
Zijn stem is niet welluidend, zijn ora
torisch talent tniet groot, maar de inhoud
zijner redevoeringen placht te boeien, ter-|
wijl hij gaarne zijn tegenstanders en
hiertoe behoorden pp maatschappelijk ge
bied vooral |de socialisten gaarne modnt
prikkelen. Het (regende dan ook vaak
interrupties uit Iden rooidien hoek, waarop
d'e heer -Treub (dan met blijkbaar welge
vallen inging-
Toen mr. 'Treub zich voor een porte
feuille liet .vinden, vvas odk links de ver
wondering -groot, (dat hij de principieel
door hem bestreden nalatenschap van
den heer Talma wilde aanvaarden, maar
thans zal de linkerzijde zich toch wel
gelukwens Chen, idjat (hij ;t aanduwde, want
nu komen ,zij;n kenjnis en doortastendheid
goed' te stade.
Wij zullen ons niet vermeten een oor
deel te (vellen over de waarde van mi
nister Tireubs mobilisatie-voorstellen, om
ze 'eens met een verzamelnaam aan te
duiden, maar opmerkelijk is, hoe vlug
die Sta ten-Generaal ze aanvaardde, zelfs
waar bedenkingen liezen. "Een financieel
deskundige b.v. ials Mr. van Nierop gaf
zijln bedenkingen prijs, wijl hij achter
de schermen Ier is heel wat geconfe
reerd dezer dagen den bewindsman
zoozeer had loeren vertrouwen.
Waar wij <niet in gebreke zijn geble
ven, noch zullen blijven, om mr. Treub,
wanneer noodig, /principieel te bestrij
den, meenden 'wij h'em in dezen moei
lijken tijd leen verdiende hulde niet te
mogen onthouden, in 't algemeen belang
hopende, dat zijn wets voordrachten de
krachtproef der huidige omstandigheden
glansrijk zullen kunnen doorstaan.
Duitse?e overwinningen.
De Duitsche gen. staf deelde den 3en
September aan het hoofdkwartier het
volgende (mede.
Bi; de verovering van het hoog in de
rotsen gelegen sperfort Givet zijn even
als bij Namen, de uit Oostenrijk toege
zonden zware motorbatterijien door haar
gemakkelijke verplaatsbaarheid en haar
zekerheid van schot voortreffelijk ge-
-JWje [kunnen nu misschien wel on
gerust worden, over hetgeen zij doen,
zegde 'Maurice Rimbaut. Daar zij be
merken [dat hun kogels geen uitwerking
hebben, zullen zij zich wel op weg heb
ben (begeven om den krater om te trek
ken.
(Of om hem over te steken langs
de /Halemauimau... Misschien heeft een
gids Van het hotel hun iden weg gewezen.
Drie {kwart van de werklieden, gidsen,
winkeliers len beambten in den archipel,
zijn Japanners,.
(Waren er bezoekers in het hotel,
toen gij er zijt geweest?
Een twintigtal vreemdelingen van
iedere nationaliteit, die mij met vragen
overlaadden, want zij hadden |de aero
plaan gezien ien zij waren op de balcons
gaan staan, om de „Katesbiijd" weer te
zien vertrekken,^.
-Zou er elen pad' zijn om naar den
krater te kunnen gaan.
Ik heb er Wel een "gevonden om
van hier uit den (krater te bereiken..,,
echter geen wandelpaadjes. Ik meende
dat ik mijn ribben een voor een zou
moeten breken, voordat ik beneden was
en als zij langs (denzeMjden weg naar
boven willen komen om ons op het lijf
ie vallen V
Het is toch toissdhden wel mogelijk,
zegde luitenant Forster, toen hij bij de
rotsspleet was gekomen, die^een twintig
bleken. Deze batterijen hebben ons uit
stekende diensten bewezen.
De sper,forten en versterkin
gen Hirson, Ayvelles, Condé, La Fère
en Laon z ijl n zonder s t r ij d g e ni oi-
m e n.
Alle sperforten in Noord-
F ra n kif ijk, behalve (de vestng Maubeu-
'ge, zijn in onze handen.
De aanval op Reims is begonnen.
De cavalerie van generaal - majoor
Kluck is tot in de nabijheid van Parijs
doorgedrongen. Het Westelijk leger
overschreed de Aisne-linie en rukt naar
de Marne op. Enkele afdeelingen der
voorhoede hebben de Marne reeds be
reikt. I
De vijand trekt terug voor de legers
van generaal.majoor von Kluck, von Bü-
low, von Hausen, den Hertog van
Wiürtemberg op en achter de Marne,
Steunend op de vesting Verdun bood
het Fransche leger weerstand aan het
leger van den Quitsdhen Kroonprins.
Het werd echter naar het zuiden terug
geslagen.
Die legers van den Kroonprins van
Beieren en generaal von Heeringen staan
nog steeds voor een gjterken vijand, die
op de vestingen in Fransch-Lotharingen
steunt
In den Boven-Elzas opereeren Fran
sche en Duitsche afdeelingen. Herhaal
delijk hebben gevechten plaats.
Een later telegram meldt, dat Reims
zonder strijd is gevallen, en dat
de buit groot is.
Met onmiskenbare duidelijkheid tee
kent zich op het W,esteiijk oorloglsVeld
de toestand af.
Voor de uit het noorden en noordoos
ten oprukkende Duiten e legers, die van,
de generaals von Kluck, von Hausen,,
von Biilow, den hertog van Wurtemberg
en den Duitschen kroonprins, trekken de
Fransche troepen geregeld terug. Zij-
ontwijken echter den grooten slag, laten
Iden vijand niet de gelegenheid hen in een
bcclLreiu! gevecht te mengen, maar vol-»
gen een tactiek, die bestaat in het te
rugtrekken en tijd winnen.
De Russisch-Duitsche gevechten.
In het Oosten halen de troepen van
gen.-majoor von Hindenburg, volgens
een officieel bericht, nieuwe vruchten
binnen van de behaalde overwinningen.
Het aantal gevangenen1 groeit met den
dag en bedraagt reeds 901.000. Hoeveel
geschut en andere tropeeën nog in de
bosschen en moerassen steken is niet te
overzien. Naar het schijnt, zijn drie Rus
sische generaals gevangen genomen. Vol
gens Russische "berichten zou de Rus
sische opperbevelhebber gesneuveld zijn.
De Russisch-Oostenrijksche gevechten
Officieel is gemeld, dat de Russen
Donderdag L e m b e r g, de hoofdstad
van Galicië, hebben ingenomen.
Weegt tegen het bezetten van Rheims
door de Duitschers het nemen van Lem-
berg door de Russen op?
In sommige opzichten zeker.
meters verder zichtbaar was. Die Ja.
panners zijn echte acrobaten en hun
zeelieden zullen door idezen steilen rots
muur niet afgeschrikt worden.... La*en
wij opschieten. Onze bussen zijn nu alle
met alcohol gevuld, behalve (deze 'acht,
die nog benzine bevatten.
Laten we ze in den vergaarbak leeg-
gieteiu., dan ben ik (er zeker van dat die
machine bij -het vertrék goed loopt..»
Maar toen alles was opgeborgen, wat
minder tijd gevraagd' had dian men ge
dacht had, bleef 'er een tonnetje alcoihoi
over van dertig gallons, iof een beetje
meer dan 120 liters.
Ik moet het meenemen, zegde Mau
rice Rimbaut.
Er is genoeg plaats joVer en het zal
gemakkelijk gaan het leeg te Laten loo-
pen door middel van ieen hevel. We
hebben leen bluis van caoutchouc in de
gereedschapskist
Maar dat is zooveel gewicht meer!
protesteerde de Amerikaan.
Wij hadden 480 liters om 2800 ki
lometers af te leggen, noodig, zeide de
ingenieur; de afstand fcusschen hier en
San-Francisco bedraagt 3500 kilometers
700 (kilometers meer. Deze 120 liter heb
iik dus juist noodig.
Maar de aeroplaan zal dit gewicht
niet kunnen dragen, zei de luitenant Ge
hebt uitgerekend, dat we nog tachtig a
negentig (kilometers konden velendus de
Rheims telt 110.000, Lemberg 160.000
inwoners. Rheims is de hoofdstad van
een arrondissement, Lemberg van het
Oostenrijksche kroonland Galicië. Beide
zijn bloeiende industriesteden, maar uit
strategisch oogpunt is Lemberg veel be
langrijker dan Rheims. In Rheims zijn
te verwoesten een museum met kunst
schatten en de oude kathedraal van St.
Remi, waar de Frankenkoning Clovis ge
doopt werd, en waarin Jeanne d'Arc
de kroon zette op het werk der bevrij
ding van Frankrijk, en in Lemberg is
(een bibliotheek met 85.0(00 deelen en 400
oude handschriften te verbranden. Ook
daar is de buit groot. Wat wil men nog
meer?
Voor het overige schijnt het, dat de
Oostenrijkers te Lemberg gevoelig zijn
verslagen.
Zooals gemeld, is door de Russen
ook ingenomen Halicz, ten noorden van
■<StahisIau aan den Dnjester.
In België.
Gevecht te Dendennonde.
Officieel wordt IcLd. gisteren uii-t Ant
werpen bericht:
Dendermonde werd aangevallen bij da
geraad door aanzienlijke Duitsche mach
ten van alle wapens. Hiet gevecht heeft
•den ganscben voormiddag geduurd- Voor
•de verpletterende getalsterkte zag het
garnizoen zich Verplicht de stad te ver
laten en noordwaarts van de Schelde
zichi derug .te tnékken, Zonder iets voor
d'e Duitschers achter te laten. De stelling
Dendermonde was gedeclasseerd. 'Het
verlaten heeft dus geen redhitstreeksch
belang voor 'de verdediging van Antwer
pen.
De gebeurtenissen te Leuven.
De „Nordd. AUgem» Ztgh" schrijft over
de gebeurtenissen ,te LeuvenTegenover
de lasterlijke gebeurtenissen fe Leuven
waren d'e (diplomatieke vertegenwoordi
gers van ih/et rijk bij de neutrale staten
ruimschoots van jnateriaal voorzien om
de aanklachten tiegen de Duitsche wijze
van oorlogvoeren te weerleggen.
De keizerlijke gezant in Den Haag ont
ving boyendien opdracht de Nederland-
sche regeering in naam der humaniteit
te verzoeken om >ar bij de Belgische re
geering ten /sterkste op aan te dringen
dat deze de burgerlijke bevolking van een
geheel nutteloozen -tegenstand zuu afhou
den.
De Nederiandschie minister van 'buiten-
landsche zaken deed daarop de desbetref
fende mededeeling aan den Belgischen
gezant in Den Haag, welke deze aan zijn
regeering beloofde over te brengen.
Een correspondent van de „N. R. Ct"
die te Leuven is geweest, vertelt van zijn
bezoek aan de kerk: „Van de kunstschat
ten is zoo goed als niets beschadigd,
het houtsnijwerk en de schilderijen zijn
volkomen gaaf, >en van een ^ruine" kan
'men zeker niet spreken.
De luitenant leidt mij naar het zeld
zaamste schilderij van de verzameling:
Het laatste Avondmaal, van Theodore
helft moeten we Ihiier laten... Als we niet
konden stijgen..».»
Ik zal opstijgen, vriend, wees er
van verzekerd! Maar het voornaamste is,
dat ik over een voldoenden voorraad m-e-
kanische kracht beschik, anders valt de
aeroplaan in zee, voordat ik er ben.
In die nabijheid van het vasteland
zullen wij wel schiepen -tegen komen, die
of naar Vancouver gaan, of naar Acapulo.
Misschien ontmoeten we onls. eskader wel.
Een veronderstelling, de niet veel
waard is, Archibald. Men kwijt zich van
geen taak als de pnzte miet veronderstel
lingen. Waar men vooral Voor moet zor-
'gen is, dat men benzne genoeg heeft:
daar heb ik aan gedacht.
En welk middel hebt ge gievonden
I'k zal uw gewicht door den alcool
vervangen en alleen mijn weg vervolgen.
De Amerikaan deed van schrik eien
sprong achteruit.
-Ik denk er .integendeel zóó ernstig
aan, dat ik van u dit offer vraagj
Maar het is [onmogelijk!....
Ik zou het [u nooit hebben durven
voorstellen, maar nu ben ik zoo zeker
van Im'ijn machine, dat ik mij alleen wel
kan redden.
Een kogel, die in hun onmiddellijke
-nabijheid in den grond sloeg, trok nau
welijks die aandacht van Archibald Forster.
De Amerikaansche officier scheen ver
steend.
Bouts, anno 1448, dat geschat wordt op
200,000 francs. Misschien overtreft dat
van Leonardo de Vinei te Milaan het in
beteekenis, maar hier zijin de kleuren
levendiger, ien de kunstminnende officier
maakt mij op de nuances van "levendig
rood, en op allerlei andere kleinigheden
opmerkzaam. Nooit zoiu ik gedacht heb
ben, dat ik onder zulke omstandigheden
en met een Duitsch officier als gids,
dit juweel van de Vlaamsche school zo-u
bewonderen. Mijn jiieuwe kennis zegt mè
dat hij moreel -kapot is door het aanzien
dezer verwoesting, en dat hij liever tien
veldslagen zou .meemaken, dan dit. Dat
Ikan ik gelooven. Hij vertelt miij dan het
verloop van het gevecht, d'at men dien
middag juist een uitval deed -uit Antwer
pen, en dat de Leuvenaars tegelijkertijd!
hier uit de vensters schoten.
Ja, zelfs van den rondgang om den to
ren af had men geschoten, zeide die offi
cier, en .een mitrailleuse was daar go-
vonden.
Volgens ieen Leuvenaar is dit onmoge
lijk', daar de wenteltrap van den toren
te leng is, dan dat een ("diergelijke machine
naar boven kan worden gebracht Dan
wijst de officier mij de stalen pantsenpla-
ten die als bedekking tegen dé ijzeren
balustrade van den rondgang zouden zijn
geplaatst
Volgens de vrouwen, die ik later
spreek, zijn die platen er altijd geweest
en «een Leuvensche architect deelt mij
mede, dat het o-ude verroeste, zeer dunne
ijzeren platen zijn, (düe verhinderen moes
ten, dat de bezoekers dioor de vrij groote
openingen van de ijzeren balustrade zou
den vallen".
De toestand in Leuven.
De volgende proclamatie is te Leuven
in het Fransch len Hollandsch aangeplakt
op last -van den waamemenden burge
meester, met goedvinden van )d|eji Duit
schen commandant
Aan de inwoners der stad Leuven.
Vruchteloos ihiebben wij onze gemeen
telijke afgevaardigden opgezocht De laat
ste onder hen, de schepen Schmit, wet
telijk belet zijn ambt verder te vervullen,
heeft ons (den 30en Augustus het ge
meentelijk gezag overhandigd.
Ik meen (dat het mijn plicht is, 'dien
last op mij te meinen, m'et de hulp van
eenige gekende burgers, die aanvaard
hebben mij 'ter zijde te staan.
In verstandhouding toet d'e Duitschle
Legeroverbeid vraag Ük aan de inwoners
van Leuven, in de s tad terug te kom en
en 'hunne gewone bezigheden te herne
men.
De bevelen, uitgevaardigd door M,- OoiU
lins, blijven in voege. Ik herinner in het
bijzonder: 1. Dat het verboden is, na 7
uren 's avonds (Belgische tijd) nog dioor
de stad te gaan. 2. Dat al dezen, die
eenig wapen of schietvoorraad hebben,
verplicht zijn alles onmiddellijk op het
stadhuis te Ikomen afgeven. 3. Dat alles
wat kan vijandig schijnen aan het Duit
sche leger, met alle zorg moet vermeden
worden.
Hoe kunt ge [tegelijkertijd het werk
van chauffeuren mechaniciie.n waarnemen?j
Ge 'zoudt U' voortdurend' moielen verplaat
sen om voor alles te zorgen.
Ik, die alleen voor het vullen van den
vergaarbak en het sturen te zorgen had,
was er bijna oorzaak Van geweest, dat
de aeroplaan naar beneden tuimelde. Ge
moet den heelen nacht en den volgenden
dag ook nog, in (de lucht zijn, denk er
(aan... Jk geloof niet, (dat gie er zult komen,.
Zij hoorden een eigenaardig geluid, als
werd met ieen vinger op een trom gesla
gen. Een andere kogel ging door den
rechter vleugel van de laerroplaan.
De schutters schenen beter op hun ge
mak; zij schoten nu veel nauwkeuriger»
Klaarblijkelijk waren zij niet meer dan
twee of drie in getal en vuurden slechts
met lange tusschenpoozen.
Waar waren de anderen De beide
vliegers werden te zeer beziggehouden
door het nieuwe vraagstuk, om het zich
af te vragen.
Ik zal er komen, vriend! herhaalde
de jonge Franschman. Ge weet dat een
gedachte van mij de overhand heeft, en
dat zij mij zal ondersteunen. Als ik ver
ongeluk, als ik hiet terugkom en als gè
miss Kate Heuizey terug ziet— zeg haar
dan, dat idleze gedachte mijn laatste is
geweest... Maar wij zullen eLkaar wel
weerzien, want ik zal er komen, zeg ik u.
(Wwdt vervolgd.)
