Maandag
31
De Aartsbisschop en de
Bisschoppen van Nederland
BUITENLAND.
De Oorlog.
5e Jaargang.
No. 1485.
3e £eicbclie Goma/nt
Bureau OUDE 8INOBL 014, LUIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
/l.IO per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Augustus
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel At 10 cent
aan de hun toevertrouwde
Geestelijkheid en Geloovigen
ZALIGHEID I\ DEN HEER.
Te midden der verschrikkingen van
den zoolang gevreesden bloedigen oor-^
log, die op d\t oogenblik alle landen;
van Europa met wee vervult, wordt dei
Katholieke Kerk in rouw gedompeld, nu
het God heeft behaagd den Opperherder,
Z. H, Paus Pius 'X, tot zich te roepe.
Door de Katholieken van geheel de we
reld zal de dood van dezen grooten en
beminden Paus met diepe 'droefheid zijn
vernomen. En te recht, want zij hebben
in hem1 een liefderijken en bezorgden
vader verloren, wiens bemoedigende»
woorden "in dezen benarden tijd edn
troost voor hen zouden zijn. In volkomen
onderwerping aan Gods ondoorgronde
lijke raadsbesluiten buigen wij eerbiedig
het hoofd, terwijl het vertrouwen on^i
sterkt, dat wij in den gestorven Opper
priester een voorspreker hebben bij God,
een beschermer der H. Kerk.
Allen moeten erkennen dat de H. Va
der was een .trouwe dienaar Gods, dijb
geen ander streven kende dan ijveren
voor de eer van God en zorgen Voor het
zielenheil der aan hem toevertrouwden.
Het is Ons niet mJogelijk, B. G., u in
enkele woorden te schetsen wat deze be
minde 'H. Vader voor ons aller zielenheil
heeft gedaan;. 'Zelf brandend Van liefdie!
voor God, zocht hij allen Voor Christus
te Winnen. Op Petrus!' Ötoel verheven!
was zijn eerste woord tot de wereld ge
richt, een oproep om alles in Christus te
herstellen. Dat woord teekent geheel zijn
roemrijk Pontificaat. Rusteloos heeft hij
gjeijverd lo'nu de heerschappij Van Chris
tus over de zielen te bevestigen. In \al
zijn herderlijke brieven klinkt immer een
vermaan om ons nauwer, inniger aan ta
sluiten bij Christus. Daarom1 drong hij'
aan op de veelvuldige H. Communie en
heeft Jhij gewild, dat de fdnderen rejéds Jop
jeugdigen leeftijd Jesus in hun hart zou
den ontvangen. De drang zijner ziel was
allen in liefde voor God te ontvlammen,
overtuigd als hij was, dat in deze liefde
alleen het waarachtig geluk is te vindeii
Aan zijn rusteloos ijveren is dan ook te
danken de ''heerlijke opbloei van eahti
godsdienstig leven in de Katholieke Kerk
over geheel de wereld en niet het minst
in ons vaderland. Meermalen heeft de
Hl Vader verklaard, dat de katholieken
Van Nederland door hun groot geloof en
VTomen godsdienstzin een troost waren
voor zijn vaderhart.
W.elnu, BrG., vergeten wij zijne heer.
lijke lessen niet en toonen wij, dat wij
dankbaar zijn voor de liefde en zorg,
waarmede hij voor ons allen heeft ge
waakt, door voor zijn zielerust te bidden.
Mogen vooral de kinderen veel voor den
H. Vader bidden.
Wij bepalen daarom als volgt
1. In alle kerken van het Aartsbisdom!
en de Bisdommen zal binnen (een week |na
afkondiging van dit schrijven voor de
zielerust van Z. H. Paus Pius X een
plechtige uitvaart gehouden worden,
waarbij de geloovigen worden verzocht
tot de H.H. Sacramenten te naderen.
2. Totdat de verkiezing van den nieu
wen Paius bekend is, zullen de priesters
in de H. Mis het gebed „pro feligendo
summo Pontifice" bidden.
3. Na iedere Vastgestelde H. jMis zullen)
door den priester mét de geloovigen ge
beden worden vijfmaal het „Onze Va
der" en „Wees Gegroet", om Gods bij
stand af te smeeken over het Conclaaf.
En zal dit Ons schrijven op de gebrui
kelijke wijze in alle kerken van het Aarts
bisdom en de Bisdommen worden voor.
gelezen op den I3den Zondag na Pink
steren. h
H. VAN DE WETERING,
Aartsbisschop Van Utrecht,
t, Wi. VAN DE VEN,
Bisschop van 's Hertogenbosdh,
l 23. J. CALLIER,
Bisschop van Haarlem),
t L. J. A. P. SCHRIJNEN,
Bisschop van Roermond.
!A. P. HOPMANS,
JBenoemd Bisschop van Breda.
Koninginnedag.
Onder zeer bijzondere omstandighe
den viereh wij dezen keer den vérjaa,?-
(tiaig Van onze geëerbiedigde en gelief
de Koningin eigenlijk vieren wij henu
niet, omdat in dezen tijd van angstige
spanning geen plaats is voor feestvreug
de, maar herdenken wij hem in stilte.
Sterker nog dan in andere jaren gaat
juist nu uit onze dankbare sympathie
naar die Koninklijke Vrouwe, die ons
in deze benarde omstandigheden voor
gaat in Christelijke wijsheid, Christelijk
ke liefde en boven alles j.n Christelijk
Godsvertrouwen. Sterker nog dan in an
dere jaren rijst juist nu jn ons op het be.
fwustzijn, dat ,Zij, de Landsvorstinne, mee
leeft en meevoelt, mcejubelt en mee-
treurt met heel haar volk.
En ddérom ook is nu nog hartelijker
dan in andere jaren onze wensch: Leve
de Koningin/1
Moge het aan Haar, aan Haar Huis en
aan ons allen nog dikwijls gegeven zijn
op den 31 Augustus 1914 .terug te zien
met dankbaarheid, omdat wij gespaard
zijn gebleven van den gruwel van den
oorlog en te zamlen krachtig hebben;
doorworsteld de moeielijkheden van do
ezen tijd.
Toekomstmuziek.
Als de oorlog eindelijk uitgewoed ^al
zijn, wat dan?
't Is niet onwaarschijnlijk, dat Europa
uitgeput zal wezen en vervuld met een
heilzamen afschrik voor een hervatting
van zulk een krijg.
Maar hoe die hervatting te voor
komen?
Noodzakelijk lijkt het ons daarvoor, da.t
gansch andere bordgenootsohappen w.or-
fdein gevormd, dan to tl djusVerre derf
E.uropeeschen toestand bëheerschten,.
Of is het niet abnormlaal, dat staten
als Frankrijk en Engeland samengaan!
m'et den Russisdhen kolos, waar de be
schaving, voor zoovër al te vinden, nog
slechts o zoo'n dun vernisje is, waai»
(de barbaarschheid met al haar gebre
ken 'tielkens en telkens doorheen grijnst/!
Hoe is dergelijk verbond eigenlijk [mo
gelijk, bioet men zich afvragen, vooral
wat Engeland betreft, want Frankrijk)
was nu eenmaal verblind door zijn haat
telgen Duitschland.
Zijn niét eigenlijk de West-Europee--
sche Staten op elkaar aangewezen door
het ineengrijpen hunner belangen, door
Üe gelijkheid van beschaving, door de
noodzakelijkheid om zich een macht als
Rusland Van 't lijf te houden.
Iéder heeft te veel naar zichzelf ge
zien en zoo zijn beschaafde naties er toe
gekomen, elkaar op leven en dood te
bekampen in stede van gemeenschappe
lijk pal te staan tegenover het gevaar,
dat Vanuit het Oosten dreigt.
Nu de strijd eenmaal is ontbrand voert
hij natuurlijk tot allerlei complicaties*
maar is het niet reeds een bewijs, op hoe
verkeerde paden men is, dat een zoo
otnschuklig /volk als d,e Belgen de eerste
'dupe tribest worden? Moesten niet In
tegendeel de kleinere staten beter kun;-'
nien bouwen op de grootere?
Hoe 't zij, het gruwzame feit van den
rajmpzaligen oorlog ligt er nu eenmajaT
toe en 't eeltige, wat \ve nog kunnen»
/hopen, is, dat er een betere toestand
uit 'mloge geboren wordem
En de toestand zou dan naar onze
imfeening deze moeten wezen: dat West-
Europa een gemeenschappelijk verbond
sloot Itegen het Oosten.
Hiertoe moet Veel veranderen, maajr
de reuzenkrachten, welke thans het be
staande ondermijnen, zuEen in veel een
ongédachten ommekeer brengen.
Moge die keer dan strekken tot hei)
gjan Europa.
Het belangrijkste bericht, dat gis
teren door een niet-officieli Reuter-te
legram werd gebracht, was dat betref
fende de
terugtrekking van Duitsche troepen,
uit België en Noord Frankrijk,
ten einde dezen te zenden naar de be
dreigde provincie Oost-Pruisen.
Ook werden bijzonderheden aangaan
de het verminderen van de bezetting
van Brussel en andere Belgische steden
gemeld, die het bericht eenige waar
schijnlijkheid bijzetten. In het kader van
deze enorme troepenvermindering in het
pas v'eroverde hand zou ook zeer goed
passen het versenrikikelijk optreden dei-
veroveraars tegen de bewolking van Me
en el en en Leuven en tegen die steden
zelf. Zulke schrikaanjagende handelin
gen, die ten doel heoben dien vijand en
de bevolking v.oor eenigen tijd de lust
tot verzet te benemen, komen in de ger
sdiiedenis meer voor.
Zou dus DuitsÜhland het reeds zoo
ver op zijn weg naar Parijs gevorderde
lleger tot staan brengen?
Moet voor een groot cfeel van hen het
a Parisl vervangen worden voor hel
k Tilsit? Er zullen nadere berichten
noodig zijn om dit zonder voorbehoud
te kunnen aannemen.
Laat ona jntuetchen nagaan wat ge
schiedt in
Oosi-Pruistu.
Dat is gemakkelijker verondersteld'
dan gezegd. De berichten zijn namelijk
naarmate zij uit Berlijn, Leuven of Pe
tersburg komen, in lijnrechten strijd met
elkaar. Volgens berichten van den groo
ten generalen staf, en een mede officieel
bericht uit Berlijn, zouuen de Russev
ter sterkte van vijf legerkorpsen en 3
cavaferie-divisies;, na een driedaagscheo
strijd in de buurt vanOrtelsburg ver
slagen zijn. 1 f I
De generale staf meldt zelfls; dat vol
gens een voorloopige $chatting meer
dan 30.000 R u s si.e ri-met vele hoo-
ge officierenkrijigs gevangen
zijn geraakt En een verhaal van het ver
drinken der jRusfejen in de moerassen
em pieren van ^Masilrie geeft reden om
te gekloven, dat het aari'al dooden daar
aan geëvenredigd zal wezen.
Volgens offjcieele berichten uit Pe
tersburg echter zouden de Rusisen -in
dezelfde buurt (bij Bissjéhofsburg, Al-
lenstein en Soldau), de Duitsidhers ver
slagen hebben. En verder wordt bij1 her
haling gemeld, dat zij" Allenstein, een
vesting, na een gevecht van 3 dagen
hebben ingenomen, en dat de Duitschersl
in vollen aftocht Zijn naar Osterode,
ongeveer op ide igrens van Oost- en
West-Pruisien. Een bericht van gister
nacht voegt er aan toe, dat het sftërke
Koningsberg door de Russen
genomen is.
In de Pruisisfche berichten wordt in
verband mét de krijgsverrichtingen iir
deze streek ook gesfproken van een
treffen te Petrokof (waarmee waar
schijnlijk bedoeld wordt het plaatsje
Piotrkof, op de Poolsch - Pruisfische
grens gelegen even ten Zuiden van de
Weichsel). Is die plaatsaanduiding juist,
dan staan de Russen 'hier reeds nabiji
da grens van We&t-Pruisen.
Oostenrijkers en kussen.
Er is échter, behalve in Oost-Pruisen,
nog een ander -.front waar de Russ(en
een vijand, en naar het schijnt van krach
tig gehalte, tegenover zich vinden. Dit
maal echter geen Duitschers maar Oos
tenrijkers. Het is in 'Gallicië. Die strijd
ontwikkelt zich, volgens Rusjsische be
richten, idaar over een afstand vain '300
werst (320 IK^M^,) en heeft tot doel
Lwoff, de Russische naam voor Lem-
berg, Gallicië's hoofdstad. Heft Russi
sche centrum bevindt zich hier op eigen
bodem mil in Rolen en wel tot bij
LjuMJin en Cholm (een weinig ten N.
van Samostjie), terwijl /d)e Russische rech
tervleugel gaat tot Krasnik.
TerwijÜ nu échter de Russische be
tichten hier spreken van een achteruit-
dejinzen der Oostenrijkers), nadat zij in
idle voorposten gevechten doorgedron
gen waren, en zelfs gewaagd wordt van
de vernietiging van 11 regimenten hon-
vedes (Oostenrijksche landweer), gewa
gen de Oostenrijkslche berichten van een
overwinning bij Krasnik, maar erkennen
een vooruitdringen van de Russien in
derichting der linie TarnopolRawa-
ruska (t. Z- van Tomastzow) hetgeen be-
teekent een vportdringen der Russen op
Oostenrijkschen gfond.
Ook in Galicië blijft de toestand nog
altijd vol tegenstrijdigheden. Het front
strekt zich hier nu over een nog
grooter breedte dan vroeger uit, nl. van
Tarnopol' (in Oost-Galicië) tot Dlublin
in Polen. Uit de berichten blijkt, dat se
dert verscheidene dagen de Oostenrij
kers daar Mn .den winnenden ,-kant zijn
aan den Westelijken vleugel van dit i
front. Reeds bij 'herhal|ing is; melding ger
maakt van een slag bij 'net in die buurt
gelegen Krasnik, waarin zij; de Rusjsen
versloegen, en .uit de telegrammen blijkt
dat zij n,u op djejn linkervleugel ook ver
sterking krijgen van het _Wes,ten van de
Wiéiéhsel1, waar zij desgelijks Polen zijn
binnengedrongen.
Van hun ^echterfront daarentegen, te
genover Tarnopol in het Oosten van Ga-
litië komen berichten, die voor hen min
der gunstig zijn. Ten Zk van Tarnopol
aan het niet ver daarvan verwijderde
tiviertje de Ziol'o Lipa nl. (een tak van
de Dnjester), séhijnen zij door de JRus-
IQn vcrglagfu.
Schijnen" want ftkerheld geven
de béridhttti «let.
Op Zee.
Het geveent bij Helgoland.
Uit Berlijn wordt d.i 29 Augustus ge
meld
Gisternamiddag verschenen bij eenigs-
zins somber weder een groot ,aantal mo
derne Engelsche kleine kruisers en twee
Engelsche flottiijes van ongeveer 40 tor
pedo-jagers in de Duitsche Noordieebaai
ten noord-westen van Hielgo-land. Het
kwam tot hardnekkige gevechten tus-
schen ideze schepen en de piuitsche strijd
macht.
Die Duitsche kleine kruisers dirongen
krachtig op naar bet W|esten, [maar
raakten daarbij tengevolge van het be
perkt gezichtsveld in gevecht m!et je an
groot aantal sterke pantseiik'ruisers. De
„Ariaidiné", die op korten afstand |dloor
twee slagschipkruiisers Imjet zwaar geschut
werd bs echoten, zoink, na den hevig gen
véchtj. Het grootste gédeelte dör beman
ning,, vermoedelijk 250 man, kon gered
worden.
Die kleine kruisers „Kóln" en „Mainz"
worden vermist. Volgens een Reuter-be-
richt van heden uit Lond'em zijn zij' even
eens in'het gevecht (met leen overmach-
tigen vijand, gezonken. Een deel der be
manningen (negen officieren en 81 man)
schijnt door Engelsche schepen gered te
zijn.
Dezelfde bron vermeldt, dat ook de
Engelsche schepen zwaar beschadigd
werden. v
De Noordzee.
Uit 's-Oravenhage wordt ons gemeld:
De marineautoriteiten deel en mede dat
de kanonschoten, die gisteren op ver
schillende plaatsen van onze kust wer
den gehoord, niet afkomstig waren ,alleen
van Nederlandsche schepen, die schiet
oefeningen hielden op zee, wat inder
daad het geval was, doch (ook van vreemi-
dle oorlogsschepen, vermoedelijk kruisers,
die een vijandelijke ontmoeting hadden.
Het kanongebulder van laatstgenoemde
schepen moet echter ten minste twaalf
mijlen ver af zijn geweest.
Hier volgen nog eenige bijzonderhe
den uit het zoo (zwaar geteisteiide
België.
Bombardement van Mechelen.
iDonderdagavond om 11 uur bombar
deerde de Duitsche artillerie 40 minuten
lang Méchelen. ;De meeste openbare ge
bouwen werden beschadigd. De biurge-
mieester >en de wethouders, 'die ;op het
stadhuis waren gebleven, moesten in kel
ders beschutting zoeken.
Toen het bombardement oiphieLd, ver
zochten ide gerheenteiijke overheden de
bevolking dé stad te ontruimen. Die uit
tocht der bewoners geschiedde in goede
orde; vele Mecbelenaars vonden een on
derkomen in Duffel, waar zij den nacht
'doorbrachten in de dorpskerk. Onder hen
bevonden 'zich vele geestelijken in bur-
gerkleeding. Het bombardement nam
weer een aanvang op Vrijdagmorgen te
8 uiurt tot den ;mi^^aS laatste bewo
ners op de vlucht drijvend.
Een bom viel in een bakkersoven met
het gjevolg, dat twee /personen wenden ge
dood. Onder de meest beschadigde ge
bouwen behoort het stadhuis; de Sint-
Pieterskerk is geheel in puin geschoten,
evenals de kathedraal van Sint-Rombout,
waarvan de toren nog staat. De beroem
de klokken in Idien (toren werden stukge
schoten tijdens het bombardement van
Donderdagavond. Gedurende het bom
bardement wend het vuur steeds beant
woord door de forten van Walhem Wa-
vre en 'St. Catharina. (Pe Duitschers ruk
ten Mechelen niet binnen.
De toestand In Brus-al.
Brussel zit évenals Luik, geïsoleerd van
de buitenwereld. Geen bladl komt er in
of uit. Wjjl ontvangen eenige exemplaren
van de L e i d s c h e Courant terug, die
de abonné's niet ter hand Worden ge
steld. Over 't .algemeen gedragen dé
Duitschers izich goed, vooiral in de bin
nenstad. In de buitenwijken is er echter
hier en (daar geplunderd en zijn twee
burgers op hun rijwiel (doodgeschoten,
omdat zij het in 't Duitsch gegeven be
vel tot stilhouden blijkbaar niet verston
den. Buiten de stad1 hebben zij boeren
gedwongen in de loopgraven te werken
en vandaar allerwaarschijnlijkst het ge
rucht, dat alle mannen van 15 tot 50
jaar waren opgeciacht. Boter, melk eieren
en,,, glit rijn uiterst iclpiaridi. Daaraan
li gebrek. Aan andere voedlngamlddclcn
gelukkig niet. Het Duitsche systeem ta,
om voor 't leger alles uit België op te
eischen, ten einde 't éigen land te ont
lasten.
De bakkers bakken hun .brood zonder
gist en alleen voor ^un eigen klanten.
Hun winkels zijn gesloten,. Brussel kent
zich zelf niet meer. ?t ls als een nacht
merrie: overal Duitsche militairen, die
in broodfabrieken en groote coöperatieve
bakkerijen het brood opeischen voor het
leger. De Belgische ambulancedienst
wordt ook gedwongen zich in (dienst te
stellen van het Duitsche leger,.
Bij de inbezitneming van 'Brussel stak
de Duitsche bevelhebber Üe hand uit
naar den burgemeester Max, 'doch deze
aanvaardde ide hand niet, zeggend: „Ver-
ontschudig mie, ik ben Piet gekomen olm
U als vriéixd te begroeten,."
Toen de eisch kwam, dat vóór 8 Uur
's avonids 50 imilltoén moesten pipgebracht
worden, toonde de burgemeester .aan, diat
alle stadsgelden naar Antwerpen waren
gebracht en er tius hiets was. De be
dreiging werd herhaald: dé Duitsche be
velhebber zou zijn maatregelen wet ne
men,. De heer Max 'kon daarop niets afla
ders antwoorden, dan dat hij de ko
utende gebeurtenissen moest afwachten.
De Duitschers te Doornik.
Ingevolge de bezetting van Doornik
door de Duitsche troepen, heeft de vijan
delijke imilitare overheid aan de stad eene
oorlogsschatting opgelegd van twee ïnil-
lioen francs.
Terzelfder tijd nam zij gijselaars gevan
gen, o.a. M. de baron Sfiénon du Pré,
burgemeester en senator, Mgr. Walrar
vens, bisschop van Doornik 'en bijna al
de gemeenteraadsleden. t
Er was een zeer .korte tijd bestemid
voor de betaling der oorlogsschatting.
Men betaalde ze eerst in bankbriefjes,
maar dat wilden de Duitschers niet; zij
iejschten goud en zilver (en gaven slechts
een uur tijd om 1de som te vinden. Toen
het uur vérstreken was kon men slechts
1 millioen 70Q.OOO fr. geven. De Duit
schers gaven nog een juur om de twee
millioen volledig te maken. [Talrijke vrou
wen van Doornik zamelden toen geld in
en eindelijk |kon men 0e twee millioen
aan de Duitschers betalen,.
De gijzelaars waren meegenomen paar
Ath toe en waren Doudehdagmoigen nog
niet te Doornik terug.
In eene wijk van Doonnik zijn negen
huizen in brand gestoken, 't Is een
Duitsch onderofficier, 01 e, zegt men, de
Dui.tsche soldaten gedwongen had den
brand te stichten. De (oversten van dien
onderofficier, vernomen hebbende wat (er
gebeurd was, hebben hem aanston|dJs
dolen fusilleeren.
Ben andere Duitsche soldaat, id'ie een
jong mieisje wilde mishandelen, werd
door een officier verrast, idie hem oogen-
blikkelijk doodschoot. v
Donderdag waren er geen .Duitschers
inteer te iDoornik. Er [werden evenwel nog
troepen gesignaleerd, die uit Brussel ver
trekken in de richting van, Doornik en
Kortrijk. f
Gemengde Oorlogsberichten.
De verdediging van Par ij s.
De militaire gouverneur van Parijs heeft
bevolen, dat binnen vier dagen na af
kondiging van dit besluit alle gebouten
zoo nieuwe als oude om Parijn
moeten zijn ontruimd en afgebroken.
Duitsche vlieger boven Pa
rijs. Een Duitsdie aeroplane vloog
boven Parijs ter hoogte van 2000 meter.
Omstreeks half twee in den namiddag
wierp zij een bom, die geen materieelé
