29
BUITENLAND.
De Oorlog.
""feuilleton.
DE VLIEGMACHINE.
5e Jaargang.
No. 1484.
3)e ftzicbelte (Sou/zo/nt
Betreen OUDE 8INQBL 84, LEIDEN.
hi tere. Telefoon 935. Poetbo* 6,
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, UTTOEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1 30 per kwarlaal. Franco
per post /1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Zaterdag;
Augustus
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regel* 0.75, elke regel neer 15 cent
Ingezonden mededeetlngen van 1—5 regels 1JQ, eik* regel meer 30 cent. Ml (ratte
bewijsnummer. Bl) contract aanzienlijke korting, Oroote lettere near pluterulmte.
Kleine Advertantl6ngevraagde betrekkingen, huur verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertenttSn) 1—5 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, Iedere regel .er 10 cent.
BH dit nummer Is een
ijeYlluatreerd Zondntfablnd
gevoedid.
Mededeeling.
In den loop der volgende week
zuilen de kwltantlén over het 3e
kwartaal (1 Juli tot 30 September)
bij de abonne's worden aangeboden.
Daar van ons in dezen oorlogs
toestand gevorderd wordt, dat wij
alles contant betalen, twijfelen wij
niet, of onze abonné's zullen dit
kleine offer, het abonnementsgeld
is immers gering, wel willen ea
kunnen brengen.
DE DIRECTIE.
V Koortsachtige spanning.
Hoe abnormaal de tijden nu zijn, valt
ook op te maken uit de wijze, waarop
de oorlogsberichten door het publiek ont
vangen worden.
In gewone omstandigheden vormt b.v.
een ramp als indertijd die van de „Ti
tanic" dagenlang het onderwerp van ge
sprekken, maar thans geven verschrikke
lijker t ijdingen en deze zijn er helaas
vele wel aanleiding tot meewarige
beschouwingen en droeve opmerkingen,
maar zij houden ide aandacht niet bezig,
Teiken dage iyraagt (men naar „nieuws",
alsof Cr [nog (geen tijdingen genoeg waren.
In koortsachtige spanning 'ziet men uit
naar steeds meer berichten, alsof 'het
geen reeds plaats greep niet van betee-
kenis iware.
Vanwaar dit Verschijnsel?
Het wijst erop, hoe diep' is doorgedron
gen het besef, dat slechts ,een machtig
gebeuren aan Üen vreeselijkan toestand
een einde kan maken. De verwoesting
kan een stad, 'de doo|d van een legerkorps,
het vergaan van meerdere schepen zijn
daartoe niet langer voldoende. Er moet
meer gebeuren...-
't Is afgrijselijk, dat een dergelijk besef
onder ons moest levendig worden.
En dan daarbij te gevoelen, dat (die 'men-
scbelijke invloed machteloos staat tegen
óver het verschrikkelijke!
God geve, dat er Spoedig een eindje
kome aan den gruwel der verwoesting.
Leuven vernield.
Leuven vernield! .Een verschrikke
lijke tijding! Leuven met haar belang
rijke industrie, met haar wereldberoemde
Katholieke Universiteit, met
h'aar stadhuis, een der schoonste monu
menten van België, met haar St. Pie
terskerk, die een schat van schilde
rijen en beeldhouwwerken bezit.
Leuven vernield! Hoeveel menschen-
levens zijn op de allerdroevigste wijze
57)
jWjij (móeten oen motor hebben, die
geen leven maakt, zei hij. Djuivels mem
zou ons opt (toet spoor kimmen volgen..»
Ik had veel liever dat we geen lawaai
maakten en onzichtbaar waren.,..
Mjen |Zou zeggen, dat de zee hief
minder kalm is, (zei de luitenant. Zouden
wijl al boven het Hiawaï-kanaal zijn?
Een poosje later gaf de richting van
de rotskusten Jiutn teen antwoord op die
vraag: d lekust yan Kahulani, die zij op
korten afstand volgden, ~l>oog naar het
Noorden om en Jdaar de machine weer
van richting veranderde, namelijk naar
het Oosten ging, bevond de „Katesbird"
zich weer 'boven (den onmetelijken oceaan.
Nu liet de maan, 'die te voorschijn was
gekomen van achter 0e bergen en reeds
hoog aan den hemel stond, een langen
straal van zilverachtig licht vallen op de
zee. r
Maar die zee j>vas niet meer de kalme
spiegel van den Stillen Oceaan. Tusschen
hooge granieten muren gekneld, zwelde
en draaide het zeewater, uiteenspattend
"egen de lange .rifgordels, en de sterren
'ansten woest dooreen op de koppen
m de golven.
afgesneden? Hoeveel?» 't Is nog niet te
becijferen, doch zeker is het, dnt zeer
velen een allcrpljnlljkstcn dood zijn ge
storven
'De Duitsch lezing van het gebeurde
volgt hier:
„De bevolking van Leuven, die zich tot
dusverre vredelievend had gedragen
schoot plotseling en als bij afspruak uit
alle vensters en Kelders en van de daken
op de zich in de straten bevindende
Duitsche soldaten en doortrekkende troe
pen. Toen ontspon zich een vreeselijk
handgemeen, waaraan de geheele burger
lijke bevolking deelnam. Het gelukte
onzen soldaten binnen korten tijd de ra
zende bevolking meester te worden. Te
betreuren is, dat bij dezen overval veel
Duitsch bloed is gevloeid. De eisch van
zelfbehoud gebood, dat de zware schuld,
die de stad Leuven op zich had geladen,
onmiddellijk en zonder pardon werd ge
wroken. En zoo kan men zeggen,
dat heden de oude en aan kunst
schatten zoo rijke stad niet
meer bestaat.
(Het lijdt geen twijfel, dat de overval
in Leuven door de overheid op touw was
gezet, om den uitval uit Antwer
pen te steunen, want deze geschied
de precies terzelfder tijd.
IHiet is te hopen, dat de Belgen thans
den lust tot voortzetting van den francti-
reursoorlog zullen hebben verloren."
De Belgische lezing is de volgende:
„Dinsdagavond trok een Duitsch leger
korps, na een nederlaag te hebben ge
leden, in wanorde naar de stad Leuven
terug. De Duitschers, die zich op wacht
bevonden aan den ingang der stad, be
grepen den (aard van dezen inval verkeerd
en vuurden op hun eigen vluchtende
troepen, die ?ij voor Belgen hielden.
Niettegenstaande alle ontkenning van de
overheid, beweerden de Duitschers, ten
einde hun fout te verbergen, dat de
bewoners op hen hadden gevuurd, terwijl
de inwoners, met inbegrip van de politie,
meer dam een week geleden waren ont
wapend. Zonder onderzoek en zonder te
luisteren naar eenig protest, meldde de
Duitsche bevelhebber, idatide stad onmid
dellijk zou worden vernield. De inwoners
kregen last hun woningen te verlaten.
Een gedeelte van de mannen werd ge
vangen genomen. De vrouwen en kinde
ren werden in treinen gezet, waarvan de
bestemming niet bekend is.
'Soldaten, voorzien van bommen, staken
alle deelen van de stad in brand. De
prachtige kerk van St. Pierre, de univer
siteitsgebouwen, bibliotheken en weten
schappelijke inrichtingen werden aan de
vlammen overgeleverd. Verscheidene no
tabelen werden doodgeschoten.
|Zoo is deze stad van 45 dui
zend inwoners, de intellect u-
eele hoofdstad van de lage
landen sinds de 15e eeuw, niets
meer dan een hoop asch. Deze
schending van de rechten der mensch-
heid is zonder precedent in de ge
schiedenis."
In de verte was het niet meer ide som-
bere horizon van straks en het begon al
te dagen, want (de nachten zijn kort in
dit seizoen; het (was een purperachtige
schijn, (die er Inu als een koperkleurige
wolk uitzag, idan Kveer levendig schitter
de, terwijl men Ipnider aan den horizon
helle witte strepen /waarnam.
iDe Amerikaan, |die «een oogenblik dit
veranderde tooneel had gadegeslagen^
wees naar 0en (horizon.
De Mauna Loal riep hij uit.
jWiant deze enorme vulkaan alleen kon
op een afstand .van meer dan 80 kilo»-
meter zóó goed zichtbaar zijn door de
kolossale vlammen, "die uit den krater
In den zuiveren hemel van den equator
is zijn top, (die de hoogste is van geheel
Oceanie, met eeuwige sneeuw bedekt, te
midden van een streek, waar de eeuwige
lente "heerscht. jHel-witfe strepen vormt
de met sneeuw bedekte kruin van den
reus, die een zee van licht uitstraalt door
de wit-gloeiende lava.
En de Kilauea, vroeg de ingenieur,
kan men dien 'hier zien?
Die is meer naar links, die is nu
niet zichtbaar, omdat hij veel lager is.
Maar hij zal wel heviger werken dan
al de andere.
Dat is niet waar, hij werkt niet of
liever hij werpt geen lava uit. De krater
is een meer van vloeibaar la via, dat een
Duitsche ov rwinnlrnj beflchten.
De groote generale staf van het Duit»
■chc leger deelt nnn het hoofdkwartier
mede:
Het Engelsche leger, waarbij
zich drie Fransche territoriale divisies
hadden aangesloten, Is ten N oorden
van St. Quenti n volkomen verslagen.
De troepen trekken ir allerijl over St.
Quentln terug. Duizenden gevangenen,
zeven veldbatterijen en een zware batterij
zijn in onze handen gevallen.
Ten Zuidoosten van Mézières hebben
onze troepen na hevigen strijd over een
breed font de Maas overschreden.
Onze linkervleugel heeft na een strijd
van negen dagen in de bergen de Fran
sche jagers verdreven tot ten Oosten
van Epinal. Dit corps rukt zegevie
rend verder.
(Een ander bericht luidt: De generale
staf deelt mede, dat Marainviller, het
sterkste Franechesperfort ten
Oosten van Luneville, door de
Duitschers genomen is.
Van Duitsche rijde wordt de verwach
ting uitgesproken, dat het Duitsche
leger de volgende week voor
Par ij s zal staan.
Het Russische leger.
In Oost-Pruisen veroveren de Russen
de eene stad na de andere. Zij vielen
op twee plaatsen de provincie binnen,
'nl. in ihet Zuiden uit Polen en in het Oos
ten uit het eigenlijke Rusland. In het
Zuiden namen zij het met meren en moe
rassen overdekte land van Masoeren in
bezit, veroverden de steden Ortelsberg,
WillerasbergNeidenfyjrgAllenstein,
Rorhfliesz, Sensburg, X/ys en andere, in
het Oosten hielden zij '-&ch aanvankelijk
langs de spoorweglijn van Petersburg
naar Berlijn, waarvan Sitalluponen het
eerste Pruisische station is. Zij bezetten
daar de steden Johannisberg, Lyck, Gol-
dap, Darkhenen en forceerden de ver
dedigingslinie OumbinnenAngerburg
terwijl zij de rivier de Angerap en later
de Alle overschreden. Een der laatste
berichten meldt, dat zij Tilsit in het
Noorden hebben bezet.
De Oost-Pruisen binnenrukkende dee
len van het Russische leger vormen den
rechtervleugel daarvan. De linkervleugel
staat in de Bukowina (een provincie van
Oostenrijk), waar de Russen de over
gangen over de rivier de Sereth in han
den hebben, maar er in de laatste dagen
niet veel van zich laten hoóren. Het mid
dengedeelte trekt uit het Oosten de Oos-
tenrijksche provincie Gallicië binnen, be
zette daar Tarnopol, en trekt nu op naar
Lemberg, de hoofdstad van Gallicië.
De Oostenrijkers hebben intusschen
(niet stilgezeten en zijn uit het midden
gedeelte van Gallicië de Russische pro
vincie Polen binnengetrokken. Zij hebben
daar, westelijk van de rivier de Weichsel,
in de buurt van het Liza Gora-gebergte
verschillende voordeelen behaald en heb
ben oostelijk van de Weichsel verschil
lende plaatsen bezet en de voorposten
'der Russen verslagen. Het centrum van
(het aanrukkende Russische leger is echter
overweldigend gezicht ppïevert! Als we
een beetje dichter bij waren, zouden we
een bloedrooden 'schijn rien. Daar is de
krater. Als de Wolken laag aan den hemel
zijn, worden ze (door den 'krater verlicht
en men geniet den geheelen nacht lang
van teen soort zonsondergang, die vlamt
als teen onmetelijk vuur.
Jammier 'dat we den vuilkaan niet
kunnen bezoeken, als goede leerlingen
van Cook! zei (de ingenieur.
Men moet ter komen met |de Pacific-
Mail, beste Maurice. (Het gezicht is de
moeite waard. Er ontbreekt slechts,..»
Maar welke reis is gelijk aan de
onZe!...
Miss Kate aan, antwoordde de Ame
rikaan lachend.
Maurice (Rimbaut keek! Zijn vriend even
aan. Als dit friet het slot was van. den,
zin, Idie hij op de lipipen had, het gezegde
van den Amerikaan (kwam zoo goed met
zijn gedachte overeen, idat hij niets wisit
te antwoorden.
Ja, zij stond voortdurend voor hem, nu
roet haar zachten glimlach, te midden
van haar bloemen, (dan weer met betraan
de oogen aan <het ziekbed van haar ster
venden vader; en op de meest kritieke
oogenblikken van deze gevaarlijke expe
ditie was het Ide gedachte aan haar, die
hem ondersteunde ,die hem zijn plannen
ingaf en hem voort deed gaan zonder
acht te slaan op hinderpalen en gevaren.
(mogen wij de berichten gclooven) reeds
bij Tomasaow, en werpt de Oostenrijkera
nnnr liet schijnt terug, Dc omnnrneh van
het Rusilichc leger ji gericht tegen Buda
Pesth en Wccnen, plaatsen dTc echter
respectievelijk 450 en 540 K.M. van
Lemberg liggen,.
Een heldin Priesters gefusilleerd.
Wij laten hier volgen een der Interes
sante correspondenties, die de „Tijd" in
deze dagen bevat.
Terwijl ik hier ben op weg naar Na
men, als het me lukken wil tenminste,
verneem ik nog interressant nieuws, dat
ik trachten zal aan iemand mede te ge
ven, die naar Maastricht gaat. Ik ben
n.l. nog eens op bezoek geweest bij dr.
Fr. Goffin, den directeur van het college
of wel Klein-Seminarie „St. Hadelin",
te Visé. De toestand is daar nog niets
gunstiger dan bij mijn eerste bezoek en
de brave directeur heeft steeds grooter
lasten, grooter zoggen.
iZijn gelaat, sinds lang niet meer ge
schoren, is gansch ingevallen en vertoont
alle verschijnselen van zenuwuitputting.
In zijn college worden thans weer 20
Duitsche soldaten verpleegd en slechts
éénmaal kwam een Duitsch geneesheer
hen bezoeken. Voor alles staat de eerw.
directeur met een paar zusterkens alleen
en de Duitschers denken er zelfs niet aan
om tenminste het eten voor hun 20 ge
wonden te verschaffen, terwijl de voor
raad hiervan toch zóó gering is, dat de
directeur en de zusters het eten uit hunne
monden sparen moeten om de gewonden
te kunnen voeden.
(En welken dank ontvangen zij er voor?
(Reeds tien malen is de eerw. directeur
aangezegd geworden, dat hij zou wor
den gefusilleerd, en voortdurend neemt
men hem gevangen onder beschuldiging
uit het gebouw geschoten te hebben,
terwijl dit schieten in werkelijkheid
slechts geschied door dronken Duitsche
soldaten, die ergens loopen te dwalen,
of te plunderen, gelijk ik er ook straks
weer heb opgemerkt. De eerw. 'direc
teur bracht me in de zaal, waar een oude
man van 90 jaar, dien hij zoo juist
bediend had, nu lag te sterven. Naast
hem zat een wanhopig oud vrouwtje,
zijn echtgenoote. Ook deze 90pjarige
grijsaard was gevangen genomen gewor
den met de andere mannen uit Visé en
men had hem nog gedwongen om te wer
ken aan een nieuw aan te leggen weg.
Onder dien arbeid was de stakkerd be
zweken en nu lag hij te sterven.
(Nog trof ik in het college aan een
landgenoote, aan wie het was toege
staan om naar ons vrije Nederland te
rug te keeren, doch die geweigerd had.
't Is mevr. de wed. Villers-Borret. Sinds
4 dagen eerst rust haar echtgenoot onder
de aarde. Terwijl hij in Cherath een
rede uitsprak voor den bond van oud-
retraitanten, werd hij door een beroerte
getroffen, wat oorzaak werd van zijn
dood. En zijn gade nu? Een dak boven
het hoofd heeft zij niet meer. De mooie
villa „Rustica" is totaal verbrand en
verwoest. Maar terug naar Holland wil
De Amerikaan was bang, onbeschei
den geweest te zijn en gaf een andere
Wending aan het gesprek.
fW|ij zullen spoedig bij 'de fabriek
van Punaluiu Zijn, Zei hij). 'jWje moeten zoo*
langzaam mogelijk gaan, om een punt
uiit te kiezen, idat (geschikt is tot een lan
ding.
Vooral geschikt óm weer op te stij
gen, antwoordde de ingenieur. Als we
een steile rots konden vinden, met een
zachte glooiing, (dan gouden we (even^gp.ed
op kunnen'stijgen hls op Mjdway. v
Er is l?ulk leen rots aan "den ranjdi
van Üen vulkaan. (Het is een muiur van
150 ia 180 meters hoogte en zij heeft
een lengte van ,15 kilometers, ik herin
ner mij (de 'cijfers nog, die de gids van
het hotel ons gaf.
Ja, maar die rots komt uit op een
meer van gloeiend lava, hebt ge mij ge
zegd!... In geval Van (nood in zee vallen,
zoooals op Midway, dat gaat nog, maar
in vloeibaar lava.».
De krater neemt niet den geheele^
bodem in van fclit onmetelijk meer, nau
welijks een klein IJioekje. W;iJ zullen van
een punt van (de rots vertrekken, dat het
meest van de (Halemaumau verwijderd is»
De 'Halemaumaui?,..
Ja, dat is de Kanaksche naam van
den lavaput, het yerblijf van de godin
Pelé, volgens de legende. Weet ge dat
het een van de plaatsen van Hawaï is,
zc niet, want ze kan de meutchen In
deze streek nog van dienst zijn. In Che
rath hoaft ze reeds het leven van zeer
velen gered. Omdat er ln die gemeente
geschoten zou zijn, werden de pastoor,
dc kapelaan, een rustend geestelijke vtn
80 jaar, de burgemeester en verscheidene
notabelen veroordeeld om gefuslleerd te
worden. Niemand, ook de pastoor niet.
icon zich verdedigen, daar zc zich slecht
verstaanbaar konden maken wegens hun
onbekendheid met de Duitsche taal. Als
redster verscheen toen mevr. de Vil Iers,
die moedig op de Duitschers fcoeschreed,
en in vloeiend Duitsch hun aan het ver
stand brengt, dat de plaats, waar dan ge
schoten zou zijn, absoluut niet tot de ge
meente Cherath behoort. En zoover
brengt de moedige dame het, dat het
doodvonnis wordt ingetrokken. Gemar
teld moesten de arme gevangenen toch
nog worden. Den geheelen nacht wer
den ze tegen den kerkmuur gezet, zoo
genaamd om straks gefusilleerd te wor
den. Zo werden met de bajonet bedreigd.
Toen werden ze 's morgens tusschen
6Q soldaten uit het dorp geleid naar het
plaatsje Wandré, en aan het volk werd
bekend gemaakt, dat zij daar zouden
worden gedood. Mocht nu van de zijde
der bevolking een schot vallen dan
zoo had men aan m.vr. de Vil Iers ge
zegd zouden de gevangenen op staan-
den voet worden neergeschoten, zoo
niet, dan werden ze te Wandré weer
vrijgelaten. Natuurlijk had mevr. Villers
in het geheim de bevolking bijtijds ge
waarschuwd.
Zij hoopt met haar kennis van de
Duitsche taal de bevolking nog verder
van dienst te kunnen zijn eq terwijl zij
voortgaat allerlei daden van'naastenlief
de te verrichten, blijft zij hier.
|Een eeresaluut aan deze dappere land
genoote 1
Toen ik haar sprak, kwam ze juist te
rug van een bezoek aan den zeereerw.
Iheer deken ien diens medegevangenen van
Visé. Deze houden verblijf in een stal
nabij het vroegere kasteel van Navagne.
Zij slapen en doen alles op hooi en sïroo
en hadden nog geen schoon goed ge
kregen. Mevr. de Villers was hun dit
nu gaan brengen.
Aan den pastoor van Blegny had men
verboden de kerk nog te betreden, die
verwoest zou worden. Hij zeide echter
toch eerst het H. Sacrament te willen ha
len. Hij deed het en werd gefusilleerd.
Ook zijn in deze streek gefusilleerd
de pastoors van Haccourt, Barchon en
Heurle-Romain.
Vele Duitsche militairen hebben een
haat tegen de „papen", waarmee ze meer
bijzonder de priesters aanduiden, deze
beschuldigend de bevolking tegen hen
op te zetten.
Zoowel dr. Ooffin als mevr. de Vil
lers verzoeken me uitdrukkelijk de 'ver
halen van mishandeling, op iDudtsche sol
daten gepleegd, te willen tegenspreken.
(Het geheele praatje is ontstaan door
het vinden van een lijk van een Duitscher
wiens oogen schenen uitgehaald, doch
een Duitsch officier heeft dr. Goffin
die het 'drukst door pelgrim» worden be
zocht? De inboorlingen van alle eilan
den komen er. Zij brengen die offergaven
mee; de armsten teen slinger zeldzame
bloemen; Jde rijken een varfcen of een
bundel zijde, bestemd om in het vuiuir
geworpen te worden. Tijdens den pel
grimstocht mógen ze alleen maar de aan
dacht wijden aan de godsdienstige han
deling ^die zij verrichtenzij mogen geen
bes, geen bloem plukken...
De blik van den jongen Franschmam
ging onwillekeurig naar het p|uint, waar
de Kilauea zou ppduiken.
De aeroplaan had juist een zeer hooge
kaap omgetrojkken, die door bazaltzuilen
gevormd was. In het Zuiden verscheen
een karakteristieke roodachtige schijn aan
den hemel, niet yer van den vlarmnenden
kruin van 'de .MaunanLoa.
Was dat de Kilauea, de plaats van de
Kanaksche pelgrimage?
De Amerikaan vervolgde: 1
Ik heb twee jaren geleden een van
de inlandsche pelgrimstochten meege
maakt. De inboorlingen zongen langzaam
de oude melodiën, bleven hier en daar
stilstaan om den weg te versieren, voor
zichtig eenige bladeren op een rots te
leggen of een plant, die door den wind
gebroken was, weer recht te zetten. Jam
mer dat de blanken aan dit ras <xxk
ondeugden hebben geleerd.
(Wordt vervolgd.)