13
Een ernstiv woord.
DE VLIEGMACHINE.
BUITENLAND.
5e Jaargang.
No. 1470.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
dit blad verschijnt elken dag, uitgezonderd zon- en feestdaoen
de abonnementsprijs bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, f 1 30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V9 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Dondert!
Augustus
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeellngen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel er 10 cent.
De zorgvolle tijdsomstandigheden no
pen mij een ernstijg woord te richten 'tot
Leiden's burgerij.
Wtfj moeten de tijden niet moeilijker
maken dan zij zijn.
Ten deele geschiedt dit ook door Leid-
sche burgers.
So mimigen weigeren betalingen, welke
zij in staat rijn te doen.
Door zulk verkeerd inzicht, waaruit zij
pelven niet leens voordeel ttrekken, schep
pen zij onnoodige moeilijkheden, waar
door anderen, doch als [gevolg ook weer
rij zeiven, getroffen worden.
Zelfs mannen, met geregeld uitbetaald
wordende vaste loonen en tractementen
schijnen in den waan te zijn, hunne ge
wone 'betalingen te kunnen jöpschorten.
Dit is een zwaar plichtsverzuim jegens
de maatschappij.
Maar ik vlei mij met de hoop, dat slechts
misverstand het euvel deed (geboren wor
den.
Hebben niet sommigen de circulaire
van Z. E. dein Minister van Justitie op
dit stuk aldus misverstaan, dat zij daarin
aanleiding hebben gezien hunne betalin
gen maar achterwege te laten?'
Dat bedoelt idie circulaire in het ge-,
heel niet. Die circulaire ziet slechts op
gev allen, waarin Jde onmogelijkheid ten
voidoe/i aan zijne verplichtingen door
épn schuldenaar alleen of hoofdzakelijk
(noéf, wolflem toegeschreven aan de bui
tengewone tijdsomstandighedenIn alle
andere gevallen kunnen de gewone wet
telijke bepalingen terstond toepassing
vinden.
Ieder Weldenkend burger, die iniet dóoj
genoemde onmogelijkheid getroffen is,
behoort/ jioig stipter dan anders te beta*
len, wat {hij schuldig is.
Blij 'eenig nadenken zal. een ieder tot
het/ inzicht komen, d-at anders de zaken
tot ons aller nadeel spaak moeten
Joopen.
In vol vertrouwen doe ik dan ook een
beroep op Leiden's 'burgerij, dat iedet
voor zich zal weten zijn plicht te doen.
De Burgemeester van Leiden,
N. C. DE GIJSELAAR,
Leiden, 13 Augustus 1914.
V5 Neutraal,
Het lijkt ons, met het oog op alle
toekomstige moeilijkheden, onbegrijpelijk,
dat ieen gedeelte van de Pers zij 't
dam ook ieen zeer klein gedeelte zoo
lijnrecht ingaat tegen de pertinente en
duidelijke verklaring onzer regeering, dat
wij neutraal moeten blijven.
Gelukkig heeft, zooals wij reeds zei
den, het overgroote deel der Pers da
bijzondere plichten, die in dezen tijd op
haar drukken, begrepen,. Den 3den Au
gustus verklaarde de minister van Land
bouw Jn de Kamer, te weten, dat in
deze .moeilijke omstandigheden die Re-
geering op de Pers kan rekenen, en hij
FEUILLETON.
48)
Maar geen enkele rots of klip was te
zien.
jWjij zijn nu al drie uiujr op weg,
zeide hijj. [Wie hebben het groote eilandt
Lisiansky dus reeds moeten passeeren en
't bepaald ongemerkt rechts latien Liggen.
Hoe ver ligt het van Midway?
Vier honderd twintig kilometers,
1 1,Hjet is een laaggelegen eiland, geloof
ik-...-,-.
—Ja, leen zandplaat
Op de gerinige hoogte, waarop wij-
ons bovlen de .zee bevinden, hebben wijl
'er dus toch voorbij kunnen vliegen, zon
der het te zien. W;at is het volgende
eiland
-biet eiland Layson, dat slechts fine
meters boven de zee uitsteekt en dus bij
hoog water bedekt is, vervolgens de
klippen van Ma.ro en Dowsett, die bei
den een twintig mijlen naar links liggen.
Twintig mijlen, dus kunnen wij ze
niet zien.
Dan volgt het eilahd Gardner, dat
geheel in onzen weg ligt Indien wij nu
nauwkeurig onze richting van 112 gr.
volgen, moeten wij er juist overheen
vliegen.
sprak daarvoor den dank der Regeering
uit. Maar die bladen, welke zich zoo
kras uiten tegen het eene -en vóór het
andere volk, verdienen, ons inziens, di<ejn
dank der Regeering niet ten volle.
Dat bladen, die anders zoo gaarne neu
traal zijn, nu toch niet de neutraliteit}
met voeten treden
V Wat blijft.
Waar is nu het anti-jclericalisme
'C Verdween.
©ij iden nood der tijden besefte men,
te imloetien staken -de Iklopjacht op alles
wat< naar clerical isme zweemt. Dit is
zóó Waar, -dat zelfs Viviani, de sterrenbe
stormer, beval met de ^luiting der (Room-
sche sdholen in Frankrijk op te houden.
Straks zal het anti-clericalisme natuur,
lijk den kop wel (weer opsteken, maar
tihans [trok het zich in zijn sdiuilhoeken
terug.
Wlati bleef (evenwel staan in 't volle
licht, der openbaarheid?
Het clerical!sme 1
Of zijn thans de kerken niet voller
dan ooit.
Leest imien niet van godsdienstoefenin
gengehouden in legerkampen en ka
zernes.
Worden niet Ide kloosters gaarne afge
staan voor de verpleging van gewonden,
waarbij de religieusen hulp verieenen
zonder (panzien des persoons.
En werd niet! in het „Hbld." getuigd
idat [de (bevolking t-e Maastricht, hoe dicht
ook bij het oorlogterrein, merkwaardig
kalim' iwas, wat de correspondent toe-t
schreef aan haar -godsdienstzin, zich
uitend bij het bidden rond |de „Noodkist"
van St Servatius.
Naarmate de krijg meer gaat woeden
zullen ook dergelijke staaltjes van cle-
ricalisme talrijker worden, want wat ook
moge verdwijnen: godsdienst zal de
mensdh steeds behoeven, tot God zal de
mlenschheid zidh blijven wenden, alle
anti-fclericalism'e ten spijt.
algemeen overzicht
De Oorlog.
De volkeren sidderen van gespannen
angstige verwachting voor den grooten
slag, die in f
België
zal worden geleverd.
Groote troepenafdeelingen worden
door Diuitstihland over Aken naar Bel
gië gezonden. De bruggen over de Maas
bij Lixhé dreunen van de marcheerende
infanteriecolonnes, de ^anrijldende artil-
leriebatterijen, .d-e escadrons cavaHieriej.
Al die troepen worden gezonden naar
het terrein tussChen Tongeren en Leu
ven, waar de -eerste groote ontmoeting
zal plaats hebben.
het doel der Duitsche troepen.
De Duitsche troepen, die België binr
nenrukten en poogden een overgang over
de Maas te vinden, hadden niet alleen
Steekt het hoog uit?
rJa, hiet is een rots van 52 meters
hoogte.
En hoever van Midway af?
Duizend twintig kilometers.
Hoe laat hebben we Midway ver
laten? 1
Om 5 uur 25* t
-Dus moeten wij omstreeks den mid
dag die rots zien en kunnen wij onze:
snelheid berekenen.
-De jonge -ingenieur sprak zonder het
hoofd om te wend-en en zonder zijh oogen
van het water af te houden. Zijn vriend
maakte hem daarop opmerkzaam.
-Ge kunt niet langer dan tien of
twaalf uren zoo ingespannen blijven kij
ken, zonder last aan uw oogen te kra
gen of uiterst vermoeid in de hersenen}
te worden, zei hij|. De luchtvaart is niet
mogelijk zonder dat -men elkander aflost,
'evenals aan boord van de schepen. Zoudt
ge mij uw plaats niet willen afstaan over
een paar uurtjes, bijvoo-rbeeld bij het
eiland Gardner, totdat we ons halvefl-
wiege de groote eilanden bevinden?
En daar -de „jonge Farnschma-n niet
antwoordde, zeide -de Amerikaan lachend
G-e hebt geen vertrouwen in mijln
bekwaamheid; dat verwondert me niet.»
Maar toch geloof ik. dat men gemakke
lijker een aeroplaan dan een autDmobie'.
kan besturen en na een les e van u, zal
ik de geheimen gauw kennen.
ten doel door België naar Frankrijk te
trekken, maar moesten nu ook zorgen,
dat zij bij dien tocht naar Frankrijk niet
in den rug konden worden aangevallen
door het Belgische leger.
Had België den doormarsCh der Duit
sche troepen toegestaan, dan ware dit
onnoodig geweest. Dan hadden de Duit-
schers zich er toe kunnen bepalen, de
spoorwegverbindingen tusschen him land
en Noord-Frankrijk te bewaken.
De weigering der Belgen, die zij had
den kunnen verwachten, maakte niet al
leen de gevechten bij Visé en Luik- noo-
dig, doch verplichte de Duitschers nu,
terwijl een gedeelte hunner troepen over
Hoëy naar Namen oprukt, belangrijke
troepenmassa's1 in het noorden van Bel
gië te werpen en daar het Belgische
veldleger tegen te treden.
Zoolang dit n-og geheel of b'ijlna in
tact is, zou het voortrukken naar Frank
rijk!, met een frissCbe, niet verflagen
vijandelijke troepenmacht in den rug, te
gevaarlijk zijn. Daarom moet allereerst
die troepenmacht worden onschadelijk
gemaakt, en vooral weggedrongen van
zijin centraal-reduit, -de vesting Antwerp
'pen.
Vandaar deze beweging der Duit
schers in de lijn Tongeren, St. Truyen,
Leuven, Brussel.
Hun strategisch doel ia.: h^t veldleger
der Belgisch-Fransche troepenmacht te
verslaan, een afdeeling achter te laten,
om1 Antwerpen te maskëeren, en een
uitval uit die vesting in den rug van het
oprukkende Duitsche leger te beletten,
en zich izoo mogelijk van Brussel mee-jter
te maken.
De BelgisCh-Franscie troepen moeten
dit pogen te beletten. Zij moeten dus
trachten dien opmarsch der Duitschei
troepen tegen te houden, deze terug te
werpen op de Maas, en, zoo zij daarin
iniet kunnen slagen, een zoo groot moge
lijke ongeschokte troepenmacht binnen
de vesting en de stelling van Antwer
pen te brengen, zich dus van deze stel
ling niet door een omtrekkende bewe
ging der Duitschers te laten afdringen.
Is een groote, ongeschokte, strijdbare
en van alles voorziene legerafdeeling in
Antwerpen, dan Vormt deze een voort
durende bedreiging in den rug der Duit
sche troepen en wordt het Duitsche le
gerbestuur genoodzaakt een zeer groote
macht aan hare offensieve legers te ont
trekken, om de zeer uitgebreide stelling
van Antwerpen te omsingelen, of in elk'
geval te beletten, dat de daarin opge
sloten troepen een „retour-of fiensif' ma
ken pi den DuitsChen opmarsch pogen
te verstoren.
Om Luik.
Een telegram wit Maastricht d.d. gis
teren, meldt het volgende:
Hevige k'anonnades, die de huizen in
de buitenwijken op hunne grondvesten
deden trillen, hebben vele bewoners uit
hun slaap gewekt het gebulder van
het zware Duitsche geschut bij
Luik. Gisterenavond hoorde ik reeds
-,Ik geloof wel, dat ge gelijk hebt,
antwoordde Maurice Rimbaut. H,et is ge
noeg als ge het stuur onveranderlijk in
dienzelfden stand houdt, en, daar wij in
langen tijd geen verandering van weeir te
wachten hebben, (behoeven we ons niet
te bemoeien met het verstellen der vleu
gels. Zoo hebben wij dus de luchtvaart
in haar eenvoudigsten vormhet vliegen
in n(echte lijn, zonder eenige afwijking,,
Dat zal niet zoo blijven,, als we over land
vliegen. Dan moeten wij voortdurend
zwenken als we niet van een honderd!
meters hoogte naar beneden willen stor
ten. .En als men 10 of 15 meters boven
den grond is reeds zooveel als de
hoogte van een huis van vier of vijf ver
diepingen bedraagt -moet men voort
durend gereed zijin om dte verschillende!
deelen van de vliegmachine te verstel
len en dan biedt de besturing van een
aeroplaan grooter moeilijkheid dan die
van een automobiel, daar de vlieger, met
zijn grootere snelheid, ook de hinder
nissen meer van verre moet zien.
Maar hier is het kinderspel, zei de
Amerikaan, en ik hoop, dat ge me er nu
eens van zult laten profiteeren.
Ik zou graag willen, Archibald, als
ik maar niet bang was, dat het even
wicht verbroken werd, als wij van plaats
verwisselen. Ge hebt gezien, dat ik zoo
veel mogelijk gezorgd heb, dat onze ma
chine ten opzichte van haar as goed in
dat de belegeringsartillerie rondom de
forten van Luik zoo goed als opgesteld
was en dat het bombardement te wach
ten was. Het klinkt, of 'je veel dichter
b'ij gebeurt. Over dit Dui,tsche geschut
"moet men niet gering denken. Elk kanon
wordt door 32 paarden voortgetrokken.
Kardinaal Mercier aan de
kloosterlingen.
Kardinaal Mercier, aarts bis s/chop van
Mechelen, heeft tot de kloosterlingen
van zijn bisdom een schrijven gericht.
Daarin zet hij uiteen, hoe ook zij iets
doen kunnen voor hun vaderland, in dit
uur van beproeving.
„Allereerst, zegt hij, moet gij God
loven voor de zielegrootheid, die Hij
gestort heeft 111 den Koning, de regee-
rmg en het volk. Nooit heeft de Belgi
sche vaderlandsliefde zich zóó verheven
geopenbaard, als in deze laatste dagen;
nooit is ons broederlijk! gevoel zoo sjterk
tot uiting gekomennooit heeft de dap
perheid onzer jeugd zoo klaar gesprok
ken. 1
De geestelijkheid heeft zich bewon
derenswaardig van edelmoedigheid ge
toond. Wiij moeten den Verwekker van
alle goed daarvoor danken en zegenen.A
Dan moeten de kloosterlingen bidr
'den voor de soldaten en hunne gezinnen
tot God, tot Maria, de Middelares voor
geheel de Kerk en tot Sint Jozef, den
Patroon van Bielgie.
Ten slotte inoodigt de kardinaal de
kloosterlingen uit hunne kloostergebou
wen en hun persoon beschikbaar te stel
len voor de ambulance.
Hij besluit met deze woorden„Uwe
vroomheid en uw menschenliefde zul
len voortdurend roepen tot de Godde
lijke Barmhartigheid. De almachtige
God zal waken over België.
Een smeekprocessie te Mechelen.
Naar het „H. v. A." meldt, heeft
Zondag, na de hoogmis in Sint-Romi-
boutskerk ,te Mecheien, eene onvergete
lijke godsdienstige plechtigheid plaatp
gehad.
Eene smeekprocessie, waaraan de
geestelijkheid der parochie, de jpaters^-
mïnderbroeders, het metro po litaan ka
pittel en Z. Dm. pe kardinaal deelnah
men, verliet de hoofdkerk, gevolgddoor
duizenden biddende personen.
In deze processie werd de kah', met
relikwieën van den H. Rumoldus door
36 vrijwilligers gedragen, die fier wa
ren deze eer te kunnen bewijzen. De
stoet maakte zeer grooten indruk. Blij de
HansWijckkerk werd de -processie nog
aanzienlijk versterkt door de parochianen
van O. L. Vrouw van .Hanswijdk, aan
wier hoofd het mirakuleus beeld werd
gedragen.
Deze smeékbetooging maakte een on-
besCh rijf el ijken indruk en op gansch den
doortocht gaven al de soldaten den mi
litairen groet. Tpen de processie onv-
streeks 12 uur in de kerk terugkeerde,
werd de „Brabangonne"gespeeld op
het orgel, waarna door het volk de lof
teven wicht blijft |W|at zou er gebeuren,
als dit evenwicht verbroken werd en het
toestel overhelde?
Maar dit levenwicht is reeds ver
broken door ons verschil in zwaarte. Ge
zijt lichter dan ik. Herinnert ge u niet,
dat ge mij onlangs op een avond vroeg
om mij te laten wegen en dat we 6 a
7 kilos in gewicht verschilden?
1Juist, ik heb 'u dat gevraagd om
met dit verschil rekening te kunnen hou
den, ofschoon een tien, ja zelfs een twin
tig kilo's gewichtsverschil de machine niiet
zeer merkbaar kunnen doen overhellen*
omdat ons zwaartepunt lager valt... Maar
wanneer 80 a 85 Idlo's zich opeens aan
één zelfden kant van de as verplaatsen,
dan wordt toet iets anders, en het is dus
beter de proef niet te nemen.
-Dan zie ik vooreerst nog niet, dat
de aeroplaan zoo spoedig als practiscli
vervoermiddel zal gebrukt worden, zei
de Amerikaan lachend; nooit zullen rei
zigers, en vooral reizigsters, er'in slagen*
uren lang onbeweeglijk op dezelfde plaats
te blijven zitten.
1Men zal hierin voorzien door han
gende gewichten, die automatisch het
evenwicht kunnen herstellen. Een Fran
sche uitvinder, Marnonier, heeft hiertoe
reeds een kunstig mekaniek uitgedacht:
wanneer het. toestel door een windruk
of door welke oorzaak ook overhelt,
werkt een gewicht, dat loodrecht blijft
zang tot den H. Rumoldus werd aange
heven.
In Elzas-Loiharingen.
Een telegram uit Berlijn meldt het
volgende: i
Bij Mühlhausen namen de Duitsche
troepen 10 FransChe officieren en 513
man gevangen en maakten 4 stukken-
geschut en 10 voertuigen, benevens een
groot aantal geweren buit. Er bevinden
zich geen Franschen meer op Duitsch
grondgebied. Bij Lagarde vielen den
'Duitschen troepen meer dan duizend
krijgsgevangenen in handen, d. i. meer
dan één zesde van de beide Fransche
regimenten, die in gevecht waren.
De Fransche lezing van het gevecht
bij Mühlhausen is: Een brigade Fran
sche infanterie had zich naar Mühlhausen
begeven om een aanval te doen op ver
kenners, die zich daar ophielden., "Deze
brigade werd aangevallen door het 14e
legerkorps uit Baden en door een divisie
van het 15e Duitsche legerkorps. De
brigade trok zich terug op bevel van
den commandant. De Duitsche troepen
trachtten daarop vergeefs de Fransche
linie te forceeren, die op Belfort steunde.
De strategische positie van de Fran
schen blijft uitstekend.
De houding van Griekenland.
Venizelos verzekerde aan den Fran
schen gezant, dat Griekenland zich rustig
zal houden, zoolang Bulgarije dit zal
blijven doen.
De houding van Bulgarije.
„Excelsior" verneemt uit Nisj, dat de
Oostenrijksche gezant te Sofia Bulgarije
zou zoeken mee te sleepen in den strijd.
Daarentegen zouden volgens hetzelfde
blad honderden Bulgaarsche officieren
zich hebben aangesloten bij Rusland*
De houding van Roemenië.
Gisteren hield de ministerraad een
vergadering, in welken de koning aan
de hand van cijfers betoogd heeft, dat
Duitschland in staat is zonder Oosten
rijk en Italië Rusland en Frankrijk te
slaan. De redevoering van den 'koning
duurde twee uur, waarna de ministerraad
in overeenstemming met den minister
president Bratianoe besloot, dat Roeme
nië zich bij het Drievoudig Verbond zou
aansluiten. De koning verklaarde, dat
het een staatsburgerlijke plicht was, zich
van elke politieke gevoeligheid te ont
houden en de beschaving aan den oever
van den Donau tegen de Slavische ruw
heid te verdedigen.
Hoe inniger en hechter Roemenië zich
bindt aan het Drievoudig Verbond, des
te veiliger zal het zich kunnen verde
digen tegen den Russischen knoet.
Montenegro en Duitschland.
De bladen melden, dat de Montene-
grijnsche regeering den diplomatieken
vertegenwoordiger van Duitschland zijn
paspoort heeft doen overhandigen. De
gezant von Eskandt heeft daarop Cet-
tinje verlaten. Zooals men weet, hacf
Montenegro reeds aan Oostenrijk den
oorlog verklaard.
hangen, op de draden, waarmede de
vleugels versteld wordien en brengt de
machine automatisch weer in evenwicht.
«Het is zeker, zei de Amerikaansche
officier, dat men reeds met reuzenschre
den die richting uitgaat; vooral door de
aanmoedigingen, die de vliegers van alle
zijden ontvangen, in den vorm van gel
del ijk en steun. En het 'dient wel erkend
te worden, dat alle landen, zelfs het
mijnie, door Frankrijk voorbijgestreefd)
zijn*
Nu, klaag maar niet; gij hebt uwe
Wrights, die de eigenlijke voorloopen*
geweest zijn, en die men nooit de ver
dienste kan ontzeggen, tot alle andere
proefnemingen den stoot gegeven te|
hebben.
't Is waar, maar het is toch een
Franschman, de geniale Franschman Blé-
riot, die het eerst het waagstuk heeft
aangedurfd, om zich van de steile oever
rotsen van het Nauw van Calais in d<3
lucht te verheffen, om neer te dalen op
den bodem van Groot-Brittannië. Thans,
en vergeleken met hetgeen hij later ge
daan heeft, zou die eerste proeftofhf.
kunnen vergeten worden, maar het is er
verre van, dat dit geschiedt, en dat is
ook rechtvaardig. Zijn naam is even.
groot als die van Montgolfier, Watt en
Edison.
(Wordt vervolgd.)
