men gerust zeggen, dat Holland ingeval
van een Europeesche oorlog tusschen
twee vuren zit
Den toestand vooruit loopen is dwaas
heid. Zou men de praatjes gelooven van
zoovelen, dan zou onze zaak hopeloos
ziin. Nie's op het oogenblik is er, dat
er op wijst. Er Is spanning in 'net bui
tenen i, daarom worden voorzorgsmaat
regelen genomen. Men blijve kaim.. Er
weden deze dagen zooveel berichten de
wereld ingestuurd, maar de berichten
waar het om gaat komen niet of slechts
sporadisch binnen. De diplomaten zwij
gen, laten niets los. Al is de toestand
ernstig, daarom behoeft men nog niet
in de uitersten te vallen en naar de rijks
postspaarbank te loopen en zijn geld
terug te vragen. De een ziet het den an
der doen. De een windt den ander op.
Het gevolg is allerlei dwaze besluiten.
Men blijve kalm en beschouwe den toe
stand zooals die werkelijk is. Er is nog
geen oorlog en toch heeft het hier en
daar al weg van een paniek. Een wijs
besluit is geweest de Amsterdainsche
beurs te sluiten. De mogelijkheid van
een Europeeschen oorlog heeft reeds een
paniek op dc geldmarkt tengevolge ge
had, heeft reeds een financieele crisis
in het leven geroepen.
Maar niet alleen een financieele crisis.
Ook de prijzen der levensmiddelen wor
den reeds opgedreven, de handel ligt
hier en daar reeds geheel stil en fa
brieken worden gesloten. Er is nog geen
oorlog en toch wordt reeds aanmerke
lijke schade geleden. Men make zich
echter over een mogelijke stijging der
levensmiddelen hier te lande niet onge
rust. De spoor staat geen wagens meer
af voor het goederenvervoer in binnen-
en buitenland. De voorraad levensmidde
len in de entrepots en veem en is groot,
Kunnen de schepen met graan de bui-
tenlandsche havens niet meer verlaten,
eerst dan wordt de toestand anders,
maar zoover zijn we nog niet. Denkt
iemand, dat hij door een groote hoeveel
heid in te slaan voor een tijdje gedekt
zal zijn en goedkooper te koopen dan na
eenigen tijd, dat is natuurlijk een zaak,
die iedereen voor zich zelf uit moet ma
ken. Maandag komt de Tweede Kamer
bijeen. Doel is het aannemen van een
wetsontwerp, hetwelk de Nederlandsche
Bank veroorloven zal af te wijken van
de wettelijke bepalingen dat hare biljet-
tencirculatie door 40 pet in goud ge
dekt moet zijn, en deze dekking te be
palen op 20 pet. Er zal natuurlijk nog
wel meer ter tafel komen. Mogelijk dat
geruststellende berichten gedaan wor
den, mogelijk dat de Europeesche crisis
tegen dien tijd opgelost is, mogelijk dat
de oorlog in Europa is uitgebroken. In
het laatste geval is het te hopen, dat
Nederland zijn onzijdigheid kan handha
ven en dat het niet in den rampzaligen
strijd betrokken wordt Mocht Neder
land werkelijk gedwongen, worden par
tij te kiezen, dan vertrouwt de gansche
natie, dat de Hollandsche jongens hun
plicht zullen doen. Dat het zoover niet
kome. PEDROSER.
De haat tusscheo Oostenrijkers
en Serviërs.
De Weensche correspondent van de
„Msbd." geeft de volgende in dezq
dagen zeer interessante beschouwing:
Geheel Europa ziet met spanning op
de bloedige gebeurtenissen, die zich op
het oogenblik in het Oosten afwikkelen.
Bij menigeen rijst in deze dagen de
vraag, wat de eigenlijke oorzaak is van
den haat tusschen Oostenrijkers en Ser
viërs, die thans op zoo bloedige wijze
tot uiting komt.
Een enkele blik op de geschiedenis
van Servië moge het antwoord geven op
deze vraag.
Ook Servië heeft, evenals verschil
lende volkeren aan den Balkan, in zijn
geschiedenis een korte periode van roem
en grootheid. Het was onder de regee
ring van keizer Dusan, dat het oude
Servische rijk, na de overwinning op
Byzantium, opsteeg tot het toppunt van
zijn macht.
In die dagen omvatte het Servische
keizerrijk het geheele gebied van den
Donau en de Save tot aan de golf van
Corinthe, van de Adriatische Zee tot
Mesta aan de grenzen van Macedonië.
Het jaar 1330 bracht nieuwen roem
voor keizer Dusan; bij Kustendil sloeg
hij de Bulgaren, die gedwongen werden
de suprematie van Servië te erkennen.
Bulgarije's lot deelden ok Bosnië, Syr-
mië en Herzogewina. Zegevierend trok
Dusan nu naar Skoplje in Macedonië,
waar hij zich tot tsaar aller Serviërs,
Bulgaren en Macedoniërs wilde laten
kronendan was jhij van plan met 100.000
man, een enorm leger voor dien tijd, op
te trekken tegen Constantinopel.
De Voorzienigheid echter had anders
beschikt. Op weg naar Skoplje, waar de
lang gewenschte kroon hem wachtte,
vond hij een plot9elingen dood; waar
schijnlijk werd hij op bevel van Byzan
tium vergiftigd. Met den grooten keizer
ging Servië's gloriezon onder; het mach
tig rijk werd tot kleine vorstendomme
tjes verbrokkeld, die heel gemakkelijk
een buit werden voor de heerschzuch-
tige Turken. Eeuwenlang wapperde de
vaan van den profeet over het vaneen-
gescheurde rijk enkel in de oude
heldendichten gloorde nog een laatste
straal van de gloriezon, die eens het
rijk bescheen.
Doeli dit straaltje gloeide weer aan tot
vollen luister, toen Milosci. öbernovic
in den slag bij Takovo het eerste stukje
zelfstandigheid voor Seivië herwon.Eens
klaps herleefde in de harten oer Serviërs
de idee van het groot-Servië, gelijk ze
tot toen alleen nog voortleefde in de
oude liederen. Begeerig sloeg men de
blikken op Bosnië en Herzogewina, de
vroegere nrovincies van het machiig rijk
van tsaar Dusan.
Nog wapperde van Belgrado's inuren
de halve maan, toen reeds een leger van
agitoren en agenten Bosnië en Herzo
gewina overstroomde, om den opstand
tegen Turkije en'de aansluiting bij Servië
te prediken.
Daar stond echter één groote hinder
nis de vervulling der Servische wenschen
in den weg, en deze hindernis was
Oostenrijk-Hongarije.
In Weenen en Boedapest beschouwde
men deze landstreken als een noodzake
lijken achtermuur voor Dalmatië en gaf
men duidelijk te kennen, dat men niet
van plan was, deze landstreken tot too-
neel der groot-Servische woelingen te
laten gebruiken. Herhaaldelijk werden
de diplomaten aan het werk gezet, om
in Belgrado Oostenrijk's wensch ken
baar te maken, docli eerst nadat graaf
Andrassy formeel met den oorlog had
gedreigd, begon de groot-Servische pro
paganda te luwen.
Daar brak de Russisch-Turksche oor
log van 1878 uit. Als loon voor de be
wezen diensten hoopten de Serviërs van
den grooten Russischen broeder het ge
bied van Bosnië, dat hun feitelijk door
de Russische pers was beloofd. Het
congres van Berlijn hield echter geen
rekening met die wenschen en beloften,
doch bracht beide landstreken (Bosnië
en Herzogewina) onder Oostenrijk's su
prematie. Dat de Donau-monarchie enkel
ten koste van bloed in het bezit van
het nieuwe gebied kon komen, ligt nog
versch in het geheugen.
Voor Bosnië en Herzogewina zelf is
de occupatie een zegen. Tientallen van
jaren heeft Oostenrijk ten koste van
'millioenen gewerkt om deze "heerlijke
landstreken, die onder Turksche heer
schappij zoo jammerlijk waren verwaar
loosd, aan de zegeningen der bescha
ving deelachtig te (maken. En wanneer de
nieuwe spoorlijnen, die eerst in den
loop van dezen zomer, onder begunsti
ging van 14 (dus zonder medewer
king van Oostenrijk's parlement) zijn
goedgekeurd, binnen enkele iaren zullen
voltooid zijn, zal geheel E pa moeten
erkennen, dat Oostenrijk ijn zending
als beschaying-brengende staat ook daar
in alle opzichten heeft vervuld.
Jammer, dat Oostenrijk, dat op cul
tureel gebied zooveel deed, niet even
krachtdadig optrad. De bezetting van
Bosnië was op zich zelf reeds een ge
vaarlijke onderneming; immers bleef de
sultan nog steeds heer van het land
en de Turicen, die niet met de nieuwe
orde van zaken sympathiseerden, sloten
zich nauw aaneen in een verbond, waar
toe ook talrijke ontevreden Serviërs toe
traden, en dat men onder de leuze van
„trouw aan den sultan" nog van een
heel loyaal etiketje wist te voorzien.
Inderdaad beoogde het verbond niets
anders dan een anti-Oostenrijksche pro
paganda
Hoe geheel anders zouden thans de
zaken staan, indien Oostenrijk niet^met
de annexatie gewacht had tot 1908. In
dat geval toch liajd Oostenrijk reeds
vroeger tegen deze en dergelijke ycï*
eenigingen kunnen optreden, ina.i: de
beroemde handhaving v.u len „status
quo" bond de Dons monarchie de
handen. I I
Afgezien Van deze fouten in de „hoo-
ge" politiek, had Oostenrijk tot nog toe
weinig geluk in het bestuur Van het
„Reichsland" gelijk Bosnië en Herzo
gewina nu heeten. De misgrepen van de
regeering waren koren op den molen
der Groot-Servische agitatiemen kwam
van het eene uiterste tot het andere en
het eindsucoes van de Bosnische politie^
heeft men gezien in de bloedige lijken
van Serajevo»
Bij de bezetting Van Bosnië door Oos
tenrijk heerschte daar ongeveer de vol
gende toestand. Die groote meerderheid
der bevolking behoorde tot de Mahome-
daansche en Grieksch-orthodoxe religie,
terwijl de minderheid Katholiek was. De
Katholieken van Bosnië waren Kroaten.
Men houde in het oog, dat Bosnië in
vroeger eeuwen toen' het nog tot het
gebied van Zvoniinir behoorde, een
Katholiek land Was, dat alleen door Kro
aten bewoond werd, Van welke slechts
enkelen onder den dwang der .propa
ganda, die door de uit hun vaderland!
uitgeweken Serviërs werd ontwikkeld,
tot de orthodoxe religie overgingen
Men zal licht begrijpen, dat de Kro
aten de bezetting van het land door een
Katholieke mogendheid met vreugde be
groetten. Feitelijk hadden dus de Oos
tenrijkers niet anders te doen gehad dan
de Kroaten, die heil jubelend begroetten,
aan zich te binden, en in .Bosnië eemj
Kroatisdi-nationalislische politiek tc voe
ren.
In Weenen deed men juist het tegen
overgestelde men probeerde vooral de
Servische bevolking te winnen, naar .het
recept van den befaamden heerscher, die
tot zijn zoon zeiBlijf goed vriendje
met de liberaien, de Kath 'een-maken
geen revolutie...
B.v. Kallay was de eeisie, die het
probeerde de Serviër a door goedheid
voor Habsburg te winnen. Er vorstin
nen talrijke biodhures, en vlugschriften,
op staatskosten gedrukt, 'waarin krach
tig werd aangetoond, dat Bosnië feite
lijk Servisch gebied is. Het zal wel moei
lijk zijn een passend ephiteton voor dit
gedrag van Oostenrijk te vinden.
Dat de Oroot-ServiëFs g&bruik1 maak
ten V4i» dc gunstige gelegenheid, za; wel
niemand hun i-wahjk Kunnen nemen. Zij
wezen in hun geschriften .er op, dat Oos
tenrijk zelf' hei onrechtmatige der be
zetting inzag, dus fatsoenshalve genood
zaakt was, uit dit feit de consequen
ties te trekken. Nu pas ging v. Kallaye
een licht op. Met onverbiddelijke streng
heid trachtte hij te reddien, Wat nog te
redden was de agitatoren en propagan
disten werden te vuur en te zwaard ver
volgd en uit het land gejaagd.
Niet enkel de Serviërs voelden de
ijzeren vuist van v. Kallay, ook de Tur
ken, die de leuze „Bosnië voor de Tur
ken" in hun vaandel hadden geschreven,
deelden in het lot der propagandisten
der Groot-Servische Ideeën. Tegelijker
tijd maakte hij verdiene vereen i gingen van
Turken met Serviërs onmogelijk en wist
tevens het vertrouwen der Kroaten dat
hij door zijn eigenaardige handelwijze
reeds bijna verloren had, terug te win
nen. Zoo begonnen die zakten langzamer
hand in de goede riditin'g te marcheer en,
toen v. Kallay's dood een einde maakte
aan zijn politiek beleid.
Zijn opvolger, baron Bjurian, trad
helaas niet in de voetstappen van zijn
voorganger. Men beweert, dat de man
zijn baantje eigenlijk enkel had te dan
ken aan het feit, dat hij gehuwd is met
de dochter van baron Fejervary, die,
vooral omdat hij van denzelfden leef
tijd was als keizer Frans Joseph, bij
dezen in biaktenden gunst stond. Door
bemiddeling van zijn schoonpapa werd
nu baron Biurian de opperste leider der
Bosnische regeering.
De man, die er zijn grootste eer in
stelde, alles af te schaffen, wat Zijn voor
ganger had ingesteld, 'ging zoover, dat hij
een zekeren Strosner-Thalloczy, die in
Belgrado zijn diensten aan dien biefaamw
den premier dr. Pasitsj had aangeboden,
tot zijn rechterhand maakte.
Dat onder zulke omstandigheden, de
uitgewezen propagandisten weer hun
„joyeuse entreé" hielden binnen de Bos
nische grenzen, kan men gemakkelijk be
grijpen. En de teruggekeerden prezen
de wijsheid van den grooten Bfurian..^.
Op die manier waren beide partijen
tevreden. Burian kion telkens weer naar
Weenen melden ,hoe aanhankelijk de
heeren Serviërs aan Oostenrijk waren en
deze lachten in hun vuistjte over de dom
heid van de Weensche Swaha (Oostenrij
kers).
Slechts een oogenblik! werden de hee
ren in hun vreugde gestoord door de
schoten ,die voor ongeeveer 11 jaar, een
schrikkelijk einde maakte aan het leven
van Alexander en Draga. Peter Kara;-
georgewitsj, die met iRussis.ch geld de
moordenaars van het ongelukkig ko
ningspaar had aangeworven, en van
Genève uit zelf de gebeurtenissen geleid
had, bvsteeg den troon' van Servië Om1
zcih populair te maken, gebruikte hij
de Groot-Servische propaganda, oh Pa
sitsj hielp hem daarbij.
De Macedonische sectie, in. het Ser
visch ministerie van buitmlaiidschie za
ken, die' tot dan. toe dc Servische woe
lingen in Macedonië had op touw gezet,
werd nu geheel en al aan de groK^t-"
Servische propaganda diens.baar ge
maakt. Men stichtte een "Bo-nisch co
mité, dat aanstonds geheel l'- >.-.nïc mei
oen net van plaatselijke afdeclingen bte-
dékte.
Dat de heerien .die door Burian waren
teruggeroepen en van welke velen tot
hooge postjes waren opgeklommen, hier
bij onschatbare diensten bewezen, be
hoeft wel geen betoog.
En hlerwijl me in Wjeeuc.i over de
iBosnische pacificatie, onder Sarians wij
ze leiding, tranen van vreugde vergoot,
woelden de groot-Servië;: in het ger
heim op tot nog toe ongekende manier.
Als handelsreizigers of rondtrekkende
ambachtslui, kooplieden of popen be
reisden Zij het land, overal met kunstige
hand het zaad uitstrooiend, welks vruch
ten zouden zijn een gewapende opstand
tegen Oostenrijk, gerugsteund door de
troepen van Servië en Rusland.
Al deze agenten werden door de re
geering in Belgrado betaald, terwijl de
vlugschriften, welke bij duizendtallen
werden verspreid, in de drukkerij van
den president der Stanoevic werden ver
vaardigd.
Dat daarin vooral werd afgegeven op
de tyrannen, die mlet geweld de onbe-
vrijde Servische broeders, in een gebied,
dat feitelijk tot Servië behoort, tot sla
ven maakten ,is licht te begrijpen. Ook
zal het wel niemand bevreemden, dat
diergelijke vlugschriften -steeds eindigen
inet een „HoCh" op den keizer van het
toekomstig groot-Servië.
Dat door zulke middelen de haat der
Serviërs tegen Oostenrijk kunstmatig
werd opgevoed en herhaaldelijk op al
lerlei, voor de bewoners van de groote
Donaumonaröliie minder aangename wij'-
ze tot uiting kwam, behoeft geen be-
toog.
De Europeesche legers.
Maar zoo de interventie mislukt, zoo
iRusland ten gunste van Servië gewapend
ingrijpt, zullen de legers van Oostenrijk-
Hongarije en Servië, Rusland, Duitsch-
land, Frankrijk .en Italië tegenover elkaar
kernen te staan.
In ieder dier landen verschilt de sterk
te van het leger in vredestijd aanmerke
lijk yan dat in oorlogstijd, en in velte
landen is een nauwkeurige opgave der
oorlogssterkte onmog ai :;k, >an men die
slechts bij schatting
Maar de sterkte- '$ar VQtcniSitfbde iö°
gers ongeveer gancmaa kan al diss wcr
den aangegeven.
Oostenrijk- Hongarije
In Oostenrijk bestaat de alg^meene
dienstplicht De eerste linie wordt ge
vormd door het leger, Waaronder te be
grijpen is de landweer icn de Hongaar-
sChe troepen (Honvédség)daarop vol
gen de eerste reverse-ban, en ten slotte
de tweede ban der reserve. De moblisa-
tie van het geheele Ipger wiorri* geacht
drie weken te zullen duren. Zoo alle
van het Oostenrijksdhe leger 2.708.000
troepen zijn opgékomien is de sterkte
aldus verdeeld
vredessterkte 788.000 man
bestaande uit:
O.-H. leger 379.000 man.
landweer 70.000
HonVédség 65.000
sped, tnoepejn 274;000
eerste reserveban 1.770.000
tweede reserveban 1 $0.000
2.708.000 man
Ser\vië,
In Servie bestaat algemeen e dienst
plicht Het nationale lejer heefi drie
bans: de actieve troepen en de reserves
vormen den eersten bande tweede be
staat uit aanvullingsreserves, de derde
suit het territoriale leger. In geval van
nood kan een levée-m-orasse worden op
geroepen, bevattende allen, die gediend
hebben, en ten slotte alle mannelijke in
woners van 1850 jaar
Het ServisChe leger telt
op voet van vrede 360.000 mart
en op Voet van oorlog 450.000 man
\Rpstand
Ook in Rusland bestaat de algemeen e
dienstplicht Wegens de uitgestrektheid
van het rijk heeft men drie legers, het
Europeesche, het Caucasische en het
Aziatische leger, die zeer verschillend!
Zijn, ook wat den diensttijd .betreft De
sterkte Van [het Russische leger oip oor
logssterkte is zuiver nominaalvolgens
de verschillende opgaven telt het leger
op vredesvoet
aan officieren 56.000 man
aan troepen 2.855.000
21911.000 man
reserves 1.064.000
grensbataljons 41.000
Kozakken enz. 150.000
Totaal 4.166.000 mtan
Rusland kan in Europa ongeveer
1.200.000 man op de been breingen, die
in een oorlog meetellen.
\Pffl$sChlatté.
Het Duitsche leger telt
Vplgens de niiquwte legerivet
op wet van vrede 870.000 mkni
de oorlogssterkte wordt ge
schat op 4.370.000
Frankrijk
Vredessterkte, ondet de
driejaarwet 700.000 mart
de oorlogssteikte 'wordt
geschat op 1.300.000
Desnoods kunnen de beide legerkorp
sen uit Algiers en de koloniale troepen
worden meegerekend, waardoor het le
ger met 80.000 man zou worden uit
gebreid
Italië,
Leger op vredessterkte 410.000 man
mobile militie 200.000
territoriale militie 1.100.000
Totaal 1.710.0001 mlaW
De kosten van een wereldoorlog.
De Obstenrijksche minister van Finan
ciën heeft onlangs verklaard, wat de Do-
hau-monarchie een oorlog zal kosten
voor ieder manschap is per dag f 6 noo-
dig, waarbij de bedragen Voor pensioe
nen, schadeloosstellingen en dergelijke
.uitgaven niet meegerekend zijn. Een oor
log van zes maanden, waarbij twee miï-
lioen soldaten mobiel gemaakt zouden
Worden, kost volgens deze schatting
meer dan 2160 mil Hoen gulden. Naar
aanleiding van deze raming publiceert
de Engelsche deskundige Edgar Cram
mond in de „Quarterly Review" een
interessante beschouwing over de kos
ten van een wereldoorlog. Hij tracht
eerst de sommen te bepalen, die eenige
'groote oorlogen van (liet jongsteverleden
gekost hebben. Zoo berekent hij het to
tale verlies van Frankrijk aan dooden,
gewonden en gevangenen gedurende den
Fransch-Duitschen oorlog op 215,000 of
ficieren en 702,000 soldaten. Financieel
kostte Frankrijk dezen oorlog ongeveer
653 millioen, terwijl de uitgaven van
piütschland 930 millioen (bedroegen. Het
verlies aan manschappen was voor
Duitschland 6247 officieren en 123,400
manschappen. De Zuid-Afrikaansche oor
log, die 31 maanden duurde, en Enge
land 44,700 soldaten kostte, heeft vol
gens de berekeningen van het Engelsche
departement van Financiën 2532 mil
lioen verslonden. De Russisch-Japansche
oorlog deed Japan 135,000 man verlie
zen, de directe oorlogskosten bedroegen
voor de Japansche regeering ongeveer
2500 niillioen. Rusland had aan dooden,
gewonden en gevangenen 350,000 man
te betreuren, terwijl de kosten op onge
veer 4 milliard geraamd worden. Vol
gens Crammond zou de som die Duitsch
land in de eerste zes weken na de oor
logsverklaring op zou moeten brengen,
ongeveer 1500 millioen bedragen. In
ied'sr geval, meet aangenomen worden,
dat de uitg^^n v&n een groeten staat bij
iedere.i totkoustigsn oorlog in dte ces
sie drie maanden niet minder dan 1.2
imiijtiard zullen Daarbij komt
dan nog de nuaerieeip Thade, terwijl
ook de vloot reusachtige schade kan
lijden. Crammond schat'de kosten, die
Engeland zou krijgen voor den herbouw
Van Zijn vloot op meer dan één milliard.
Bij de teigenlijke oorlogskosten komen
dan nog de groote verliezen voor handel
en industrie en aan vermogen. Het totale
Verlies, dat de handel door een wereld
oorlog zou lijden, zal na een jaar onge
veer zes milliard bedragen.
Geldbehoeften van Oostenrijk-Hongarije
Een interessant artikel over het geld
in verband met den oorlog lezen we
in de „N. R. Ct.".
„Zooals reeds gemeld, aldus het blad,
raamt men, dat Oostenrijk-Hongarije ten
minste kr. 500 millioen aan schatkist
biljetten zal .uitgeven. Men verwacht, dat
Oostenrijk en Hongarije ongeveer gelijk
tijdig tot uitgifte van de biljetten zullen
overgaan en dat de Duitsche bankgroepen
daarbij him medewerking zullen ver-
leenen. Tot dusverre zijn echter de Duit
sche banken niet officieel daartoe uit-
genoodigd. Met de Rothschildgroep
heeft de regeering reeds onderhandelin
gen aangeknoopt oVer een leening om' te
voorzien in de buitengewone behoeften
door de tegenwoordige omstandigheden
te voorschijn geroepen.
Hoe groot de eischen zullen zijn, die
door den mobilisatie en den nu uitgebro
ken oorlog aan de schatkist en de geld
markt zullen worden gesteld, is natuur
lijk niet te zeggen. W|el is voor de eerste
maanden, gelijk onze correspondent te
Boedapest indertijd reeds heeft gemeld,
een nauwkeurig opgemaakte begrooting
Van het legerbestuur voofhanden, die
voor de ministers van financiën als basis
hunner berekeningen en maatregelen
dient; voorts is ook bij benadering vast
te stellen, welke de normale eischen van
landbouw, handel, nijverheid en verkeei
zijn; maar de bedragen, die uit angst
aan het verkeer Worden onttrokken, zijn
mbeilijk te schatten. Gedurende den Bal
kanoorlog werd in Oostenrijk Volgens
de berekeningen van deskundigen, ruim
500 millioen kronen verstopt, en in Hon
garije bijna eVen zooveel, niettegenstaan
de de Donau-monarchie geen oorlog
Voerde en het Oorlogsgevaar zelfs niet
bizonder groot Was. Volgens Riesser zou
Duitschland gedurende de eerste zes We
ken na een oorlogsverklaring thans kr.
5000 millioen noodig hebben, waarvan
kr. 2200 millioen Voor den staat, kr. 1800
millioen Voor landbouw, handel en nij
verheid en de rest van kr. 1000 millioen
voor het groote publiek, uit angst voOr
de komende dagen. Hoewel deze bereke
ning veelal als overdreven pessimistisch
Wordt beschouwd, is hét laatstgenoemde
cijfer toch zeker niet te hoog, daar,
zooals gezegd, ook in de Donaumonar-
dhie gedurende den 'Balkanoorlog een
even groot bedrag aan het verkeer Werd
onttrokken. Voor Oostcnrijk-Hongarijt
worden de overige bedragen aanzienlijk
lager geraamd. Voor den Staat op kr.
1000 millioen, en evenwel voor het heele
zakenleven, zoodat tot totaal met inbe
grip van hetgeen in dien tijd wordt ver
stopt, ongeveer la1. 3 milliard beloopt.
Nu hébben deze cijfers alleen betrek
king op de eerste zes Weken, terwijl de
uitgaven later, Wanneer het Verloop van
den oorlog althans gunstig is, een da
lende richting zullen Volgen; 'maar ook
iti dit geval zullen zij spoedig een zoo
groot totaal uitmaken, dat terecht Wordt
overwogen, op welke wijze aan deze
eischen kan Worden vol'daan. Het be
kende middel dadelijk een moratorium
af te kondigen, kan onder bepaalde om
standigheden ongetwijfeld goede diens
ten bewijzen, maar daartegenover staat,
dat de daaraan verbonden bezwaren zoo
groot zijn, dat 'men er in tal van landen
liever geen gebruik van maakt. Duitsch
land, Japan en Turkije hebben gedu
rende de laatste oorlogen, waarin dfeze
landen waren betrokken, geen morato
rium! afgekondigd, en handel en nijver
heid dezer landen zijn er wel bij Igeva-
ren. Alle bankinstellingen, kapitalisten,
kooplui en industrieelen, die door een
moratorium plotseling worden verhin
derd uitstaande Vorderingen te inlnen,
zijn immers ook Van 'hun kant niet meer
in staat krediet te verleenen, waardoor
het heele zakenleven tot stilstand is ge
doemd. Daarbij komt nog dat alle fir
m's van eenige beteekenis, die met het
buitenland in Verbinding staan, |in het be
lang van de toekomst zullen trachten aai'
hun verplichtingen te voldoen, terwijl
rij in het binnenland eigen vorderingen
niet kunnen innen. En ook voor de cir
culatiebank is deze maatregel niet aar»
te bevelen omdat rij haar uitstaand ope
ree rend kapitaal daardoor niet kan ver
minderen.
Daar in den tijd van oorlog de staat dc
grootste eischen aan de geldmarkt stelt,
is het natuurlijk van belang dat dé regee
ring het mogelijke doet, de uitgaven van
den staat tot een minimum te brengen
Waar dit wettelijk geoorloofd is, zul
len alle betalingc., vuur diensten of leve
