23
Ware Cultuur of Beschaving
BINNENLAND.
Uit Stad e«i Omgeving.
5e Jaargang.
No. 1454.
Bureau OUDE SINGEL. 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 279 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Zaterdag
Juli
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 ceirt
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel ",ir 10 cent
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Cultuiitr is één|dier,tooverwoorden, wel
ke een geheimzinnige kracht uitoefenen
op den geest van velen, dia, te weinig
ontwikkeld om den zin en de (draagwijd
te van dit woord te bevatten, toch zich
verplicht rekenen eerbied daarvoor te be-
toonen, en alle stellingen te aanvaarden,,
welke de cultuur tot grondslag hebben.
En zoo gebeurt het, dat men zich laat
vangen door de even hatelijke als onr
ware 'bewering, dat het Christendom len
de Kerk vijandig zouden staan tegenover
de cultuur» Juist omdat men niet in staat
is de volle beteeken is dezer woorden te
vatten, wekken zij onwillekeurig" een zer
kere geringschatting voor de waarde van
het Christendom» Wje daarentegen een
duidelijk inzicht heeft in ihetgeen „cul
tuur" beteekent, voor hem is heit tvan
zelf klaarblijkelijk, dat het Christendom
niet alleen geen hinderpaal, maar veeleer
een rijke bron is voor ware £ultuiur»
Allereerst dient dus vastgesteld: LWi^t
verstaan wij onder cultuur? Cul
tuur of beschaving vormt een tegenstel
ling met barbaarsche toestanden van ruw
heid en dierlijke verwildering, gelijk deze
bij de ,,'wilde" volkeren in mindere jof
meerdere mate worden aangetroffen» Cul
tuur alzoo be teekent veredeling, vervol
making der volkeren, bet dierlijke "in [den
mensch onderdrukken en het mienschelij-
ke, dat is vooral het geestelijke, omhoog
heffen en tot ontwikkeling brengen» Alles
wat den mensch meer mensch maakt, kan
gerekend worden tot de cultuur.
Aangezien het leven van den mensch
verschillende zijden beeft en wij in hem
onderscheiden geest 'en stof, de persooïT-
lijkheid en zijn maatschappelijken aanleg,
is de volledig menschelijke beschaving
een samengesteld verschijnsel uit meer
dere bestanddeelen.
Allereerst spreekt men van gods-
dienstig-zedelijke cultuur, waar
mede wordt bedoeld de veredeling van
individu en volk door godsdienst en Rede
lijkheid, en wat daarmede natuurlijker
wijze verbonden ist door onderdrukking
der wilde 'en dierlijke hartstochten in 'den
mensch» De terugkeer van bet veelgoden
dom tot de erkenning van éérnen ;God,
de eenheid van het huwelijk in de plaats
van veelwijverij teekent godsdienstigen
en zedelijken vooruitgang»
'Geestelijke of verstandelijke
beschaving is de ontwikkeling van den
menschelijken geest door wetenschap en
kunst Zij was het kenmerk der iGriek-
sche en Romeinsche bevolking, wier let
terkundige producten en kunstvolle mo
numenten nog heden onze bewondering
wekken, terwijl de wijsgeerige beschou
wingen van Aristoteles, den Griek-
schein. wijsgeer, steeds den grondslag
vormden der ware wijsbegeerte»
Economische of stoffel ij ke cul
tuur omvat de vereischten en voorwaar
den, welke ten grondslag-liggen aan Jde
stoffelijke ontwikkeling der volken onder
het opzicht van akkerbouw, nijverheid,
handel en andere takken van bedrijf, zoo
dat het voor de leden der maatschappij
mogelijk wordt zich een passenden wel
stand te verwerven.
Zij hangt innig samen met de is o c i a 1 e
of maatschappelijke beschaving,
welke ten doel heeft de billijke regeling
der maatschappelijke verhoudingen, door
behoorlijke rechtsbescherming hiet even
wicht verzekert tusschen de verschillende
standen en groepen, de maatschappelijk-
zwakken verdedigt tegen ongezonde over
macht, kortom overeenkomstig den eisch
der omstandigheden bet algemeen welzijn
zoo goed mogelijk behartigt
!Het zat ojinoodig zijn op1 te im erken,
dat de verschillende vertakkingen der
menschelijke cultuur niet alle 'even voor
naam zijn en waardevol. Als wij peke-
ning houden met|de bestemming jdes /meur
schen, God te dienen op aarde len Hem
te bezitten in den Hemel, dan snoeten
wij de eerste plaats toekennen aan de
godsdiens tig-zedelijke beschaving dier
menschheid. Naarmate de mensch een
juister inzicht heeft omtrent zijn verhou
ding tot God, en overeenkomstig dit in
zicht zijn handel en wandel regelt paar
die mate is hij in hoogeren zin schepsel
Gods, in voller beteekenis redelijk
mensch, staat hij op een hoogeren trap
van menschelijke beschaving.
Daarom vormt de godsdienstig-zede-
lijke het wezen 'en dien kern tyan alle
menschelijke cultuur» Ontbreekt djeze, dan
is alle andere beschaving meer uiterlijke
schijn dan 'innerlijke werkelijkheid. ,W|es-
tenschap (en kunst bereiken slechts haar
hoogste schoonheid, als zij bloeien op
godsdienstigen tworteL Wjertenschap zon
der godsdienst geeft d'en mensch een eén-
zijdig-verstandelijke ontwikkeling, maar
laat het hart onbevredigd en kweekt 'in
hem dikwijls een hoogmoedigen en zelf-
genoegzamen geest Kunst, welke zich
niet gebonden acht door de regels !der
zedelijkheid en het schoone niet nastreeft
als de uitdrukking van ;Gpds ,Wfezen,
Wordt zich zelf ten doel, verliest baar
verheffenden ien veredelenden invloed en
wordt ten slotte verlaagd tot een onbe
schaamde (uiting van het hartstochtelijke
in den mensch. Evenzoo kan maatschap
pelijke en stoffelijke vooruitgang de
menschheid .weinig baten als deze (niet
geschraagd ^wo,rdt door een zedelijke en
godsdienstige „yormiug der volken. De
stoffelijke pntwikkeling onzer dagen is
groot, voor verbetering der .maatschappe
lijke verhouding wordt van alle kanten
hard gewerkt, en toch ligt op <al dien
vooruitgang als het ware de vloek (der
onvruchtbaarheid voor echte volksbescha
ving, omdat de grondslagen der cultuur,
godsdienst en zedelijkheid), zijn onder
mijnd, (Het is alles slechts halve len schijn
cultuur de verwildering in de maatschap
pij wordt steeds grooten,
Wat geldt van de volkeren, geldt ,ook
van het individu. Al,bereikt de imensch
op wetenschappelijk gebied een hooge
mate van ontwikkeling, al bezit hij stof-
felijken welstand en maatschappelijk aan
zien, wanneer het hqm. ontbreekt aanf
zedelijk-godsdienstige yolmaaktheid, dan
is hij in zijn diepste wezen leen barbaar,
eer. onbeschaafdeen dat gemis aan be
schaving zal zich naar buiten openbaren,
al is het dan ook op meer verfijnde
wijze.
Daarentegen vde eenvoudige man, zon
der wetenschappelijke vorming, zonder
stoffelijke .en maatschappelijke beteekenis,
maar met een zedelijk ien godsdienstig ka
rakter, staat hoog in beschaving, omdat
hij dicht staat bij God, in (Wien alle.
ware cultuu'r haar oorsprong moet nemern.
Door zoo het begrip „beschaving" te
ontvouwen en in omderdeelien te bezien,
is van zelf reeds duidelijk geworden, (dat
het Christendom met de ware mensche
lijke cultuur in nauw verband staat. Dit
verband nog nader aan te toonen, zal de
inhoud vormen der volgende beschouwin
gen.
(A. iT|H. SEIJSENER,
Warmond. pr.
Nog eensde Ferrer-zaak.
Nu dezer dagen, naar aanleiding van
eenige artikelen yan de hand vam jdert
Sjpaanschen correspondent in het „Alg.
Handelsblad", de Ferrer-quaestie nog
eens weer .ter sprake is gebracht, dijkt
het ons piet ondienstig, hier eens Jeen
ingezonden stuk ,af te drukken, hetwelk
15 Oct. 1909 door een doopsgezind ipre-
dikant in hetzelfde ^Handelsblad" wend
geplaatst.
„Perrer gefusileerd."
„Dit bericht is om de vuisten, te doen
ballen van woede of omgekeerd de armien
slap te doen hangen van ontzetting. {Hier
heeft een gerechtelijke moord plaats ge
had zóó gedrochtelijk, als men niet 'meer
zou gelooven, dat "in onze eeuw kon ge
schieden, Hier is een man, voor (jviens
invloed de wereldlijke en geestelijke
machthebbers in zijn land vreesden, tegen
wien zij met geestelijke middelen niet
opkonden, uit den weg geruimd door
de domme kracht van het lood.
Dat tot Ferrer's dood beslóten was,
wie heeft er aan getwijfeld? Hij fmoest
uit den weg, zonder de geringste aan
wijzing van schuld» Laat er deze dagen
geen woord gesproken, geen rede ga-
houden, geen preek gezegd worden, of
een protest klinke er in door» Laat er
geen Spanjaard zijn,-van den gezant pan
ons hof tot den minsten werkman £oe,
of ieder, die deze gerechtelijke misdaad!
afkeurt, keere hem, tenzij hij er tegen
protesteert, den rug toe, niet om den
persoon te treffen, maar opdat hij aan
zijn landgenooten, zijn geestelijkheid, zijn
ministers, zijn koning schrijve, welk een
kreet van ontzetting er is opgegaan^ welk
een rilling van afschuw er door ,de we
reld is gevaren."
Is het niet interessant, dat ditzelfde
/Handelsblad" vijf jhar later "het eerst
van al zijn liberale collega's Ferrer in
zijd ware gedaante moet openbaren En
waar blijft nu deze moderne predikant?
Wiaarom trekt hij zijn lasterlijke beschul
diging, geuit tegenover Spanje, nu niet
ini? jHfet boetekleed zou hem waarlijk
niet ontsieren. v
Maar zoo is het vrijzinnig anti-clericar
ldsme. Eerst een grooien mond 'opzetter*
en later, wanneer het merkt zich in de
vingers gesneden te hebben, in zijn schulp
terugkruipen,
'n Nobele houding! t
Kinder-Kruistocht.
Op initiatief van (MjejUR. H.| Knoppers,
onderwijzeres te Alkmaar, ziijn alle Hoof
den der 'R£ K. Scholen van ons land
door den Zeereierw. neer Rector van
het IR. K. Sanatorium' „Dekkers wal
te Groesbeek uitgenoodigd mede te wer
ken aan de organisatie van een Kinder-
Kruistocht'j
Die Kinder Kruistocht zou dan hierin
bestaan, dat gezonde kinderen hunne
zwakke tuberculeuze mede-kinderen gaan
redden.
En hoe gaan redden?
Door ieder een kleinigheidje bij te
dragen tot den opbouw van een kinder-
paviljoeii,
Met een kleinigheidje is een kinder
handje te vullen en blijde zal' de kleine
het ontvangen offertje voor die lijdende
en kwijnende mede-kin eren den school
hoofden aanbieden'.
Alkmaar ging vóór. De opbrengst was
daar f 95, Er er zijn plm. 1040 kath.l
schol enl Als dezen evenveel bijeenzame
len als Alkmaar dan komen we aan de
f lOOjOOO.
't Is duidelijk: de hoofden der R. K.
Scholen, zij hebben 't in hun hand', een
Ri, K. Kinder-Paviljoen te stichten geheel
naar de eischen 'des tijVLt.
L Als zij willen, 'dan is 't ei9
En Wie, die de opofferende liefdekent
van onze schoolhoofden, zou aan hun
goeden wil durven twijfelen
Dan is 't erii
iEn dan is 't er op eene Wijze verheven
boven allen lof..
Kinderen hebben kinderen gered.
Niet een mensch lijdt er iets sëhade
mede»
Het kind, dat geeft, leert liefderijk
medelijden en steeds gedenken wie min
der gelukkig Zijn in 't levert
Honderden, duizenden Levens kunnen
worden gespaard.
De Groote Kindervriend zegeme den
Kruistocht onzer Kleinen
(Wat zou het toch heerlijk) schoon Zijn,
als onze iRoomsehe kinderen <zelf een
flink R!» K. kin der-paviljoen hadden ge
sticht l
Derde Ned. Kath. Congres tot be
strijding van het Alcoholisme.
Zoowel van den Kant der burgerlijke
autoriteiten als van de ?ijde van het
kerkelijk gezag m'ag dit Congres vlele
blijken van bemoedigende belangstelling
ondervinden'.
Heeft de minister van Justitie, zooaljj
reeds gemeld is, als; Zijn vertegenwoordi-"
ger op het Congres aangewezen de heer
9.v L. Veenstra, inspecteur der reclast
seering, de minister van Binnenlanctejdhe
Zaken zal vertegenwoordigd \zijn door
mr. L. Lietaert Peerbolte, administrateur
aan het departement van Biinnenlandscfhe
ZakenC,
ZL D. H„ de Blissdhop van Roermond
heeft tot zijn vertegenwoordiger be
noemd' den Zeereerw. Zeergel. heer A.
V» d. Venne, prefect te Rol due en geeste
lijk adviseur van het LimburgsCh Kruist:
verbond ZjL D, H., de Biisschop van
Breda wees als Zijn vertegenwoordiger
aan den Weleerwl her C. J., Ooxmen, ka
pelaan te Breda en geestelijk adviseur
van Breda's Kruisverbond.
De plaatselijke regel ingsComm isfie
van het congres vestigt er de aandacht
op, dat voor 'leden van de locale Rl K-
Drankweervereenigingen lop naam1 gestel
de kaarten verkrijgbaar Zijn .a 25 cent,
doch uitsluitend door bemiddeling van
de(n) secretaris(esi) hunner plaatselijke
afdeeling. Deze kaarten geven toegang
tot $lle vergaderingen zij moeten echter
vóór 15 Aug. door de secretarissen
(secretaressen) Zijn aangevraagd bij de
penningmeesteressie mevrouw C» Sweens-
Meuwese, Hinthamerstraat, Den Bojsjch.
Tijdens het congres zijn aan het ge
bouw Casino kaarten verkrijgbaar, die
toegang geven tot ééne vergadering a
25 cent Voor toegang tot de avondver
gadering van Dinsdag 25 Aug. kosten
deze kaarten edhter 50 cent
De Haagsche '1 ram wegstaking.
Van bevoegde zijde twordt het volgende
medegedeeldj
In het onderhoud, dat in den morgen
van 24 dezer heeft plaats gehad, is van
de zijde der Haagsche TramWeg-Maa^
schappij toegezegd, dat, voor zoover de
open gekömen plaatsen niet door nieuw
aangesteld personeel zijn vervuld, daar
voor allereerst de vroegere beambten in
aanmerking zullen komen:»
De Hl, T. M„ heeft thans deze toe
zegging in dien zin uitgebreid, dat ook
voor de vermeerdering van personeel,
welke eerlang noodig is, tengevolge van
de vergrooting van het aantal vrije da
gen, bij voorkeur de vroegere beambten
zullen worden aangesteld.
Eindelijk zullen deze nog de voorkeur
hebben bij de vervulling der vacatures,
welke in den loop van 1914 zullen ont-
staan'.
Ten einde het gevaar van niet-aan-
stelling te verminderen, zou de H»T. M»
de aanwerving van nieuw personeel
schorsen tot hedenmiddag 12 uur.
Het aantal nieuw in vasten dienst ge
nomen beambten bedraagt jhans 81..
Een oordeel over Mgr. dr. Nolens.
Zooals reeds medegedeeld, hebben BI
en Wj. van 's-Gravenhage, ten einde de
oplossing te bevorderen van het conflict
bij de Haagsche Tramweg-Mijl, het wen-
schelijk geacht een commissje te benoe
men, die den Raad van Bjeheer bij de
H, T. M„ bij de samenstelling van de re
geling der arbeidsvoorwaarden zal bij
staan en van advies zal dieneri..
Die commissie bestaat uit de heeren
Mri. dr. A. v. Gijn, thesaurier-generaaIf
aan het depart, van 'financiën, dr. (Wj,
H. Nolens, Jjd Van de Tweede Kamer
der St.-Gen., en far. J. Bj. Reyrot, lid
van den Raad van Toezicht op de Spoor
wegdiensten'.: I
Het „Vaderland" deze commissie be
sprekend, brengt bijzondere waardeering
aan Mgr. dr. Nolens als Van liberale
zijde komend, is deze lofspraak wel
merkwaardig. Het blad schrijft n.l/:
„Mocfht in zulk een commissie uit den
aard der zaak nodh de kundige financier,
noch de kenner van het rollend mate
rieel ontbreken, en is het aan BI en W.
gelukt deze beide elementen door eerste
mannen daa-ir. te 'doen vertegenwoordi
gen, wij meen en aan hunne verdiensten,
niet te kórt 'te doen door in het bijzon
der er op te wijzen, hoe het zitting ne
men van d'ri Nolens in die Commissie!
van bijzondere beteekenis is, en dat te
meer, waar hij, om zoo te zeggen in de
commissie het bemiddelend element zal
zijri Met zijne rustige objectiviteit ,met
zijn billijkheidsgevoel, dat uitsluit, dat
hij één der geschilvoerende partijen te
kort zal doen, is hij de aangewezen man
voor de taak hem toevertrouwd, en dat
te eerder, waar zijne kennis van de ar-
beiderstoestanden zeer groot, zijn ernstig
streven om aan sociale nooden tegemoet
te kómen, bekend is"ü
Vacature Eerste Kamer.
Generaal-majoor Van Löben Seis, gis
teren door de Haagsche rechtbank in
staat van faillissement verklaard, houdt
daardoor volgens art 125 van de Kies
wet op lid der Eerste Kamer te zijn.
De heer'Van Löben Seis, van ,1888
1894 lid der Tweede Kamer, had sedert
Dec. 1905 zitting in de Eerste «Kamer voor
Gelderland, Hij behoort tot de anti-rev.
partij. i
Naar het „Vad." meldt, vertoeft de
heer Van Löben Seis reeds geruimen ;tijd
wegens ernstige zenuwziekte in het ge
sticht Ermelo-Veldwijk.
Onze officieren in Albanië.
Eene deputatie van het comité van pp**
roeping aan het Nederl» volk inzake 1de
Nederlandsche officieren in Albanië was
gisteren bij den Minister van BuitenU
Zaken op audiëntie en heeft bij jnonde
van generaal De Meester den Ministea
verzocht in den geest van het manifest
In antwoord hierop deelde de Minister,
jhr. Loudon, mede, dat hij medje ,zeer
sympathiseerde met den 'geest van bet
adres en dat de Regeering reedjs, zooals
dat in het adres was gepubliceerd, stap
pen in die richting had gedaan, gelijk
een en ander dezer dagen zal blijken uit
het antwoord ,dat de Mjnister zal geven
op tot hem gerichte vragen door leden,
der Volksvertegenwoordiging!. De com
missie deelt hierbij mede, dat zij onidjer
dankbetuiging een groot aantal sympa
thiebetuigingen met haar doel uit alle
deelen des lands ontving en nog pntvangli.
De bijz. corr. van het wHbld." ^eint
uit DurazzoHeden werd aan kapitein
F a b i u s op zijn verzoek eervol ontslag
verleend uit den Albaneeschen dienst Hij
keert over Santari naar ons land .terugi
Nieuw verzet in West-Borneo.
De Bataviasche correspondent van het
„JHibld," seint: -
„De Da jakkers op de grens van Saim-
bas en Mampawa Zijn opgestaan. Er
zijn twee groepen militairen daarheen
gezonden.
Als oorzaak van den opstand wordt
genoemd ontevredenheid over de ge-
eischte heerendiensten, terwijl' de lieden)
bovendien door Chineezen moeten zijn
opgestookt."
Sambas en Mampawa liggen ten Noor
den van Pontianak. Het verzet in .die
streken kan dus geen rechtstreeksch ver
band houden met de onrust in het Zui
den van de Westerafdeeling van Borneo,
welke reeds het zenden van troepenver
sterking van Java noodig maakte.
KORTE KRONIEK.
Te 's-Gravenhage zal de volgende
week een vergadering worden gehouden
ter oprichting van een'Ned. R. Kt- Druk-
kerspatroonsvereeniging»
De Koningin heeft geschorst het
raadsbesluit der gemeente Aimelo tot heit
houden van een referendum inzake de
wederinvoering van de kermis aldaar.
Te Zutphen werd dezer dagen idle
200e plaatselijke afd, van de vereeniging
„Liefdewerk Oud Papier" opgericht ,Wiel
een bewijs, dat haar doel: bestrijdig (dier
werkloosheid, geldelijke steun aan 'Z.
H» den Paus en aan R. JC liefdadige
instellingen, hier te lande allerwege Sym
pathie ondervindt k
Breda bereidt zich voor op een
grootsch feest ter gelegenheid van de
a.s. Bisschopswijding.
De Centrale Utrechtsche Hanze
heeft een adres van adhaesie inzake het
wetsontwerp Aalberse tot bestrijding van
de oneerlijke concurrentie aan de Twee
de Kamer gezonden en tevens '$en tele
gram van hulde aan den ontwerper,
LEIDEN, 25 Juli.
Ned. R. K. Bond van Handels-,
Kantoor- en Winkelbedienden.
Ln de St. Josephgezellenvereeniging
hield de afdeeling Leiden wederom een
ledenvergadering als voortzetting van de
laatste vergadering.
Na installatie van een nieuw lid en
lezing der notulen, werden enkele wij
zigingen in de statuten goedgekeurd en
besloten de Koninklijke goedkeuring op
de gewijzigde statuten aan te vragen.
Die beschrijvingsbrief voor de bonds
vergadering werd vervolgens voortgezet.
Achtereenvolgens werden alle punten be
handeld. Als voornaamste kunnen we
vermelden, dat de afd. Leiden aanslui
ting bij het R. K. Vakbureau noodza
kelijk oordeelde. Ook acht deze afdeeling
het gewenscht de bondsvergaderingen
beursgewijze te houden in alle plaatsen,
waar eene afdeeling is gevestigd. Na ge
houden rondvraag werd deze vergade
ring met den Christ groet gesloten.
Park-concert Het programma van
het park-concert op a.s» .Dinsdag luidt
als volgt
Nó- 1. Jubileum-Marsch, GeijlpNo.*
2t Spanische Lust^piel, Ouverture, Ke-
ler BelaNol 3. a« Ons LiecL b. Een
Liedje van de zee, d .Patriottenlied, d.
Kinderen van de zee, e. 'k Heb mijn
wagen volgeladen Nol 4. Wals uit „Die
Geschiedene Frau'l FallNo. 5„ a. „O
Sole Mio?'^ di Caprio, bt, Y..|. Comó
le va? Tango, Valverde; Nov 6. Musika-
lische Tanschunger", Potpourri, Schrei-
ner; NoL 7. Unter dem Siegesbanner",
Marsch, V- Blon.
Gemeen te-we rklleden.'Naar wij
vernemen, zal door de gemeente-werk
lieden alhier een adres aan den Raaid
worden gericht, waarin zij verzoeken om
verbetering van pos'itiet