Woensil
225
BUITENLAND.
BINNENLAND.
5e Jaargang.
No. 1451.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, f 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/* cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Juli
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Demoraliseerend.
De JiaagsChe 'briefschrijver van de
„Tijd" wijdt een beschouwing aan de
tramwegstaking te 's-Gravenhage. Met
alle respect voor 'den goed op de hoogte
zi joden causeur, die een der attracties
vormt van de j,Tijd", moet het toch er
kend, dat hij er ilch dezen keer wel
wat al te gemakkelijk afmaakt'. Hij open
baart zich als iemand^ die noch een voor-
noeh een tegenstander is van de staking
hij acht zich te weinig op de hoogte
om er een oordeel over te yellenk 1
Op het einde van den brief maakt hij
echter een bemerking, die wel de over
weging waard ia. Hij wijst er op, dat
het demoraliseerend moet werken op de
katholieke werklieden, wanneer zij vele
vergaderingen bijwonen, zooals er de
zer dagen in het gebouw van den Ned.,
R. K. Volksbond' te 'sGravenhage vele
zijn gehouden.
Daarin schuilt geen overdrijvingHet
kan niet anders dan een demoraliseeren
den invloed uitoefenen op onze^ katho
lieke werklieden, als zij te hooren krij
gen de scheld- en schimptaal van socia
listische woordvoerders, wier redevoe
ringen zijn doorspekt met valsche begin
selen, bij wie verdraaiing der feiten geen
zeldzaamheid ia
Maar bestaat er dan n:et een uitdruk
kelijk verbod van onzen Bisschop, waar
bij is bepaald, dat de leden van katho>
lieke vakvereenigingen niet mogen sa-
menvergaderen met die van nlet-katho-
Zieke (alleen de besbtrpm n o-ren zuilks
doen) Nu kan men misschien aan
de letter van de wet voldoen, als
men zegt, dat die vergaderingen
•niet worden gehouden door de vak
vereenigingen maar door groepen ar
beiders in het Haagsche geval de
stakers, in Leiden b.v. de arbeiders van
een of andere fabriek'. Maar met den
geest van de wet strijdt een derge ij'ke
handelwijze beslist zeker.
Wanneer zal men in deze nauwkeuri
ger jgaan luisteren naair |den -wensch en den
uitdrukkelijk en ,wil van het kerkelijk ge
zag? Het zal ten voordeelt zijn onzer
arbeiders, op wie gemeenschappe ijke
vergaderingen ,maar al te dikwijls demo
raliseerend' werken.
Blijde mededeelingen
Dfczer dagen heeft het socialistisch .Ned.
Vakverbond wederom zij'n algemeene ver
gadering gehouden te Amsterdam onder
voorzitterschap van. Jan Oudegeest. In
zijn openingswoord wees deze socialisti
sche voorman er op1, dat het Vakverbond
tegenwoordig minder last heeft van de
anarcliisten. Maar er was een nieuwe}
vijand opgekomen, die niet minder ge
vaarlijk was en niet minder in het oog
gehouden tnoest worden, en dan bedoelde
spr. de z.g. Katholieke vakbeweging.
En iets verder in de vergadering wees
een der leden er op, dat de bezoldigde!
propagandist van de S|. D. A. P. in N.-
Uit de Natuur.
JCVII.
Draadlooze Telegrafie.
De lengte der electrische golven is af
hankelijk, zooals wij zagen, van deleng
te der autenne. Hoe grooter deze, en
dus ook de golven waren, hoe gemakke
lijker men zeer sterke golven kon doen,
ontstaan, die natuurlijk over een grooter
afstand waren waar te nemen. De meest
geschikte golflengten bleken te liggen
tusschen 100 en 1000 M., overeenko
mende met een autennelengte van 25—
250 M. Draden of masten echter van
deze afmetingen zijn niet dan met zeer
groote kosten op te richten. Een belang
rijke yjnding was dan ook deze, dat de
autenne niet geheel recht omhoog ge
voerd behoeft te worden, maar uit een,
netvormig draadsysteem kan bestaan.
Zoo kwam men tot de trechtervormige
autenne's en de vooral op schepen toe^
gepaste waaiervormige autenne's.
Daar echter met iedere golflengte ook
een bepaalde lengte van de autenne voor
de opvang inrichting correspondeert
inoest een middel gevonden worden om
'de lengte van de autenne willekeur
rig en zeer gemakkelijk te kunnen
veranderen. Diaarom wordt tegenwoordig
aan de autenne verbonden een op een;
Brabant geheel op kosten leeft van de
partij en de resultaten lang niet in ver
houding staan tot de kosten. I-n Den
Bosch groeide het aantal leden in een
geheel jaar met 14, in Tilburg consta
teert men teruggang en in Eindhoven
zoo goed als stilstand.
Het spreekt van zelf, dat wij deze me
dedeelingen als heugelijk nieuws begroe
ten, omdat zij andermaal bewijzen, dat
het socialisme in ons Katholiek Zuiden
absoluut machteloos is, dank zij de krach
tige actie der Katholieke vakbeweging.
En zij, die ook in de laatste dagen weer
de Katholieke vakvereenigingen verwe
ten, dat zij in socialistische wateren roei
den, kunnen hieruit weer eens zien, hoe
ongerijmd en ongemotiveerd hun beschul
digingen zijn.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Oostenrijk en Servië.
Reeds in ons nummer van gisteren kon
den wij in een kort bericht melding ma
ken v.an de stappen, welke "Oostenrijk te
Belgrado zal doen naar aanleiding van
den jongsten vorstenmoord in Serajewo,
Volgens de Europe es che pers is de toe
stand tusschen beide landen uiterst cri-
tiek en staat
een Europeesche oorlog
voor de deur.
Zooals onze lezers reeds weten, heeft
het voorloopig onderzoek naar het dra
ma jn Serajewo uitgemaakt, dat het
hoofdzakelijk Servische elementen waren,
die oorzaak zijn van dezen moorii en "in
Servië het moordcomplot is gesmeed,
ven,f dat het stappVnrzouKüo!'Tiftéilfak
do, om te eischen, dat men daar de Pan
Slavische vereenigingen zou tegengaan
en de kopstukken dezer vereenigingen
straffen. De Servische minister-president
Pasitch heeft nu dezer dagen in een on
derhoud met een redacteur van de „Leip-
ziger Neueste Nachrichten" verklaard,
dat Servië deze inmenging niet zal dul
den en ook niet van plan is om den
strijd aan te binde'n tegen de Pan Sla
vische beweging, hetwelk in strijd zou
zijn met de vriji.ieid, welke de grond .vet
waarborgt. Wel is de regeenng van plan,
om, indien Oostenrijk dit eischt, de moor
denaars in Servië te vervolgen.
En indien Oostenrijk ens aanvalt, had
de Servische premier gezegd, dan staan
wij niet alleen. Er zijn meer „kleinen",
(die met deze groote hebben af te re
kenen. 1
Met „deze groote" kan enkel en alleen
Oostenrijk-Hongarije bedoeld zijn en
waar het Servische pers-bureau hier geen
rectificatie aanbrengt en men dus con-
cludeeren moet, dat de „Leipziger Nach
richten" hier Pasitoh's woorden juist
weergegeven heeft, kan niet anders ge
zegd worden, dan dat de Servische mi
nister-president de voorzichtigheid, d.e
een beleidvol staatsman eigen moet zijn,
geheel uit het oog verloren heeft.
Pasitch weet zeer goed, dat juist in
dezen tijld naar elk woord, door hem
spoel gewonden koperdraad, waaraan
men op ieder punt de ontvangtoestellen
kan bevestigen, en men dus door het
inschakelen yan een langer stuk van die
z.g. steunspoel dezelfde uitwerking heeft
als ,was de autenne verlengd.
Een belangrijke verbetering kwam ook
door de vinding van nog gevoeliger co
herers, waarbij de betere geleidbaarheid
direct bij het ophouden van de elctrische
trillingen verdween. De eerste uitgevon
den en thans nog veelal in gebruik zijnde
was de door chemische invloeden werk
zame coherer waarbij de stroom zich een
weg moest banen van af een looden
plaatje naar een uiterst dunne stift van
platina of cridium door een oplossing
van zwavelzuur; de nog later uitgevon
denen schijnen 'door warmte-invloeden
te werken, waarbij de stroom vanaf een
platina stift op een stukje metaal-erts
moet overgaan.
Teneinde een versterking der trillin
gen te verkrijgen, verbond men tevens
ide autenne met een condensator, een in
strument, dat in zijn eenvoudigsten vorm
als „Leidsche flesch" bekend is, en be
staat uit enkele dunne metaalplaatjes
(b.v. zilverpapier) door een niet gelei
dende stof (glas, vetpapier), van elkaar
gescheiden. Echter bleek de grootte van
den condensator invloed op de afstem
gesproken, met 'n critisch oor geluisterd
wordt en hij dus elk woord wikken en
wegen moet voor het uit te spreken.
In Oostenrijk heeft fdT interview inatuuf-
11 jk veel verbittering gewekt en zal liet er
allerminst toe bijdragen om "de spanning
tusschen beide landen te verminderen.
Een ernstige vermaning richt die offi-
cieuse „Nonddeutsche Allgemeine Zei-
tung" aan het adres van Servië. Ge
noemd' blad schrijft izL in zijn jongste
weekoverzicht:
„In de uitlatingen van de Europeesche
pers over de toenemende spanning in
'de betrekkingen tusschen de dubbelmo
narchie en Servië, treedt al meer en meer
het gevoelen op den voorgrond, dat men
den wensch van Oostenrijk-Hongarije, om
een helder licht geworpen te zien op zijn
verhouding tot Servië, alleszins als bil
lijk beschouwt. Daarbij voegen wij den
wensch, die trouwens reeds op meer dan
een plaats is uitgesproken, dat de Ser
vische regeering ter rephter tijd' zal wet
ten J>ij te draaien, zoodat een ernstige
crisis vermeden wordt In ieder geval
heeft Europa, met het oog op de gemeent-
schappelijke belangen, die aan'het be
houd van den vrede verbonden zijln, er
zorg voor te dragen, dat het conflict
gelocaliseerd blijft."
Diit laatste is natuurlijfk aan 'het adres-
van Rusland, maar dat deze al het moi-
gelijke doet om het smeulend vuur te
doen on Mammen, is ook een publiek
geheim.
Naar de Times meldt, wordt in Engel-
sche diplomatieke kringen de naderen
de crisis (tfusschen Oostenrijk en Servië
dan ook als zeer ernstig, beschouwd, Het_
blad voectMiiera tor_-^zeer
ste, als men meent, dat Rusland Servië
niet ondersteunen zal. In Londensche di
plomatieke kringen is men overtuigd, dat
Rusland achter Servië zal staan, en voor
■niets zal terugschrikken, indien de ei
schen van Oostenrijk-Hongarije de on-
afhankelkij.ieid of nationale waardigheid
van Servië zouden bedreigen.
Te Weenen laat men zich echter hier
door niet afschrikken. Het ultimatum,
dat aan Servië zal worden gericht zal
kort en krachtig zijn. Men is voornemens
ditmaal Servië geen gelegenheid te ge
ven tot dralen en uitstellen, maar de
noodige eischen op besliste wijze en met
den noodigen nadruk te stellen.
Dit blijkt ook uit hetgeen de „Neue
Freie Presse" schrijft:
„Pasjitsj heeft verschillende uitingen
gebruikt, waaruit men kan opmaken, dat
de Servische minister begint te begrij
pen, waarop de resultaten van het onder
zoek zullen uitloopen. De regeering, zei-
de hij, heeft geen tijd en geen gelegen
heid buiten de grenzen hen te bewaken,
die zich met Servië willen vereenigen.
Wij zullen hem dus moeten mededeelen.
dat bij de reis der zes moordenaars met
de bommen uit Belgrado naar Serajewo
de bewaking der Servische grens al heel
slordig wasen wellicht nog wat over
gebeurtenissen, die het kabinet te Bel
grado meer aangaan, dan de toestanden
ming te hebben; daarom was het noo-
dig de sterkte capaciteit) van den
condensator te kunnen regelen. Hier
toe nam men iets dikker metalen platen,
tegenover ^elkaar geplaatst, zood'at men.
icfoor draaiing van de helft der platen
(idie de vorm van het vierde van!
een cirkel hebben) kan maken dat slechts
een kleiner deel tegenover elkaar- staat,
en dus de werking vermindert.
Ook heeft men de oudere methode
om een schel in beweging te doen ko
men, laten varen; en door een telefoon
hoorn vervangen. Vangt d'e autenne een
trilling op, en wordt dus door de coherer
op het ontvangstation een trilling door
gelaten, dan geeft de telefoon een knet
terend geluid, juist als het knetteren van
de vonk op het afzendstation.
Dit knetterend geluid nu ontstaat door
dat de vonk niet een enkelvoudig geluid,
maar doordat 't geen we als één vonk
waarnemen, een snel opeenvolgende
reeks van vonkjes ïs„ die ieder bij Tiet
overspringen een door ons oor waarge
nomen geluidstrilling geven.
IWanneer nu «dit 'aantal trillingen zeer
groot en juist geregeld wordt, zal in
plaats van een geknetter een muzikale
toon ontstaan. Hierin nu is de „Tele-
funken" maatschappij geslaagd. De voor
deden van dit systeem zijn groot. Men
in de monarchie. Zoo bijvoorbeeld over
den weg, dien de misdadigers namen en
over de helpers, die hen over de grens
brachten.
„Europa zal zich verbazen, als het ver
neemt, met welke middelen daar wordt
gearbeid, en zal begrijpen, dat de mo
narchie dit niet langer verdragen kan."
Uit Innsbrück wordt gemeld, dat de
chef van den Oostenrijkschen generalen
staf, Konrad von Hötzendorff, die sedert
eenige dagen met verlof in Tirol vertoeft
plotseling te Weenen ontboden is.
Die officieuse Militarische Rundschau
geeft een belangwekkend artikel onder
den titel „De stilte voor den storm".
Hierin deelt het blad mede dat Oosten
rijk ditmaal een onomstootelijk besluit
genomen heeft. Krijgt de regeering van
Servië niet op alle vragen een afdoend
antwoord, dan zal men antwoorden met
de geweren onzer soldaten.
Men ziet het, de toestand is op dit
oogenblik uiterst critiek.
Moge spoedig eenige ontspanning aan
breken en Europa voor een Europee-
schen oorlog bewaard worden.
Home Rule.
Gisteren heeft in het Buckingham Pa
leis pnder voorzitterschap van den ko/-
ning een verzoeningsconferentie plaats
gehad'. Namens de regeering namen er
aan deel de ministers Asquith en Lloyd
George, namens de nationalisten Red
mond en Dillon, namens de Unionisten
Lord' Landsdowne en Bomar Law en na
mens d!e Ulstermans Carson ,en Craig.
Ofschoon de beraad.lagingen geheim ge
houden worden, heeft men alle reden
om te gelooven, d'at de Mra;Mda.oir.Qrpni
Bij de opening der Ulster-conferentie
zeide de koning: M-ijn tusschenkomst
mag misschien beschouwd worden als
een novum, maar buitengewone omstan
digheden rechtvaardigen mijn handelwij
ze. Reeds maanden lang gingen de ge
beurtenissen in Ierland ongetwijfeld ge
stadig in een richting, dat een beroepl
op de openbare macht noodzakelijk was.
Het geroep over een burgeroorlog is
thans óp a.ler lippen.
Het is ondenkbaar, dat we aan den
rand van een broedertwist zouden ge-
brac t worden, nu we zijn uitgegaan van
een p ji, dat klaarblijkelijk zoo zeer ge-
eigend is om tot een vergelijk te leiden,
indien er gehandeld wordt in den geest
van een grootmoedige inschikkelijkheid.
Uw verantwoordelijkheid is derhalve
groot en de tijd is kort. Ge zult hem
daarom, ik wet het, zoo voordeelig
mogelijk besteden en geduld oefenen en
met ^rnst streven naar verzoening, met
het oog op d; groote belangen, die op
het spel staan.
Ik bid God, dat hij uwe beraadslagin
gen zoo moge leiden, dat ze mogen voe
ren tot den vrede en een eervolle oplos
sing. l
GEMENGD.
Anti-clericalisme. Te Roannc
in het Loire-departement werd Zondag
een groot Katholiek sportfeest gegeven,
heeft hierbij een tweede gelegenheid
tot afstemming; waar het bij andere
systemen veelal zeer moeilijk is om wan
neer twee stations gelijktijdig seinen ge
ven een van beiden afzonderlijk waar
te nemen, zonder door 't andere gehin
derd te worden is bij 't „telefunken"
systeem niets eenvoudiger, daar door de
verschillende toonhoogten der verschil
lende stations twee gelijktijdig gesein
de berichten gemakkelijk onderscheiden
kunnen worden, en door een geoefend
radio-telegrafist gemakkelijk gelijktijdig
opgenomen kunnen worden.
Bovendien echter is men er in ge
slaagd telefoons te maken die slechts
voor een enkele toon gevoelig zijn, en
die dus slechts de teekens van een enkel
station doen hooren.
Hoever deze afstemming gaat, bewe
zen de proeven genomen bij het station
Polohu. Terwijl idit werkte met electri
sche trillingen, opgewekt door een
stroom in sterkte met 30 P K. over
eenkomend, werd een "klein station op
10 K.M. van Polohu in werking gesteld!
en Ronden de door dit laatste gegeven
seinen in een toestel slechts 100 M. van
Polohu verwijderd worden opgenomen
zonder dat eenige storing door de seinen
van ,Polohu werd1 waargenomen.
Ondanks deze afstemmingsmethode is
waaraan een 8000 gymnasten deelnamen.
De onderprefect van Roanne meende
zijn anti-clericalisme te moeten luchten
door de H. Mis in de open lucht en het
défilé der gymnasten te verbieden. Deze
laatsten stelden zich echter tegen deze
willekeur te weer en hielden betoogin
gen door de geheele stad. Op verschil
lende punten kwam het tot een treffen,
daar de vrijdenkers de gymnasten met
knuppels te lijf .gingen. Een twaalftal
personen werden gewond; drie arresta
ties hadden plaats.
Automobiel ongeluk. Volgens
den „Lokal-Anzeiger" heeft te Gaidar,
op de Canarische Eilanden, een ver
schrikkelijk automobiel ongeluk plaats
gehad. De wagen stortte in een afgrond,
waardoor zeven personen gedood wer
den, twaalf levensgevaarlijk gewond en
twintig zwaar gewond.
Se non vero... Een Fransch
blad schrijft:
„Het volgende is geen verzinsel. Dte
Amerikaansche regeering heeft de Zwit-
sersche republiek officieel uitgenoodigd
schepen te zenden om Zwitserland bij
de opening van het Panamakanaal te ver
tegenwoordigen. Zwitserland heeft langs
diplomatieken weg geantwoord, dat het
tot zijn spijt aan dit verzoek geen gevolg
kan geven, aangezien het geen schepen
bezit.
De Amerikanen gelooven aan het be
staan van een Zwitsersche marine...y...
H,et is kostelijk!"
Mexico. De regeeringen van Chi
li en Argentinië hebben kardinaal Merry
del Val een dankbetuiging gezonden voor
den steun, dien de Heilige Stoel aan
Staten te bewaren.
Het proces van mevr. Cail-
laux. Ook de dag van gisteren werd
wederom geheel in beslag genomen door
dit proces. Veel nieuws echter leverde
het niet op. In den namiddag werd Cail-
laux zelf als getuige gehoord. Zijn ge
tuigenis was een langdurig pleidooi voor
zijn vrouw. Hij bekende zelf schuldig
te zijn door zijn vrouw niet voldoende
te hebben gekalmeerd. Nadat Caillauix
uitgesproken had, werd de zitting^ ver
daagd tot heden. Tijdens het pleidooi
van haar man zat mevr. Caillaux hevig
te snikken.
Eerste Lustrum R.-K. Vakbureau.
Op het Zaterdag gezonden telegram'
van hulde aan Zt, D. H., :Mgr. den Aarts!*
bisschop, werd het Volgende antwoord!
ontvangen
„Aan het R!. K. Vakbureau, Amsfer-
daml,
„Dankbaar voor de hulde en beste
wensefhen voor de toekomst1.,
(wig.) AARTSBISSCHOP.^
R.-K Jongensopvoedingsgesticht
,,Ha» rcveld'
Maandag 20 Juli had in het St.. Vin-
centiusgebouw te Utrecht de vijfde jaar-
lijksche vergadering der Centrale Veree-
echter nog steeds de draadlooze tele
grafie in tegenstelling met de gewone
allesbehalve geschikt om geheimen over
te brengen. Waar immers de electrische
trillingen vanuit het uitzendstation zich
in alle richtingen verspreiden, is het
voor velen mogelijk deze op te vangen,
en zoodoende de berichten te onder
scheppen.
Wanneer er immers geseind wordt,
zal men slechts de stemspoel hebben
heen en weef te bewegen, om een punt
te vinden, waarop de afstemming juist
is. Hiervoor dan ook is het te verklaren,
dat vele particulieren met eenvoudige
hulpmiddelen er in slagen de berichten
van Scheveningen, Parijs, Norddeich, enz.
op te vangen; het gemakkelijkst natuur
lijk die van Scheveningen, dat tot heden
het eenigste Nederlandsche Radio-Tele^
grafiestation op den vasten wal in Ne
derland is. Voor hen die een nadere be
schrijving van dit station, dat in hoofd
zaak volgens het „Telefunken"systeem>
is gebouwd verlangen, verwijzen we naar
een door 't hoofdbestuur der posterijen
en telegrafie uitgegeven en voor 't pu
bliek verkrijgbaar gestelde beschrijving
van dit station. H-