DE VLIEGMACHINE.
BUITEN LAIN D.
5e Jaargang
No 1434.
Bureau OUDE 8INQBL 94, LEIDEN.
latere. Telefoon 933. Postbu#
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITOEZONDERD ZON- EN PEE3TDAOEN
DE ABONNEMENTSPR1IS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per weok
ƒ1.10 per kwartaal; bij ome agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V« cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 3 ont
Dr VDVFWTKNXlHPSflfH htdnafi rnn 5 npg«lt> 075. «Ik» '«k*' lM*nf
ingerumlen meileileelingtxi «;tn l5 regel# l.flO, elke r^goi meer 30 cent me» grati*
newi|Kniiimnct ii| contract ia «zienlijke korting. Groote lener* nam piswimriiimt*
Kleine Adveneniiën gevraagde betrekkingen huur en verhuur koop «n verkoop
(geen nandels-advertentlën) 15 regels 25 cent, iedere regel mem 5 cent aangeboden
betrekkingen I5 regels 50 «ent tedere regel meer 10 aer.L
Teekenend.
Dat het tragisch sterven van aartshlei:-
tog Frans Ferdinand en diens [gemalin
tot verschillende beschouwingen aanlei
ding geeft in de bladen, is te begrijpen.
Dat bij de doodenbaar het anti-clerica>-
lisme ook tegenwoordig is, is teekenend.
De Jesuiten hebben natuurlijk weer het
leeuwenaandeel. De aartshertog {heeft zijn
opleid»"g genoten bij de Jesuieten, Erg
hé' Maar ook de hertogin moet Jesuiti-
sche neigingen gehad hebben. De cor
respondent van de N. R. Crt. besluit
een schrijven uit Weenen ,als volgt
Ook de Roomsche Kerk Verliest veel
door dezen moord, want de hertogin van
Hohenberg, wie men eerzuchtige plannen
toeschreef, was een gewillig werktuig
in de handen der Jesuieten."
Eerzuchtige plannen en een werktuig
in de handen der Jesuieten! In zijn ver
beelding heeft die correspondent mis
schien yie brandstapèls al zien gloeien
en de Inquisitie zien werken. Jammer
voor die Jesuieten, wier verwachtingen
in eens de bodem1 is ingeslagen!'
Teekenend is ook wat „Het Volk''
schrijft. In het oog van het socialis
tisch blad is dc misdaad slechts een
geval van de risico van het be
roep der slachtoffers. Indien men dus
koning óf keizer is, dan. staat men vol
gens „Het Volk'' er aan bloot op den leen
of anderen dag ,van het wereldtooneel
te verdwijnen door een bom of een re
volverschot. Cynischer kan het toch al
niet. Een Vorst behoeft bij dezen of ge
nen maar niet in den geur te staan pf..d
Geen woord van medelijden friet de
slachtoffers laat staan een Woord van
afkeuring. De risico van hun be
roep. 'Straks is iedere misdaad een ge
val van de risico van het beroep, ten
minste de lezers van „Het Volk*' kunnen
tot deze conclusie komen. Het strekt zich'
niet alleen uit tot Vorsten, maar tot allen,
'die een verantwoordelijke positie in Ü,e
maatschappij innemen. En wie dan maar
meent, dat hij verdrukt wordt...i.
Terecht schrijft „De Maasbode''
„Over het neerschieten van herten en
zwijnen heeft. „Het Volk'' in een edele
opwelling van dierenbescherming ko
lommen van verontwaardiging geschre
ven; het neerschieten van een clericalen
vorst is een nieuwe gelukkige datum in
de geschiedenis der volksbevrijding on
der moderne beschaving*'.
De „Peuple" het Belgisch Socialis1-
tisdh blad, neemt het op voor de moorde
naars. Dat zulk een blad Verzachtende
omstandigheden pleit, nu ja wij kunnen,
niet anders verwachtjëti.
Maar erger is, dat het bl'ad de sluip
moordenaars onder zijn bescherming
neemt. Ziehier hoe onbeschaamd het So
cialistisch blad zich uitdrukt:
„Maar wjj kunnen anderzijds niet pala
ten te dólken, dat die jonge student, die
nog zijh 20e jaar niet bereikt hefcffo
en dat die letterzetter zelfs' ternauwer
nood meerderjarig, plien men needs tracht
ivoor te stellen als een schaamtelooze en
een grootspreker morgein zal! mien Zeg-
FEUILLETON.
15)
Hoe (ft ad' hij dit niet eerder ktunnelnl
Vermoeden Deze [energiekje houding van
oud soldaat, deze flinke, vastberaden!
tred, deze fier opgedraaide grijze kne
vel, die guitige, grijze oogen, dat was
Well het type van een kolonel van een
van de Fransche regimenten.
En dat aardige jonge meisje?
;Was dat geen echte Fran9aise? Was
ze niet even bevallig en bekoorlijk als
een Fran^aise i
De majoor gaf en nadere verklaring:
Zijln overgrootvader, baron Claude Her-
zey had aan de zijde van La Fayettje
gestreden in den onvergetel'ijken vrij
heidsoorlog. 1
Hij was met den generaal' zeer be
vriend; beiden hadden hun lagere stu
diën aan het college van Clermont ge
daan een zelfde edelmoedigheid, een
zelfde zucht naar avonturen had hen
nauw met elkaar vereenigd. Beiden stre
den in de eerste rangen te York Town1
en te Saratoga. J
Maar toen de generaal1 naar Frankrijk
terugkeerde om commandant te worden
van de Parijsche nationale garde, volgde
gen een lafaard niet verdienen, welke
ook de afschuwelijke gevolgen hunner
mis.daaad z!ijn, gelijk gesteld te worden
met die „brutes" die enkel moorden uit
beestaChtigen en vuJgaireln bandieten-
geest
Somlm'igen zullen misschien denken dat
hunne misdaad er te afschuwelijker om'
is,; ons Zij het toegelaten te denken
dat hunne drijfveer zich verheft .door
een ideaal1 yan rechtvaardigheid en vrij
heid, dat hun niet het mededoogen en
de goedertierenheid, maar die eerbied
zal verzekeren, van hen die hen zonder
haat en zonder vrees beoordeeleri.
Is het inderdaad niet teekenend?"
Menschenlevens zijtn vernietigd, aan
huiselijk geluk is een einde gemaakt, het
doet er niet toe: de moordenaars hebben
uit rechtvaardigheid gehandeld* M&d. Cail-
laux en (Ferrer iworden £r.,4>e3cherming ge
nomen en gehuldigd, 'tlijk van Frans Fer
dinand en zijn vrouw wordt bezoedeld.
V Coöperatie.
't Schijnt een [gedeelte van onzen
middenstand bijzonder naar den vleeze
te gaan. De menschen verheugen zich:
blijkbaar in zulk een mate van welstand,
dat verscheidene andere maatschappelij
ke klassen er van zullen Watertanden.
Sapperloot, wij moesten eens in de ge
legenheid zijn op rechtvaardige en billijke
wijze guldens winst te kunnen op-
strijken, zonder dat we er noemenswaar
dige moeite voor behoefden te doen
natuurlijk zou niemand van ons igjlde
wachten z'n handen uit te steken, totdat
hij er toe werd aangezet. Anders is het
tmet dat 'gedeelte van den [middenstand!
waarop wij doelen, n.l. 'dat (gedeelte, het
welk zichdoor C o p e r a tie v e n in
koop, zonder dat zij er zich krachtig
voor behoeven in te spannen, guldens
winst kan verzekeren, zooals a 11 e v o o r-
mannen op iniddenstandsgebied en d e
ondervinding getuigen 1
Alle scherts ter zijde: Is het niet zeer
te verwonderen een sterker woord
zullen We maar niet bezigen Mat een
comlmissie, door de Haarlemsche Hanze
ingesteld,om een rapport uit te bren
gen in verband met de bestrijding van
„Eigen Hulp*',' in dat rapport met
geen enkel woord melding maakt van
het groote bestrijdingsmiddel, dien coö
peratieven inkoop. Het .rapiport sfeint vol
komen in met de voorstellen op de laat
ste Centrale Raadsvergadering gedaan
door dte afd. Haarlem, en waarover wij
toen reeds ons oordeel hebben uitge
sproken. Wjj herhalen nu in het koert,
wat wij toen breedvoeriger hebben be
toogd: De aangegeven bestrijdingsmid
delen Zijn Otj,. Jap-middelen, ïni.a,,w. piidde*
len, die den toestand voor een tijdje wat
kunnen oplappen, maar niet blijvend ver
beteren en krachtig versterken.
Tegenover de verbruiks-coöperatie
moet staan de inkoops-coöperatie van
middenstanders. Dht is de eenige, maar
ook de succesvolle bestrijding yan
„Eigen Hulp". Dat de betrokken mid
denstanders het toch inzien, voorda/t
het te laat isl
Cl'aude Heuzey Rem niet: (Gen hieisje uit
den omtrëk van Washington had hem!
doem besluiten, om altijd in het jonge
Amerika te blijven.
i W[ij hebben de eigenaardïghejdcn
Van ons rasi bewaard, mijnheer Rimbaut,
in het land van den dollar en groote in-
dustireeelen hebben Wijf het oorlogzuch
tig karakter van de Heuzey's bewaard,
die streden onder de regeering van Lo-
deWijk XIV. Als de geschiedenis van de
laatste zestig jaren van dit land ui vol
doende bekend was, dan zoudit u zich
de bladzijde herinneren die aan Robert
Heuzey is gewijd, die zich met de fede
ralen tijdens den successie-oorlog onder>-
scheidde en aan Siman Heuzey. die, ver
dronk in een van de beste onaerzeesche
booten, een Davis, zooalsj men toen
zegde.
Onze baronnie is verdwenen, omdat
er geen adel bestaat in ons nieuw va
derland, maar wij hebben ons altijd als)
edellieden gedragen, want alle manne
lijke afstammelingen van Claude Heuzey
waren of soldaat of zeeman.
Een van mijn broeders is tegenwoor
dig commandant van den pantserkruiser
Colorado en misschien komt het schip,
dat een van de schoonste is van onze
Vloot, als (Het toeval wil, in den loop
van den oorljog, die bejgint, in de wateren
van Midway kruisen.
Lectuur.
Is 't niet tragisdi, telkens weer bij
een of andere lage daad, welke die be
drijver van de souvreine hoogte zijner
redelijkheid neerwerpt, tot vèr beneden
het redei'oloze dier, ie moeten constatee-
ren, dat de Dectupr de oorzaak! is'?
Zoo ook nu weer. Degene, die te
Serajewo den moord op het vorstelijk
paar heeft bedreven. Gabriel Princip,
heeft bekend daartoe 'te zijn gekomen
door het lezen van boeken en kranten.
Zulke feiten klagen zéér duidelijk de
verderfelijkheid van een gedeelte der he-
dendaagsche lectuur aan, maar daarnaast
staan er zoovele, minder openbaar, toch
niet minder vernietend en verwoestend
in hun werking op de zielen.
'Wie zeiden in ons artikel van Zaterdag
niet te veel, toen We beweerden, dat
heden fen dage .noodig is een geza
menlijk optreden tegen de verkeerde
lectuur, Er zij hier tevens op gewezen
dat in <Ut nummer een kiein uittreksel'
voorkomt van de vereeniging „Katholiek
Leven" te Wiarmond, >4waarvan Wij even
eens Zaterdag gewag maakten en die
zich o^m. ten doel stelt de goede lectuur
te verspreiden.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Het drama te Serajevo.
Het onderzoek naar de medeplichtigen
in dit drama wondt in alle richtingen
voortgezet Men komt hoe langer hoe
meer tot de overtuiging, dat men met
een geheel complot te doen heeft. Reeds
tnieer dan 200 personenxzijn in hechtenis
genomen, maar velen zijn er ook weer
in vrijheid gesteld.
Advocaat Tserna'k, die ooggetuige was
van den aanslag, heeft aan den rechter
van instructie verklaard, duidelijk gezien
te hebben, dat rechts en links van den
auto van den aartshertog een jonge man
naar voren drong. Beiden hadden ge
schoten ,de een op'de hertogin en de
ander op den troonopvolger. Een ambte
naar van het Wakoef-bes tuur heeft een
zelfde verklaring afgelegd.
iDie correspondent van de „KöLn. Ztg."
te Serajevo meldt nog: Van welingelichte
zijde verneem ik, dat de bommenwerper
Gabrinowitsj sinds zijn aankomst in de
Bosnische hoofdstad door ide politie werd
bewaakt Een half uur voor de aankomst
van den troonopvolger ging Gabrinowitsj
naar een fotograaf, waar hij zich liet
fotografeeren. Hier verloor de politie zijn
spoor. D|e burgemeester van Serajevo eo
de chauffeur van den automobiel worden
openlijk van medeplichtigheid beschul
digd. Men zegt, dat de chauffeur het zoo
ingericht had, dat ide automobiel lang
zaam reed, om den moordenaar Princip
gelegenheid tot schieten te geven. D|e
chauffeur as een Serviër. Deze geruchten
zijn nog niet officieel bevestigd.
De politie heeft ook een zekeren Uros
Spiritisch, een 18-jarigen onderwijzer,' ge-
arrersteerd, die beschuldigd wordt Gabri
nowitsj in de gelegenheid te hebben ge
steld, zijln helsche machine ongemerkt uit
Het is te hopen!
iEen zware losbranding, gevolgd door
een schok met metaalachtigen weerklank
onderbrak den ouden-officier; een Ja-
pansche granaat was op de rotsen ont
ploft en een van de splinters had heit
zware afslkiitsel (gleraakt van het eenige
kijkgat van !de kazemat.
Maurice Rimbaut beefde en keek naar
het meisje. Zlij had zich niet bewogen.
Haar jeugde ziel was reeds gepant
serd tegen het bewustzijh van bet altijd
dreigend gevaar; zij was wel' de waar
dige afstammelinge Van den wapen
vriend van Ea Fayette.
De jonge man keek haar met een be-
wonderenden, teederen blik aan.
Een plotselinge, vurige sympathie vat
te hij voor het meisje op, wier distinctief
en schoonheid hem herinnerde aan de de
schoone miniaturen van de XVIIIe eeuw.
Zij was het licht van deze sombere
kazemat en evenals haar bloemen eenige
vierkante meters graniet in een paradijls
omschiepen, zoo veranderde zij door haar
tegenwoordigheid deze naakte rots.
Het hart van Maurice Rimbaut begon
sneller te kloppen, toen toevallig de
blauwe oogen van de jonge Amerikaan-
sche de zij'ne ontmoetten.
Zijln schipbreuk, zijn ontgoocheling,
toen hij op deze rots landde, die hem
van het eerste oogenblik af als een
den zak te halen. Tiij loochent echter
alles en verklaart Gabrinowitsj niet te
kennen; hij geeft echter toe vriend te
zijn .geweest met Princip.
Het blijkt ook hoe langer hoe meer,
dat de geheele 'Servische beweging het
er op gezet had ditmaal het afschuwelijk
plan te volvoeren. Uit Weenan wordt aan
den „BerL Lokal AnZ." gemeld, dat de
personen uit het gevolg van den aarts
hertog, welke zijn teruggekeerd, verhalen
dat heel Bosnië één groote val was, waar
uit de aartshertog onmogelijk kon ont
snappen. Ginder de tafel, die gedekt was
voor het ontbijt, dat na de aankomst
van den aartshertog te 12 uur zou op
gediend worden, vond men twee bommen
met uurwerken. En in hetzelfde vertrek
vond men nog een soortgelijke bom in
den schoorsteen.
Te Ilidze werden bij een vrouw zeven
bommen gevonden, die men haar In be
waring had gegeven.
De hertogin is heFhaaldelij'k geheel al
leen paar de bazars gereden om In-
koopen te doen; er was dus gelegenheid
genoeg om haar te vermoorden, maar
het schijnt, dat het den misdadigers al
leen om haren echtgenoot is te doen
geweest
Hoever het fanatisme voeren kan, blijkt
wel uit een bericht van de „Pies.ti Hirlap'',
waarin wordt gemeld, dat ide militaire
autoriteiten hadden vernomen, dat een
aanslag beraamd was op den trein, die
het stoffelijk overschot van het aartsher
togelijk paar naar Metkowitsj! zou bren
gen. Dientengevolge was de geheele
spoorlijh door militairen afgezet
De bekentenis van Princip.
In de garnizoensgevangenis te Serajevo
heeft het verhoor plaat® gehad van den
moordenaar Gabriël Princip. Hij ver
klaarde het volgende:
„Ik ben schuldig en ik heb uit eigen
beweging, zonder daartoe door anderen
aangespoord te zijn, den aanslag vol
voerd. Reeds in de vierde klas van het
gymnasium begon ik met het lezen van
anarchistische geschriften. Langzamer
hand werd mij dit tot een hartstocht, en
deze hartstocht is thans bevredigd.
Door het lezen van verschillende anar
chistische boeken en couranten-artikelen
omtrent aanslagen op het leven kwam ik
tot de overtuiging, dat er niets schooners
op de wereld bestond dan zulk een daad
te verrichten, en ik maakte het dan ook
tot mijn levenstaak, een van de vertegen
woordigers der Oostenrijk-Hongaarsche
monarchie te dooden, hetgeen mij nu
werkelijk gelukt is.
In het laatst van Mei kwam ik te Bel
grado te weten, dat de troonopvolger
in Juni naar Serajevo zou komen, en
nam het besluit, deze gelegenheid aan te
grijpen, om mijn plan te volvoeren.
Met dit doel voor oogen kwam ik in
het begin van Juni naar Serajevo, waar ik
mijn intrek mam bij een vriend en geest
verwant, DaniloSüct,een gewezen leeraar.
De patronen en de revolver kreeg ik
van een Komitadji te Bjelgrado, dien ik
echter van mijn voornemen onkundig liet.
Te Serajevo had ik omgang met ver-
ondragelijk oord van ballingschap toe
scheen, het verlies van zijn bestuurbaren
ballon, waarmede hij in staat gesteld
zou zijn het fort te verlaten, dat alles
was vergeten. Een nieuw morgenrood
daagde in zijn ziel, cn zonder idat hij er
zich op dit oogenblik rekenschap van
gaf, deelde geheel zijn wezien aan zijn
blik, zijn gebaren, zijn gesprek een
levendigheid mede, die een bescheiden
glimlach op de lippen van luitenant
Forster te voorsrehijn riept
En zonder twijfel wilde deze laatste,
die wel vermoedde, wat er in het hart
van zijn nieuwen vriend omging, zich
tot medeplichtige maken van zijn toe
nemend geluk, want hij leidde majoor
Heuzey af door te spreken over het
nationale imperialisme, hij lokte eerf
discussie uit over de noodzakelijkheid!
voor Amerika een landleger te bezitten,
dat de waardige tegenhanger was van
de vloot, die een tocht om de wereld
had ondernomen.
Hij had zich niet vergist, toen hij
meende, dat de oude officier hem op dit
terrein zou volgen en hartstochtelijk veel
belangstelling in de kwesties van bewa
pening en verovering, de jongelieden in
staat zou stellen vrij te spreken.
Vrij, neen, want het onderwerp ver
anderde niet; de beide jongelieden spra
ken slechts over Frankrijk en Amerika,
schillende kennissen, die op mij geen
verdenking konden doen vallen.
Op den dag van den aamslag bedacht ik
mij niet lang, maar bleef vast 'blij mijn
voornemen. Ik wilde den aanslag reeds
plegen, toen de auto's zich naar het stad
huis begaven en op mijn post wachtte
ik de komende dingen af.
Toen echter een ander den bomaanslag
gepleegd had, veranderde Ik van plan
en besloot den terugkeer van den aarts
hertog af te wachten. Toen daarna de
automobielen van het stadhuis terugkeer
den, zag ik, dat naast den troonopvolger
een dame zat
Een oogenblik was ik besluiteloos, wat
te doen en overwoog ik met het oog op
deze dame van den aanslag af te 'zien.
Ddt oogenblik van zwakheid duurde
slechts Icort Dadelijk daarop kreeg ik
mijn koelbloedigheid terug en besloot
mijn plan door te zetten, zelfs ten koste
van den prijs, dat ook de dame als slacht
offer voor hem zou vallen.
Toen dfe auto's om den hoek van de
straat zichtbaar werden, begon ik te
vuren, hoewel ik niet wist, of ik geraakt
had. Ik kon dit trouwens niet zien, daar
men Zich aanstonds op niij wierp en
mij begon *te slaan. Ik heb geen berouw
van mijn daad, maar ben zeer tevreden,
dat ik mijn plan kon ten uitvoer brengen.
Met den aanslag, die plaats had vóór
den mijne, heb ik niets uit te staan. Ik
dacht slechts bij" mij zelf, toen Ik het
geluid van de ontploffing hoorde: „Diat
is het werk van geestverwanten." En diif
sterkte mij nog in mijn voornemen."
'Die moordenaar is 20 jaar en 17 dagen
oud en kan du® volgens de wetten des
lands ter dood veroordeeld! worden*
De deelneming.
De deelneming van geheel Europa
blijft nog steeds voortduren.
Die keizer en keizerin van Diuitschland
zonden gisteren het volgend telegram
aan de drie kinderen van den overleden
aartshertog:
„Wdj kunnen nauwelijks woorden vin
den, om uit te spreken, hoe ons het hart
bloedt bij de gedachte aan uw naamloos
leed, .Veertien dagen geleden hebben wij
nog zulke heerlijke oogenblikken bij uw
ouders doorgebracht, en nu verkeert gij
in zulk een deerniswaardigen toestand.
God sta u bij en geve u kracht, om
dezen slag te dragen. De zegen der
ouders reikt tot over bet graf.
(w.g.) [Wilhelm, 1. R. Victoria."
Ook in Tiet Engelsche Lagerhuis is
gisteren een woord van deelneming ge
sproken door de premier Asquith.
Door het Lagerhuis was een motie
voorgesteld, waarin dit aan zijln gevoelens
van deelneming en diepe verontwaardi
ging uitdrukking gaf. Asquith, die deze
motie inleidde, sprak over keizer Frans
Jozef de volgende sympathieke woorden:
„Hij heeft een voorbeeld gesteld van
geduldige volharding en toewijdende zelf
opoffering in het vervullen van zijln plicht,
dat welhaast zonder weerga is in onzen
tegenwoordigen en in vroeger tijd. Onder
zonneschijn en §tortn, hetzij de fortuin
hem toelachte of zich van hem afwendde,
imaar hoever was Maurice Rimbaut van
het behandelde onderwerp verwijderd en
wie had kunnen zeggen, wat er in het
hart van Kate Heuzey omging, wier oude
vaderlandsliefde onuitsprekelijke aandoe
ningen teweegbracht.
Na eenige oogenblikken voelde het
meisje, aangetrokken door het aangena
me gepraat van Maurice Rimbaut, zich
gedrongen, haar terughoudendheid opi zaj
te zetten, die zij fctedert het begin van
de lunch had getoond.
'De jonge man noopte haar vooral, zich
uit te spreken aangaande historische
kwesties. ,Want in tegenstelling met zoo
veel jonge Amerikaanschen, die, van ge
lukkige avonturiers afstammende, als zij
over haar land spraken, niet verder terug
gaan dan tot Washington, vleide Miss
Kate zich met de herinneringen aan het
land harer vaderen.
Voor haar behoorden de regeeringen
van Lodewijk XV en Lodewijk XVI niet
tot het verleden.
'Zij was er in haar geest niet van ge
scheiden door de bloedige revolutie, waar
zij weinig van wist, de revolutie, die voor
zooveel Franschen de eerste bladzijde uit
maakt van een geschiedenis, beter gekend
en voor hen veel belangrijker dan de
geschieednis van het oudste koningschap.
(Wordt vervolgd.)