Woensu g
S
BUITENLAND
5e Jaargang
o 1433.
Bureau OUDE SINGEL 04, LEIDEN.
Interc. Telefoon 933. Poetbus
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, UITGEZONDERD ZON- EN PEESTDfiN
DE ABONNEMENTSPRIIS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzelmg
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per sell
ƒ1.10 per kwartaal; bi) onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal Pree
per post t L50 p«r kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 eent
Juli
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1-5 regels t 0.75, elke regel meet 'leent
Ingezonden mededeellngen van 1—5 rebels 1.50, elke regel meet 10 een! mei gr*»»-
bewijsnummer Bij contract aanzienlijke korting. Qronte letter* naar plaatsruimte
Kleine Advertentiën gevraagde betrekkingen huur en verhuur Hoop »*n wi»r|«o»»»i
(geen nandels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent. iedere regL-i neei 5 cent aaiu en»'iii'i.
betrekkingen 1—5 regel» 50 cent. iedere regel meer 10 cent
Uit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Deernis.
Dit is ongetwijfeld het overheerschende
gevoel bij 't nadenken over den duibibelen
misdaad te Serajewo.
Deernis met de slachtoffers en hun
kinderen; deernis vooral ook met ,den
ouden keizer.
i\v'iat heeft deze al over zijn "hoofd zien
gaan
Met oorlog en tweespalt had hij te
kampen in zijn rijk, met tegenwerking,
moord en doodslag in zijn familie.
Menigeen acht zich met minder dan
dit reeds zwaar beproefd.
Bewonderen moet innen daarom de
geestkracht van Frans Jozef, die ondanks
het klimmen der jaren zijn plicht bleef
vervullen, welke ramp hem ook trof, en
nu weder van groote veerkracht blijk gaf.
Zouden er vele voorbeelden zijn in de
geschiedenis van .monarchen, dit met zoo
grooten moed zoo tallooze slagen wisten
te verduren?
We wagen het te betwijfelen.
En wanneer we zoeken naar de oor
zaak van den onverwoestbaren levens
moed van dezen grijsaard, mogen, neen,
moeten we dan geen verband zoeken met
zijn sterkende geloofsovertuiging.
Hoe .menigeen zou bij minder ramp
zijn kracht verliezen! Frans Jozef echter
blijft alles torsen, al vergt het bovenm.en-
sChelijke inspanning. Wiaar 'zou hij1 de
sterkte daartoe anders kunnen piuittem dan
uit zijn vertrouwen op! God, Wiens we
gen ondoorgrondelijk zijn*
We zullen niet verder treden in be
schouwingen omtrent de diepe smart van
den zwaarbeproefden familievader, wien
inderdaad terecht mocht hij het bij
de eerste ontmoeting uitroepen wien
inderdaad niets bespaard bleef.
Ongetwijfeld staart ieder met diep me-
dedoogen naar Oostenrijks Hof, waar
zoo vaak en zoo zwaar de slagen vielen.,
waaraan wij menschen blootstaan.
God sterke Frans Jozef en de zijnen.
Het Winkelen van de
Gemeente.
Op de vergadering van de actieve
Leiösche afdeeling der Haarlemsche
Hanze, kwam.' gisteren, zooals uit ons
verslag blijkt, ter sprake de door de
gemeente Leiden op de Hooigracht ge
dreven fwinkel in Igas-artikelen, zooals
kachels, fornuizen, enz.
In het kort Willen wij onze meerling
hieromtrent zegjgen.
't Is alleszins te verdedigen, dat de
gemeente, die het gas-bedrijf exploiteert,
ook zorgt voor de levering van die ar
tikelen, welke met de g^s-leverantie in
onmiddellijk verband staan, als het zeker
of zeer Waarschijnlijk is, dat vele inge-
.zetenen van het jgas-|gebruik zouden te
rugschrikken, zou zij bedoelde artike
len van particulieren moesten betrekken.
Het recht om die artikelen 'te leveren
grondt de gemeente dan op die
noodzakelijkheid om haar bedrijf ren
dabel te maken. Maar vólgens
onze mecniing strekt de gemeen
te Leiden bij haar winkel op de Hooi
gracht de [grens van die noodzakelijk
heid v eel it e tve r uit, m. a. w. zij levert
artikelen, Welke zij, zonder noemens
waardige vermindering van het gas-ver-
bruik, ook door particulieren zou kun
nen laten leveren.
Volgens onze oeconomische en staat
kundige beginselen rrüag de overheid al
leen dan sommige bedrijven in exploi
tatie nemen, wanneer het particulier
initiatief die bedrijven of in het "ge
heel niet o.f zeer moeielijk in har
monie met het algemeen welzijn zou
kunnen uitvoeren. Welnu, het schijnt ons
onaanvechtbaar, dat het algemeen wél-
zijn niet geschaadt zou women, als' b.v.
igas-kachels en gas-fornuizen door par
ticulieren werden geleverd. Met de le
verantie van eenvoudige, uniforme lam
pen en kooktoestellen bij 'den aanleg van
muntgas kon, dunkt ons,, de gemeente
heel goed volstaan.
Zoo deze kwestie in onzen gemeen
teraad ter sprake kwam, zou er slechts
één groep zijn, die, krachtens haar
beginsel, den tegenwoordigen toe
stand van den winkel op de Hooigracht
zou verdedigen, en we'l de groep der vrij
zinnig-democraten. 't- Verwonderde ons
bij A e discussies, gisterenavond over dit
onderwerp gehouden, (daarom (ten zeqrste,
dat als gezaghebbend in deze werd aan- In Mostar, Trebruije en Travnik heb-
gehaald de meening van een V r H ernstige onlusten plaats gehad, die
zinnig-democraat! De Vrijzinnig-del n anti-Servisch kr rakter droegen. Ver-
mocraten toch zijn er in be gins el voor- nillende personen werden gedood en
standers van, dat langzamerhand a 11 e be |Wond. In Mostar, de hoofdstad van
drijven in handen der gemeenschap bc j j-
men; (krachtens hun beginse
zijn zij tegenstanders van een hande'
drijvenden en industrieelen imidd,ensta!n<
zooals wij dien kennen!
Wij hopen Van [harte, dat de georghn
seerde middenstand weet te onderdrul
ken, die kiem Van staats-sodalisme -
staats-socialisme noemt men het streVe
erzegowina, kwamen duizenden Mo-
immedaansche en' Katholieke Croati-
he boeren bijeen; Zij werden toege-
jiroken door de Croatische afgevaardig-
en dr. Mazzi en Smoljan. Daarna hiel
en zij een betooging door de stad waar
ij in de Servische wijk uit de huizen
et revolvers werd geschoten. De woe-
ende menigte bestormde deze huizen.
om alle bedrijven in handen van de g- ten juwelierswinkel werd geplunderd.
,meenschap te brengen welke er ligt a n het hotel „Narentaf hitste Smoljah
den besproken Vorm! van het gemeentt- Ie menigte op wraak te nemen,
lijk gasbedrijf 1 Gisteravond werd door ongeveer 200
li I f f. Duitsch-nationale studenten een betoo-
jut JÏHg gehouden voor het gebouw van het
De, Fransche ministerraad b eslo.o^3ervische gezantschap. Dit wordt reeds
krachtens de wet op de congregatiën eergisteren door de geheime poli-
besluit uit te vaardigen tot opheffirg^e bewaakt.
van Vijftien congregatiën of congrega- studenten trokken in kleine troe-
tie-instellingen, die zich op geen enkepen voorbij het gebouw en staken toen
doel van publiek belang Kunnen beroep|0^gejjng. |je st0hken omhoog onder het
pen, en verder tot sluiting van de 12(roepen van „Weg met Servië. Leve Oos-
laatste kloosterscholen, die nog nrn^tenrijk. Leve Habsb$rg". waarop zij het
ten worden opgeheven krachtens de ^volkslied zongen. Toen werd een Ser
vian 1904. vische vlag omhoog gehouden en in
Let wel: de laatste. brand gestoken. De bewoners van de
En let ook op de schijnheilige cla' nabijgelegen huizen: gaven door wuiven
sule omtrent de congregatiën, „die zi< mef. cjoeken hunnen, bijval te kennen,
op geen enkel doel van publiek belai j-)e wacht drong de betoogers uit de
kunnen beroepen.'' straat. In het gezantschapsgebouw bleef
Maar als onderwijs geven en zieke aues donker,
verpleging geen dingen van publiek
lang zijn, Iwat .kan men daartoe dan w
rekenen
't Is echter overbodige moeite,
voor de beantwoording dezer vraag ee
ge inspanning te geven want de zaak st
ginds eenvoudig zoo: wat geestelijker
religieuzen doen is nooit een „doel
publiek belang.''
En zoo Igaan dan ook de laatste kl«
terscholen verdwijnen.
3inds acht jaar woeden nu de 'g
diensthaters ongestraft rond in het F
sche land, inpalmend de Roomsdhe
bouwen, [gesticht met [geld van ande
verdrijvend Roomsche mannen en v
wen, die nog pooit iemand kwaad de,
integendeel zich voor mee- en te
stander opofferend.
En dit al gebeurt maar zonder t<-
stand.
In rt eerst hoorde men hier en r
van Wat verzet 'tegen de zgn. verw<l-
lijkin|g, maar zoo weinig algemeens
zulks en zoo [weinig ook drong het>r
tot alle lagen des volks, dat de jcic
verkiezingen de kerkenschennerjn
kloostervernielexs rustig in 't bezer
macht lieten.
En die macht laten zij nu al dijk
weer gevoelen.
De Jgoeden niet te na gesprokyde
Roomschen in Frankrijk zijn futlocui,
die nog heel Wat te verduren en
krijgen alvorens zij ontwaken üun
la'mlendilgen dut.
Eén troost: ondanks zichzelf mlt
de regeering de rol Van porster.
Er zal Wel eens een ontwaken fen-
ALGEMEEN OVHRZICH
Aartshertog Frans Ferdinand zijn
gemalin vermoord.
Betoogingen.
Het spreekt bijna van zelf datanti-
Servische beweging in Bosnië Her-
zogowina met den dag sterker Vt en
ook in Oostenrijk-Hongarije sning
gemaakt wordt tegen Servië. Vol> 'oen
particulier bericht uit Serajewou de
hoofdredacteur van het Serviscfrblad
„Narod", del heer Radóelovitsj-gens
opruiing der bevolking gearrest zijn.
Ook de leider van de Servischditie-
ke beweging iu Bosnië, het lich den
Landdag Jefaunovitsj, is gevai ge
nomen.
Het bestaan van een comply door
de bekentenissen van de bedfs der
aanslagen bewezen. De door laders
gebruikte bommen, zijn z.g. vische
militaire bommen geweest
Ook Agram werd de rou\OOging
van dén Kroatischen Landda^or ru
moerige tooneelen verstoord, urende
de rede van den voorzitter ri en lid,
zich richtend tot de Servisch atische
coalitie: „Hebt ge bommen nebracht
Weg met de moordenaars."
De president was genoodz de zit
ting te schorsen.
De studenten trol-ken naar het stand
beeld van Schwarzenberg, waar een toe
spraak werd gehouden, die eindigde met
de kreten: „Wiraak yoor den moord op
den troonopvolger, >orlog met Servië."
Daarna gingen 7'Jjmi+cen.
Oostenrijk en Servië,
De correspondent van de National Zei-
tung heeft aan het ministerie van
Buitenlandsche zaken te Wieenen een on
derhoud gehad met een gezaghebbend
persoon, die van oordeel was dat de po
litiek van Oostenrijk op het oogenblik
geen wijziging zou ondergaan. „Voor on
gerustheid daaromtrent bestaat dus geen
grond. Het eerst zal een grondig onder
zoek naar de geheele aangelegenheid in
gesteld worden. Daaruit moet in de eer
ste plaats blijken van welken aard het
complot was en in hoeverre Servische
invloeden daarbij in het spel geweest
zijn. Men kan echter reeds nu nage
noeg met zekerheid zeggen, dat de mis
daad door orthodox-radicale Servische
fleringen geinspireerd is.,|Wjijhebben tot nu
toe tegenover de pogingen om een om
wenteling, te veroorzaken groot, mis
schien zelfs te groot geduld aan den
dag gelegd. Thans is ons geduld ten
einde. Al wordt niet beweerd, dat de
regeering te Belgrado de zaak direct be
gunstigd heeft, dat er iets gaande was,
heeft' zij geweten. Zij heeft echter niet
ingegrepen. 'Tot diplomatieke stappen
in Belgrado is tot heden nog niet
besloten. Wanneer daartoe mocht wor
den overgegaan, dan zal Servië erop wor
den gewezen, welke gevolgen de houding
Zijner regeering heeft gehad en zal ver
klaard worden dat Oostenrijk-Hongarije
eventueele verdere gevolgen niet kalm
kan afwachten. De revolutionaire ele
menten in het zuiden der monarchie zul
len waarschijnlijk worden verwijderd.
Er bestaat geen aanleiding om een
nieuwe politiek in Bosnië te gaan voe
ren. De bewoners van het land zijn ko
ningsgezind, hun gehechtheid aan de mo
narchie is onmiddellijk na de misdaad
gebleken uit de woede tegen alle Ser
viërs. Die verontwaardiging heeft helaas
tot bloedige gevechten geleid. Wij wil
len echter niet met geweld optreden en
daarom is de staat van beleg afgekon
digd om verdere botsingen te vermijden.
Wanneer het noódig mocht zijn zal de
staat van beleg over geheel Bosnië uit
gebreid worden."
Een medewerker van de Figaro heeft
aan dén Servischen gezant te Parijs, Vis-
mec, de vraag gesteld, of de betrekkingen
tusschen Servië en Oostenrijk-Hongarije
lijden zou tengevolge van den aanslag
van Serajevo.
De gezant meende dat men een land
niet verantwoordelijk kan stellen voor
een daad van overspannen individuen.
Hij hoopte, dat de Oosten rijks che regee
ring zich niet zou laten medesleepen
door een deel van de binnenlandsche
pers. Vesnic wees er op, dat de betrek
kingen in den laatsten tijd verbeterd wa
ren en hoopte, dat deze beterschap door
door het gebeurde te Serajevo niet zou
worden verstoord.
De moordenaars.
P.usara, een medewerker van de Bfbska-
rice, die beschuldigd wordt een poging
te hebben gedaan om Princip na den
aanslag hufp te verleenen, opdat hij kon
(ontvluchten, is in hechtenis genomen.
Princip was vroeger leerling aan het
gymnasium in Serajevo. Hij werd we
gens zijn politieke onruststokerij voor 2
jaren van de school uitgesloten, waarop
h'ij naar Belgrado ging om zijn studies
voort te zetten.
Op 10 Juni kwam hij te Serajevo
aan met het plan om een aanslag op den
troonopvolger te plegen, waartoe h.ij (zich
volgens zijn eigen verklaring, als Ser
visch nationalist, verplicht achtte.
Wiijl hij na zijn afschuwelijke misdaad
door officieren en het publiek met sabel
houwen en stokslagen werd afgeranseld,
moest de jonge schurk eerst op liet po
litiebureau verbonden worden.
Ondanks de hevige pijnen, bleef de
moordenaar even cynisch. Op den vraag
van den rechter van instructie: „Wiaarom
zijt gij weer uit Belgrado* gekomen?,
antwoordde hij: „U hebt het ondervon
den, waarom ik _gekomen ben."
„Waarom hebt gij den troonopvolger
gedood?" vroeg de rechter.
„Wijl ik in hein zag den vertegen
woordiger van het imperialisme, denman
van macht en geweld. Ik wilde op hem
de onderdrukking der Serviërs wreken."
Aanvankelijk verklaarde Princip, dat
h'ij geheel alleen gehandeld had, doch
later heeft hij verklaard, dat hij zijn mis
daad wel degelijk in overleg met Gabri-
ïiovvitsj had uitgevoerd. Zijn heischeop
dracht was, indien de aanslag van Ga-
brinowitsj mislukte, een revolver- of
bomaanslag (hij had ook een helsche
machine bij zich) te plegen.
De overbrenging der lijken.
De lijken van Frans Ferdinand en zijn
gemalin werden door oude officieren en
soldaten van het -eerste regiment uit den
konak naar den lijkwagen gedragen. Te
halfnegen 's avonds kwam de lijkwagen
op het station aan, onder het zingen van
het volkslied en het donderen der ka
nonnen vertrok de doodetrein van Sera
jewo naar [Metkovitsj, waar deze den vol
genden morgen om 6 uur aankwam.
Soldaten, schoolkinderen en een groo
te menigte stond langs den weg ge
schaard. Na de zegening werden de lijk
kisten aan boord van het jacht Dalmat
gebracht, dat langzaam de Narenta af
voer. De gouverneur van Dalrnatië, het
hof en de geestelijkheid bevonden zich
aan boord.
De „Viribus Unitis", die in de Naren-
tabaai lag, loste 19 schoten toen de
„Dalmat" in het gezicht kwam.
De lijkkisten (werden met groote plech
tigheid aan boord van het oorlogschip
gebracht, dat daarna in de richting van
Triest vertrok.
Keizer Wilhelm en Frans Ferdinand.
Volgens het Duitsche „Armee Verord-
nungsblatt" heeft keizer Wilhelm de vol
gende kabinetsorder uitgevaardigd:
„Om de gedachtenis van den tot rnijh
groote smart zoo plotseling en onver
wacht uit het leven weggerukten aarts
hertog en troonopvolger, Franz Ferdi
nand van Oostenrijk, keizerlijke en ko
ninklijke hoogheid, te eeren, bepaal ik,
dat de officieren van het 10e Ulanen-
regiment „prins August von Wiürttem-
berg" waarvan de overledene chef was
en de officieren van de grenadiersgarde
„Kaiser Franz" la suite, waartoe de
aartshertog behoorde, voor acht dagen
rouw zullen aannemen. Tot deelneming
aan de begrafenisplechtigheden moeten
deze regimenten een deputatie zenden,
bestaande uit den regimentcommandant
een stafofficier, een ritmeester of kapi
tein en twee luitenants. Ik draag u op,
bovenstaande ter kennis van "het leger
te brengen."
Naar uit Berlijn gemeld wordt is
keizer Wilhelm van plan morgen naar
Wieenen te gaan, waar hij aan de lijk-
plechtigheden zal deelnemen.
De kinderen.
Het is te begrijpen, dat het gebeurde
op de kinderen van Frans Ferdinand
een verpletterenden indruk gemaakt
heeft. De „Frankf. Ztg." weet té ver
tellen dat een zuster van de hertogin
een tante dus der kinderen, het Zondag
middag op zich genomen had, de kinde
ren van het gebeurde te onderrichten.
Ze vertelde hun eerst alleen maar, dat
men te Wieenen gehoord had, dat er een
ongeluk met hun ouders gebeurd was,
men dacht aan een automobielonge
luk. "De gravin zag de kinderen zoo
verschrikken, dat zijl (hun iniet meer doirst
mee te deelen.
Treffend baden de kinderen 's avonds
nog, dat onze Lieve Heer hun ouders
mocht sparen en ze weer de gezond
heid mocht teruggeven.
De waarheid kon den kinderen echter
niet langer meer verborgen worden ge
houden, daar vooral het oudste meisje
zeer schrander is, en aan de omgeving
zou merken, dat men iets verborg. Maan
dagmorgen vertelde daarom gravin Cho-
tek de volle waarheid. De ontzetting
der kinderen was groot en men vreesde
een oogenblik voor ernstige gevolgen.
Met veel moeite wist men erin te slagen
ze in zooverre te kalmeeren, dat men
niet meer ongerust voor hen behoefde te
wezen. Gelijk men reeds weet, zullen
de kinderen naar Schonbrunn worden
overgebracht, waarjzij zullen worden ver
zorgd.
De grafkelder van Artstetten.
(Wanneer twijfel van het tegendeel mo
gelijk was, dat aartshertog Frans Ferdi
nand, ondanks zijn gelofte van 28 Juni
1900, later zijn morganatische echtge-
noote, de hertogin Sophie von Hohen-
burg, en haar kinderen 'toch als „;eb>en-
bürtig" zou willen doen erkennen, dan
zijn de bepalingen, die hij getroffen had
omtrent de laatste rustplaats voor zich
zelf en zijn familie wel voldoende, om.
als bewijs te gelden.
Gelijk men weet, rusten alle leden
van het Habsburgsche huis in de Kai-
sergruft in de Capucijnen-kerk, op de
Neue Markt, waar ook de oude keizer
Frans Joseph zal rusten.
Aartshertog Frans Ferdinand, die
naast de zijnen begraven wilde worden,
liet voor zich, zijn vrouw en zijn kinde
deren op het schilderachtig aan den Do-
nau tegenover de oude Nibelungenstad
Pöchlain gelegen slot Artstetten een
grafkelder bouwen, die in den vorm van
een crypte onder de kapel van het slot
in den hoogen rotswand van den Donau
werd aangelegd. De aanleg kostte heel
wat moëite, daar de kelder zeer voor
zichtig moest worden uitgehouwen met
het oog op de kapel.
De kelder is voor twaalfT kisten be
stemd en moet prachtig zijn ingericht.
0\p (het oogenblik rust er nog pas het
lijkje van een doodgeboren zoon van den
aartshertog, dien de hertogin voor en
kele jaren ter wereld bracht, toen zij
een zwaren aanval van influenza had
doorgemaakt. Naast het stoffelijk over
schot van dit kind zullen nu de ouders
komen 'te rusten.
Albanië.
Volgens een bericht uit Durazzo heb
ben de Epirotische benden, waarbij naar
het schijnt ook Grieksche troepen zijn,
Sepel'ini ingenomen. Zij zijn in het bezit
Van kanonnen van groot kaliber.
Van Prenk! Bib Doda is geen bericht
ontvangen. De vorst, de ministers erf
de notabelen begaven ziéh naar hetGos-
tenrijksche gezantschap om1 hun deel
neming te betuigen m'et den dood vajn
den troonopvolger.
Val'ona is in staat van beleg véi^
klaard en majoor Sluis is tot plaatselijk
commandant benoemd.
Turkhan Pasja heeft twee uren lang
geconfereerd met minister di San Giuli-
ano te Rome. Volgens een tniedqdeeliing
van zijln secretaris aan een medewerker
van de „Tribuna"' zou hij de reis on
dernomen hebben om Italië en Oosten-4
rijk te overreden Albanië te bezetten.
Generaal de Veer is weer op zijln post
teruggekeerd:
GEMENGD.
OphetVatiCaan. Op den'feest-
dag van de H.H. Petnis en Paulds heeft
de Paus op den Damasus-hof 10.000
pelgrims ontvangen. De H. Vader werd
door de groote menigte geestdriftig toe
gejuicht en schonk rijn zegen.
Gisteren deel'aen wij mede, dat deze
audiëntie uitgesteld was in verband met
de tragische gebeurtenissen in Serajevo.
Daar echter reeds alle uitnoodigingen
verzonden waren, kon men niet meer tot
een uitstellen overgaan» Wiel heeft de
H. Vader, ten teeken van rouw over het
