BUITENLAND.
BINNENLAND.
5e Jaargan
No 1355.
Bureau OUDE SINGEL 34, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6,
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Vrijdag
37
Maart
1914.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, Iedere regel meer 10 cent.
Uit de Leidsche Vroedschap.
De gemeenteraadszitting van gisteren
bracht ons in de verleiding om na de
iWel ietwat drukkende temperatuur van
de slepende debatten een ontspanning
te zoeken in -een wandeling langs een
van Leidens singels, met name den Mare-
singel, om daar te gaan zoeken de».U;
XSasthuislaan.
De GasthuislaanMenigeen onzer
Leidsche. lezeressen of lezers weet die
laan niet te vinden, gelijk zij of hij
ook nog nooit kennis heeft genomen van
zoovele andere stadsgedeelten,- waar u
uit de krotten tegenschreeuwt de schrij
nende tegenstelling tusschen de mensch-
onwaardige huisvesting dier bewoners en
die, waarmede gij gezegend zijt En 't is
toch voor de vorming van het karakter
zulk een doel-treffend middel, van nabij
te zien, te voelen, waarmede velen
onzer mede-menschen zich moeten be
helpen, hoe dezen van verschillende ge
nietingen, die wij niet eens meer naar
iwaarde schatten, zijn verstoken. De aan
schouwing, de herhaalde en mee-voelendle
aanschouwing van die ellende kan er zoo
gemakkelijk toe medewerken om te doo-
den de zelfzucht, welke eigenschap den
tnensch als sociaal wezen en bovenal als
Christen tot karakterloozen egoïst mis
vormt.
Maarwij maakten een wandeling
langs den Maresingel naar de Gasthuis-
laan. |Wïe, die levendig belang stelt io
alles, wat onze gemeente betreft, en
wij mogen ons onder die belangstellenden
op de eerste plaats rekenen zou
nietiia. de raadszitting van gisteren zelf
gaanbezichtigen de Gasthuislaan, waar
van het eene raadslid verklaarde, dat de
toestand er zoo heel erg niet is, terwijl
de ander beweerde, hij er eens een
schoen had verlo*en _uj bar is 't er.
De Gasthuislaan w am ter sprake bij
het laatste en voorna.»'^ *- punt van de
agenda, he: voorstel v en W. tot
aankoop van eei.;0e t" en, met daar
op staande woningen en?., aan den Hee
rensingel en aan en tusschen de Heeren
laan en Gasthuislaan, tot een totaal be
drag-van f81.000, teneinde een tweetal
bouwvereenigingen in staat te stellen in
het geheel 133 arbeiderswoningen voor
hare leden daarop te bouwen. Behalve
een voorschot, moet jaarlijks gedurende
50 jaar door het Rijk en de gemeente
een bedrag van f2800 bijgepast worden.
B. en W. hadden zich voorgesteld, dat
dit bedrag door Rijk en gemeente gelijke
lijk zou worden verdeeld. Er was echter
mededeeling van den Minister v. Binnenl,
iZaken, mede namens zijn ambtgenoot van
Financiën, ingekomen, dat tegen een voor
schot, terug te betalen in 50 annuïteiten,
in beginsel geen bezwaar was, maar dat
de jaarlijksche bijdrage van het Rijk niet
meer dan 40 pet van de benoodigde
f 2800 zal kunnen zijn.
Dit voorstel nu werd bestreden door
de heeren Botermans, Sijtsma, Fokker
en Pera wel zonderling, dat drie vrif
zinnig-democraten zich verklaarden tegen
een zoo bij uitstek aan het „demos",
het „volk" ten goede komenden maat
regel! Hun partijgenoot, de heer v. d.
Pot, stelde zich dan ook lijnrecht tegen
over hen in een stevig-gedocumenteerd
en helder-logisch betoog. Ook de heer
'Aalberse sprak zijn verwondering uit over
de houding van het vrijz.-dem. raadslid,
'den heer Sijtsma. Veel en herhaaldelijk
heeft genoemd raadslid gesproken over
de noodzakelijke verbetering van de volks
huisvesting, en nu er plannen zijn, nu
iB. en Wi. komen met een daad, nu wil
hij die plannen Van de baan schuiven,
'tls dan ook waarlijk wel veel gemakke
lijker over iets te spreken, dan iets te
doen. En waren de bezwaren van den
heer Sijtsma en de andere tegenstanders
zoo steekhoudend? Ons inziens niet. Dat
de aankoop van de perceel en erg duur
is, terwijl men in andere stadsgedeelten
goedkooper terecht kan, heeft niemand
bewezen. Ook is er geen bewijs voor
geleverd, dat de gemeente na den aan
koop der perceelen genoodzaakt is de
plannen der woningvereenigingen te ac
cepteeren. Als de gemeente die niet goed
keurt, zullen er dan geen an'dere ver-
eenigingen komen, die wel aan de wen-
schen vah het gemeentebestuur willen
voldoen? Dat is zéér waarschijnlijk en
aan de grens van het zekere! Een derdie
bezwaar was, dat men tal van gezinnen,
vijf en zeventig, een woning ontneemt
Waar. zoo merkte de heer Aalberse te
recht opi zal dit niet a 11 ij d het geval
zijn met het opruimen van krotten? En,
zoo zeide de heer v. dl Pot, kunnen die
75 gezinnen niet een woning vinden deels
in de nieuwe huizen, die op de plaats
hunner vroegere krotten worden ge
bouwd, deels in de woningen, die an
deren, die daar gaan wonen, hebben ver
laten? Ten slotte vormde het voor de
tegenstanders een bezwaar, dat in andere
stadsgedeelten de hygiënische toestand]
veel treuriger is. En nu komen wij
terug vanwaar wij zijn uitgegaan om
de waarde van dit laatste bezwaar te
kennen, maakten wij gistermiddag een
wandeling naar de Gasthuislaan. 't Kan
waar zijn, 'tis waar, dat in andere stads
gedeelten nog treuriger toestanden be
staan, maar hier is de toestand toch ook
treurig. En hier een begin te maken, is
werkelijk geen overbodige luxe, al zou
het nog veel meer kosten! Er moet
een einde worden gemaakt aan zulk een
mensch-onwaardige huisvesting!
Gelukkig is dan ook het voorstel van
B. en ,W. met 19 tegen 10 stemmen
aangenomen.
Nog een ander punt van de agenda
lokte een stemming uit. B. en Wu had
den voorgesteld een wijziging in de be
palingen omtrent minimumloon en maxi
mum arbeidsduur in bestekken van ge
meentewerken, waarbij met ingang van
1 April 1914 deze bepalingen in over
eenstemming zijn gebracht met de dan
algemeen in werking tredende loonen in
Leiden, nL: een steenhouwer 27 ets.,
timmerman, metselaar of stucadoor 25
ets., verver loodgieter of smid 22 ets.,
grondwerker 2jl ets., witter, opperman of
sjouwer 20 ets. per liiur. De behangers
hadden B. en Wj. uitgesloten, daar be-
hangersarbeid bijna nooit wordt gevraagd,
tenzij voor onderhoudswerk. De heer
Botermans stelde echter bij amendement
voor, om het uurloon van den behanger
ook vast te stellen en wel op 22 cent.
welk voorstel de heer Botermans met
groote meerderheid zag aangenomen.
Eerdmans afgestraft.
Zooals blijkt uit een verslag in dit
nummer, is gisteravond de beruchte Ka
tholieken-bestrijder, prof. Eerdmans, in
discussie getreden met baron van Wijn
bergen, die in het kléin-auditorium van
het universiteitsgebouw voor de Studen-
ten-vereeniging voor Sociale Lezingen een
verhandeling hield over het Liberalisme.
Op de vragen, die de heer Eerdmans
stelde, werd door den heer Van Wijn
bergen een klaar en scherp antwoord
gegeven, dat bij de toehoorders prof.
Eerdmans' kennis van zaken en weten
schappelijke onbevangenheid in een niet
zeer schitterend daglicht stelde. Toen be
gon de professor te werken met nog
groffer geschut, en in zijn repliek ver
klaarde hij, dat de wereldbeschouwing
van de Katholieken er een is van vijf
honderd jaar terug. Ze past niet meer
in den .tegenwoordigen tijd. Op waar
dige wijze antwoordde de héér Van Wijn
bergen, dat hij met een hoogleeraar, die
hem, als Katholiek, zulk een grof verwijt,
zonder eenig bewijs, voor de voeten
durft werpen, niet in verdere discussie
wenscht te treden.
Van verschillende zijde werden deze
woorden met applaus onderstreept.
De heer Eerdmans zat daar neer te
midden der studenten als een afgestrafte
schooljongen/; een brutale jongen, die
een verdiende afstraffing heeft gekregen.
Wij mochten uit de gesprekken der
studenten, van wie de meesten niet-
Katholiek en zelfs niet-Christelijk waren,
concludeeren, dat velen deze waardige
bestraffing ook welverdiend vonden.
KAMEROVERZICHT.
TWEEDE KAMER.
Tweede Kamergebouw. Een overeen
komst.
Na lange discussie is met 60 tegen
5 stemmen aangenomen een wetsont
werp, waarbij perceelen moeten ont
eigend worden, omdat ze „gevorderd
worden voor den bouw van een nieuw
Kamergebouw, volgens een ontwerp, dat
de instemming heeft verkregen van de
door de Kamer voor de beoordeeling
der plannen aangewezen commissie".
Aan het einde der agenda, waarna elk
punt zonder bespreking onder den ha
mer doorging, is er nog een interessante
kwestie opgedoken.
Volgens een contract ju 4842 met den
heer Douae van Troostwijk, was n.l. de
Maatschappij tot Exploitatie v. Staats
spoorwegen tot nu toe verplicht te Nieu-
wersluis alle treinen te doen stoppen.
In den tijd van het contract is de volle
beteekenis daarvan voor de toekomst niet
voldoende ingezien. Stopten toen eenige
treinen, die te Nieuwersluis en omstre
ken zeer te stade kwamen, thans rijden
bijna honderd treinen per dag. Die alle
moeten stoppen. Eenige malen wilde de
Maatschappij van Staatsspoorwegen zich
aan hare verplichting onttrekken, doch
tot tweemaal toe werd ze veroordeeld.
Thans werd dan door beide contrac
tanten (eenerzijds de opvolger in rech
ten, ook met name Doude van Troost
wijk) een overeenkomst gesloten, waar
bij de heer D. v. T. 'afzag van zijn recht
in zooverre dat nog veertig treinen per
dag zouden moeten stoppen, tegen ver
goeding van een som ineens van honderd
duizend gulden. Wil de maatschappij van
alle verplichting vrij worden, dan heeft
ze zoo bepaalt de overeenkomst
andermaal te storten honderd duizend
gulden.
Die overeenkomst, welke de goedkeu
ring behoeft van den Staat, werd ten
slotte met 31 tegen 28 stemmen aange
nomen. Zoo is dus het recht, gelegd in
een wettige overeenkomst, gehandhaafd.
Socialisten en oud-liberalen bekommer
den zich blijkens de stemming niet om
dat recht
De Kamer is gisteren opreces ge
gaan tot de week tusschen 15 en 21
April.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Mag men' dëh"berichtgever der „Koln.
Zeit." te Durazzo gelooven, dan heerscht
er
m Albanië
nu reeds groote teleurstelling onder alle
klassen der bevolking, wijl sinds het op
treden van den nieuwen vorst alles ge
bleven is zooals het was. Albanië en
de Albaneezcrt cvei arm; geen weke-
lijksche geL-i izgen aan de behoef
tige bevolking gepiqueeraheid van de
Albaneesche notabelen, die zich achter
gesteld gevoelen bij de uit den vreemde
meegekomen hofhouding, welke laatste
beschuldigd wordt een soort Chineesche
muur tusschen den vorst en zijne on
derdanen op te trekken... De geestdrift
is reeds gestorven. Ook de keuze van
den bejaarden 72-jarigen Toerkan
pasja als ministerpresident heeft wei
nig instemming gevonden. Toerkan blijkt
te veel Westerling in zijn manieren en
denkwijzen, zelfs in zijn kleeding; hij
spreekt het Albaneesch zeer gebrekkig
maar rookt des te-smakelijker fijne siga
ren; hij kent Albanië en de Albanee-
zen maar half, hij is ronduit gezegd
geen integrale Turk. Dit neemt niet
weg, dat hij zeer vriendschappelijk om
gaat met Essad pasja ook alweer een
reden om ontevreden te zijn voor die
Albaneezen, welke Essad-pasja, den
machtigsten man van Midden-Albanië,
onder het nieuwe regiem liever op den
achtergrond geschoven hadden gezien.
De vertegenwoordigers der groote mo
gendheden de commissie van toezicht
vormende zwoegen dag aan dag over
hun arbeid tot samenstelling van een
grondwet, doch stuiten op tal van moei
lijkheden, zooals b.v. de waarborgen, die
Rusland en Frankrijk verlangen voor de
veiligheid der in Albanië wonende Grie
ken.
In het Zuiden zal de inlijving van het
gebied van Noord-Epirus vermoedelijk
niet zonder geweld kunnèn geschieden,
terwijl in het Noorden en de Katho
lieke én de Mohammedaansche stammen
tegenover den vorst een zeer gereser
veerde houding aannemen. Wanneer men
dus een Berlijnsch blad er over hoort
klagen het vormt (dit dient erkent)
een uitzondering dat de Hollandsche
officieren er nog altijd niet in geslaagd
zijn, de gendarmerie zoo te organiseeren
dat deze optreden kan als een leger
macht ter beteugeling van alle moge
lijke onlusten en ter onderwerping van
Epirus, zou men een dergelijke klacht
kunnen uiten over het onvermogen van
den Duitschen prins von Wied, om zich
in Albanië populair te maken. Beide
klachten zijn echter volkomen ongemoti
veerd voor allen, die niet behooren tot
de welbekende „beste stuurlui," die .aan
wal staan.
Volgens bericht yau deu Rqmeiuschea
correspondent van „De Tijd" had de
heer A. D'reesman, medefirmant der be
kende firma Vroom en Dreesmann, met
zijn naaste familie Dinsdagmorgen het
voorrecht, door
Z.H. den Paus
in particuliere audiëntie te worden ont
vangen. Het kleine gezelschap werd aan
den H. Vader, in diens studeervertrek
voorgesteld door dr. Jos. Drehmanns,
secretaris van Z.Em. Kardinaal van Ros-
sum, die op verzoek van Z. H. tevens
diende als tolk. De H. Vader zeide on
der meer in het Italiaansch: „Ik dank U
hartelijk voor Uw bezoek en voor het
bewijs van kinderlijke onderdanigheid,
en liefde, dat gij zoodoende aan Mij ge
geven hebt. Ik zegen U allen van harte,
ook uwe familieleden, allen, die U
dierbaar zijn, en al Uwe belangen.
Nadat pater Drehmanns een en an
der had vertaald, zei de H. Vader glim
lachende: „Ja maar, dat is geen Hol-
landsch; dat is Duitsch." (Men weet,
dat Z. H. zich vroeger op de Duitsche
taal heeft toegelegd). Pater Drehmanns
gaf tot bescheid, dat Duitsch en Neder-
landsch veel op elkaar gelijken, maar
toch heel verschillende talen zijn.
Daarna vroeg dr. Drehmanns Z. H.
om ben bizonderen zegen en speciaal
gebed voor eenige intenties, die op
schrift waren gesteld. Z, JH. nam het
papier ter hand en schreef er zelf
onder: „Voor al deze intenties schenk
ik van harte mijn vaderlijken zegen en
zal ik morgen in de H. Mis een bijzon
der Memento doen."
Na ieder afzonderlijk tot den hand
kus toegelaten en nogmaals gezegend te
hebben, verlieten onze landgenooten
's Pausen studeervertrek, ten hoogste
voldaan over hun audiëntie.
Allen waren ook niet minder verheugd
dan verwonderd, dat de H. Vader, op
geruimde goedheid en vriendelijkheid, in
eigen persoon, er zoo vertreffelijk uit
zag.
Nu het onderzoek van de parlementai
re enquête-commissie in
de Rochette-zaak
ten einde loopt, wijdden verschillende
Fransche bladen beschouwingen aan de
werkzaamheden en het resultaat van de
ze commissie.
De gematigde „Repubiique Fran^aise"
schrijft b.v.Het is gebleken dat de com
missie volkomen ongeschikt is om ge
rechtigheid te doen. De commissie heeft
zich geen enkel oogenblik van de partij-
hartstochten weten los te maken. Zij
rekt de verhooren en stelt honderden
vragen, die met de zaak niets te maken
hebben enkel en alleen om al te helle
belichting te verzwakken of te verdon
keren.
Dé radicale „France" eischt, dat er
een einde aan moet gemaakt worden. Al
die bijzaken kunnen, aan hetgeen men
reeds lang weet, niets meer veranderen.
De nationalistische „Libre Parole",
zegt: „Jaurès zal de volgende week in
de Kamer het resultaat van het onder
zoek meedeelen. Hij zal dat doen met
een grooten omhaal van allerlei bijzon
derheden, maar op één groot punt kan
hij zeer kort zijn, namelijk hij zal onver
biddelijk 't oordeel over de schuld van
den vroegeren ministerpresident Monis
vellen; want voor een definitieve oprui
ming van de Rochette-zaak is een zon-
denbok noodig, en Monis is voor deze
rol de best geschikte persoon."
De vroegere minister-president Cle-
mer.ceau schrijft in zijn blad „L'Homme
Libre"„Op welke wijze Monis bij den
procureur-generaal Fabre is opgetreden
ieder eerlijk man zal deze inmenging
toch afkeuren. Ik zou gaarne gezien heb
ben, dat Monis het voorbeeld van den
Engelsciien minister Lloyd George in
de Alarconi-aangelegenheid had gevolgd
en zijn leedwezen had uitgesproken, dat
hij ondoordacht had gehandeld."
Het „Petit Journal" waarvan de vroe
gere minister van buiteniandsche zaken,
Pichon, directeur is, wijst er op, dat het
resultaat van het onderzoek thans wel
zoodanig is, dat de justitie kan optre
den. Het gaat er niet om, zao zegt het
blad, den geYiei mzinnigen „monsieur
X" te vinden, maar men moet er op de
eerste plaats voor zorgen, dat de schul
digen hun verdiende straf krijgen, opdat
in Frankrijk het vertrouwen in de on
omkoopbaarheid van de justitie weer
liersield worde.
Verder wijze.: v.rzc i londe bladen er
op, dat het onderzoek der commissie
de nieuwe republikeinsche partij van
Barthou en Briand niet weinig versterkt
heeft. Men wacht nu met spanning het
naspel in de kamer af.
GEMENGD.
De Belgische Kamer heeft een
wetsontwerp aangenomen, ter bescher
ming van den historischen grond van
het slagveld van Waterloo. Het
zal' blijven in zijn tegenwoordigen staat;
op het geheelë terrein is bouwverbod
gelégd.
Sedert ongeveer vijf jaren zijn h a-
zardspelen in Ostende en Spa ver
boden en de beide badplaatsen, die een
gedeelte hunner uitgaven vroeger bestre
den uit de opbrengsten der speeicon-
cessies, zijn daardoor in financieelen
nood geraakt. In een commissie uit de
Belgische Kamer is nu dezer dagen dooi;
verschillende sprekers aangedrongen op
weden-toelating van baccarat en roulette
in de genoemde plaatsen.
Volgens «berichten uit Brussel ve. acht
men aldaar, dat een desbetreffend voor
stel ook in de Kamer een meerderheid
zal vinden.
De Parijsche Kamer heeft met 394
st. tegen 95 st. een wetsontwerp
aangenomen, waarbij aan de Minis-
sters van Oorlog en Marine machtiging
verleend wordt, om niet terugkeei ende
uitgaven te doen voor de nationale ver
dediging ten bedrage van 1.143.500.000
frs. voor het leger en 765.000.000 frs.
voor de marine. Een commissie uit 5
leden bestaande, zal de uitgaven con
troleeren.
Het Mexicaansche gezantschap te
Washington heeft uit Mexico het vol
gende van 25 dezer gedagteekende tele
gram ontvangen De opstandelingen heb-'
ben een volslagen nederlaag ge
leden. Zij zijn. toen zij Torreon tracht
ten te naderen, met hevige Verliezen op
Gomez Palacio teruggeslagen.
Naar officieele schattingen staak
ten Woensdag te St. Petersburg meer
dan 45000 werklieden. In verschil
lende wijken zijn pploopen van* stakers,
die revolutionaire liedere:. nhieven
door de politie uiteengejaagd.
De Russische minister van oorlog)
heeft bij de Doema een wetsontwerp
ingediend, waarbij een som van 5756121
roebel gevraagd wordt, ter dekking van
de kosten, voor het onderhoud van de
manschappen dje in November en De
cember 1912 in dienst werden gehouden.
De verjaring van de inneming
van Adrianopel is Dinsdag in het
geheele land gevierd. In alle kerken wer
den bijzondere diensten géhouden. Men
wil' den dag in de toekomst tot een na-
tionalcn feestdag maken.
Naar uit HonoLulu wordt geseind
is het stoomschip „Maud", dat de ver
binding tusschen de eilanden onderhoudt
in hel gezicht van Pearlharbour gezon
ken. i
Men gelooft, dat tusschen de 30 en
40 personen, voor het meerendeel in
woners van Hawaï, zijn omgekomen.
Het ongeluk wordt loegeschreven aan
een ketelontploffing.
Promotie bij de S.S.
Het „N. v. d. D." meldt, dat binnen
kort een wijziging in de bezoldigingen
voor het personeel der S. S. zal gebracht
worden. Het maximum van een hoofd
ingenieur en hoofdinspecteur wordt van
f 5000 op f5500 gebracht, het maximum
van de afdeelingschefs wordt van f4000
op f4700 gebracht.
Voor de chefs de bureau, wier maxi
mum enkele jaren geleden van f 2000
op f2300 is gebracht, komt een maxi
mum v'erhooging tot f 2500.
De commiezen krijgen nu, wanneer zij
33 jaren lang ambtenaar zullen zijn en
reeds minstens 4 jaar op hun maximum
staan, een maximum-verhooging van
f100. De ad-.-comm., die niet vok'aan
hebben of niet geacht worden
te hebben aan het gedeelte B.,
surnumerair-examen, krijgen ook i 100
meer, mits ze 29 jaren ambtenaar zijn
en minstens 3 jaren op het maximum
gestaan hebben.
inkoop van vroegere diensten.
Weldra is een wetsontwerp te verwach
ten, dat den termijn van 1 April voor
stukkeninzending tot inkoop van vroegere
diensten van gemeente-ambtenaren on
bepaald verlengt en vrijheid laat dien
bij Koiie besluit vast te stellen.
