5e J^ar^ang
No. 1296.
Zaterdag
Januari
IOi4.
Niet de weg.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
lnterc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week. 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwart! j|.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Oeïllustreerd Zondagsblad 5 cent
1^
De \r>VERTENriF.PRl|S bedraagt van 1—5 regels 0,75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeellngen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratl»
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote lettere naar plaatsruimte.
Kleine Ad verten tiengevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentlën) 15 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 ceni; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent. Iedere regel meer 10 cent
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Door de afdeeling Haarlem van „Die
Hanze" is aan alle a.deeliingen een schrij
ven gericht inzake de bestrijding1 van de
consumptie-of verbruikscoöperatie „Eigen.
Hulp". In dit schrijven wordt mededee-
ling gedaan van een voorstel, Jietweiik
door de ai'deeLiing Haarlem is aangeno
men ten dat op den a.s. 'Centrallen Raad
in behandeling zal worden gebraaht. Dat
voorstel beoogt, „Eigen Hulp" te be
strijden doordat ieder bij „De Tlamze"
aangeslopen winkelier zjjn teverancïers zal
verzoeken, zich- itje onthouden van leve
ring aan E. H„ en hun zal mededeel en,
dat die leveranciers, die aan E. H. niet
leveren, dn het vervolg bij hem de voor
keur ^zullen genieten; verder zuïien de
leden geen 'nieuwe artikelen hielpen in
voeren, indien niet uitdrukkelijk wordt
gewaarborgd, dat E. H,. ze niet "krijgt;
en nog eenige andere meier indirecte
strijd-middeien worden opgenoemd.
Wlij me enen, dat deze bestrijding van
„Eigen Hulp" en van welke., inkoops
coöperatie ook, voor den middenstand
ni et d e w eg is, dien hij'te bewandelen
heeft om zijn zelfstandig bestaan te be
schermen; dat deze bestrijding niet het
middel is om 'het daarbij beoogde doel
de icon cur r enzf a'high eit tegen
over Eigen ,Hulip" te .bereiken,
(Waarom niet? Op de eerste piliaats
omdat deze manier van bestrijden tin de
practijik vele moeilijkheden en ve'Je "öhge-
wenschte gevolgen met zidh zal brengen.
'We willen er eenige opnoemen, Indien
sommige leveranciers, wier waren zeer
gezocht zijn^ zich eens tevredieni zouden
stellen met de lievening aan Eigen Hulp-"
en dergelijke coöperaties, tegen wiie t.oich
ook de strijd, nu of later, zal gaan (we
laten nog buiten bespreking de levering
aan de vele winkeliers, die niet zijn aan
gesloten!), indien dit het geval zou zijn,
zouden de aangesloten winkeliers dan
geen schade lijden? Het zou toch geen
voordeel voor de aangesloten winkeliers
zijn, al zou een of andere leverancier
eens buiten 'h en om door middel vam
E. H. en andere een nieuw artikel iu
den handel zou brengen? En nu wordt
in het Haarlemsche voorstel wél .ge
sproken van het bewerken van het piv-
bliek, maar ons lijkt het niet zoo ón
waarschijnlijk, dat ihet bewerken van het
publiek juist het tegenovergestelde ge
volg zal hebben van wat er mede wordt
bedoeld. Zal het publiek niet juist door
die actie worden-getrokken naar E. H.
of een andere dergelijke verbruikscoöpe
ratie, waarvan op goede gronden kan
gezegd worden, dat zij niet strijdig is
met eendg Christelijk beginsel van recht
vaardigheid of .naastenliefde? Zal 'mis
schien niet juist door die actie bij' het
publiek de indruk worden gevcst'gd, plsof
de winkeliers een kunstmatig middel noo»
dig hebben om te kunnen concurreeren
met <de verbruikscoöperaties?
En dat laatste liis juist niet het geval!
Bij' een vrije concurrentie, waarbij van
'het altijd eendgszins 'kunstmatige boy
cotten of uitsluiten geen sprake is, zal
de wdinkeliersstan.d zeer zeker het hoofd
kunnen bieden aan de steeds machtiger
wordende verbruikscoöperaties |a!sEigen
Hulp", Maar toe?
'Hier komen wij aani het tweede ant
woord, dat wij willen geven bp de vraag,
waarom wij den door Haarlem aange
geven weg njiet den juisten aChrtjen. Er
bestaat een veel minder, of, beter gezegd,
volstrekt niet gevaarlijk een economisch
veel gezonder, een veel kradi'jger middeii.
om de consumptie-coöperaties, ini dit ge
val E. 'H,., te bestrijden. En dat middel
is: de m i dd enstanids coöp eratie.
En nu zegt de Haarlemsphe afdeeling
wel in haar schrijven, „om alle mis/ver
sland te voorkomen, deelen wij U nog
medie, dat wij onder geen voorwaarde
zullen ingaan op een bespreking op dieze
vergadjering van Middenstands-coöpera
tie, wijl 't volstrekjt onnoocjig is) dit
an deze zaak te verbinden en slechtsj
n lei dien tot vertroebeling van onze
-stellen".
iaar deze handeling lijkt ons, toe
overeenkomst t* hebben met die
van iemand men Vergevte ons, de ver
gelijking dje wil gaan bewijzen, dat
zijm 'kwakzalverspiiddel het be^te is, doch
idiaarbij eis,cht, dat het door de wetend
js,chap aangegeven geneesmiddel onbe
sproken moet blijken. Op zoo'n manier
kan d,e man gemakkelijk z!ijn waar .aan-
recommandeereiij! Onze vergelijking gaat,
bij nader besichouwen, nog niet zoo erg
mank. Uit het bovens,taand;e blijkt) duin
del ijk, dat wij het door Haarlem aan
geprezen middel min of meer voor een
soort kwakzalverij aanzien, en, dat
de wetenschap de sociale we
tenschap, voorgelicht door de ervaring
de middens.tands-coöperatie
aanbeveelt als het middel' om weerstand
te bieden aan de cons Urn pti-e-coöpera-
ties, staat buiten allen twijfelL
Zoo zegt prof. A en gen ent: „De voor
spelling is dan ook niet gewaagd, dat de
middenstanders van de consumptie-coö
peratie geen nadeel meer zullen onder
vinden, als zij zelf.de coöperatie in prac-
tijk brengen." En dr. Nouwens schrijft:
„In d,en gezam en lijkten inkoopt vindt de
middenstand het besjte wapen om aan
de vijanden van zijn bestaan weerstand1
te bieden." Pottier, een voorstander van
de consumptie-coöperatiefs, is er van
overtuigd, dat de middenstand de leden
van de consumptie-coöperatie's tot zich
zal t rekken, als hij; zelif gaat coöpereeren»
En „Ons Belang", het ongaan van.uw.-
Eigen Hulp", verklaart in haar num
mer van 15 Aug. 1903, dat E. H|. geen
reden van bestaan meer zoiyi 'hebben, als
de middenstanders zelf de coöperatie zou
den toepassen. -Deze uitspraken zouden
nog met tientallen, te vermeerderen zijn.
iWiij zullen ons eCh.iter_ beperken, daar wij
reeid& 'eenigen tijd geleden een arti
kel over Middenstands-coöperatie heb
ben geschreven. s
Wij behoeven na dit alles, niet te zeg
gen, dat wij het met het besluit van de
afdeeling Leiden van „De Hanze", het
besluit om 'het voorstel-'Haarlem niet te
steunen, volkomen eens zijn.
"V Algemeen belang en orde.
Burgemeester Ter Laan is vol goeden
moed. Hoewel „als sociaalrdemocraat be
noemd", beseft .'hij, dat hij „aan het
hoofd der gansche gemeente" komt te
staan en als zoodanig het ajgemeen be
lang heeft te dienen.
Maar in een interview in het Volk
gaf hij al aanstonds te kennen, dat Ijij
„een andere opvatting heeft van het be
grip „algemeen belang" dan het gros
zijner burgerlijke ambtgenooten. Zij
achten het algemeen belang jeeds vol
doende' gediend, als de belangen der
bezittende klasse alleszins behoorlijk zijn
verzorgd, terwijl de arbeidersklasse met
een minimum wordt afgescheept
„Van den sociaal-democratischen bur
gemeester mag uren echter verwachten^
dat hij binnen de grenzen der Rijks
wetten, der gemeende-in and ën ien zijner
bevoegdheden - in samenwerking met
den gemeenteraad zich zal beijveren, om
óók voor de arbeidersklasse tot stand
te brengen wat zij voor haar welzijn en
vooruitgang behoeft/'
iGeen klein;beetje eigenwaan, nietwaar?
„Het gros" der burgerlijke gemeente
hoofden heeft op 't algemeen belang den
goeden kijk niiet, maar K. ter Laan weet
'twel en zal dat nu eens toonen, natuurlijk
o, welkom achterdeurtje ^binnen de
grenzen der Rijkswetten, gemeenrtje^'dinan-
ciën en bevoiegidhedeni".
lW|e zullen eens opletten hoe dikwijls
die grenzen de schuld zullen krijgen ais
„het algemeen belang" niet rood genoieg
gekleurd kan worden;
Maar hoe moet 'tnu gaan bij stakin
gen? vroeg de man van het Vollk aan
den nieuwen burgervader.
Nu, met het antwoord was deze gauw
klaar: strikt onpartijdig houden^ 'niet
provoceeren en slechts optreden om de
onde te handhaven, want „ook de.sociaal
democraat kan er niet naan verlangens
dat het vuistrecht weer in eere komt.
En wij zijn er allen van overtuigd, dat
de economische strijd niet te winnen is-
„met de wapenen der barbaren"."
Er werd niet bijgevoegd of burge
meester Ter Laan ook „een andere op
vatting" van het 'begrip orde heeft dan
„het gros zijner burgerlijke ambtsgenoo-
ten", zoodat we te dien opzichte de
practijik te Zaandam moeten afwachten.
Behoort h.v» do vrijheid van arbeiden
tot de orde of nietEn zal dus burge
meester Ter Laan ëlni zgn. „onderkrui
per" beschermen 6# niet? Voorts: zal
de politie pas optreden na staikiiingsrelle
tjes of behoort de spreuk „Voorkomen
is beter dan genezen" ook tot de orde?
Men ziet: vragen genoeg, waarop we
nu het antwoord gaan afwachten.
Vooralsnog bewonderen we den durf
van den heer Ter
Vrijmetselaarsgeheimen,
Professor Bolland, neemt per inge
zonden stuk in 't lib 1 d. tegenover
den heer Janssen vfftt Raay niets' terug
van wat hij in zijn brochure oMer djel
vrijmetselarij schreef. Integendeel: hij
versterkt zijn zienswijze nog met meer
dere bron-aanwijzingen en citeert pmi
als volgt het Kamerlid K. Ter Laan:
„Het eenige, dat ik van de vrij
metselaren met zekerheid gezien heb,
•ris d;at hier en daar sómmige personen
zijn benoemd, omdat vrijmetselaar
waren, terwijl ze naar mijne ineening)
niet altijd het meest geschikt bleken
en dat sommige perspnen in hoop op
zegen getracht hebben lid te worden,
of ook wel geworden zijn, om er op
die Wijze te komen".
Dit is Wel een stukje om te ontfhouden,
want een bevooroordeelde clericaal of
zoo iets valt Zaandam'si J)ungiemeester
niet te noemen.
De heer Bolland verklaart, dat hjij
tegenover de vrijmetselarij volkomen on
partijdig staat. Er is }n 't M a con n i e k'
Weekblad, wel geïnsinueerd, dat Zijh
boek zou wezen „een uiting van per
soonlijke gevoeligheid en gekwetste
eiipjen,liefde", maar riks ontkent de,pro
fessor den heer Janssen van Raay, ten
slotte toevoegend
Die vrijmetselarij'' „is miij pj'echts; een
voorwerp van onderzoek gelijk' een
ander, waaromtrent imten Slechts^ wa£
moeilijk het ware kan te weten ko>->
men en-.meer leert van deugnieten als
Taxi! dan van brave en trouwe ge-
hteimhloudpnde broeders. Dat het mij
gelukt is, van de zaak meer te weten
maakt u boost Het zij zoo. N,a^r ik
vermoed* erkent gij echter jn Sfiltle,
dat uit mijn boek, zooal's, het in §tierk
vermeerderden tweeden druk is te be
komen, ook voor uzelven iets i[sj te
leeren".
Natuurlijk verheugt het onh, dat ook
eeris van andere dan kerkelijke zijde der
vrijmetselarij het mom word,t afgetrok
ken. De hpogie Sprongen van djt geheime
gfenootstehap raken daardoor 'ten einde<
4 ALGEMEEN OVERZICHT.
In Londensche diplomatieke kringen
heeft men den indruk gekregen, dat Grie
kenland door de nota der mogendheden
van den Driebond in antwoord op bet
Engelscbe voorstel inzake
de eilanden-kwestie
wel zal bevredigd zijn. Immers, in| -tie
nota wordt iniet, zooals aanvankelijk ge
vreesd wend, verlangd, ''dat S.amotbrakle iön
Lemnos aan ihuin vroegere biezitters won
den teruggeschonken.
Intuisschen wordt eraan herinnerd, dat
de drie TurksCh blijvende eilanden 'Im-
bros, Tenedos en Castelilorizo reeds jn
Januari <en Juni van het afjgeloopen jaar
aan de gezanten-conferentie een verzot
hebben geriicht 'oim bij Griejkienland te
worden ingelijfd.
De antwoord-nota van Italië bevat nog,
naar men verzekert, bijzondere beloften
betreffende een! levlentueele 'ontruimiing (der
Egeïsche eilanden, waarbij echter als
voorwaarde blijft, dat de bepalingen van
den vrede van Lausanne werkelijk wor
den ingevoerd»
Vooral hiercwn Werd ook het 'feit, dat
de antwoord-nota der Driebondmogend-
he#den mu vers-chemen is en «elke langere
vertraging vermeden werd, te Londen met
vreugde begroet, omdat daar de toestand
in Albanië als onzeker en zeer onbe
stendig beschouwd werd.
Er bestond wel eenig gevaar, dat hef
nog eens tot een uitstel zou komen, daar
Turkije, naar van doorgaans goed inge
lichte zijde verzekerd werd, weinige da
gen geleden nog een nota aan de Drie-
bondmogen'dheden richtte, waarin ze haar
verzocht met het zenden der antwoord
nota te wachten. Dit geschiedde hierom,
wijl Turkije van plan was, da heele
eilanden-kwestie direct mét Athene te
bespreken.
Turkije zou'namelijk van Griekenland
willen verkrijgen,, dat het Chios en Myfi-
lene tegen de Dodecanesos omruilde.
Een tweede kwestie, die dn) ónze dagen
meer en meer de aandacht trekt, be
treft de
Troonbestijging in Albanië
De „Tagl. Rundschau" beweert, uit
goede bron vernomen, te hebben, dat
keizer Wilhelm tijdens de besprekingen,
die hij in den laatsten tijd herhaalde
lijk met prins von Wied heeft gehad, deze
op zeer nadrukkelijke wijze afgeraden
heeft, zich aan 't „Albaneesch avontuur"
te wagen. De keizer beeft zich ook tegen
over andere persoon!ijkheden zeer zwart
gallig uitgelaten over de troonsbestijging
van den prins» De gebeurtenissen der
laatste dagen in Albanië hebben de mee
ning van den keizer en van de autori
teiten in Berlijn aangaande de troonsbe
stijging van den prins in Albanië nog
pessimistischer gemaakt
Tooh is men er in deze booge kringen
van overtuigd, dat de jprins, ondanks de
afradende adviezen van alle kenners der
toestanden in Albanië toch het avontuur
wagen wil, ondanks heb feit, dat hij weet
daar ernstig gevaar te loopen.
In Berlijnsche kringen is men er even
eens van overtuigd, dat de prins en zijn
familie zich in groot gevaar begeven,
wijl het onbetwijfelbaar vast staat, dait
een groot aantal Albaneestehe fanatici
ron dlo op en, die in den mo ord op den
prins een nationale heldendaad zouden
zien.
De prins heeft de waarschuwingen' van
den keizer en andere-wjeteeenend'; raads
lieden trachten te ontzenuwen met lerop
te wijzen, dat hij ziteb geroepen voelt om
in djt lanid, dat nog alle beschaving mist,
als „cultuur-brenger" op te treden. 'Ook
van zijn gemalin, die prinses, von'Schön-
burg-Wialdenbuig, is bakenjd, dat zij vol
geestdrift is over het plan en vurig ver-
langt om het .beschavingswerk in Albanië
te .beginnen. Het schijnt, dat koningin
Elisabeth van Roemenië de jonge vorstin
door deze levenstaak begeesterd heeft
.Het lot van het vorstenpaar in ALbanië
wordt indien geen onverwachte 'wending
intreedt, in regeeringsilcr.iingen te Bierlijn
als weinig rooskleurig 'beschouwd, zoo
besluit het blad.
Een Parijsch blad heeft een, enquete
ingesteld naar de
levensomstandigheden van de
officieren
en onderofficieren in de Oostelijke gar
nizoensplaatsen. Na de aanneming van
de wet op den 3-jarigen diensttijd, waar
door het aantal troepen, zoo steiik .werd
uitgebreid, hadden de huiseigenaren en
leveranciers vna de garnizoenen hun prij
zen opgedreven. Een tweede étappe op
dien exploitatieweg is thans bereikt, nu
de wet op de traktementsverhoofiing door
het parlement is aangenomen.
Te Toul bijv. zijn huren van 800 frs.
gebracht op 120Ö frs.; maandpensiona
van 100 op 120 frs.; gemeubileerde ka
mers, waarvoor men vroeg-er 50 frs. be
taalde, kosten nu 80 tot 90 frs. De ge
huwde onderoiffiicieren, die 25 frs. toeslag
krijgen, moeten vrypr een jiaar hokken
van kamers- 45 frs. betalen.
De militaire gouverneur van Toul, ge
neraal Rémy, met wïen de redacteur
een -onderhoud had, het zich zeer pessi
mistisch 'uit. Onmiddellijk pa het bekend
worden van de traktementsverhooging
heeft men alles opgeslagen, constateerde
hij. 'Het gevolg is, dat de .meeste offir-
ckren zich behelpen in een klein pension.
Reeds .in November heeft gene* aal Ré
my *znij chefs op dezen toestand gew.e-
zen. .'Met April komen nog vijftig offide
ren t e Toul in garnizoen, voor wie een
voudig geen woning, die zij betalen kun
nen, t e krijgen lis. 'H|ij "heeft daarom aan
gedrongen op het doen bouwen door
de genie van offidersbarakken oj> het
kazerneterrein.
GEMENGD.
De vulcanische uitbarstingen £n
aardbevingen begonnen Donderdag
avond weer even ernstig als tevoren. Er
is ook een vloedgolf over het land ge
komen.
Een telegram uit Kumamoto meldlt,
dat aan den Westkant van den vulcaan
op Sakoerashima opnieuw een uitbars
ting plaats greep.
De vlammen sloegen aan alle kanten
uit 'de helling en uit den top van deW
berg. Er kwam1 een nieuwe vloedgolf
over de stad en er deden zich opnieuw
aardbevingen voor.
Huizen en spoorwegen, wuden kilo
meters ver in den omtrek vernield. Der
tienduizend huizen zijn verwoest. Ze
ventigduizend personen won
den vermist.
Bij den spoorwegovergang reëel
gisteren morgen 10 uur de expresstrein
Keulen Bierlijn óp een tramwagen.
Vier personen werden gedood
vijf zwaar en eenige licht gewond.
Uit Boekarest wordt aan het Jour
nal des Débats gemeld, dat 2000 werk
lieden en beambten der Roemeenschq
spoorwegen tot staking zijn overge
gaan, als protest tegen het niet uitkee-
ren der gewone gratificaties.
Bij' Plymouth is een on'derze^ër
verongelukt. Het ongeluk me' de
onderzeeër had plaats tijdens de ma
noeuvres met andere onderzeeërs ii. de
baai van Cawsand, ongeveer 6 mijl van
Plymouth. Na eenige wendingen te beb-
byen uitgevoerd, merkte men op, dat de
onderzeeër ontbrak. Aan boord zijn 12
manschappen en 1 luitenant ter zee.
Op het verzoek om hulp, zijn dadelijk
reddingvaartuigten maaride 'plaats van bet
onheil vertrokken. Omtrent het Lot der
bemanning is niets bekend.
Nog wordt gemeld dat tot gisteren
avond 8 ,uur, (alle pogingen óm''de onder
zeeër te lichten zonder resultaat geble
ven 2^ijin. Ofschoon .vaststaat, dat de be-
mianninng van de onderzeeërs van deze
klasse, 12 uur kunnen blijven leven;
wanneer het schip onder water is heb
ben de autoriteiten alle hoop verloren'.
Eeix bericht tiit Rome meldt, dat de
„OsservaTiore Romano" een circulaire ge
publiceerd heeft, gericht aan alle pas
toors van het diocees Rome, waarin mief
alle kracht geprotesteerd wordt tegen
„een on we Ivo egel ijken dans, van
over de zee naar Europa gekomen".
Deze dans, aldus de circulaire, is in
hooge mate kwetsend voor het zedelijk
heidsgevoel en is reeds door talrijke bis
schoppen veroordeeld ten zelfs in pro-
testantsch.e landen verboden,
Gistenmorgen vroeg werdenl in Li-
vorno tot groote ontsteltenis van de 'be
woners twee heftige aardschokken
waargenomen. Eenige oogenblikken ont
stond een geweldige paniek, die -echter
spoedig tot bedaren kwam.
'Het blijkt nader, dat de passagiers
en de bemanning van de Cob e quid
juist werden gered toen reeds de golven
het schip begonnen stuk te slaan. De
kustboot „W,estport" redde in deze 1
ten 72 menschen en de stoomboot ,,.i l
L. Caan" 24 anjderen. De kapitein bleef
met elf iman op het schip aahter. Hij
hoopte, dat het na den storm nog vlot
te krijgen zou zijn; wat echter al spo-c-
dig tot de onmogelijkheden bleek te
btehooren.
Gisteravond verbreidde zich te Ber
lijn het gerucht, als zou een per so o n s-
wisseling voor de posten- van Rijks
kanselier en. vain dei Staatssecretarisson
van buitemlandsche zaken en vani koloh
ni.ën aanstaande zijn. Ook werd gerept
van de ziekte van den Rijkskanselier.
Ter bevoegder plaatse .worden deze ge
ruchten als verzinsels beschouwd.
Het ;,Berl. Tageblatt" deelt uit parti
culiere /bron mede, dat de Rijkskanselier
eergisteren (Donderdag) des ochtends
een vrij lang onderhoud met den keiizer
te P|otsdam iheeft gehad. Na tot onder
houd reed ;hij met den minister van
oorlog en den Chef van 'het 'civiele kabinet
van den [keizer pe* auto naar Berlijn
terug, om daar onmiddeUijlk in liet
Pruisische Huis van Afgevaardigden aan
de discussiën deel te nemen.
Het gerechtelijk onderzoek naar de
Vo 11 u r n o-r amp heeft uitgewezen, dat
het schip wegens den brand in de lading
verlaten was. Kapitein en officieren treft
geen blaam.
Betreffende de staking in Zuid-
Afrika valt weinig nieuiws te melden.
Volgens de laatste telegrammen) heerscht
er bijna overal rust, terwijl de sta
king op verschillende plaatsen danig
aan 't verloop en Is.
De Koningin op school.
Omtrent het bezoek, dat H. M. de
Koningin Donderdag in Den Haag 'g&-