ebat met Prof. Eerdmans.
"feuilleton.
DE TWEE VRIENDEN.
BUITENLAND.
5e Jaargang
No. 1229.
e ftziebelre ©otiAafit
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDENL
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
rr BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, f 1.30 per kwartaal. Franco
post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2VS cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels f 0.75, elke regel meer 15 cent
tonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
vijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën.: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1<5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, Iedere regel meer 10 cent
Gisteravond hield de bekende Katha
ken-bestrijder, de Leidsche hoogleeraar
L B. O. Eerd'mans, in de Remonstrant-
he kerk voor een vrij! groot auditorium
:n rede over het wezen der Roomschr
eth. Kerk. I
!W|ijj behoeven onzen lezers niet te zeg-
n, dat de rede van den hoogleeraar
et de minste getuigenis afliegde van
mpathde vopr de Kerk, noch s— wat
:el erger is van een objectief, zake-
k en wetenschappelijk bestudeeren van
leer der Kerk, de strekking fen be-
eliing iharer practijken.
Wiij willen slechts wijfzen op een vier-
vragen, die een Katholiek debater
to den hoogleeraar stelde, welke vragen
akten de kern van diens betoog, en
e aarzelen geen oogeitblik dit als onze
eening uit te spreken t=~. door den
>reker met een „Jantje van Leiden"
erden beantwoord.
De eerste vraag was deze: Hóe
m spreker beweren, dat de Katholieken
k woord van (den Paus beschouwen
een woord van God. Ik begrijp
iet aldus de debater dat een
deerde zich (durft verstouten ide Katho-
tke Kerk te gaan bestrijden, Maarbllijl-
ïlijk zonder te hebben gelezen de ge-
one kleine Katachismus van die Kerk.
Ik kind zal hem kunnen antwoorden,
it dc Paus alleen onfeilbaar is, dus
it zijn woord alleen absoluut zeker het
oord var» God is, als hij op plechtige
ijze (ex cathedra) voor heel de wereld
trkondigt een waarheid betreffende het
eloof of de zeden.
De tweede vraag, die de debater
lelde, kwam hierop neer: Hoe komt
e spreker aan zijn bewering, dat de
katholieken het wereldlijk, het staatkun-
g gezag niet erkennen, tenzij het is
escho.nken of uitdrukkelijk is gesano-
ioneerd door de Kerk? Erkennen wij
iet het gezag van onze geëerbiedigde
forstm? Heeft zij trouwere onderdanen
lan wij, Katholieken?
Op de (derde plaats vroeg de de-
later, of de spreker één feit Wilde noe-
nen, sledhts één feit, waaruit blijkt, dat
!e Katholieken, zooals spr. beweerd had,
taatsgevaarlijk zijln, een gevaar vormen
oor onze huidige samenleving. Eén
teer (te Amsterdam) heeft de spre-
ter beproefd zulk een feit' te noe-
nen. Hij heeft nk tpen gezegd, dat de
katholieke overheid in den tijd van deti
'ilburgschen moord een geestelijke, die
getuige moest verschijnen, had doen
ïrawijnen en zoodoende de rechtspraak,
oodig voor een goede samenleving,
ad brmoeielijkt. De debater vroeg den
preker driiigend om deze voor "de Ka-
honeken zoo grievende bewering dezen!
ivood óf te bewijzen óf terug te trekken-
Op de vierde plaats stelde de de-
>a+er aan den spreker de vraag, waairom
ilj het zoo bekrompen en belachelijk
■wid, dat 'een Katholiek bij zijn studies
det in strijd ma|g komen met (de Katho-
119)
Ik heb begrepen dat een verbintenis tus
schen ons onmogelijk is geworden en,'
van dat oogenblik af heb ik nog slechts'
een wensch. Gij weet wat die is en die.
Wensch wordt vervuld. Sinds ik hier ge-,
komen ben, kwijn ik langzaam weg, on-:
Hanks de zorgen van m'ijni vriendin, dié
toch zoo trouw en zoo v[ol liefde vóórt
vn.ij is. Heden verwachtte ik u. Ik weet
niet welke geheimzinnige stem mij zeide*
Hat ik niet zou sterven, alvorens u te
hebben Weergezien. Nu zijt gij hier en ik
hen gelukkig, o, zoo- gelukkig. Kom wat
nader bij, zie mij aan. Mijn hart heeft
nooit opgehouden voor u te kloppen, ik
heb nooit oogen gehad voor een anderj
voor u, nooit aan iets anders dan!
u gedacht. lederen dag zeide ik tot
mijzelveWaar is hij En in m'ijn gebe
den smeekte ik aan God: Heer, neeml
njij niet weg, voordat hij gekomen is.
Eij heeft mijn gebed verhoord. Hij
zendt mij u toe. Nu heb ik niets meer
fe Wenschen.
Leven? Waartoe? Om mij afschuwe-
Jiieke leer. .Mag dan ïxva een Remon
strant, zoo hij Remonstrant wil blijven*
bij zijn studies in strijd komen met de
Remonstrantsche leer? Mét zou bekrom
pen en belachelijk zijn, als die Katholieke
leer in strijd bleek te zijn met de weten
schap. Maar, aldus vroeg de debater met
klem en nadruk, noemt u mij één ge
loofspunt één door $e Katholiqke Kerk
geleerd idogma, dat a,n strijd) is met de
Ziekere gegevens der wetenschap.
Epj hoe beantwoordde de spreker
deze vragen?
Op de eerste vraag antwoordde spr.,
dat».»., hij het zoo bedoeld, hadj, (W|aar-
om Öan niet duidelijker gesproken?
[Waarom 'dan iets gezegd, wat een go-
heel andereu indruk moet vestigen?
Op de tweede vraag..u.H. zweeg
sprekgr. Hij moffelde die Weg.
Op de derde vraag noemde spr., of
schoon het met klem aan hem gevraagd
was, geen enkel feit, waaruit kan
blijken, dat de Katholieken staatsgevaar
lijk zijn, m. a. w. een gevaar vormen voor
onze huidige samenleving. H;ij zweeg.
En wat de Tilburgsche moored-
zaak betreft? De hoogleeraar meende
met zijn bewering niemand te hebfben
beschuldigd. ;H|ij wist wat hij had ge
zegd en wat hij! met zijn gezegde had
bedoeld, endaarmede uit» 'Hij wilde
er niet verder op ingaan. [W|at zegt men
van zulk een houi ng? 'tls waar, de
hooigleeraar heeft geen enkel individu,
geen enkelen persoon beschuldigd, maar
houdt zijn bewering niet im een grie
vende beschuldiging tegen de Katholie
ken? En is het een edeLgezind en hoog
staand mensch waardig, zulk 'een pijin-
lijke beschuldiging noch te bewijzen
noch terug te trekken.
Naar aanleiding van de vierde vraag
zei spr., dat hij'ugeen theoloog is en
dus zulk een leerstuk, zulk qen dogma
van de Kerk, in strijd' met de zekere
gegevens der wetenschap, niet kan
noemen.»..,. fW|at zegt de lezer van zoo'n
antwoord? Toch' wist de in het nauw
gebrachte spreker wel een uitweg 'te
vinden. Waarom aldus de professor
Willen de Katholieken 'zelf universi
teiten gaan oprichten, ais er geen §,trijd
is tusschen hun leer en de op de open>-
bare universiteiten verkondigde wetend-
schap? Dat is wel de hoogmoed ïn top
gevoerd! Is (de óp'de openbare universi
teiten verkondigde wetenschap dan de
wetenschap, rijn op de openbare univer
siteiten te vinden 3e zekere gegevenls
der wetenschap en anders geene?
[Wij willen con elude eren
Ofschoon niet een principieel voor
stander van een op dergelijke wijze de-
batteerem waari*? de spreker, ïiie het
laatste woord fieóft, toch 'de oppervlak
kige hoorders op rin hand krijgt (en
welk debatteeren, zo o het algemeen
Werd, tengevolge zou hebben, dat er vele
Katholieken zulke vergaderingen- gingen
bijwonen), verheugen wij er óns toch'
over, dat bij het debat, dat gisteravond
is gevoerd, zoo zonneklaar iisi bewezen,
lij'ke misdaden te herinneren, laagheden
waarvoor geen verontschuldiging te'vin
den is, om uw lieve dooden weer te zien,
de onschuldige slachtoffers, die ik zoo
oprecht beweend heb? Neen, neen, mijn
Jean.
Haar stem was zeer zwak geworden.
Nauw hoorbaar ging zij voort:
Later zult ge erkennen dat ik gelijk
had, dat het beter was dat uw arme mar
telares eindelijk de rust van het graf1
vond.
Zij zonk in haar stoel achterover en1
verloor het bewustzijn.
Jean de Trémazan sloot haar in de ar
men bedekte haar gelaat met kussen,
fluisterde haar teedere Woorden toe.
Die wekten het leven niet (meer in haar
op.
Toen begreep hij, dat hem nietsi meer
te hopen 'overbleef, dat haar ziel op het
punt stond het lichaam te ontvlieden!.
Hij riep p!m hulp.
Suzanna trad binnen met haar tan,te
die nimmer haar ^geestelijk! kleed had!
afgelegd.
Zij beschouwde de zieke en zegde:
Gij Zijt nog juist intijds gekomen.
OnZe priester heeft haar gisteren be
diend. Wjij Wisten, dat zij nog slechts
enkele uren te leven had. Haar ziekte!
is er een, waarvoor geen genezing! mt>-
dat de Katholieken-bestrijder prof. Eerd
mans in zijn bestrijding allesbehalve
steunt op zakelijke, nog minder op we
tenschappelijke gegevens.
V Weer een.
Onlangs memoreerden we 3e h1 ;t
Mb ld» geuite klacht van een 'importeur
=i 't woord invoerder verstaan we in
Nederland niet van suikerwaren, die
wees op de onbillijke heffingen, welke
de huidige „liberale tXariefwet toepast
op zijn artikelen» Moe goedkoop er de
euooolade is, hoe meer invoerrecht er
procentsgewijze voor betaald moet wor
den, omdat de fiscus domweg volgens
net gewicht te ,werk gaat, zich niet be
kommerend om de smalle beurzen der
gebruikers van goedkoope chocolade,.
Het b i d. piaatèie d© klacht stil
letjes onder ide ingezonden stukken, maar
ze trok toch de aandaqht, want 'deN.V.
Fabriek van Drop-, Gom- ,en Suikerwer
ken vih» Gj. van Voornveid en .Co. te
Amsterdam komt er zich nu bij aan
sluiten. Ook zij „ondervindt dé eigen
aardige werking ider wet en het blijkt
haar, dat de buitenlands ahe fabrikant
door de tegenwoordige .wetgeving pro
tectie geniet.
„B|.v, rechten op suikerwerken, gehalte
tot 98 pet., rijn f25 per .100 K.G.
„Accijns op suiker 93 X 27 et. per
K.G. is f26,46,. Met buitenland voert het
suikerwerk in, bereid met aetherische
oliën of essences; een Mollandsche fa
brikant 'betaalt 5 pc.: rechten op oliën,
of voor de .essences den accijns op al
cohol.
„Bovendien moet de Mollandsche fa
brikant over grooter bedrijfskapitaal be
schikken, daar de suikeraccijns voor zijln
rekening komt, hetgeen gepaard gaat mét
meer renteverlies en grootere schade bij
eventueele faillissementen."
Zie, dat klinkt allemaal 'anders dan in
de verkiezingsdagen, toen al wal liberaal
was per reclamewagen en gevel versie
ring 1werd geprezen, als hebbende het
juiste inzicht inzake ,Tariefwetgeving.
Nu men tot bezinning komt en eens
gaat onderzoeken, wat 'die knappe libe
ralen tot dusverre dan wel gewrocht héb
ben op dat gebied, nu komen de grove
gebreken voor den dag.
Evenmin als de vorige maal, zette T
Hb'Id. een kantteekening jbij 't stukje,
terwijl ook van het Anti-tariefwet-comiité
van dien aard niets te Wachten is, want
dat heeft zichzelf juist met roem én eer
ontbonden. Minister Kolkman was ver
dwenen en nu viel er voor de heeren
niets meer te doen: Zij konden op hun
lauweren gaan rusten.
Wél spoedig na het verkïezïngsgejuich
komen nu stukje® nis waarom wij de
aandacht vestigden. W|at moeten de
jSchrijVeTS, die in 'Juni züdfi vergaapten
aan de Anti-tari efwet-prenten, zich ver
baasd de oogen uitgewreven hebben,
toen zij bemerkten hoe slecht hun ge
leerde geestverwanten tot dusverre voor
hun belangen zorgden. Zij Idachteh ziidh'
gelijk is. Het anmie meisje had een in
nige liefde vpor u, jmtijnheer de Tréma-
Zan. Haar eenige vrees was, dat zjj u
geen laatst vaarwel zou kunnen toe
roepen.
(Thérèse zieltoogde.
|De beide nonnen waren H£ast haar
neergeknield en baden.
Jean, die zich over de stervende had
been gebogen, bespiedde vol Verlangjen
een terugkeer van het leven.
Zij opende de oogen vreer.
,Met een uitdrukking van zalige vreugr
de richte zij die op haar beminde.
Zacht als een Zucht klonken nog de
Woorden Van haar lippen: i
Ik had u zoo onuitsprekelijk! lief,
Jöan, zonder u kon ik piet leven. 11'kl
verwacht u. i 1 1
Toen Zonk zij opnieuw achterover en
bleef roerloos liggen.
Haar oogen vielen Ndicht
Thérèse Nollan was niet mleer.
De 'graaf was op de "knieën neerge
zonken en bedekte het.gelaat miet de
handen.
Hij had nu pllies yerloren wat heW
nog aan "het leven hechtte.
Brandende tranen ontvloden! aan zijn
oogen en vielen op de hand van Thérèse,
die reeds verstraimlde.
Hij bracht 24 uren op Plouër bij haar
te koesteren in een vrijhandelszonnetje,
maar zij staan onbeschermd in een lee-
lijke bul Geen wonder dat zij boos
worden.
De waarheid breekt baan!
ALGEMEEN OVERZICHT.
In Konstantinopel hoopt men, dat, nu
Griekenland, op aandringen der mogende
heden zich met het standpunt van. ,T,ur-
kijle in vele geVallen heeft vereeniigd,
spoedig alle hangende kwesties zullen
zijn opgelost Ofschoon hiermede de
laatste hand aan het oplossen der kwes
ties, ontstaan door den Turkschen oorlog,
is gelegd, moet "men riiet denken, dat de
toestand op den Balkan
geheel is opgeklaard. Pessimistisch blijft
men in diplomatieke kringen gestemd.
Zoa verklaarde markies Pallavicini, 'de
Oostenrijksche gezant te Konsttantinopel,
dat naar zijn meening Tie vreÜe er nog
op zeer losse schroeven staat, noch het
vredesverdrag tusschen Turkije en Bul
garije, noch de ontruiming van Albanië
door Servische troepen zijln ïn staat dien
te verzekeren. ,,Het zou Zelfbedrog zijln
te gelooven, dat Turkije en Griekenland
eerlang tot een schikking zullen kamén",
vervolgde de gezant, „dat Zal nog min
stens enkele weken duren1 en inmiddels
kan Ti et kleinste ïn rid ent onverwachts Ide
ernstigste verwikkelingen veroorzaken,
zooals bijhroorb'eeld maatregrien 'tot uit
zetting van Grieken uit Turkije en van
Mohammedanen uit Griekenland. Tenge
volge van den Balkanoorlog ïs de 'toe
stand eerder erger dan beter geworden,
eigenlijk ïs de bestaande toestand onmo
gelijk. De positie van Turkije is ïn den
laatsten tijd aanmerkelijk versterkt; Tur
kije ïs op dit oogenblik de machtigste
staat van den "Balkan en de mogendheden
moeten daar rekening mee houden. Tot
dusverre is het herstel der betrekkingen
tusschen Turkije en Bulgarije de eeiiige
zekere winst van den Balkanooriog en
meuwe verwikkelingen kunnen zélfs 'dit
resultaat Weer opgedaan maken."
Volgens de Matin" hébben Turkije
en Bulgarije officieus e onderhandelingen
met Servië aangeknoopt. Turkije is be
reid tot ïngrijpénde concessies bij de aan
staande vredesonderhandelingen met Ser
vië, en Bulgarije tot afstand van alle
aanspraken op het wilaj'et Monastir. ïn
ruil zou Servië zich moeten verbinden
„mets te zullen "doen wat de entente tus
schen Turkije en Bulgarije haar doel
zou doen missen".
Een nieuw departement
heeft minister Llovd George aangekon
digd ïn £en rede jte Swindon gehouden,
nk éen ministerie van! het land. Daarin
zou hét tegenwoordige ministerie van
landbouw opgaan» Verder zou het nieuwe
departement de sohattfng en. Ide regis
tratie onder ziéh' krijgen» Alle kwesties,
die Ide gebruikers van den grond op
door, waakte over zijn dierbare doode
en gaf Zich geheel over aan zijn slmart
Den volgenden dag werd Zij op het
kerkhof van Plouër begraven. 1 i
Jean vergezelde haar naar haar la,afsfe
rustplaats.
Toen de laatste schoppen aarde op
de kist vielen, Imét dat akeÜige,i holle
gelaat, dat het hart breekt van hen die
h,et hooren en die een geliefd wezen
beWeenen, knielde hij neder op het graf
en Zwoer, dat, nu h',ij zich niet had kun
nen v.ereenigen hret de £Oo h,artstoch!te|J
lijk begeerde bruid, hij ook nimmer aan
een ander zou toebehooren, dat hij al
leen zou leven zonder een andere liefde
dan dö ivoor ide vrienden, welke helm]
nu nog overbleven.
Hij steeg te paard, groette h|et huis;
waar hjij voor het laatst had afsdhefldl
genom'en van Zijn dierbare Thérèse en
reed naar La PlUyonnière. i
Da.ar vond hij zijn zuster weer en
ziijn trouwen vriend Pierre.
Toen zij zagen hpe bedroefd hij was,
begrepen zij alles en Rose riep uit:
Zij is doodl
J2-
.Arme Therese.
Zij Omhelsde haar broeder.
Wij hadden haar ook zoo lief, zeg
de zij. Wiij, blijven u nog over, mijn arme
het land en in de stad betreffen, zullen
daar behandeld worden. Het zal te
zeggen hebben over alle kwesties van
landbezit, pacht, aankoop van land, ge
schillen tusschen .eigenaar en pachter,
over bebossching en landontginniing in
het algemeen.
Het werk van de ambtenaren van dit
departement Lichtte de minister o,a. al
dus toe: [Wórdt aan een grooten of klei
nen boer de pacht opgezegd en hiji be
roept zldh op het ministerie, dan zenidt
dit een ambtenaar uit om te onderzoeken
Wat de reden is. [Want, zei de minister,
willen wij hebben dat het land goed be
bouwd wordt, dat de pachters al het mo
gelijke uit den grond halen, dan m'óeten
zij zekerheid hebben, dat de verbetering
die zijl op het land 'hebben aangebracht,
niet ten voordeele van een ander komt
Daarom zal verkoop van land evenmin
een reden mogen zijh, om den pachter
te ontslaan. Zoo het gebeurt, krijge hij
schadevergoeding i
Een andere bevoegdheid van het mini
sterie zal zijn, dat het, evenals reeds
nu de Schotsdhe rechter, na onderzoek
van 'desbetreffende klachten, de pacht
kan verminderen. Als o.v. de loon en van
de arbeiders worden verhoogd, dient de
pacht te dalen. Bijl misgewas en derge
lijke kan het ministerie ook uitstel van
pacht voorschrijven.
|Het ministerie zal macht hebben om
vruchtbaar land (b.v. jachijgrond), dat
braak licht, te onteigenen, o.a. voor be
bossching» Ook zal zoogenaamde lichte
grond, b.v. aan zee, dat voor de tegen
woordige eigenaars niet waard is er geid
ter ontginning in te steken^ of als zij den
ondernemingsgeest daartoe missen, ge
naast en door den staat ontgonnen wor
den. De staat zal „een redelijken prijs"
voor genaast land betalen.
De arbeiders moeten een minimum
loon hebben en een maximum werktijd.
Ook is het dringend noodig, dat er huis
jes voor hen worden gebouwdl Dit laat
ste zal de staat zelf doen.
De minister zei nog, dat alle leden
van het kabinet eenstemmig deze hen-
vormingen voorstaan»
GEMENGD.
t—i Voor het Landgericht begon het
proces tegen den gewezen bureau-
chef van de firma Krupp te Berlijn,
den heer Brandt, en tegen den directeur
van de firma Krupp, de heer Eccius. Vol
gens de akte van beschuldiging zou
Brandt zich schuldig hebben gemaakt aan
omkooping van ainbtenardl ter verkrij
ging van materiaal, waarvan geheimhou
ding in het belang van de landsverde
diging geboden was, ook zonder dat de
bedoeling bestond, het aan vreemde mo
gendheden mede te deelen.
In de Vereenigde Staten ïs
het ineens bar koud geworden. Te
New-York gaat het neg, daar staat de
thermometer 38 gr. F., maar in de noor
delijke streken van den staat New-Yoric
vriest en sneeuwt het. je Chicago ligt
de sneeuw een voet idik, zoodat het tram
verkeer sterk belemmerd wordt. jOveir
Jean, en wij zullen alles doen,! wat in
ons vermogen is, om u te troosten.
Hij Zuchtte fn antwoordde niet.
Gedurende twee d^gen dwaalde hij
door de bosschen van La Guyonnière,
bezocht 'de hoeven die tot het kasteel
behoorden en die hij nog zoo goed ken
de uit de dagen van zijn jeugd, de pach
ters die daar waren gebleven en die ge
spaard warein 'fn Üe woelige tijden, welke
Zij hadden doorleefd.
Hij naim afscheid van hen jnet de har
telijkheid die er altijd tusschen de her
ren vain La Guyonnière en hunjjiachters
had geheerscht.
Oiok zag hij"! den vijVer weer, waarin
biet lijk yan den ongelukkigen baron de
Guern Was' verborgen geweest en de
vertrekken, waarin .zijn Vader ~$n zijn
móeder zoo gelukkig en vreedzaam had
den igeleefd.
Al deze plekken prentte Rij zich goed
in het geheugen, alsof hij wist* 3at hij
hjer nooit zou terugkeeren en daarna
verliet hij het kasteel, dat hem zoo dier
baar was mét Zijn zuster en haar echt
genoot, die hem! niet alleen naar Parijs
wilden Taten vertrekken.
Gagnard Was intendant van La Guyon
nière geworden.
(Wordt ^olgd),
f J
