DE TWEE VRIENDEN.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
5e Jaargang
No. 1214.
Bisireau OUDES SEIVOB1L 54, LESDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
r BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ. UITQEZONDERD ZON- EN FEESTDAQEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per week
110 per kwartaalbij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
j post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V9 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Dinsdag
7
October
1913.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels f 0.75, elke regel meer 15 cent
^ezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
.vijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentlëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1>5 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Waarborgen.
floewel de Staatscommissie, waarin
(regeering het voor haar lastige on-
wijsvraagstuk t ijd.ens haar levensduur
opbergen, nog niet benoemd is„
rt zij toch al een wenk.
let Handelsblad komt n.l. nog
verteilen want het liedje is alles
alve nieuwid at (d,e Sta^t van de Wij
dere school „waarborgen" voor goed
ervvijs 'zal moeten eischen.
lsof er nog geen „waarborgen'7 be
iden
n alsof er niet aan voldaan wer$!
Iet Staatstoezicht slaat 'waarlijk de
ondere scholen niet over, terwijl onze
jolbesturen geenszins weigerachtig!
om1 de gegeven voorschriften en de
telde eischen tot Kun recht te laten
i, l
m bij Leiden te blijven: is de jon-
sschool in de Haarlemmerstraat niet
groote kosten verbouwd om aan de
larborgen" 6roor licht, (lucht en ruimte
oldoen En voldoet de nieuwe mëis-
chool in dezelfde straat daar niet
ïzeer aan En kan niet van de M. U.
-school aan het Rapenburg hetzelf-
worden getuigd? En valt het aan te
ten, dat men zooveel geld zal uit
en voor de gebouwen zonder hart
hebben voor goed onderwij®, waar-
r trouwens alleen gediplomeerde
chten mlogen worden aangesteld.
Iet H b 1 d. is tot zijn herhaling van
oude deuntje gekomien door een pol-
iek in zijn kolommen tusscheni twee
ristelijke onderwijzers. Dezen hadden
urlijk beter gedaan, de Christelijke
met hun pennevruchten te vereeren,
'idit laten we (verder buiten beschou-
)e eene onderwijsman wees er min
meer schamper op, dat met het stij1-
der Staatsbijdragen voor het onder-
de particuliere bijdragen dalen, wat
andere onderwijsman juist goed vindt,
nt de Staat moet voor alle scholen
r verhouding evenveel uitgeven .en
rmate dit ideaal benaderd wordt,
inen de particuliere bijdragen verman
en.
i'e Zijn het met dezen tweeden schrij-
volmaakt eens. D;e voorstanders v.an
istelijk onderwijs, die jarenlang mei
geld streden voor scholen hunner
ïting, hebben groot gelijk, dat zij h'.un
:n richten naar die vjaini den Staat,
orloopig echter en nu denken we
er aan Leiden is die particuliere
un nog allereerst noodig.' Deken Des-
is zou dit belanghebbenden en vrijt-
igen met onweerlegbare cijfers kun-
aantoonen.
W gaan we dus wel de richting uit,
de Staat eindelijk eens volledig rech't
doen wedervaren aan de bijzondere
ooi ondanks alle Staatscommissies
len we hierv.oor blijven strijden en
wel winnen ook vve zjjn lang zoo-
nog niet.
IVie weet intussdhen wat de nu te vor-
FEUILLETON.
XVIII.
HET OORDEEL
De twee mannen ,;die zich op den
'teif Hadden geworpen ,zoo snel, dat
zelfs den tijd niet ihad gehad om.
pistool te grijpen, dat geladen en
den kolf naar boven in den zak
zijn overjas stak, waren noch ge
kkerd, noch onkenbaar gemaakt, zoo-
I de Chouanen meestal deden om met
nder gevaar te kunnen handelen,
tërtoe zij het gezicht 'Zwart maakten of
II masker voor bonden.
Hun gelaat was onbedekt.
Een hunner was Gagnard, de voor
de bosch wachter van La Guyonnière,
e vogelvrij verklaard w,as sedert zijn
dit na de gevangenneming van zijn
Ee$ter.
De andere was een vriend van hem,
"forsch gebouwde Normandiën, 6 Voet
°°t, boschwachter op het domein Ar-
■"ges, door wijlen den markies uit
aen meegebracht en die jarenlang op
ens goederen had dienst gedaan.
Hij was niet vogelvrij verklaard, maar
men Staatscommissie zal ontwerper.
Leent zij 't oor aan 't Hibld., dan wil/
zij „als een onafwendbare noodzakelijk
heid ook dit brengen, dat de Staat zeg
gen zal hoe het gesubsidieerde onder
wijs moet zijn, dat de Staat volstrekte en
degelijke waarborgen zal éischen, dat
zijn geld goed besteed worde".
Wel, hier is niets tegen, indien ten
minste dat „hoe" blijft slaan op de ma-
terieele zijde van het vraagstuk: op het
aantal leervakken, lesuren en] kubiejke
meters lucht; op het .aantal kinderen
per onderwijzer en op dezer salarissten.
Dit al worde, wanneer de gewens'chte
gelijkstelling komit, „gewaarborgd" OP
denzelfden voet al's bij' de openbare
scholen.
Het „hoe" hebbe echter niets te ma
ken mlet den geest, met de richting van
ons ondenvijs. Daarvoor zullen we zelf
weten te zorgn.
De iStaat lette dan hta&r op züjb Ofssen-
dorpers.
ALGEMELN OVERZICHT.
De kwestie, waarover mem Zich nu op
den Balkan en daar, waar men zich nog
voor Balkankwesties interesseert, druik
maakt, i9 de vraagzal ër nog|
een nieuwe oorlog
voortspruiten ,uit het Grieksch-Turksche
onderhand elingen-geh arre war. Gis teren
zijin de onderhandelingen begonnen, en
berichten uit Belgrado en Athene Luiden
nu reeds bedenkelijk. Volgens de „Daily
Mail" zou Griekenland gisteren aan den
bondgenoot Serviië hebben meegedeeLd,
dat het zich in elk geval op alle gebeur
lijkheden moest voorbereiden. Naar aan
leiding daarvan zou Servië een gedeelte
van de gemobiliseerde troepen die
thans in Albanië niet meer no6dig zijn,
wijl de opstand is gedempt naar d'en
Bulgaarschen grens'hebben gezonden. Dit
alles, alsmede de manoeuvres der Griek-
sche vloot, wordt de grond van zeer
pessimistische geruchten.
Uit de .Turksahe pers klinkt eveneens
een 'toon, die den toestand kritiek doet
lijken. De kwestie van de eilanden, zegt
de „,Terdzjuman-i-Hakikat", wil T.urlkije
in redhtstreeksche onderhandelingen re
gelen. De besluiten van 'de Londensche
gezantenconferentie in dezen hebben niets
te beteekenen, en Griekenland zou be
drogen uitkomen, als het op deze be
sluiten wilde steunen. Daarvoor is de
loop van de kwestie van Adrianopel een
bewijs. Rusland zal niet voor Grieken
land in de bres springen, doch veeleer in
het belang van het Slavisme tegen het
Hellenendom optreden.
Engeland is door het verdrag over
Cyprus verplicht om de .onschendbaarheid
van het Klein-Aziatische gebied te ver
dedigen.
Laat Griekenland de onderhandelingen
maar eens afbréken, dreigt de „'Terdzju-
zijn haat tegen dokter (Nollan wasser niet
minder heftig om.
Onder een ruw uiterlijk, met zijn door
de zon verbrand gelaat, zijn rossige
haard, die tot midden op zijn borst
hing ,zijn vierkanten kop en gespierden
hek, zijn igeheele voorkomen als van éen
wapenknecht uit de middeleeuwen, ver
borg hij een gevoelig hart, dat al be
wonderde wat grootsch en edel was,
en dat alle laagheid schuwde.
1 Zeer gehecht aan zijn meesters was
hij woedend op den verrader ,die hen
had .aangeklaagd en gedwongen uit te
wijken, wilden zij niet het lot van zoo
vele edellieden ondergaan.
Hoewel hij geen bepaalde bewijzen
had (meende hij toch 'wél zeker te zijn van
de [rol, Jdie (dokter (Nollan [had gespeeld in
de gebeurtenissen van het land en zijh
vriend iGagnard h,ald niet de minste moei
te gehad omi hem' tot een bondgenoot te
maken.
Trouwens hij was de eenige niet.
(Het geleide van den gevangene groei
de aan, bij elke deur waar hij langs ging.
Het kasteel Argouges was dien avond
veranderd in een schuilplaats van sa
menzweerders^ zoo niet in een roovershol.
Niemand kon er binnentreden, daar
toe waren de maatregelen zorgvuldig ge
nomen.
Buiten waakte de oude Malo met een
zestal goed gewapende mannen bereid
man-i~Hakikat" verder, daar zal het dan
de noodlottige gevolgen van moeten on
dervinden, want Turkije kan op het
huidig oogenblik naar welgevallen voor
deel uit den toestand trékken, bovendien
kan het wachten, en dat kan Grieken
land niet
De „Lok, Anz." meent echter uit de
te Berlijn ingekomen berichten temogen
opmaken, dat de toestand aan het ver
beteren is, en men mag aannemen^ dat
binnen afzienbaren tijd de moeilijkheden,
die nu rtog bestaan, uit den weg zullen
zijin geruimd. Aan deze optimistische op
vatting doet het weinig af, dait Grieken
land militaire voorzojgamaatr^geleni treft,
die begrijpelijk Zijn in verband met het
streven van een groot slagvaaridigTurksch
leger.
Volgens den Atheensdhen ,;Times"-
cor respondent zijn er echter aanwijzin
gen, dat de Grieksche regeering, wan
neer Turkije weder met de gewone poli
tiek van dralen en uitstellen mocht be
ginnen, het eerst tot den aanval zal
overgaan.
Men is te Athene overtuigd, dat heit
uitgeputte Bulgarije weinig steun kan
verleenen aan Turkijle, terwijl er haast
niet aan te twijfelen valt, ol Servië zal
in een nieuwen ooriog zich aan de zijde
van Griekenland scharen.
Terwijll men daar nog steeds niet veel
moeite doet om el'kaar te Leerem ver
staan, blijven de 'Europeesche staatS'-
hoofden trachten de vriendschapsbanden
hechter aan te halen door wederkeerige
bezoéken. Zoo is nu weer
Poincaré naar Spanje
Men schijht echter in Spanje niet erg
op zijin gemak te zijn over 7spresidents
veiligheid. Zoo bevat de „New York-
Herald1" een relaas, van 'den Spaanschem
correspondent van dat blad over een.
langdurig onderhoud, dat de a.s. gast
heer, koning Allkms, met den chef van
den Spaanschen veiligheidsdienst, Don
Ramon Mendes Alanis, heeft gehad.
Deze moest den vorst uitvoerig uiteen
zetten, welke maatregelen hijf dacht te
nemen om eiken anarchistisch en aau-
slag of poging tot ordeverstoring te voor
kom en. De heer Alauisi ziet zeer goed)
in, dat verreweg het moeilijkste vraag
stuk is 'hoe men de daad van een
enkeling, die zich heeft voorgenomen om
te dooden, kan beletten., Het is natuur
lijk onmogelijk ieder verdacht uitziend
individu in zulk een groote menigte toe
schouwers een afzonderlijke bewaking te
geven. Om aanslagen uit huizen tegen te
gaan, heeft de heer Alanis schetsen laten
maken van alle huizen, zoowel in- als
uitwendig, die langs den te volgen weg
staan. Bovendien moeten de bewoners
van Madrid om de twaalf uur een rap
port indienen omtrent de personen, die
zich in hun hiuis bevinden.
Dergelijke maatregelen zijn ook te Car-
thagena genomen, waarheen Alanis,
eenige van zijn vertrouwdste onderge
schikten heeft gezonden. Persoonlijk zal
om, zoo noodig, met geweld eiken in
dringer te weren.
Aan het einde van de donkere gang
stond een dubbele deur wijd open.
Die deur verleende toegang tot een
groot vertrek met kale wanden waaraan
een zwart kruis hing met een bronzen
beeld.
In het midden van die kamer stond
een tafel met eenige stoelen.
Het was een soort van zaal, met een
gemetseld gewelf dat op steenen pilaren
/rustte en scheen vroeger tot slotkapel te
hebben gediend.
De gevangene, die stevig gebonden
was met een prop in den mond, waar
door het hem onmogelijk was te schreeu
wen of slechts de geringste beweging te
maken, werd neergezet op ieen zetel na
bij de tafel, waarop drie kandelaars
stonden elk met vijf kaarsen, die het ver
trek vrij helder verlichtten.
Toen kon hij de vijanden herkennen,
wien hij zoo onnoozel in de handen was
geloopen.
De eerste dien hij herkende was Jean
de Trémazan, de doodgewaande.
IHij sprak tot hem:
Zie mij goed aan, Hubert Nollan.
Gij verheugdet u er over dat ik dood
was, maar ik leef. Ik volgde u overal,
dag aan 'dag, uur aan uur. Ik was in
de rue Saint-Honoré te Parijs, toen gij
op ww balkon stond en zaagt naar de
hij koning en president naar de haven
stad vergezellen.
De organisatie van de politie, zoo zeide
Don Alanis tot den journalist, is een
wetenschap. Ik heb mij tot taak gesteld,
om de Spaansche politie, welke tot nog
toe geen al te schitterenden naam had,
afdoende te reorganjseeren.
iWiat een prettig bezoek!
GEMENGD.
Naar dë „Voss. Ztg." van goed in
gelichte zijde te iWjeenen verneemt, is
ide vericiezing (van den p r i n s| v omi (Wji ed
al's vorst van Albanië ophanden,
J o ea.rts ji'kaii is na drie stemmin
gen met 507 stemmen tot president
der republiek China gekozen.
Op Lijoeanhung waren 179 stemmen nib
gebracht. De mededeeling van den uit
slag der stemming wékte groote geest
drift in de Kamer.
De correspondent te St Petersburg vaa
de Londensche „Times" verneemt, dat
de erkenning van de Chimeesche .repu
bliek door ae mogendheden tegen den
lOen dezer wordt verwacht. Dit is voor
namelijk het gevolg van den invloed van
Engeland. Noch Rusland, noch Japan
achtten de zaak urgent.
De onderhandelingen te
Dublin zijn mislukt De'arbeiders
wilden het voorstel van het ministerie
van handel tot benoeming ivap verzoe
ningscommissies, waarin patroons en ar
beiders zitting zouden hebfben, wel "aan
vaarden, de werkgevers echter weigerden.
In de groeve Marcillat bij Joucheres
is een dynamietpatroon te vroeg
gesprongen. Twee mijnwerkers wer
den gedood; een ploegbaas werd zwaar
gewond. De lijken waren gruwelijk
verminkt
Pensioenfonds gemeente-ambtenaren.
Bij Kon. besluit zijn, mlet ing. van
1 October, benoemd tot commissarissen'
van het pensioenfonds voor de gemeen
te-ambtenaren
dr. J. C. Kluyver, hoogleeraar te Lei
denjhr. mr. C. 'HH. Beelaerts van
Blokland, on tv. van de geml. 'si-Gravën-
hage A. N. iFleskens, (lijd van de Tweede
Kamér, burgeon, van Geldrop; mr. J.
Bi. Kan, secret generaal van het Dep.
van Binnenlands doe Zaken, en H. J. Wii-
chers, burgemeester v,an Dordrecht
Evenredige vertegenwoordiging.
Naar het „Volk77 uit den Haag ver
neemt, is het ministerie voornemens een
Staatscommissie in te stellen ter uit
werking van het beginsel der ev.^iredige
vertegenwoordiging.
Bij de eerste oogopslag schijnt dej
waarheid van dit bericht ons aan zeer
gegronden twijfel onderhevig. Waar omi
heeft de regeering damniet in de T r o o n-
re de de hier bedoelde Staatscommissie
aangekondigd ;t Is toch geen kleinig
heidje, dat mén zoo maar vergeet? Of
i'S de regeering Im'issichien ontsteld' ge-
onschuldigen, die voorbij uw woning op
karren naar het schavot gereden wer
den. Gij lachtet, iuw plannen werden ver
wezenlijkt. Reeds zaagt gij uzelve rijk, in
het bezit van de goederen van uw slacht
offers. "Gij zijt geslaagd. Een laatste aan
slag, hog laffer dan de vorige moest de
maat Vol meten. Gij weet wat ik zeggen
wil. En gij waandet, dat wij dat alles
zouden kunnen, vergeven? Dwaas.1 Ver
blinde! Gij zijt in de val geloopen als
een wild dier. De dood wacht u thans
op uw beurt. Gij zult worden terecht
gesteld maar vooraf zullen wij u laten
oordeelen, zooals gij anderen hebt laten
oordeelen.
(Hij wendde zich tot de mannen, die
het geleide van den gevangene uit
maakten.
Er waren er 12, jonge en oude, maar
allen kloek, krachtig en vastberaden.
Zij allen hadden beleedigingen te wre
ken, vrienden die geguillotineerd waren,
bloedverwanten die waren gefusilleerd
op het plein van Rennes, meesters die
waren verjaagd en beroofd.
Luistert allen zeide Jean de Tré
mazan, gij zult Zijn misdaden kennen.
|Hi| zette zich neer in een hoek en
'liet zijn vriend Pierre Lasson verder het
woord doen.
De beeltenis der wanhopige Thérèse,
die stierf van verdriet oncler dezen laat-
'sten slag, die haar zou treffen, was voor
raakt door de algemeene ontevredenheid
en teleurstelling in den lande over het
gemis van de minste aanduiding in het
regeeringsprogram, cvm te komen tot
evenredige vertegenwoordiging? Dat kan
zijn. Maar dan zullen we ook wd spoe
dig hooren van een staatscommissie ter
bestudeering van-het vraagstuk van de
oneerlijke concurrentie en van bakkersl-
nachtarbeid, want de middenstanders en
de bakkersgezellen zijn ook ontevreden
en teleurgesteld over de Troonrede.
De Haagsche Schouwburg en
Minister Lely.
iZooats blekend, is vde Haagsdie
Schouwburg langen tijd gesloten ge
weest, omdat 'er een nieuwe moest ko
men. De wethouder L-ely thans Mi
nister van Waterstaat drong .d^iar ten
sterkste op aan. Thans is hij echter weer
geopend.... omdat een commissie heeft
geoordeeld, dat hij nog heel goed bruik
baar is, met welk oordeel de Raady
me.de onder drang van den burgemees
ter, zich vereenigde. De Haagsche brief
schrijver van de „Tijd" zegt naar aan
leiding van dit besluit a m.
„;Dank daaraan komen wij nu van het
schouwburgvraagstuk af voor evenveel
tonnen, als het on® eerst milïioeneni
scheen te moeten kosten. Er is daarmede
niet gezegd, dat wij goedkoop af zijn.
Indien Uilen hét /totaal-rekeningetje!
eens opmraakt, van hetgeen ons de
sch'OuwburgcorrVmissie heeft gekost ik
vermoed, dat wij nog wel een rekeninge
tje achteraf zullen krij'gen dan zal
den Haag, dat niet spoedig schrikt, als
het de dwaasheden zijner vroede vad'eren
geldt, nog Wel eens een benauwd oogen-
blik doorleven. Men moet dan echter
het rekeningetje zuiver opmiaken en o.a.
erbij tellen, hetgeen de restauratie van
den schouwburg meer kost als gevolg
van de verwaarloozing en onttakeling in
verband met de eerst voorgenomen en
daarna definitieve sluiting".
En rnierkt dan verder op:
„(Het is nu eenmaal het noodlot bij
alles, waaraan den naami van den nieu
wen Minister van Waterstaat verbonden
isdat men altijd bekocht is. De Scheve-
ningers hebben het met hun,'haven, dq
Surinaimërs met hun bacoven, de Velse-
naren mét de pont ondervonden. Thans
iS Nederland aan do beurt. 7sGraven-
hage is hemi, Gode zij dank, als .wethou
der kwijt77.
Vernietiging van het bijzonder
onderwijs.
De Bond v,an Nederlandsche Onder
wijzers maakt op zijn a.s. jaarvergade
ring in December een voorstel aanhan-
gig, luidend,e als volgt:
„Met betrekking tot de zaak'r «open
baar of bijzonder oiiderw i* worden in
de wet de volgende wijzigingen aange
bracht
,j[ArtikeI 3 worde in djien zin gewij"-
zigd, d/at dë alinea7s 1 en 3 vervtallen
en worden vervangen door een bepa
ling, waarvan de beteekenis is als vblgf
zijn (geestesoog opgerezen ien (stemde hem1
tot weekheid.
Pierre waakte.
[Hij was er bij, vlug, bijna vroolijk,
trotsch op het succes der onderneming
die hij geleid had; hij genoot van den
angst, die zich zoo duidelijk op het ge
laat van den ellendeling afteekende en
was zoo kalm als een rechter, bij de ge
dachte aan Rose, die nu weldra vrij zou
zijn.
Een spottende 'glimlach (plooide zjjin Slip
pen, terwijl hij zeide:
Ik zal de plaats van Foiuguier-Tiir-
vdlle, den openbaren aanklager, bij dezen
besiahuldigde beldeeden.
Hij kweet Ziah van zijn taak met een
vuur en een ijver, cltie iets Icfuivels hadden.
In alle foijizondei/héden vertelde hij zijin
toehoorders ide geschiedenis' van den
miisdadÊger, dien zijjhaciidëji gevangemj (Hjij
legde hun uit hoe Hubert Nollan ge
noten had van Ide vriendschap der meu-
schen, die door hem in het verderf waren
gestort, hoe gasftvrijl hij werd ontvangen
door alle klanten van den ouden Nollan,
zijn vader, op de kasteelen, waarnaar hij
aasde, hoe zij hem hun vertrouwen
schonken, zoodat hij al hun geheimen
kende, die hij daarna zoo laf verraden
had. De helsche plannen, door dezen
verrader gesmeed, legde hij bloot en hij
beschreef, hoe die plannen geslaagd
waren. (Wordt vervolgd.)
