No. 1100.
Twee vrijzinnige preker*.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
I ..I HI SIOEL, 54, I.BIDEN
Intere Telefoon 035 Postbus 6
DIT BI.AD VERSCHIJN I ELKF.N DAG. UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
oer post 1.50 per kwartaal
Afzonaerlijke nummers 2'/9 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Zat rday
34
Mei
|u13.
Df ADVKKTHN l'lliHRI|S h.'dr.iagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
vonden 'iiededeelingen van 1—5 regels f l..>j, elke regel 10 cent. met gratis
bewijsnummer. Hij conliact aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertenllëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handelB-advertentlën) t—5 regels 25 cent, Iedere regel ineer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, Iedere regel meer 10 cent
Dit nummer bestaat uit TWEL
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Prof, G. A. van Hamel, lid van de
Tweede Kamer en de heer F, J. Wl.
Dirion zijn gisteravond, op1 uitnoodiging
van de drie vrijzinnige kiesvereenigiiingen,
|in de Stadsgehoorzaal te Leiden als spre
kers opgetreden,
:Op deze plaats,, waar wij' anders ons
Idagelijksch dries|arretje schrijven „Waar
om rechts stemmen?", zullen we nu het
een en ander zeggen naar aanleiding
van die vrijzinnige vergadering.
Zouden onze lezers dan niet eens de
hier volgende opmerkingen 'onder de
aandacht kunnen brengen van hen, die
deze vergadering bijwoonden? Wie ge-
looven wel niet, idat de sprekers indruk
hebben gemaakt op niet-geestverwanten
wij gelooven wet niet. dat zij £en enkel
stemmetje hebben gewonnen, maar toch'
achten wij het nuttig op sommige hunner
uitlatingen eens nader in te gaan.
Tariefwet-leugen.
Om het heiliooze van de tariefwet
scherp in 'het licht te stellen, deelde de
heer Van Hiamei aan de vergadering
mede dat de g e h e e 1 e Ned. 1 n-
u s t r i e, op een enkele uitzondering na,
aan de regeering heeft verzocht, die ia-
fiefwet in te trekken,
Diie bewering is een grove onwaarheid.
Die spreker doelde natuurlijk op de
id'res'betoogiing tegen de Tariefwet, door
het Anti-Tariefwet-Comité op touw ge-
iet. Maar nu is het een feit en we
larten een ieder om dat te loochen-
traffen dat n o g n i e t 1 procent
'an de hoofden en bestuurders van nij-
lerheids- en handtlsondernemingen aan
lie adres-lbeweging heeft meegedaan.
£00 iets kan toch aan iemand, als prof.
jfari Hamel, niet onbekend zjjn, en toch
preekt hij' van de geheelc Neder 1,
n dus trie,. Is dat een eerlijke strijid-
ijze
De lachers op hun hand.
Als een spreker geen krachtig betoog
veet te leveren, zoekt hij dikwijls de la-
kers op zijn hand te krjjigen, om zoo-
joende aanhangers te winnen, Z,oo ook
Ie twee sprekers van 'gisteravond. Die
leer Drion gaf een belachelijke en be-
pottelijike voorstelling van de werking
ier Invaliditeitswet. JEen arbeider wordt
lerhaaldelijlk gestraft met een maand ge-
angenisstraf, omdat hij ^an de bepalin-
en dier wet niet voldoet, en als hij' uit
e gevangenis terugkeert, vindt hij geen
rakelen patroon, want die zijn ook ajlen
chter de tralies gezet vanwege het niet
'ofdoen aan de gewraakte bepalingen
'an die rampzalige Invaliditeitswet.
Qroote hilariteit). Zelf durven de vrij-
ligen niet in bijzonderheden ingaan, op
Ie vraag, hoe zij zich de soëiale weTge-
iiig voorstellen, En dan trekt men de
lepalingen van de door réchts tot stand
ebrachte wet in het bespottelijke! Een
eer moedige daad! Zoo de voorstelling
an den heer Dirion oók maar e enigs-
in s met de werkelijkheid zou overeen
omen, zoude èn minister Talma en de
[elheele rechterzijde door voor deze wet
stemmen een ongelooflijke do mh ei d
lebben begaan. Gelukkig weten de Chris-
elijke arbeiders over de Invaliditeitswet
nders te oordeelen; zij' begrijpen, dat
r bij iedere sociale wetgeving con-
role noodig is, dat er bij' iedere sociale
wetgeving ambtenaren noodig zijn.
'n Andere manier om de lachers op' zijn
and te krijgen is beproefd door den heer
'an Hamel. Dieze sprekeriheeft een „aar-
igheid'- 'gedebiteerd, die wij' zonder aar
den bestempelen als van
min allooi
Sprekend over het kiesrecht, zeide
eze srpeker, dat het huismans-kiesrecht
oor de coalitie-partijen was uitgestrekt
ok over met-huisvaders, opdat ook de
K. geestelijkheid het kiesrecht zou
linnen uitoefenen. Wiant zoo ging
e spr. verder de lezer vergeve het
lis, dat wij deze woorden hier neer
schrijven de R. K. geestelijken mogen
niet trouwen „hoe graag ze misschien
ook wenschen",
E11 er werd gelachen in de zaalsom
migen staken de hoofden bij elkaar om
elkander grappen te vertellen en om
aardigheden te debiteeren,
'Ziet, heer en vrijzinnigen, diat kringetje
personen, die zich zoo vermaakten over
dien ongehuwden staat der R. K. geeste
lijken, dat is nu een deel van het „ca
naille"! Van die menschen, die te bot
en te dom zij'n om te begrijpen de zede-
lijke schoonheid, om te eerbiedigen de
zedelijke kracht, die is gelegen in het
ongehuwd-tblijVen ter w.lle van hoogere,
godsdienstige beginselen!
De heer v. Hamel wekte later de kie
zers op om niet op rechts te stemmen,
opdat wij rneT zuilen voelen den terug
slag van de recfTcsche denkbeelden uit
het staatkundig leven op het volksleven»
Wlanneer ons volksleven dan de terug
slag moet gevoelen van linksche denk
beelden, als waarvan de heer v. Hamel
blijk gaf, moet toch leder eerlijk man,
die nog eerbied heeft voor een anders
overtuiging, die nog 'het zedelijk-goede
en sehoone in anderen weet te eerbiedi
gen, de schrik om het hart slaan,
■Dfe foeer v. Hamel meende ook te mo
gen constateeren, dat door de coalitie
politiek „weerzin tegen den godsdienst
is gewekt en miskenning van hare in
nerlijke .waarde". En dat durft dan zelf
bespottelijk maken een van Tie godsdien
stige opvattingen van de .Katholieken en
daarvan miskennen de „innerlijke waar
de"
Fraaie manieren!
Coalitie en Concentrate.
Die coalitie werd natuurlijk afgesohilr
derd als een samengaan van personen,
die niet bij elkaar hoQrenv en dp concen
tratie werd natuurlijk uitgebeeld als een
vrucht van principieele eenswïllendheid
en gelijkgezindheid^ Prof. v. Hamel nam
ook 'hier alweer zijn toevlucht tot een
aardigheid, en zéide in een lexicon bij
het .woord „coalitie" te hebben gelezen
„de gecoaliseerden liggen met elkaar
overhoop",
Laten wy ook eens een „geestigheid"
van Jhetzelfde gehalte 'debiteeren en ver
klaren, dat wij' eens in een lexicon bijl 't
woord „concentratie" hebben gelezen „de
geconcentreerde troepen .werden bij dear
eersten den besten aanval van den Vij
and uiteen geslagen."
Die heer Drion. stelde het voor, also!
de coalitie veel meer gebaseerd is oj
den steun van de sociaal-democraten, dan
de .concentratie; alsof de coalitie veel
meer socialistisch is jm, haar streven dan
de concentratie, Hebben de sociaal-de
mocraten, aldus vroeg spr., minister Tal-
ma niet dikwijls hun steun gegeven r
^Hier stellen wij gen wedervraag: Heeft
uw partijgenoot, de vrijzinnige candidaat
in 't kiesdistrict Katwijk, mr. J. C. Tiel-
stra, op Donderdagavond te Voorscho
ten gehouden vergadering niet verklaard,
dat de sociaal-democraten jaloerscih zijn
,.op Jiet concentratie-program*? Dlat is toch
wel 'n zeer innige ideeën-overeenkomst?
En Jieeft de 'heer Dirion in het debat
niet gebedeld en gesmeekt om de stem
men der sociaal-democraten, daar hunne
belangen beter bij' de concentratie be
hartigd zouden, zijn dan bij de coali
tie? Heeft hij' daardoor zichzelven niet
tegengesproken
Die heer Drion kwam ook nog ■^er-
tellen, dat de concentratie niet van ho
ven-af is gevormd, maar een uitvloeisel
is van het algemeen willen en streven
der partij'genooten. Eenige jaren gele
den, zoo verklaardede heer Dirion, had
hij' een brief ontvangen van een locale
kiesvereeniging, waarin hem geschreven
werd: „Wanneer gaan de vrijzinnigen
toch eindelijk samenwerken? Ziet gij niet
wat er door de rechterzijde wordt tot
stand gebracht?"
Juist, dat hebben wij altijid beweerd
Die concentratie js gevormd uit vrees
voor de coalitie
Rome-haat.
Natuurlijk moest'een van beide spre
kers nog eens uitdrukkelijk gewag ma
ken van zijn vrees voor Rome, voor
4,den toenemenden invloed van Rome".
Als de coalitie wint, dan, aldus spr.,
kan de tijd komen, dat het met onze
vrijheden gedaan zal zijn»... 't Is won
der, dat de spr. niet zeide, dat diie tijd
zeker komt;
En in zijn Rome-Hiaat debiteerde spr,
de volgende tegenstrijdige beweringen:
In. bet begin van zijn rede zeide hij',
dat Rome en. de sociaaldemocraten zeer
dikwijls 'bondgenootcti Zijin, terwijl bi'
/pp Upf Hnde ziiner rede verklaarde, dat
Rome op hetzelfde standpunt staat als
2 of 3 eeuwen geleden.
Wat kan de haat Verblinden en ver
kleinen, zelfs een voorvechter van de
hoog-begaafde en groote liberale partij'.
Hen gewichtige les.
Veel zouden we nog naar aanleiding
van het gesprokene kunnen zeggen. ,\Vie
willen echter besluiten met deze les er
uit te trekken.:
Zoo de concentratie wint, staat de re-
geeringsmachine zeker stop.
Beide sprekers verklaarden, dat de vrij
zinnigen de regeering niet zouden aan
vaarden, als zij niet, zonder de sociaal
democraten een meerderheid bij de ver
kiezingen verkrijgen.
Deze meerderheid verkrijgen ze echter
bij de verkiezingen zeker niet, en zoo
'de concentratie 't wint, krijgen we dus 'n
zaken-kabinet, waarvan wij, zooals de
sociaal-democratisahe debater zeer te
recht opmerkte, nïetsgoeds kunnen
verwachten»
Iedereen, die dus een regeering wil,
werkzaam in het belang van het Ne-
derlandsdie volk, zal trachten deze recht-
sdhei regeering te bestendigen,
V Het Roomsche gevaar.
Wat gevoelen onze tegenstanders' zich
toch slap in de beeneh.
Zij roepen voortdurend over „het
Roomsche gevaar" zij mannetjes tö
kort komen om het te bestrijden.
En toch zijn er veel meer niet-Roonn
schen in ons land d,an Roomschen.
Waarom dan die drukte
Beschikt de niet-Roomsehe meerder
heid over zoo wejinig, kracht, dat de
minderheid haar overvleugelen zal
't Is waar, mèt die Roomsehen werken
thans een deel der niet-Roomschen sa
men, om een ander deel der niet-Room-i
schen te bekampen.
Dit vergroot echter „Het Roomsche
gevaar" geenszins, want wie met ons
strijden zijn toch waarlijk ook niet blind',
't Is igeensizins om ons te pleizieren djat
zij met ons optrekken. Zij doen het ter
wille onzer gemeenschappelijke belan4
gen, terwijl het verbond wel zoodanig
is, dat niemand er meer dan een ander,
door op den voorgrond zal komen.
Ware „het Roomsche gevaar" werke
lijk te duchten, dat vërbond zou heusch'
niet bestaan.
Daarom, geachte tegenstanders, stopt
nu eens met uw geraas over dat „Room
sche gevaar", want ge doet net als eend
oude baker, die kinderen Zoet wil hou
den met vertelsels .over verschrikkelijke)
dieren, welke gereed staan, wie stout is',
op te happen.
En bovendien geeft gij een leelijk be
wijs van gemis aan zelfver-trouwen door
u zo o b ang, te toon en voor een min*»'
derheid.
Het anti-papisme verblindt de heeren.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Nu de Bialkanstaten 'aangekomen zijn
met aanmerkingen op Eet
voorloopig vredesverdrag
meent ook Turkije niet 'achter te moeten
blijven, en waar dit heelemaai geen haast
heeft, waren de bondgenooten al bang,
dat er nu weer ernstigen tegenstand van
dien kant zou komen» Reuter verneemt
echter, dat in Balkankringen een meer
hoopvolle stemming bestaat, tengevolge
van aanduidingen, dat de Turksche wijzi
gingen^ niet zoo vèrreikend zijn als eerst
werd gedacht.
Naar men verneemt, moet sir Edward
NGrey gisteravond inlichtingen ontvangen
hebben van Turksche zijde, die grond
geven tot de verwachting, dat de Otto-
maansche voorstellen niet van zoodanigen
aard zijn, dat zij' een overeenkomst in
den weg zullen staan.
In verband daarmede is het optimisme
onder "de vertegenwoordigers der ge-:
allieerden weer toegenomen.
Gisteravond heeft een Balkan-diplo
maat tot Reuter's vertegenwoordiger ge
zegd: „wij hopen, dat de vrede uiterlijk
de volgende week geteekend zal zijn."
De o derlinge onderhandelingen
der Balkanstatén over de verdeeling van
grondgebied schijnen ook voortgang te
hebben. Naar todh de „Daily Telegraph"
van haren correspondent te Athene ver
neemt, zou volgens inlichtingen uit goede
bron Griekenland aan Bulgarije ten oos
ten van de Wprdar een grens voorgesteld
hebben, die begint bij Kikis, de stad'Seres
aan Griekenland laat en naar de kust
loopt bij de haven Eleuthera. Het gebied,
{flat daardoor aan Griekenland zou komen,
is thans reeds bezet ttoor Grieksche
troepen, behalve de stad Seres.
Bulgarije stelt een grenslijn voor, be
ginnende bij Dizjepsen en eindigend bij
Wirasta, aan de golf van, Orfaaii, Saloniki
zou daardoor aan "Griekenland komen,
maar de verdediging der stad zou steedis
gevaar loopen, evenals de handel.
Wat de grens ten westen van de
Wardar betreft, wil Griekenland ook
Servië in de onderhandelingen betrekken.
De „Times" verneemt Uit welingelichte
bron te Sofia,, dat tusschlen Servië en
Griekenland een verdrag gesloten is, ten
doel hebbende het gebied ten westen
van-'de Wjardar en de Bregalmitza voor
Servië en Griekenland op te eischen en
Bulgarije daar geheel buiten te sluiten.
Het Grieksche gebied zou zich dan
uitstrekken tot het Prespameer. en Grie
kenland zou Saloniki, Florjna, Wiodema,
Seres en Drama bekomen; Servië zou
daarentegen Struga, Ochrida, Monastir
en P'rilep krijgen»
In Portugal
is het toch door de republiek een jan
boel geworden, naar uit berichten der
laatste dagen weer eens te meer ge
bleken is.
Na de revolutie heeft de republikein-
sche regeering van Portugal tal van per
sonen, die er een werkzaam aandeel in
hebben genomen, voor dezen arbeid be
loond, door hun vette baantjes te geven
of hun rang te verhoogen»
Zoo is het o.a, bij' de marine gebeurd,
waar men thans een overcompleet heeft
van „hooger" personeel. Volgens cle wet
moet Portugal 270 luitenants ter zee
hebbenvmaar de laatste begrooting heeft
uitgemaakt, dat er 411 in actieven dienst
zijn en 77 'met pensioen;. Lnplaats van
het wettelijk getal van 7 ingenieurs zijn
er 9; inplaats van 47 vloo-tartsen 67;
machiniste,11 zijn er .bijna tweemaal te
veel en het getal der administratieve
ambtenaren is meer dan tweemaal te
groot.
De Portugeesche marine telt op> het
oogemblik twee admiraals in dienst en
28 gepensioneerde admiraals, 4 actieve
vicê-admiraals en !l5 gepensioneerde, dat
is te zamen 49, een getal, veel, véél
grooter dan het aantal schepen» Aan
kapiteins en andere officieren telt de
Portugeesche vloot er 883, en daar het
getal matrozen even over de *4000 be
draagt, heeft elke officier ongeveer vijf
man onder zijn bevel en wijl ae tonnen-
maat van de vloot ongeveer 25.000 is,
heeft men op 'elke dertig ton één officier,
En dan te denken, dat het aantal offi
cieren op schrikbare 11 de wijze toeneemt,
terwijl de tonnenmaat steeds kleiner
wordt
'Ook is men in Portugal, op het voet
spoor van Frankrijk, begonnen met de
liquidatie der goederen en bezittingen
van de congregaties» De commissie, die
dat zaakje opknapt en waarin wellicht
eenige volgelingen van den beruchten
boedelberedderaar Diuez zittipg hebben,
is op het schitterende denkbeeld "geko
men om de klokken der Jezuïetenkerken
en kloosters ter beschikking te stellen
van het comité, dat zich gevormd heeft
om een monument op te richten ter eere
van den grooten kerkvervol'ger der 18e
eeuw, markies van Pombal, die, zooals
-men weet, de Jezuïeten in 1759 uit Por
tugal verdreef»
Een voorstel in "dien geest heeft de
anti-clericale commissie'ingediend bij den
minister van binnenlands che zaken Da
Costa, den Piom'bal der '20e eeuw.
De soldatenrelletjes in Frankrijk
blijven voortgaan en, zooals men weet,
is dit de borzaak geweest, dat de socia
listische manifestaties op morgen ver
boden zijn, Hierover is in de Kamer
geïnterpelleerd door den socialistiscihen
afgevaardigde Vaillant, die protesteerde
tegen 't reactionair régime sinds Plo inca ré
aan he.t bewind is gëjeomen, hieraan
toevoegende, dat het indienen van de
wet op den 3-jarigen diensttijd het begin
van dep burgeroorlog beteefcent»
De minister- president Biarthou ver
klaarde de verantwoordelijkheid te aan
vaarden,
De voorzitter der Kamer, Deschanel,
protesteerde tegen 'de woorden van
Vaillant I I
De minister van fadnnenl. zaken, Klotz,
verklaarde, dat men meetings mag Qiga-
niseeren tegen de wet» maar geen mani
festaties, die 'incidenten kunnen uib
lokken. De regeering kan geen betooging
op straat toelaten. Tegen het ontwerp
kan vrijejijik in het Parlement worden
gedebatteerd.
De Kamer nam met 381 tegen 186
stemmen een motie aan, waarbij de
regeeringsmaatregelen werden goed
gekeurd.
'Het verzet zal echter nog wel eenigen
tijd duren, aangemoedigd als het voort
durend wordt. Zoo schrijft de bekende
anti-militarist Gustave Hlervé: „Toul, Bel
fort, Reuilly ziedaar de eerste waar
schuwingen, Wiadht nu maar eens Sep
tember af, den datum, dat de lichting
1910 anders naar huis zou zljh gegaan»
Wanneer dien dag niet in alle kazernes
omroer uitbreekt of duizenden naar het
buitenland deserteeren, dan wil ik ge
decoreerd worden,"
Dat kan nog gezellig worden,
GEMENGD.
De Fransche regeeringjscommissfaris
generaal Chevalier, heeft in de begiroo;-
tingscommissie de$ Fransche kamer me
degedeeld, dat 75,000 van de 195.000
man, die in October onder de wapenen
zulleir-gdiouden worden, in ^ucst- jsn
eetzalen en in de ,vro egere k 1 op si-
ters en seminaries zullen worden
ondergebracht. De kosten, bondig om
deze gebouwen in te richten, beloopen
22 millioen francs. Voor de oveipige
120.000 man zullen kazernes van één
verdieping gebouwd worden.
Ook in Italë ien wel te Turijn
zijn Donderdag sol daten betoogin
gen voorgekomen tegen de verbuiging
van den diensttijd. De ,militaire over
heid heeft gepoogd die geheim te hou,-
den, doch het socialistische blad Avanti,
heeft er uit de beste bron berichltieUii
over ontvangen.
Tegen de betoogers ^al zeer streng
worden opgetreden.
Léon Furnémont, l^et Belgi
sch e Kamerlid, vervolgd wegens ^mis
drijf tegen de zeden, is buitenislan(d!sl;
na<ar men zegt in Poirtbg.a 1. Soort
Zoekt soort.
Te Bieunos Ayres zijn twaalf
menschen gedood dooir 't spring
gen van een ketel op de h^vbnweukenb
De „Times" ye(rneemt uit .Peters;-»
burg, dat Engeland, Frankrijk, 'Japan en-,
Rusland samengaan wat betreft hun
voornemen, de Chinees che rep u-
b 1 i e k t e erkennen. Diuitschland*
schijnt echter niet mede te gaan.
De actie der Vereenigde Staten die de
republiek China reeds hebben erkend/
zonder daarover overleg te plegen meiti
de andere mgend'heden heeft aan TUe>
andere mogendheden haar sommigem
meenen de individueele vrijheid van»
actie teruggegeven. Mocht nu Dluitscb-'
land spoedig tot een erkenning óvergaani
dan zou dit de erkenning vian de Chi.-j
neesche Republiek' door de overige moii
gendheden verhaasten.
Koninklijke besluiten.
Bij Kon. besluit is:
A. C. Kroon, benoemd tot burgemees
ter te Oudkarspel;
z-ijn benoeimd tot leeraar aan de R. H.
B. S. te Sappemeer A. F. Voster en W.
E. Meindersma.
De Tweede Kamerverkiezingen.
Mr. baron M. 'Mackay heeft de candi-
datuur, hem aangeboden uioor de chr.
hist, kiesvereeniging te Hilversum (niet
aangesloten bij de Christ. Hist. Unie),
aanvaard.
De anti-rev. 'kiesvereeniging te Arnhem1
heeft definitief candidaat gesteld mr. J.
A. de Wilde, to's iGravenhage.
De centr. anti-rev. kiesvereeniging in
liet district Dokkum heeft besloten den
Chr. Hist, candidaat, mr. R. van Veen,
Ite steunen.
