4e Jaargang.
No. 9rs.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 93S. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIINT ELKEN DAG. UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Vrijdag
November
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 een
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentien: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-aavertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
V Katwijk.
Onder „Kamerverkiezingen 1913" kan
men lezen, dat in het district Katwijk
de centrale liberale kiesvereeniging een
vergadering heeft gehouden, waarop is
besloten op den grondslag van het vrij
zinnig concentratieprogram een actie, in
bet district te voeren en een candidaat
te stellen.
„Wij staan sterk", denken misschien
de onzen, doch laten zij dan wel weten,
dat zij niet zóó sterk staan, dat zij niet
tengevolge van hun eigen werkeloosheid
zouden kunnen overwonnen worden.
Ook de centrale liberale kiesvereeni
ging weet, dat wij in hef district een
sterke meerderheid hebben, doch zij
en van haar standpunt is dit zeer juist
gezien wil toch den strijd aanbinden,
heeft toch nog nog de zekerheid, dat niet
alle kans op een overwinning voor haar
is buitengesloten.
Onze strijd, die er om gaat de vesting
te behouden, is zooveel te gemakkelijker
Idan die der liberalën, die de vesting
moeten verover-en, en daarom zou het
des te schandelijker zijn, als wij ons
nog te laks toonden, om dien betrek-
'k el ijk gemakkelijken strijd te gaan
voeren.
Waarop zal de centrale liberale kies
vereeniging het gemunt hebben; waar
zal zij ons zwakke punt zoeken? 't Is
goed dat te weten. Vóór alles zal zij
trachten, vooral naar aanleiding van de
door den uitslag van Ommen verwekte
verbittering, antipathieën te stijven, ver
deeldheid te stichten, wantrouwen te ver-
wekken.
En daarom moet bij ons vóór alles
vast staan, dat wij als een vast-aaneen-
gesioten leger optrekken in onze kies
verenigingen, dat wij trouw zullen zijn
aan de leiding, die er uitgaat van onze
centrale kiesvereeniging een leiding,
zoo .noodzakelijk voor onze eenheid!
Links wordt aaneengesloten door het
concentratie-program, dat eigenlijk niets
anders is dan een .negatieve leuze: tegen
de Christelijke partijen.
Rechts zal sterk staan welke de
candidaat ook, tengevolge van het be
sluit onzer centrale, ook zij door haar
deviesvóór de heerschappij der Christe
lijke beginselen.
De kleine broer.
Als zoodanig kenschetste ia een te
Charlois (Rotterdam) voor geestverwan
ten gehouden rede onze stadgenoot dr.
Schokking de positie der Christelijk-His-
[lorische partij in de coalitie:
De Christ.-Hist. zijn de „kleinste
jongen" in de coalitie. Dat kan nu
wel eens aardig zijn; de kleinste jon-
gen in het gezin krijgt van zijn oudere
broers wel eens wat zoetigheid, maar
„hii moet zich niet verbeelden, dat hij
met hen gelijk staat, anders laten zij
hem duchtig voelen dat het niet zoo
is. Zoo worden den Chr.-Hist. wel
eens vriendelijkheden bewezen, maar
zij mogen niet willen deelnemen aan
de leiding, of hun wordt op hoogen
toon herinnerd, dat zij minderheid zijn
in de coalitie, juist die toon heeft veel
meer bedorven dan het eigenlijke ver
schil.
Dit- verdroot dr. Schokking, die voor
tijn partij het recht van vrijer optreden
verdedigde, wijl zij nu eenmaal niet in
alles eender denkt als de coalitiegenoo-
ten. Wel keurde hij het te Ommen ge
beurde af, maar over de vraag, of de
jChr.-Historischen op den duur deel van
'de coalitie willen blijven uitmaken, wilde
apr. in een openbare vergadering geen
antwoord geven. Wèl sprak hij uit, dat
het in Ommen gegeven antwoord te voor
barig en daarom on'uist is geweest. Ook
de liberalen hebben zich met de ver
kiezing te Ommen geblameerd; zij heb
ben op de verdeeldheid in de coalitie
gespeculeerd en vooral het feit, dat zij
bij de tweede verkiezing geen candidaat
gesteld hebben, keurde spr. af. Daardoor
is er een bedriegelijken schijn geweld,alsof
er eigenlijk niet zooveel verschil was tus-
schcn den liberaal en de ietwat ontevreden
Christ.-Historischen. Volgens den heer
jSchokking is er feitelijk rechts nog niets
veranderd; de coalitie is niet kunstmatig
ju elkander gezet. De groepen hebben
ielkanJer in gemeenschappelijke grieven
kerc.ii vindeu. VQQral pa het laatste jaar
moet gezegd worden, dat het liberalisme
nog hetzelfde gebleven is.
Dit laatste zette spr. nader uiteen,
waarna hij tot de conclusie kwam, dat de
Chr.-Hist. hun houding bij de a.s. ver
kiezingen zich zullen doen voorschrijven
door hetgeen zij 's lands belangen achten,
zonder zich door partij-overwegingen
daarvan te laten afleiden.
Ds. Schokking, al behoort hij uit
voorliefde voor het predikambt niet
meer tot de kamergroep, is geenszins
de eerste de beste in de Christelijk-
Historische partij en daarom verdient zijn
.woord gehoor. Nu onvriendelijk jegens
de coalitie klonk het niet, maar om
bijf vlje beeldspraak van den redenaar
te blijven de kleine broer is wel wat
lastig.
We willen een gelukkiger beeld kie
zen. Laten we de coalitie een familie
raad noemen, waarin drie gelijkgerech
tigden zitting hebben. Maar mag dan
een der drie tot de andere twee wel
zeggen: „Ik moet m'n eigen zin mogen
doordrijven, anders....", en toch lijkt
ons dit de grondtoon van dr. Schok-
kings rede.
Zoodat we maar zeggen willentot
klaarheid zijn we nog niet gekomen. Dc
heer Schokking wees er in den loop
zijner rede op, dat de Christelijk-Histo-
rische partij niet zooals de coalitiegcnoo-
ten een program van actie heeft en daar
door vrijer staat tegenover de voorstellen
der regeering. Maar zou het dan niet
hoog tijd worden, eens een program van
actie voor de heele coalitie te maken,
opdat we weten waaraan ons te houden?
Een goed punt van bespreking voor
den familieraad.
Uit de Leidsche Vroedschap.
Wat stond er gisteren een massa be
langrijks op het raadsbriefje! En wat
bleef er veel onafgedaanDe gemeente
raad zal in de eerste weken druk werk
hebben: er zijn al drie vergaderingen in
vooruitzicht gesteld en wij betwijfelen
of alles voor Nieuwjaar af komt.
De heefen zijn tegenwoordig erg breed
sprakig over onderdeden en lezen de
stukken bovendien met een verkeerden
bril, zoodat zij ook verkeerd lezen. Mr.
Fokker vergiste zich gisteren deerlijk;
mr. van der Eist dito en de lieer Hoo-
genboom evenzoo, terwijl mr. van der
Pot een waardig pendant wordt van
zijn partijgenoot Fokker en z'n kracht
zoekt in het maken van allerlei pietlutte-
rige opmerkingen, waarover hij dan tot
in den treure zit te praten. Prof. Heeres
is ook al zoo'n Jantje-secuur en col
lega Carpentier Alting zoekt als een
goed strafwethoogleeraar mazen in de
voorstellen om ze te kunnen stoppen.
Zóó kan er geen schot in het werk
komen. Laat men over de hoofdlijnen
van een voorstel debattecren, maar de
finesses aan B. en W. overlaten wier
voorstellen vrucht zijn van rijp beraad
ne nauwgezette overweging, welke ge
toond hebben tegen critiek bestand te
zijn.
Voor alle door zijn scherpzinnig ver
nuft ontdekte „leemten" of „onduide
lijkheden" in het contract met Woubrug-
jge over de electriciteitslevering vond
mr. Fokker b.v. bij niemand steun en
en W. zwichtten dan ook heelemaal niet
voor zijn spitsvondige opmerkingen. Het
contract werd ongewijzigd goedgekeurd
en het debat had cfen krap toegemeten
tijd slechts opgehouden.
't Zelfde verging den heer Sijtsma, die
natuurlijk (want 't loopt tegen 1913) de
roodc broeders een lonkje gaf door hun
wenschen te ondersteunen. De Leidsche
Bestuurdersbond dreint nu al eenigen
tijd om de verplichte aanmelding der
werkloozen bij de Arbeidsbeurs af te
schaffen. B. en W. vinden zulks volmaakt
overbodig; eenige maanden terug is am
pel over deze quaestie gedebatteerd en
heden bleek -nog eens, dat de inge
voerde controle-maatregel tot dusverre
geen moeilijkheden had opgeleverd. Dr.
Zwiers, voorzitter der Arbeidsbeurs-com
missie, verzekerde dat met veel mildheid
het artikel werd toegepast. Maar tóch
wou de heer Sijtsma praeadvies hebben.1
Hij was eens op een vergadering van
socialisten geweest en deze socialisten
schenen het beter te weten dan B. en
W., het werkloozenfonds en de Arbeids
beurs. De Raad was verstandig genoeg
de zaak te laten zooals zij was.
Ook ten opzichte van een ander punt
handelde de Raad evenzoo. Het betrof
het salaris van den ingenieur van ge
meentewerken. B. en W. stelden voor
de wedde tot f 2400 te verhpogen en al-
zoo de personeele toelage, door den
heer Rückert genoten, bij het salaris
te voegen. Het verzet kwam van de
Commissie van Fabricage, van de hee-
ren Vergouwen en Roem, die despreek-
oordelijke voorzichtigheid wilden be
trachten en niet te hoog wilden begin
nen om aan den nieuwen titularis niet
al te vast te zitten. Hij mocht eens te
genvallen. En als hij meeviel, kon hij
immers f 400 als personeele toelage ont
vangen. De Raad is dan scheutig genoeg.
Wij kunnen voor f2000 geen geschikte
krijgen, zei wethouder Fischer. De Raad
dacht er anders over en verwierp met
groote meerderheid het voorstel. Toen
zat men voor de moeilijkheid, dat reeds
was besloten den opvolger van den heer
Rückert tot adjunct-directeur te promo-
veeren. Trek dat nu ook maar in, zei de
voorzitter, en na eenig debat gaf de
Raad toe.
Beter slaagden B. en W. met hun
voorstel inzake de Zijlpoortsbrug. Want
al had de voorzitter daarover heelemaal
geen debat, veel minder daartegen ver
zet verwacht, toch ging het er ten slotte
met een groote meerderheid door.
Onze lezers kennen liet voorstelDe
Holl. Electr. Spoorvv. Maatsch. is ver
plicht tot aanleg, ondërhoud en bedie-
pning van een nieuwe beweegbare brug
ning van een nieuwe beweegbare brug
aan de Zijlpoort en kwam dienten
gevolge met plannen bij B. en W.
Deze brug was even breed als de be
staande en hield aUe"e&. rekening met de
maatschappij, wier belang het is dat
schepen de losplaats aan den Zijlsingel
kunnen bereiken.
Maar B. en W. hielden ook rekening
met de belangen van het verkeer te land.
Dit kon in de toekomst zeer toenemen
en dan zou opnieuw verbouwd moeten
worden. Want op het oogenblik valt nog
niet te voorzien hoe de stad zich aan
de Lage Rijndijkzijde zal ontwikkelen.
Het kan best gebeuren dat een tramlijn
naar dat gedeelte der stad wordt gelegd.
Daarom hadden B. en W. met de
Maatschappij geconfereerd en kwamen
nu met het vólgende voorstel:
le. de Maatschappij wordt van haar
verplichting tot bouw, bediening en on
derhoud van een nieuwe brug ontsla
gen;
2e. de gemeente legt een hulpbrug
aan en vóór 1922 de nieuwe brug bo
venbedoeld;
3e. de Maatschappij betaalt aan de
gemeente de helft van de kosten der be
weegbare hulpbrug, benevens f 20.000
d. z. de geraamde kosten van de nieu
we brug.
De voorzitter vond deze transactie
voor de gemeente zeer voordeelig. Er
wordt uitstel gekregen inzake den defini
tieven bouw der brug en de kosten der
hulpbrug worden voor de gemeente ge
dekt door de rente van het te storten ka
pitaal. De bediening der nieuwe brug
kan gemakkelijk ^geschieden door de
brugwachters van de Schrijversbrug.
Ook de maatschappij heeft een belang
rijk voordeel, daar zij van bediening
en onderhoud af is.
Zonderen wij den heer van der Eist uit
die de stukken niet goed had gelezen,
dan heeft het debat hoofdzakelijk geloo-
pen over de vraag, of de gemeente niet
van 'de verplichting kan afkomen de
brug vóór 1922 te bouwen, als *de
hulpbrug ineens op de door de Maatsch.
geëischte doorvaartwijdte van 8 Meter
wordt gebracht. De heer Hoogenboom
betoogde dit met klem en kracht, ge
steund door mr. Fokker. De voorzitter
maakte de o.i. volkomen redelijke ver
onderstelling, dat de Maatsch. geen
f20.000 aan de gemeente uitbetaalt voor
den bouw eener nieuwe brug, zonder
dc zekerheid te hebben, dat- deze brug
binnen een bepaalden termijn er komt.
De minister van Waterstaat zou trou
wens zoo'n ongelegitimeerd contract
niet goedkeuren. De heer Hoogeboom
gaf geen kamp, las in de bestaande
voorwaarden iets anders dan de burge
meester eruit haalde en zoo werd het
debat tamelijk scherp. Het voorstel werd
ten slotte goedgekeurd.
Ons rest nog iets te zeggen van het
adres der firma Gebrs. Stork, die zich
beklaagd had te zijn achtergesteld bij
de lveering van een turbo-generator
aan de electrische centrale. Uit het
gevoerde debat is wel ,(en .duidelijkste
gebleken dat van benadeeling van de
vaderlandsche nijverheid in dit geval
geen sprake is geweest. De gemeente
heeft niet anders kunnen handelen, hoe
zeer het gewenscht is eigen industrie
te bevorderen. Deze overtuiging van den
Raad werd in een bij acclamatie aange
nomen motie uitgedrukt. Niemand in den
Raad heeft zich dan ook tegen de han
delwijze van commissarissen verzet, ten
zij mr. Fokker, door den voorzitter als
'n„trouwe page van Stork" geschilderd.
Mr. Fokker beging de fout voetstoots
voor waar aan te nemen, wat de hee-
ren Stork beweerden. Deswege werd hij
door den voorzitter terechtgewezen. Een
poging van mr. van der Pot, om in af
wijking van de bestaande gewoonte het
adres van Gebrs. Stork te beantwoor
den, faalde.
De rest van de agenda werd aange
houden, winkelsluiting en kermis, tot 12
December.
BUITENLAND.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Men zcu bijna gaan aannemen, dat
het goed loopt met
de vredesonderhandelingen
nu men verneemt, dat de landingsdivisies
der vreemde oorlogsschepen te Konstan-
tinopel gaandeweg weer worden inge
scheept. De angst voor een paniek in
de stad bij een mogelijk oprukken der
Balkanlegers is blijkbaar zeer vermin
derd en we zijn dus geneigd meer ge
loof te schenken aan de berichten, die
de hoop op een goeden afloop der on
derhandelingen melden.
Naar wordt gemeld, erkennen -de Turk-
sche vertegenwoordigers, dat de Bulga
ren opmerkelijk tegemoetkomend zijn;
zelfs loopt het gerucht te Konstantino-
pel, dat zij hun eisch betreffende Adria-
nopel hebben laten varen.
Het bombardement dier stad hebben ze
echter met meer kracht voortgezet ge
lijk draadloos geseind wordt door de
vreemde consuls in die belegerde stad.
Men beweert dat een groot gedeelte der
stad in brand staat. Het vuur zou zijn
veroorzaakt door uit vliegtuigen gewor
pen pyroxyline-bommen.
Over de onderhandelingen wordt nog
uit Konstantinopel het volgende aan de
„Berl. Ztg. a. M." geseind:
De ministerraad besloot als eerste vre
desvoorwaarde het afstaan van het ge
bied van Kirk Kilisse aan te nemen. Adri-
anopel en Dede Agatsj moesten echter
Turksch blijven. Daar de Bulgaren veel
hooger eischen stellen, hebben de vre
desonderhandelingen tot nog toe niets
opgeleverd. Men acht het waarschijnlijk,
dat de vijandelijkheden over twee dagen
weer zullen beginnen. Volgens de op
vatting van de Turksche regeering, is
de toestand van Turkije op het oogenblik
zoowel in militair als in diplomatiek op
zicht gunstig. De vesting Adrianopel kan
het nog lang uithouden en in de Tsja-
taldsja-linie worden de versterkingen van
dag tot dag sterker en zijn de troepen
zeer krijgszuchtig.
Van andere zijde wordt nog gemeld,
dat de Turksche gevolmachtigden er gis
ter op bleven staan, dat de nieuwe grens
zoo wordt getrokken, dat al het land
liggende ten O. van de lijn Saloniki-
Kirk Kilisse Turksch blijft. De Balkan-
statcn houden echter vast aan de linie
Enos-Sarai-Midia.
Van de Turken is dus blijkbaar niet
veel toegevendheid te verwachten.
De geruchten die in de laatste dagen
herhaaldelijk opduiken over een
conferentie varè ambassadeurs
tot het in orde brengen van den Balkan
kwestie, heeft thans eindelijk, zegt de
„Berl. Lok. Anz.", vastere vormen aan
genomen.
De Britsche minister van buitenland-
sche zaken, Sir Edward Grey, heeft bij
de groote mogendheden een desbetref
fend voorstel gedaan. En wel zou hij
gaarne de drie volgende kwesties op een
conferentie, in een der Europeesch
hoofdsteden te houden, besproken zien
Ten eerste de Albaneesche kwestie, ten
tweede de kwestie van de Aegeïsche
eilanden, ten derde de Dardanellen-kwes-
tie. Het Oostenrijk-Servische conflict zal
dus op deze conferentie niet besproken
worden.
Men zal de loyale bedoelingen van
Sir Edward Grey, om de solidariteit der
groote mogendheden te versterken door
de thans reeds belangrijke vragen van
internationale beteekenis aan een ge-
dachtenwisseling der diplomaten te on
derwerpen, met volle sympathie begroe
ten, al kan ook over het succes van dezen
stap thans nog niet met zekerheid geoor
deeld worden. De begrenzing van de con
ferentie tot de vragen van het veelzijdige
Balkan-probleem, waarvan liet interna
tionale karakter niet bestreden kan wor
den, is in elk geval een zeer goede
gedachte, en zal den onderhandelingen,
die anders in het onbepaalde zouden
kunnen uitloopen, betere kans geven op
positief resultaat. Buiten bespreking
blijft de wijziging van het Europeesch
bezit van Turkije, hetgeen alleen een
onderwerp voor de vredesonderhande
lingen met de regeeringen van den Bal-
kanbond vormt, en eveneens het speciale
conflict, dat Oostenrijk met Servië te
regelen heeft, wanneer eventueel de te
genwoordige verstandhouding tusschen
deze staten tegen de verwachting in
slechter zal worden. Niet duidelijk is
het, of de Adriatische kwestie als een
integreerend bestanddeel zal gelden voor
de op de conferentie te bespreken Alba
neesche kwestie. In dit opzicht zal waar
schijnlijk, wanneer deze twijfel beves
tigend beantwoord wordt, graaf Berch-
told alleen onder bepaalde voorwaarden
zijn toestemming tot het voorstel van
Sir Edward Grey geven."
De „Echo de Paris" die eenzelfde be
richt lanceert voegt er nog bij: De mo
gendheden zouden zich verbinden de on
afhankelijkheid van Albanië onder hun
gezamenlijke waarborg te erkennen en
naar geen uitbreiding van gebied te
trachten. Alle mogendheden zouden in
de zeeëngten gelijke rechten hebben.
Naar het heet hebben Berlijn en Wee-
nen er ooren naar.
Oosterijk
blijft stof geven voor oorlogs geruchten:
Gister verklaarde, naar aan de „Voss*
gemeld wordt de minister-presi
dent in de conferentie van het Senioren-
konvent van het Huis van Afgevaardig
den dat de regeering heden drie voor
stellen zou indienen.
De regeering hecht bijzondere waar
de aan het snel afdoen van deze voorstel
len: le. De verzorging van vrouwen en
kinderen van onder de wapens geroepen
reservisten 2e. het bezorgen van paar
den voor militaire doeleinden3e. het
verleenen van onderdak aan gemobili
seerde troepen. De minister-president
voegde er aan toe, dat de buitenlandsche
toestand stationnair is, dat de regeering*.
voor hedenavond echter zekerheid moet
hebben, of het Huis van Afgevaardigden
de drie ontwerpen spoedig wilde afdoen.
De president van het Huis van Afge
vaardigden riep tegen hedenavond 7 uur
het senioren-convent opnieuw bijeen, en
vroeg den partijleiders, heden antwoord
te geven, welk standpunt hun partijen
tegenover de voorsteilen innamen. De
afgevaardigden hebben de overtuiging,
dat de ingediende voorstellen verband
houden met de militaire audiëntie, giste
ren door den keizer verleend, en dat de
buitenlandsche toestand ernstig is, al
moeten ook de aangekondigde voorstel
len beschouwd worden als voorzichtig
heidsmaatregelen.
GEMENGD
De Duitsche Bondsraad nam in de
zitting van gister over de uitvoering van
de Jezuietenwet het volgende be
sluit: Verboden wordt ordenswerkzaam-
heid ten behoeve van anderen, alsmede het
onderrichtgeven. Onder verboden gods-
d en iige we k aain eid vallen niet, tenzij
plaatselijke regelingen anders bepalen, het
lezen' van stille Missen, de binnen fami
liekring gevierde Eerste H. Missen en
het toedienen van de Sacramenten der
Stervenden. Niet verboden zijn weten
schappelijke voordrachten, die hetgods-
dienstiggebied niet betreffen. Schrijvers
werkzaamheden zijn in het verbod niet
begrepen.
Volgens een bericht uit Derna, door
de „Stampa" ontvangen, zal de hervat
ting van de vijandelijkheden in
Cyrenaïka onvermijdelijk blijken. Enver
Bey tracht tjjd te winnen om zijn troepen
en de bewapening te versterken, en, daar
sedert het sluiten van den vrede, Egypte
de grenzen niet meer gesloten behoeft
te houden, is Enver bey's toestand veel
gunstiger geworden. De Arabieren voor
Derna, Tobroek en Benghasi zijn vijan
delijk jegens de Italianen gezind en be
schieten de Italiaansche voorposten. De
Italianen zullen moeten oomkken uaar