26
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving.
4e Jaargang,
No. 953,
Sfe £ctdóoke Gou/tant
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
latere. Telefooa 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIINT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Dinsdag
November
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
V Onvrijwillige bekentenis.
't Ging gisteravond in de Tweede Ka-
pier over een plan van den minister tot
verplaatsing van het ministerie van Bin-
ïienlandsche Zaken. De heer De Jongh
[(U. L.) verklaarde zich er over, en zeide
D. m.
Laten we toonen nog iets anders te
kunnen doen dan lange redevoeringen
nouden, en laat ons nu* eens opbouwen
door met dit ontwerp mee te gaan.
In deze woorden ligt een bekentenis
zij 't dan onvrijwillig dat „lange
Redevoeringen houden" nu juist niet een
izeer nuttige en heilzame bezigheid is. De
heer De Jongh doelde op den heer De
(Stuers, maar zijn woorden troffen aller
eerst zijn partijgenooten, zooals de heer
Ruys de Beerenbrouck opmerkte, toen
hij zeide:
De heer De Jongh had het over
lange redevoeringen, daarmede op den
heer De Stuers doelende. Maar dan
zie hij liever naar zijn eigen vrienden
ter linkerzijde, die heel wat meer en
langer redevoeringen houden.
;t Is te hopen, dat de liberale partij
■JÉich de woorden van den neer De Jong:
j,Laten .we toonen nog iets anders te
kunnen doen dan lange redevoeringen
houden" aantrekt
't Is te hopen, maar niet te verwach
ten.
V De Indische onderwijs
politiek.
Men herinnert zich, hoe nadrukkelijk
de heer Lohman in zijn rede over de In
dische begrooting zeide, dat tnen bij de
beoordeeling der Indische politiek louter
rekening had te houden met de meening en
'de plannen des Ministers, niet met wat
buiten Z.Exc. om werd of wordt ge-
Ivraagd en voorgespiegeld.
Een uitstekend standpunt inderdaad,
maar dat voor links niet zeer aantrekke
lijk is, \vant de heer De Waal Malefijt
legt het bedaard aan, wel beseffend hoe
zeer aile overdrijving schaadt. Er heer-
jschen ginds waar b. v. de inlandsche
ouders vooreerst wel geen bijzondere
scholen zullen gaan bouwen gansch
andere toestanden dan hier en wie daar
bij de bevordering van het Christendom
geen rekening mede houdt zou deze goe-
rde zaak eer schaden dan bevoordeelen.
De Minister nu houdt zeer wel re
kening met de gindsche omstandigheden.
iWel verre van één vast systeem door te
.willen voeren, wijzigt Z.Exc. zijn stel
sel naar gelang der landstreken waar
voor het dienen moet.
Elders zal men een en ander nader
besproken vinden. Hier wenschten we er
slechts op te wijzen, hoezeer men er
links naar streeft, de Indische onderwijs
toestanden tegen ons gouvernement uit
te spelen. Zoo kan zelfs de meermalen
(ruim ziende kameroverzichtschrijver van
ft H b 1 d. zich niet weerhouden als volgt
te getuigen
„Deze Minister heeft weer getoond,
zeer wel te beseffen, dat een staats
man nu eenmaal geen apostel mag zijn
en dat ook de vurigste christen reke-
ning behoort te houden met het Mo-
hammedaansche karakter van hetover-
;groote deel onzer Indische bevolking.
llMaar wordt er in Indic gehandeld
.naar 's Ministers woorden? Is daar
'rde druk niet merkbaar van de zeloti-
(..schc elementen de Kuypers, de
LWoltjers, de Scheurers, de Bogaardts
die niet den apostel van den staats
man weten te scheiden? Ook na den
'(Minister gehoord te hebben, zijn wij
in dat opzicht en dat is het beslis
sende punt, want het geldt hier d a-
ücn niet geritst."
,4- 'Men ziet het: wat er van regeerings-
iwege ook wordt gezegd, men w i I links
niet gerust zijn. De onderwijsstrijd hier
tte lande kan niet al te best meer dienst
öoende zwartgallige voorspellingen
van links komen niet uit. Geen nood:
53kn een Indische schoolstrijd geformeerd
^en tnede tot inzet gemaakt in den strijd
itegen het kabinet. Al schept mendaar-
t>ij dan een nieuw en ander soort „af
schuwelijk misverstand", dat komt er niet
Dp aan. Bij 't gebrek aan steekhoudende
Argumenten kan men links alles gebrui
ken
Gelukkig intusschen dat de oud-afge
vaardigde van Breukelen zich ontpopt
heeft tot een zelfbewust bewindsman, op
wiens woord wij aan kunnen. Het zoo
juist bedoelde „misverstand" zal de rech
ter kiezers niet van de wijs brengen.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Ondanks de overstelpenden telegram-
menvloed blijft het gebrek aan positieve
berichten
van den Balkan
Wel werd d.d. 24 dezer door den cor
respondent van de „Daily Express" te
Konstantinopel gemeld, dat er een wa
penstilstand van 8 uur zou zijn tot stand
gekomen, gedurende welke de troepen
zouden blijven in de stellingen die
z>) hebben ingenomen en geen nieuwe
versterkingen zouden mogen aanbrengen,
maar ook daarvan ontbreekt bevestiging,
terwijl van de onderhandelingen in het
geheel niets verluidt. In aanvulling nog
met het gister vermelde bericht Over de
oorlogsvergoeding verneemt de „Tribu-
na", dat men een milliard vraagt, waar
van Servië 300 miliioen zou krijgen. Bul
garije eischt, zoo men weet, 700 miliioen.
Maar wat krijgen dan de andereu? Ook
dat bericht lijkt dus niet heel serieus.
Een andere onwaarschijnlijkheid wordt
uit Belgrado aan de „Matin" gemeld,
n.L dat de Porte aan de Balkanstaten
zou voorstellen, inet haar huidige bezit
tingen dat is dan wat haar nog rest
in Europa in het Balkanverbond te
treden.
Over Idle Bulgaarsche toebereidselen
voor het verdere verloop van den oorlog
wordt uit Sofia nog aan de „Temps'
geseind, dat Bulgarije voornemens is het
leger te velde aan te vullen met nieuwe
troepencontingenten, bestaande uit de
lichtingen van dit jaar en van 1913. Dat
zijn t ezainen 50.000 man, die zullen kun
nen dienen voor een laatste krachtsin
spanning, indien het daartoe mocht ko
men. De Bulgaren trekken een deel van
hun troepen terug van de Tsjataldsja
linie. Een ,van hun colonnes rukt aan
op het schier-eiland (Jallipoli (Dardanel-
len)een andere afdeeling, van ca. 50.000
man, gaat naar Adrianopel.
De algemeene toebereidselen
tot den oorlog blijven voortgaan. Nu zou
ook, volgens Geneefsche bladen, Frank
rijk voorzorgsmaatregelen gaan nemen,
die op het volgende neerkomen:
De reserve vah het landleger tot de
lichting van 1899 toe, heeft bevel gekre-
kregen zich gereed te houden. Aan de
hoogere spoorwegambtenaren zijn de
posten medegede.cld, waarheen zij zich
in geval van oorlog moeten begeven.
Voorts hebben de stationschefs reeds last
gekregen, alle goederenwagens onmid
dellijk na de uitlading naar de districten
terug te zenden, waar ze voor een defi
nitieve mobilisatie gereed moeten staan.
Van Rusland bericht de „Warschauer
Telegrafen Agentur", dat de Russische
minister van spoorwegen bevolen heeft
het personevervoer op de spoorwegen
van de Warschau-Weenen-Maatschappij
te beperken. In vollen omvang wordt het
verkeer slechts toegestaan op' het tra
ject Warschau-Kalisch. Deze maatregel
wordt gemotiveerd met een noodzakelijke
verbetering van de rails.
En uit Oostenrijk blijven de mobilisa
tie berichten eveneens komen, waarbij
nu nog groote vlootbevvegingen worden
gemeld. Zelfs de oorlogsschepen in de
Turksche wateren worden op een paar
na teruggeroepen, naar verluidt voor een
vlootbetooging voor Doerazzo.
Gerustellende mededeelingen
blijft echter Duitschland officieus lan-
ceeren. De „Lok. Anz." van gisteravond
bevatte de volgende verklaring:
Tegenover de verschillende alarmee-
rende geruchten houdt men hier in in
gelichte kringen vast aan een rustige
beoordeeling van den toestand. Hetzelf
de rustige oordeel behouden ook de amb
telijke kringen te Weenen en zij laten
zich door de overdreven voorstellingen
van eenige Oostenrijksche bladen vol
strekt niet meesleepen. Dat Duitschland
een bemiddelende rol zou willen spelen
tusschen de tegenovergestelde opvattin
gen van Rusland en Oostenrijk, daar
voor bieden de werkelijke gebeurtenissen
in het geheel geen aanleiding. De on
derhandelingen tusschen de regeeringen
te St. Petersburg enj t eWeenen zijn op
het oogenblik niet in :.et stadium, waar
bij bemiddeling van derde zijde noodig
schijnt. Men mag integendeel nog steeds
aannemen, dat zij gelegenheid laten tot
et?, algemeene gedachtenwisseling tus
schen de zes groote mogendheden en dat
men op deze wijze tot overeenstemming
komen zal over het Balkan probleem in
zijn tegenwoordigen vorm. De tegenstel
lingen tusschen de in de eerste plaats
belanghebbende mogendheden zijn niet
zoo groot, dat zij een zakelijke overeen
komst onmogelijk doen schijnen, en ze
voor een internationale conferentie te
brengen is een denkbëeld waar Duitsch
land zich niet tegen verzet. Het heeft
hier echter geenszins om verzocht, zoo
als van Fransche zijde beweerd is, blijk
baar met de bedoeling stemming te ma
ken tegen het drievoudig verbond.
De mobilisatieberichten uit Oosten
rijk worden daarin voorts zeer overdre
ven geacht.
Tegen den oorlog
vergadert te Bazel het Internationaal
Socialistisch congres. Het heeft een ma
nifest aangenomen door Jaurès voorge
steld, behelzende dat indien de Balkan
crisis tot een algemeenen oorlog mocht
leiden, dit een afgrijselijk gevaar voor de
beschaving en voor het proletariaat zou
wezen. De socialisten in de Balkanstaten
moeten zich verzetten tegen een hernieu
wing van de oude veeten. De socialisten
uit Oostenrijk-Hongarije, Kroatië, Sla-
vonië, Bosnië en Herzegowina moeten
zich verzetten tegen een aanval, door de
Monarchie te ondernemen tegen Servië.
De socialisten van Italië dienen bijzon
derlijk aatfdacht rê schenken aan de Al-
baneesche quaestie. Het bewerkstelligen
van den val van het tsarisme is de voor
naamste taak van de internationale ar
beidersbeweging; de werklieden van
Duitschland, Frankrijk en Engeland moe
ten hun regeeringen dwingen om een
absolute neutraliteit in acht te nemen.
Er moet gewerkt worden aan het her
stellen van de goede verstandhouding
tusschen Engeland, Frankrijk en Duitsch
land.
Wij zijn tot iédere opoffering bereid
om den vrede, de beschaving en het
proletariaat te redden.
Na een discussie, waaraan door ver
scheiden gedelegeerden werd deelgeno
men o.a. door Vaillant, die beweerde,
dat indien de regeering zich mocht laten
meeslepen om den oorlog te verklaren,
dit de revolutie zou beteekenen, werd
het manifest met algemeene stemmen
aangenomen. Alle deelnemers stonden
op en zongen de Internationale. Onder
de kreten van „de oorlog aan den oor
log" werd het congres gesloten.
Ook het Fransche Algemeene Verbond
van den Arbeid heeft op zijn congres
den toestand besproken en besloten op
16 December een algemeene proteststa
king van 24 uur te doen houden.
Nu zullen natuurlijk de mogendheden
zorgen dat de vrede bewaard blijft!
GEMENGD
Het Weensche blad „Der Morgen"
meldt: Volgens zekere informaties uit
diplomatieke kringen, berejdt Japan
een mobilisatie voor. Japan werkt
daarbij samen met China. China en Rus
land hebben onderhandeld over Mongo
lië, maar Rusland had deze onderhande
lingen plotseling afgebroken. China had
zich daarop met Japan in verbinding ge
steld en Japan zou China behulpzaam
willen zijn, daar het niet vanzins is, de
Russen verder in Azië, te laten doordrin
gen. Een feit is het, zoo eindigt het blad,
dat Japan, om op alle gebeurlijkheden
voorbereid te zijn, met de mobilisatie van
zijn troepen begint.
De Hongaarsche opposi
tie zond een delegatie naar de Kamer,
maar de politie weigerde haar den toe
gang. De delegatie was samengesteld uit
afgevaardigden, die van de zittiilgen zijn
uitgesloten.
De gravin van Vlaanderen
de moeder van Koning Albert, lijdt se
dert twee dagen aan een zware in
fluenza.
Daar de ziekte van ernstigen aard is
geworden, zal een consult van genees-
heeren plaats hebben.
Hedenochtend kwam plotseling een
ongunstige verandering en in den mid
dag verergerde de toestand nog.
Men achtte de ziekte zoo onrustba
rend, dat de koning onmiddellijk naar
het paleis van de gravin ontboden werd.
Hij bleef daar een half uur en besprak
den toestand met de behandelde genees-
heeren. Te zes uur bezocht de Koning,
thans in gezelschap van de Koningin, de
gravin nogmaals.
De geneesh'eeren hebben het volgende
bulletin opgesteld„De toestand van de
gravin van Vlaanderen is nog steeds ern
stig en zonder eenige merkbare wijzi
ging. In de omgeving .van de gravin is
men ernstig ongerust."
Naar uit Tabes gemeld wordt, zijn
door een lawine de toegangen naar
een op den top van een berg gelegen
electriciteitswerk afgesneden. Zestig ar
beiders, die zich op het gebergte bevin
den, hebben zich nog niet door de
sneeuwmassa's kunnen dringen, ofschoon
twee dagen lang krachtige pogingen
daartoe zijn gedaan. De toestand der
arbeiders is hopeloos, daar zij geen vol
doende voorraden levensmiddelen heb
ben.
De doodstraf, tot welke vijf matro
zen wegens ophitsing tot m u i t e r ij o p
de Russische vloot waren veroor
deeld, is, bij wijze van gratie, veran
derd in levenslange dwangarbeid.
Koninklijke besluiten.
Bij Kon. besluit is benoemd tot nota
ris te Barradeel, G. D. Boswijk, caudi-
daat-notaris te Gouda.
De actie van de sigarenmakers.
Nadat gisteren de arbeiders te 's-Her-
togenbosch met het hoofdbestuur der
vier arbeiders-organisaties hebben verga
derd, is het besluit genomen om de sta
king op te heffen. Heden gaat reeds een
gedeelte der arbeiders aan den arbeid
en zoodra voldoende tabak is lereid, her
vatten de andere werklieden het werk.
Bescherming van R. K. Zeelieden.
Te Rome is naar wij in de
„Maasb." lezen een bijeenkomst ge
houden waaraan vertegenwoordigers van
geestelijkheid en van leeken uit alle na
ties hebben deelgenomen, ten einde een
centraal comité op te richten tot bescher
ming van katholieke zeelieden. De te
stichten vereeniging zal worden georga
niseerd op internationalen grondslag.
Elke katholieke zeeman zal, in welk
land hij zich ook bevindt, door eenvou
dig zijn identiteitsboekje te toonen, kun
nen profiteeren van de voordeelen welke
door de organisatie geboden worden. De
nieuwe instelling ressorteert onder de
Congregatie van het Consistorie. Kardi
naal di Lai is beschermheer. Een R. K.
Nederlander zou, volgens de „Métro-
pole", tot president van het internatio
naal comité benoemd zijn.
Het Nederlandsche Roode Kruis.
Het hoofdcomité van het Nederland
sche Roode Kruis deelt mede:
Uit Saloniki is door het hoofdcomité
van het Nederl. Roode Kruis een tele
gram ontvangen, meldende dat allen wel
zijn. De ambulance heeft 260 gewonden
te verzorgen en werkt hard. De Koning,
de Koningin en Prins George bezochten
het hospitaal en spraken bewondering en
erkentelijkheid uit. Met ongeduld wor
den de vier gevraagde verpleegsters
(die inmiddels Zaterdag reeds vertrok
ken zijn) verwacht. Verder vraagt het
telegram om toezending van bedlakens,
hoofdkussens, servetten en tien kisten
gecondenseerde melk.
telegrafische gemeenschap is moei
lijk, in de stad is alles rustig.
Naar het „Hbld." verneemt, is de Ne
derl.-Turksche ambulance te Constanza
aangekomen. Zij zal van daar door de
„Griekenland", die daarheen gedirigeerd
is, worden afgehaald en naar Konstan
tinopel gebracht.
KORTE KRONIEK.
Men meldt uit Amsterdam aan de
„Maasbode", dat aan een aantal r.-k. da-
mes-vereenigingen, en aan tal van r.-k.
dames in 'deze stad een circulaire ver
zonden' is, behelzende een oproep tot
een vergadering, waarop Rector Stroo-
mer. jilgemeen geestelijk adviseur voor
het bisdom Haarlem, het doel van een
r.-k. vrouwenbond zal uiteenzetten.
De gewone audiëntie van den mi
nister van koloniën zal op Vrijdag 29 de
zer niet olaats hebben,
LEIDEN, 26 November.
De verbouwde St. Petruskerk.
Met den aanvang van het kerkelijk
jaar zal de nieuw gebouwde rechter
vleugel van de St. Petruskerk in gebruik
worden genomen. Hiermede is het eer
ste gedeelte van de voorgenomen ver
bouwing voltooid.
Dit feit voor het Katholieke Leiden
inderdaad een feit van groote beteekenis
verdient met blijdschap en instemming
vermeld!
Immers, niet de Z.Eerw. heer pastoor
en het kerkbestuur alléén, maar ieder,
geloovige zag in, welk een nijpend ge
brek aan plaatsruimte in de St. Petrus
kerk bestond en hoe het zich steeds rij
ker ontplooiend Katholiek leven in deze
parochie uitbreiding van het kerkge
bouw dringend noodzakelijk maakte. Men
voelde, zóó kon het niet langer blijven,
er moest meer ruimte komen.
De quaestie was evenwel gemakkelij1-
ker gesteld dan opgelost, en 't heeft heel
wat hoofdbreken en overleg gekost, al
vorens er plannen waren, die zonder de
eischen der aesthetica geweld aan te doen
op practische wijze een oplossing voor
dit moeilijke probleem brachten.
Toen gistermiddag de houten schut
ting, die het nieuwe gedeelte voor het
oog verborg, was weggebroken, zijn wij
het kerkgebouw gaan bezichtigen. Het
effect was waarlijk verrassend. De nieu
we vleugel verandert het aspect van de
oude kerk geheel en al. Wij hebben thans
de helft van het werk gezien; als het
volgend jaar de andere helft gereed is,
zal men de St. Petruskerk van vroeger
niet terugkennen.
Wij kunnen dan ook niet nalaten den
.ZEerw. heer pastoor reeds nu oprecht
geluk te wenschen met het welslagen
van dezen arbeid.
Meermalen heeft Z.Eerw. verzekerd,
dat de verbouwing groote zorgen op
zijn schouders legde. Als Z.Eerw. even
wel de resultaten beschouwt, door zijn
energiek en doortastend optreden be
reikt, zal hij zich verheugen de zorgen
gedragen en de moeiten getrotseerd te
hebben, omdat hij alles met de schoon
ste uitkomsten ziet bekroond.
Het nieuwe gedeelte is opgetrokken
ïn den bouwtrant van de bestaande kerk,
nl. het type van de waterstaatskerk,
waarin aanvankelijk bijna alle kerken ge
bouwd werden, toen de Katholieken de
vrijheid voor het oprichten van kerkge
bouwen hadden herkregen.
Van den eenvoudigen, sierlijken front
gevel aan de Langebrug met het vlugge
koepeltje is op het oogenblik niet veel
te zien. De toeschouwer moet daarom
zijn verbeelding laten werken en in
plaats van de leelijke schutting, die spoe
dig wordt afgebroken, een fraai be
werkt ijzeren hek denken, en met een
welverzorgdeu plantsoenaanleg daarach
ter.
Men bemerkt twee ingangen. Voor
eerst de toreningang met een trap, waar
langs men alle daken, ook die van het
het hoofdgebouw bereikt. Iets meer links
ligt de eigenlijke kerkingang en hier
treedt men dus naar binnen.
De kale wit-gecemente muren steken
wat vreemd af bij de deftige kost
baar gepolychromeerde overburen. Maar
dat gaat nu eenmaal niet anders. De
muren moeten eerst droog zijn en dan
pas kan de kerkschilder zijn kunst er
aan beproeven. Op versche muren po
lychromeert men niet.
Direct valt ook de ruime en toch ge
temperde lichttoevoer op, die stemmige
ingetogen verlichting, die op onze kerken
zoo'n mystiek cachet drukt. Men kijkt
onwillekeurig op om te zien vanwaar al
dat licht komt. De vier gekleurde ramen,
die door het sloopen van den ouden
muur vrijkwamen, zijn gecombineerd tot
twee ramen, van boven aangevuld met
couronnement. Voorts zijn in de nis
voor het nieuwe altaar drie ramen aan
gebracht (wij uitten bij ons zelf den
wensch dat het spoedig gekleurde ra
men zouden worden, gelijkwaardig aan
de andere), terwijl ten slotte boven de
deur door matglas gebroken daglicht
naar binnen stroomt.
De muren zijn uitsluitend metselwerk:
de onderste vloer is Monierwerk (ijzer
met cement)de bovenvloer granito en
1 het 2ewelf ijzersteen.
