BUITENLAND.
4e Jaar gaas:»
No. 938,
3)e Sou/temt
Bureau OUDE SINGEL 54. LEIDEN.
lnterc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIINT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week,. 1.30 per kwartaal. Franco
per post f L50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2l/j cent met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Vrijdag
8
November
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels f 0.75elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
V* Een shmme politicus.
Mr. Samuel van Houten heeft een
staatkundigen brief gewijd aan de vrij
zinnige samenwerking.
ylk begrijp inderdaad niet", zegt de
slimme politicus, „waarom de bewerkers
jder „vrijzinnige" circulaire zac5i niet met
(het in de overwegingen goed geformu
leerd verkiezingsmanifest tevreden ge
steld hebben en daaraan een program
hebben toegevoegd. Dat was geheel on-
inoodig en kan slechts nadeelige gevolgen
hebben voor de samenwerking."
Hij ziet blijkbaar heel goed in, dat de
iwenschen te wijd uiteen loopen om een
gemeenschappelijk program samen te
stellen, dus ook om gezamenlijk op te
.treden en wetten te maken (een gevolg
trekking, die heel logisch is!) Ze hadden
het moeten laten bij een snorkend ver
kiezingsmanifest met groote en dikke
woorden. En daarom geeft de slimmeling
«de volgende raad:
„Kiesvereenigingen zullen ïn.i. wel
jdoen, bij eventueele raadpleging te ver
klaren, dat zij zich met richiing en doel,
in de overwegingen der circulaire aange
duid, vereenigen, doch aan een eventueel
liberaal ministerie overlaten, in dien
geest de administratie te voeren en
voorstellen van wetgeving te ontwerpen.
iZoo kan het kwaad van dit program nog
worden afgewend."
LHij had het eenvoudiger kunnen zeggen
„Laten de kiesvereenigingen haar best
doen de kiezers met een kluitje in het
riet te sturen. Zoo kan, etc."
'n Apologie voor de Katho
lieke Kerk.
In het „Nederlandsch Tijdschrift voor
Geneeskunde" vinden wij een kort over
zicht van een artikel van de hand vari
dr. J. hi. Gunning, geplaatst in het
tijdschrift „Het Kind", over de vermin
dering van het aantal geboorten.
Daarin worden de volgende voor de
Katholieke zeer gunstige en bijzonder
vereerende feiten en cijfers naar voren
gebracht. Wij laten hier de betreffende
passage volgen
„Dat het geboortecijfer in de Katho
lieke provincies hooger is dan in de
Protestantschev is geen wonder, daar ook
(het geboortecijfer in de Katholieke ge
zinnen in het algemeen veel hooger
'is, dan in de gezinnen, tot andere kerk
genootschappen behoorende. Dit geldt
.voor het Rijk in zijn geheel, voor elke
provincie en voor elke groep van ge
meenten. Eerst komen de Katholieken
met bijna 287 geborenen op 1000 ge
huwde vrouwen beneden het 50ste jaar,
jdan de Protestanten inet ruim 219, dan
de Israëlieten met 157 en eindelijk de
personen tot geen kerkelijke gezindte be
hoorende met 88."
Hierin ligt een heerlijke apologie voor
de Katholieke zedeleer en het Katholiek
geloof! Het is volstrekt niet den eersten
keer, dat zulke feiten en cijfers naar
voren worden gebracht, maar het mag
toch nog wel 'ns in het licht worden
gesteld, in het helle licht! De Katholieke
zedeleer schenkt den menschen de sterk
ste veerkracht om te kunnen weerstand
bieden aan den ontzenuwenden en ver
slappenden invloed van de genot- en
weeldezucht; 't Katholiek geloof schenkt
iiden menschen den machtigsten steun om
te kunnen torsen ontbeering en gebrek
terwille van hun plichtsbesef, ter-
wille van g e e s t e 1 ij k e, van i d e e 1 e
belangen.
De Katholieke zedeleer en het Katho-
jliek geloof zijn de veiligste schutse en
:ïde zekerste bescherming van de mensche-
lijke waardigheid en den menschelijken
ia-del, waar deze door de modern-hei-
d'ensche opvattingen dreigen te worden
besmeurd en neergehaald.
Met het volste recht kan men de geci
teerde passage uit het „Nederlandsch
{Tijdschrift voor Geneeskunde" betitelen
•als 'n apologie voor de Katholieke Kerk!
jEn als kinderen dier Kerk kunnen we op
•Zulk een verklaring trotsch zijn!
Voortreffelijk.
In Engeland is voortaan liet Lager
huis heeft het zoo juist uitgemaakt,
(elke politie man, die gegronde redenen
heeft iemand, te verdenken van te be-
hooren tot het „gilde" van handelaars
la jonge meisjes, bevoegd zulk een
persoon te arresteeren zonder dat hij
daarvoor een bevel van den bevoegden
magistraat noodig heeft. Bovendien kan
een man, van wien gebleken is dat hij
zich aan het bedoelde vergrijp tegen de
zeden heeft schuldig gemaakt, voortaan
nevens veroordeeling tot gevangenisstraf
ook veroordeeld worden tot afstraffing
met de zweep.
Uitmuntend.
In onze vrijzinnige kringen zal of zou
men allicht minister Regout's nog
zachtzinnige zedelijkheidswet is er ook
al zoo zonderling ontvangen tegen
dergelijke „barbaarschheid" in verzet
treden, maar in Engeland denkt men
Goddank wat ruimer. Slechts 44 Parle
mentsleden verklaarden zich tegen de
zweepstraf, terwijl het nadere voorstel,
om deze ook bij een eerste overtreding-
toe te passen, nog zooveel voorstem
mers vond, dat er een meerderheid van
4 stemmen voor was.
Uitstekend.
Zeer terecht oordeelde men, hier te
doen te hebben met een bijzonder geval,
't Is toch bekend al zet men deze
dingeij om begrijpelijke redenen niet in
geuren en kleuren in de krant dat
de gewetenlooze belagers der onschuld
vaak enorme sommen door hun slacht
offers verdienen, terwijl die kerels nie
mendal om gevangenisstraf geven. Zij
wagen er dat in hun „bedrijf" op. Maar
dergelijke schavuiten zijn ook meestal
erg lafhartig, zoodat de kans op een
flinke afstraffing niet de zweep er den
'angst zal inbrengen en velen hunner
want die handelaars schijnen mee-
rendeels vreemdelingen te zijn min
der gesteld op de zweep, Engeland zui
len verlaten.
En zoo raakt men ze daar kwijt, de
jegens hun slachtoffers zoo hardvochtige
beulen, van wien het parlementslid Ste
wart zeer juist zeide, dat „inbrekers en
roovers „gentlemen'" zijn vergeleken bij
dergelijke schurken."
Zoo raakt men ze daar kwijt, maar
hiermede zijn ze de wereld nog niet uit.
Zouden ze nu misschien liet oog gaan
vestigen op „het klassieke land der
vrijheid?"
Gelukkig hebben we hier met de weg
zending der „bookmakers" al getoond,
dat vrijheid geen bandeloosheid is, maar
de moderne slavenhandelaars zijn ge
vaarlijker lui, werken niet openlijk met
kantoren, chèque-boekjes, enz.
Enfin, Engeland heeft nu een goed
voorbeeld gegeven.
Uit de Leidsche Vroedschap.
B. en W. hebben voor hun volkspark-
plannen een bereidwilligen, zelfs een
enthousiastischen raad gevonden.
Een allergunstigste ontvangst viel hun
voorstel ten deel en zóó verrukt waren
de leden, dat verschillende applaudis
seerden, toen tot aankoop was beslo
ten. i
In deze stemming paste geen critiek
men luisterde dan ook niet naar de op
merkingen van den lieer Hoogeboom,
den eenige, die op de plaats van het
toekomstig park wat had af te dingen.
De financieele zijde van het vraag
stuk liet men onaangeroerdde grond
was niet duur en Leiden zit royaal ge
noeg bij kas om 'n h*alve ton voor .een
plantsoen uit te geven.
Wat deerde het nu, of de kosten1
van ophooging 80 of 100 cents per
vierk. M. zouden bedragenDe heer
Hoogeboom kreeg zelfs geen antwoord
op zijn becijferingen, 't Scheelt toch
niet meer dan f 4000.
De gemeenteraad was kiplekker met
zijn park, waar hij al lang om geroepen
had.
Hoe dit park' wordt ingericht, is een
quaestie van later zorg. Voorloopig heeft
de gemeente den grond en men kan,
als men. wil, direct aan den aanleg be
ginnen, omdat er geen huur loopt of an
dere belemmeringen in den weg staan.
't Zal nochtans een poosje duren, al
vorens de definitieve beslissing valt.
Mr. van der Eist wilde b.v. het ter
rein voor speelplaats inrichten een park
in een arbeidersbuurt wordt vernield,
als er niet voldoende toezicht is, en!
toezicht zal heel wat kosten. De burge
meester gaf evenwel te kennen niet veel
voor dit denkbeeld te voelen. Waarom
zou 'n park in een arbeidersburuc onbe
staanbaar zijn en kan het volk nlelti
worden aangeleerd zorg te /lebben voor
datgene, wat in zijn belang wordt opge
richt? Zeker, de voorzitter was niet iblind
voor een leelijken volkstrek: o;nze zuchU
tot ongebondenheid, waardoor hier niet
kan geschieden wat In Engeland ge>-
beurt, dat men vrijelijk over het gras
in de parken mag loopen. Maar allicht
kon men het raetee een park proheeren.
Klaarblijkelijk gaven de meeste raads
leden aan een park de voorkeur; nie
mand althans steunde het denkbeeld van
den heer van der Eist.
B. en W. beloofden, het tel zullenl
overwegen, evenals de inrichting van
een park nauwgezette studie zal vorde
ren. Een deel van den aangekochten
grond zullen zij wel in bouwter
rein omzetten en mochten er leelijke
hoeken ontstaan, dan schijnt de voor
zitter ook die te willen bestemmen om
er vriendelijke arbeiderswoningen neer
te zetten.
Wij kunnen niet anders zeggen, dat B.
en W. zich een aangenaam denkbeeld
van het 'park scheppen en wij hopen,
dat zij in de uitwerking hunner plan
nen zullen slagen.
De gemeente deed weer een belangrij
ken stap voorwaarts in de richting van
moderniseering der stad.
Zal men ook ten opzichte van de win
kelsluiting dezelfde vooruitstrevendheid'
betrachten? Wij weten er nog niets van.
Want ofschoon de agenda dit onderwerp
vermeldde, kwam het wegens 't late uur
niet meer aan de orde en werd het uitge
steld tot de volgende vergadering over
14 dagen of 3 weken. Iets wijzer zijn
wij. gisteren inmiddels geworden. De vijf
leden der vrijzinnigKlemocratisahe- raads
fractie hebben een motie ingediend
om de winkelsluiting bij verordening te
regelen en zijn er dus allen voorstanders
van.
Waarom de heer Fokker c.s. zijn motie
inzond is ons echter niet duidelijk. De
motie is overbodig. Het verzoek tot
winkelsluiting zal aan de orde komen en
daarover wordt gestemd, zoodat zonder
een motie hetzelfde effect wordt bereikt.
Of is het soms om de eer van het werk
te doen?
Het verdere van de agenda was kleint-
goed. De bewoners van de opgebroken
en gebarricadeerde 3-Octoberstraat heb
ben in den Raad heel wat deernis en
deelneming in hun lot ondervonden. Aan
betuigingen van afkeuring over deze
schandelijke daad heeft het niet ont
broken. Verder kwam men niet, omdat de
gemeente er niet veel aan kan doen, al
had eeii onbekende jurist aan den heer
Sijtsma 't tegendeel verzekerd. Door
schade en schande wordt men wijs en
ook de gemeente heeft door dit voorval
geleerd, dat bouwers aan nieuwe straten
voorwaarden zijn te stellen, die zooda
nige wantoestanden in de toekomst
zullen voorkomen. De geteisterde be
woners van de in staat van beleg
verkeerende straat kunnen zeker zijn,
dat B. en W. alles zullen doen; wat
tot hun ontzet kan voeren.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Het schijnt werkelijk waar te zijn, dat
de Bulgaren hun troepen eenigen tijd
rust gunnen, alvorens zich met alle
macht op de Tsjataldsja linie te werpen.
Veel wordt er althans niet verno
men over gevechten sinds den laat-
sten slag in de vlakten van Tsjorloe.
Over den stand der
Bulgaarsche troepen
seinde de correspondent van de „Reichs-
post", d.d. dezer het volgende: De
Oostelijke Bulgaarsche vleugel heeft na
hevigen strijd de hoogte ten Oosten van
de plaats Istrandzja (die ongeveer 300
Meter hoog is), bezet en den Turlcschen
rechtervleugel in het boschgebied van
het Derkos-meer geworpen (de rech
tervleugel van de Tsjataldzja-stelling).
De Bulgaren trokken over Istrandzja en
Jenikeui (ten zuiden van het Derkos-
meer) met sterke krachten om hier een
aanval te doen op de Tsjataldzja positie
ten Z. van het Derkos-meer.
Het centrum en de rechtervleugel van
de Bulgaren vervolgden de verslagen
Turkfeche achterhoede langs den spoor
weg en over Tsjanta (15 K.M. ten W.
van Silivri) en willen in de nabijheid
van het station Tsjataldzja een aanval
doen op de Turksche positie.
Totnutoe heeft de Turksche artillerie
de infanterie niet genoeg ondersiegnd
en slechts zelden tot het laatste oogen-
blik standgehouden. De geringe uitwe-r
king en de te vroege terugtocht van de
Turksche artillerie heeft de terugtrek
kende Turksche infanterie onbeschermd
en aan het vuur van de Bulgaarsche bat
terijen overgeleverd, zoodat de terug
tocht in een vlucht moest ontaarden.
Men verwacht dat de Turksche stel
ling van Tsjataldzja spoedig zal val
len. Voor Adrianopel trachten de Tur
ken vergeefs de omsingeling van de Bul
garen te verbreken. Ondanks de zoek
lichten waarmee de Turken werken, on
dernemen de Bulgaren dikwijls nachte
lijke aanvallen. Bij Karagasj aan den
rechter oever van de Maritsa wordt bij
na dagelijks gevochten. De beschieting
duurt met groote uitwerking voort. De
bezetting schijnt haar weerstandsvermo
gen verloren te hebben. De val van de
vesting schijnt ophanden.
Dit laatste is al eenige malen be
weerd. Klaarblijkelijk hebben de Bulga
ren besloten liever door insluiting dan
door 'n stormloop Adrianopel tot overga
ve te dwingen.
De laatste slag die wel bij
de Tsjataldzjalinie
zal geleverd worden, wordt door de
Turken krachtig voorbereid. De Tur
ken bereiden zich op het oogenblik voor
op de verdediging door het versterken
van de linie van Tsjaltaldzja, die van
de Zwarte Zee tot de Zee van Marmora
gaat, van Boejoek-Tsjekmedsje tot Ka-
raboeroen. Nazim pasja is te Hademkeui
op 10 K.M. van Tsjataldzja en leidt
zelf de werken.
Het opperbevelhebberschap heeft aan
merkelijke wijziging ondergaan. Abdoel-
lah pasja is teruggeroepen, Hamdi pas
ja, die den linkervleugel van het ooster-
leger commandeerde, volgt hem op.
Moechtar pasja zal den geheelen rech
tervleugel aanvoeren. Men weet nog niet
of deze laatsten evenals Abdoellah pasja
vergezeld zullen zijn van den Duitschen
kolonel van den staf von Lutzow.
lederen dag worden versterkingen en
troepen naar de linie gezonden. Men
zal de artillerie van middelbaar kali
ber gaan gebruiken om de verdwenen
veldartillerie te vervangen en de Bul
gaarsche artillerie op een afstand te
houden, die de nederlaag bij Loele Boer-
gas heeft veroorzaakt.
Ook machinegeweren worden gezon
den en wat wel het belangrijkste is en
wat totnogtoe bijna geheel ontbrak, er
wordt veel brood verzonden.
De blokkade van de Bulgaarsche ha
vens is voorloopig opgeheven en de oor
logsschepen zullen waarschijnlijk ter ver
dediging der Tsjataldzjalinie meewer
ken.
Naar de Daily Telegraph uit Konstan-
tinopel verneemt, hebben de militaire
attaché's, Dinsdag daar van het front
aangekomen, besloten gisteren of he
den naar Hademkeui het nieuwe Turk
sche hoofdkwartier terug te keeren, om
er bij te zijn als de laatste beslissende
slag valt. Maar den afstand, dien het
Bulgaarsche leger moet afleggen, in aan
merking genomen, kunnen zij niet voor
Zondag of Maandag voor de Tsjaltaldzja
linie aankomen.
Van het overige oorlogsterrein
komen nog steeds berichten van kleine
successen, door de verbondenen behaald,
binnen. De Grieksche troepen onder den
kroonprins zijn de Warden waarvan de
bruggen door de terugtrekkende Turken
waren opgeblazen, op ongeveer 20 K. M.
van Saloniki overgetrokken.
Daarna ihebben, volgens een bericht uit
Saloniki aan de „Lok. Anz." de Turken
in de buurt vau Saloniki een vernieti
gende nederlaag geleden. De Grieken
staan 10 K.M. van Saloniki af, waar
de gedecimeerde Turksche troepen wan-
Ihopigen tegenstand trachten te bieden.
De ^gouverneur van Saloniki onderhan
delt reeds met de vijanden over toet)
overgeven van de stad.
Volgens de laatste berichten zou de
stad zich reeds overgegeven hebben.
Uit Cettinje wordt aan de Berliner Mor-
genpost geseind dat Dzjakowa veroverd
werd door troepen onder ciien Montene-
grijnsölien generaal Woekotits met be-
Ihulp van de Servische artillerie welke
van Prizren kwam. De Serviërs en de
Montenegrijnen hadden slechts geringe
verliezen. Aan de zijde der Turken vielen
talrijke dooden.
Te Belgrado zijn particuliere berich
ten uit §k,o.eiaii ontvangen, volgens wel
ke Essad pasja zich met het heele gar
nizoen overgegeven iheeft.
De bevelhebber van Skoetari had eerst
de overgave geweigerd. Alessio en San
Giovanni di Medua zijn door de brigade
Woekotits ingenomen. Twee dagen was
in de vlakte regen en op toet gebergte!
sneeuw gevallen. Deze omstandigheid
had het krijgsbedrijf belemmerd.
Gezien de hardnekkige verdedigitogj
van Essad pasja, die gezegd had de citadel
tot zijn laatsten ademtocht te zullenl
verdedigen, is dit bericht niet wel aan te
en. i
De mogendheden
aldus het „Berl. Tagebl.", zijn verder van
eenstemmigheid verwijderd dan ooit
en het zal thans buitengewoon moeilijkj
zijn tot een overeenkomst te geraken,,
daar de .toestand, en niet alleen op hetj
oorlogsterrein, ieder oogenblik verann
dert. Daarin en in de mogelijkheid van,
plotselinge improvisatie ligt ook het be
denkelijke van den internationalen toe
stand. Bij dezen stand van zaken is het
waarschijnlijk, dat het den verbonden
Balkanstaten gelukken zal hun militaire)
operaties ongehinderd voort te zetten.
In den loop van de komende week zal
niet alleen 'de beslissing bij de Tsjatald»-
ja-lijn gevallen zijn, maar zullen ook dq
operaties van de Grieken, Serviërs ent
Montenegrin en dan voltooid zijn. Pas
wanneer de .militaire toestand tot zoover,
opgehelderd is, .zal een bemiddeling eo-
nig vooruitzicht op succes hebben, als!
de mogendheden dam even eenstemmig
zijn, als de Balkan-statan het thans zijn.
Een geruststellende factor is op dit
oogenblik misschien juist het feit, dat
de mogendheden zoover van een oven-
eenstemming verwijderd zijn, dat zij etf
niet aan kunnen denken de optoeldie-
ring van 'den militairen toestand te ven-
hinderen en dat zij althans tegenover
een scherp omlijnden Joestand zullen
komen te staan, dien zij, zij het ook met
tegenzin, tot basis van hun onderhand-
delingen zullen moeten nemen.
Deze sombere inzichten worden ge
deeld in ofifcieele- Berlijnsche kringen.
Nog wordt gemeld, dat de Russische
minister van buitenlandsche zaken Saso-
nof den Turkschen ambassadeur te St
Petersburg en den Turkschen gedele
geerden, die van de Russische hoofdstad
naar Berlijn en Weenen vertrekken, heeft
verklaard, dat Rusland, evenals de andere
groote mogendheden alleen bereid is de
bemiddeling tusschen Turkije en de Bal-
kanstaten op zich te nemen, wanneer de
Porte bindende garantie geeft, dat zij
alle vredesvoorwaarden aanneemt, 3ie
door de groote mogendheden gesteld
zullen worden. Zoolang geen belofte in
dezen geest door Turkije is afgelegd,
acht Rusland bemiddeling onmogelijk.
Gelijkluidende antwoorden moet de Porte
ook van de overige mogendheden ge
kregen hebben, .aldus verluidt uit St
Petersburg. Echter is hiervan nog niets
naders bekend.
Een van de belangrijkste punten in de
Balkankwestie zoo heet het nog in de
„Lok. Anz." is de wensch van Servië
naar een haven aan de Adriatische Z^e,}
een wensch, die, naar men beweert/,
van Russische zijde gesteund wordt,i
maar bij andere mogendheden, zooals!
Italië en vooral Oostenrijk-Ho'njgarije,!
tegenstand vindt. De besprekingen tus>-
schen graaf Bechtold en di San Giuliano
te Risa hebben, zooals men weet, tofc
een overeenkomst geleid, waarin beide
mogendheden de onschendbaarheid en
daarom ook de ondeelbaarheid van Alba^-
nië tot richtsnoer van hun gemeenschap^
pelijke Balkanpolitiek gemaakt hebben.
De door Servië gewenschte toegang tot
de Adriatische Zee zou echter dwars
door Albaneesoh gebied loopen. In deze
tegenstellingen is een zekere stof tot'
een conflict, die bijzonder të Weenen!
met onloochenbare zenuwachtigieliid be
handeld wordt. Als men de zaak nader
beschouwt, is echter inderdaad niet in!
te zien, waarom het verlangen van Ser
vië naar de zee,' waartegen op zichzelf
niets te zeggen valt, juist naar den oever
van de Adriatische Zee zou moeten lei
den. Buiten Servië is men van meeningj
dat, zoowel met het oog op politieke!
als oeconomische overwegingen, het het
gesohiktst lijkt als Servië zich een uit-
-weg zoekt naar de Egeïsche Zee, wat
na zijn militair succes geen groote moei
lijkheden zou veroorzaken. Men moet
aannemen, dat een dergelijk plan ook te
Weenen geen tegenstand zou vindea»
