DE TWEE VRIENDEN.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
4e Jaargang.
No. 917,
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bi] onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 een
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
V Van „volledigheid" gesproken.
Het Handelsblad nam onlangs
ds. Bronsvelds hatelijkheden ten aalnl-
zien van ons Mar ia-congres in zijn ko
lommen over ter wille der volledigheid,
iwelke zelfs niet gedoogde, dat eenige
aanhalingen uit Erasmus gestorven
(in 1536! werden weggelaten.
Nu bevatte dezer dagen de Stan
daard een artikel, waarvan de aanhef
'luidde
,bVan liberale zijde Iaat men niet
af van het ons telkens weer voorge
worpen verwijlt, dat we Rome eerst
voor al wat 1 eel ijk is uitmaakten' en
nu bedelen om haar gunst."
Het artikel was geschreven ter weer-
Tegging van dit verwijt en zette breed
voerig uiteen, dat de strijd der'Anti-revo
lutionaire partij indertijd we spreken
,van eVen na 't middden der vorige eeuw
gericht was tegen het samengaan der
^Conservatieven met Rome.
„In 1853 waren het de Conserva
tieven, en met name de min of meer
halfgeloovige Protestantsche elemen
ten onder de Conservatieven, die 't
felst de Aprilbeweging hadden inge
zet. En zie, vijftien jaren later wa
ren het diezelfde Protestantscfo-Con-
servatieve elementen, die, toen Rome
de liberale groep losliet, zich stil cn
heimelijk met Rome verbonden om de
Liberalen schaakmat te zetten."
'Dit oordeelde dr. Kuyper „beginsel
loos politiek spel", waarbij dan nog
kwam, dat de Conservatieve partij niets
jte beteekenen had. Deze partij wilder,
jde Anti-revolutionairen „omkeg .den",
jmaar wijl „de toenmalige Coalitie al-
jtoos haar hoofdkracht in Rome zocht en
'vond, Icon het niet .anders, of-bijLde met
jdat doel op touw gezette actje, moest
(wel de aanval zich gelijktijdig en even
gcherp tegen het Conservatisme als te
gen Rome keeren. Iets waarbij vanzelf
de houding van 1853 het woord nog ver
scherpte."
Deze strijd werd echter niet langer
gevoerd dan noodig was:
„Zoo echter waren de toenmalige
Conservatieven niet uit hetv%d gesla
gen-en vernietigd, of de portie keerde
zich geheel. Socialisten waren 'T nog
niet. Van Radicalen hoorde nog
•nauwelijks, en feitelijk had n en des
tijds van Antirevolutionaire zijd.: uit
sluitend met twee politic-s partijlen
te rekenen, eenerzijds met Eet Libe
ralisme en anderzijds m-^t
Na een tijdperk van aarfsffcig, .var-
foij dr. Schaepmans invloed r.eer ->n goo
ide werkte, hakte Groen van Prinsterer in
^1873 den Gordiaanschen knoop door en
koos openlijk tegenover het Liberalisme
ren voor het Roomsche korps partij. Deze
beslissing kwam inzake het toenrwaiig
artikel 194 van de Grondwet en sinds-
idien is de huidige coalitie in stand ge
bleven op den zuiveren grondslag der
geloofsverdediging.
Is dit een belangrijk artikel of niet?
.We zouden zeggen van ja.
Maar toch zoo constateeren we
.met Het Centrum heeft de pers
•-(Van links geen regel van het in krac-hi-
FEUILLETON.
14)
Een oogenblik bleef de grijsaard als
•vernietigd in zijn zetel zitten toen stond
jhij op zijn beurt met moeite gp
"!£n zegde
Kom, (het is al laat en gij zult wel
behoefte aan rust hebben.
Hij nam den kandelaar van de schrijf
tafel en ging naar de deur, waar zooeven
•jacijn dochter nog gestaan had en een ge-
JBjprek gehoord, dat een onheelbare won-
ide in haar hart geslagen had.
Nu was de kamer daarachter ledig.
Vader en zoon gingen er doorheen,
tnet langzame .schreden en vervolgens
klommen zij de granieten trap op die naar
1de bovenverdieping geleidde.
Daar scheidden zij onder het wisse-
jlen van nog enkele woorden, waarin n,iets
ineer merkbaar was van de genegenheid,,
(die weleer tussöhen hen had bestaan.
De dokter sloot zich in zijn kamer
en de grijsaard sloot onhoorbaar de
fcware tlieur cfer zijne achter zich af.
Hubert Nollan was in de kamer die hij
tigen stijl gestelde stuk aan hare lezers
voorgelegd.
De vrijzinnige „volledigheid" eischt
soms zonderlinge bokkesprongenl
ALGEMEEN OVERZICHT.
iWe wachten nog steeds op het ant
woord der Balkanstaten op de nota der
•mogendheden en op het eerste schot
dat tegelijkertijd heet af te zullen gaan.
We wachten nu reeds een week lanlg
en we wachten nog tevergeefs. Wel be
weren berichten uit Weenen dat gister
avond het antwoord aan de mogendhe
den en de nota aan de Porte zijn over
handigd, maar of dit laatste den vorm
van een ultimatum had, zooals gezegd
was, is nog niet bekend.
Montenegro
blijft intusschen dapper doorvechten en
met succes. Hoewel we het tot op héden
nog slechts met berichten uit Montene-
grijnsche bron moeten doen, meeiien we
ze wel geloofwaardig te mogen achten
daar ze ook hun eigen verliezen niet
verdonkeremanen. Vrijdag hebben ze
weer een Turksche versterking, Rogame
bij Toezi, genomen: De Turken beproef
den 's avonds uit hun versterkingen een
tegen a vin val, die werd .afgeslagen.
Op het fort Rogame viel een onbescha
digd Kruppkanon, met daarbij behoo
renden schietvoorraad, in handen der
Montenegrijren. Bij de bestorming van
Detsits, op den tweeden dag van den.
oorlog, hadden de Montenegrin en onge
veer 120 dooden en 409 gewonden.
De hospitalen te Podgoritsa zijn vol.
De Koning bezocht de gewonden tot
tweemaal toe. Prinses Xenia- leidt daar
den v erplegingsdienst. Onder de gewon
den zijn een groot aantal Malissoren en
Turksche soldaten op liet oogenblik zijn
meer dan 300 gewonden naar Nitkstisj
ov^rgebractli. Na een gevecht, dat tot
den middag heeft geduurd, zijn de Mou
ten egrijnen Zaterdag door de Turksche
gelederen bij Toezi beengebreken, cn
hrbben zij de plaats omsingeld. Toezi is
thans geheel van Skoetari afgesneden.
Meer dan 6000 Malissoien zijn opge
staan en* vechten in den rug van hfcl
Turksche leger. Eenige honderden var.
hen hebben zich naar Podgoritsa bejge-
ven en verlangen wapens.
Uit Saloniki wordt aan het „Berliner
Tageblat" geseind: Over de laatste ge
vechten aan de Montenegrijlnschë grens
zijn idle berichten hier zeer schaarsdi.
Wanneer de Turk dat beweert dan zal
het er zoo mooi wel niet voor hen voor
staan.
Het laatste bericht uit Podgoritsa luidlt
dat Zaterdag de Noordelijke armee on
der generaal Vonkovitch de stad Bije-
lopolji bij Berane in Oud-Servië, geno
men. Kanonnen bulderden tot 4 uur 's
namiddags, het tijdstip, dat de troepen
de stad binnentrokken. De Servische in
woners 'begroetten de Monteniegrijnen
met gejuich als de bevrijders van een
500-jarig Turksch juk. In de Servische
kerk werd onmiddellijk voor de overwin
ning en den welstand des koninjgs yan
vroeger bewoonde toen ihij nog bij: zijn
vader thuis was en waar hij was omringd
door allerlei herinneringen uit zijn kin
derjaren.
Steeds vond Jjij die kamer voor zich
gereed met liefdevolle (hand onderhou
den door zijn zuster Thérèse.
Anders, als hij thuis kwam, trad zij
hem steds op den djempel van het
ouderlijk huis tegen om hem te verwel
komen en hij had er zich over kunnen
verwonderen, dat zij nu niet te voor
schijn was gekomen, maar hij verklaarde
dit door het onverwachte van zijn komst,
tegen middernacht en zonder vooraf be
richt te hebben gezonden, terwijl het ge
raas van den storm haar belet kon heb
ben den postwagen te ihooren, die voor
de deur stilhield cn het kloppen op
de straatdeur.
Bovendien, zijn hoofd was nu te vol
met andere dingen om daar lanig aan
te denken.
De mededeelingen van zijn vader om
trent den stand van diens vermogen of
liever omtrent het verdwijnen daarvan;
hadden hem getroffen, want hij meende
inderdaad dat de oude Nollan nog rijk'
was en nu te moeten vernemen, dat zijn
vader zich in groote finantieële verleg^eh-
h'eid bevond, was voor hem eene bittere
tele, ijrst el ling gewgest. ma,ar m,an van,
Montenegro een dankoefening gehouden.
Een provisorisch Montenegrijnsch be
stuur werd ingesteld.
De houding der Balkanstaten
kan men het best leeivn kennen uit hei
volgende bericht uii 'Weenen aan de
„Berl. Ztg. am Mittag". Groot opzien
wekt hier een interview, dat de gewö
zen Montenegrijuisclié. gezant in Kolnj-
stantinopel op zijn Ho or reis naar C et-
tin je in Boekarest aan eenige journalis
ten verleend heeft. De gezant, die de oor
logsverklaring aan de Porte overhan
digd had, verklaarde onverbloemd, jdat de
Balkan-staten, evengf^d als zij de rege
ling van de Balkan kwestie zonder zich
aan de groote mogendheden te storen
ter hand genomen hadden, ook na de
overwinning de uivbrjiding van hun ge
bied tegen den wil van de mogendhe
den zouden doorzett n. De gezant ein
digde met de woor ien: „Montenegro
wil het sandzjak htpfeen."
Met deze stemming-der Ealkanvorsten
schijnt men ook in V7eenen rekening te
houden en op de m'fitaire centraaibu-
reaux wordt koortsachtig gewerkt.
Naar men verneemt, zijn alle
maatregelen getroffen om zoo noodig
snel en met ontplooiing van de geheeie
militaire macht de belangen van de mo
narchie aan de Zuid-Oostelijke grenzen
te behartigen. Alle officieren en man
schappen, die met verlof waren, zijn om
geroepen en men spreekt er van, dat ook
vele reservisten onder d'e 'wapenen gei oe-
pen zijn.
Ook Rusland blijft op zij'n qui-vive.
Uit Krakau wordt aan de „Berliner Zei-
tung am Mittag" gemeldVolgens een
bericht van de Nowa Refocma hebben
alle ca val er ie regime: ïen in d« Zuide
lijke gouvernementen van Russisch Polen
het bevel gekregen t)ch op bepaal d'e
punten bij de Oostcarijkscbe grenzen te
concentreeren. Onder de bevolking
lieergclit een wr.re paniek, dqar zij gie-
Looft, dat de oorlog reeds uitgebnokea js.
Over d* vredeiooderhand-sliogen
schrijft d« „Temp?" dat de Italiaansch'ei
gezant Tittoni aan Poi.ncaré verklaard
heeft dat de oorsprong van het con
flict tc Ouchy, niet een kwestie >van
scJiadeloositelling is, maar het verlangen
van Turkije de ontruiming van Tripolis
door het Turksche leger iaan de ratificatie
van het parlement te onderwerpen en
nieuwe cischen, met betrekking tot den
ambtenaar, die de Porte zou moeten ver
tegenwoordigen la de vibjetten, die haar
door den vrede ontnomen worden.
De toestand, too meldde men gister
uit Ouchy, Is dezelfde als gisteravond.
De Turksche afgevaardigden zullen he-
dennamiddag met de Italiaansche een
conferentie hebben.
De Parijschc correspondent van 3e
„Tel." seint aan zijn blad: Ik verneem
hedenochtend per telefoon uit Rome, dat
vandaag de Italiaansche vloot een actie
in de Egeïsche Zee zal beproeven, hetzij
door een of ander Turksch eiland te be
zetten, hetzij door, wat waarschfij'nlijker
is, over te gaan tot bombardement van
een der kuststeden op 't vasteland van'
Turkije.
sluwe berekening als (hij was, had de
dokter onmiddellijk ingezien welk voor
deel hij Icon trekken uit den toestand
en aan zijn vader, die aan misbruik van
vertrouwen schuldig was, een voorstel
gedaan, dat hij niet zou hebben durvetn
doen, wanneer de geldzaken van den
grijsaard in volmaakte orde geweest
waren.
In den tijd van eyikele minuten had
hij zijn plan ontworpen'.
Het verdwijnen der adelijke familiën
die betrokken waren bij de samenzwe
ring, Ikion voor hein de bron van een
groot vermogen zijn, dus had onmiddel
lijk bij. hem vastgestaan, dat zij moesten
verdwijnen, maar vooreerst moest hij een
verraad bedekken, dat door zijn vriend
schapsbetrekkingen met de ten onder
gang gedoemde familiën nog des te af
schuwelijker was.
Hij zette zich' aan de tafel neer en
overdacht met koel hoofd den toestand,
om daarna zijn berekeningen voor de
toekomst te maken.
Door zijn relatiën met de machtheb
bers van het oogenblik de redenaars van
de Nationale Conventie en de Parijsche
Commune, de leiders der voornaamste
clubs en sectiën van de hoofdstad en
revolutionnaire comiteiten, die lijsten van
de verdaohte.n opmaakten en aan Fou-
De bedoeling van Italië is, de Ver
heven Porte te dwingen de gewijzigde
vredesvoorwaarden te aanvaarden, of,
wat ook mogelijk' is, de uitbarsting van
den algemeenen oorlog op het Balkafn-
schiereiland te verhaasten.
De Rosenthal=zaak
waarvoor de Jury nu voltallig is, heeft
in New-York een aanvang genomen.
Al dadelijk behaalden de beklaagden,
d. z. Becker en de vier wegens den
moord op Rosenthal beschuldigden, een
voordeel. De bestuurder van de auto;
waarin de moordenaars gezeten waren,
toen zij de daad pleegden, Ryan, ver
klaarde ter terechtzitting, geen van de
beklaagden te herkennen. Deze getuige
was Ijlijkbaar doodsbenauwd.
Daarentegen verklaarde een andere
ooggetuige, de Oostenrijker Stanisch, dat
hij een der beschuldigden Whitey Lewis,
op Rosenthal had zien schieten.
Verder deelde de getuige Lubau mee,
dat hij den commissaris van pcfiti's
Becker had hooien zeggen, dat deze,
indien het noodig mocht wezen, zelf Ro
senthal uit den weg zou ruimen.
GEMENGD.
De president van den Duit-
schen Rijksdag, Kampf, heeft zijn
mandaat voor het district Berlijn I, het
eenige district dat de burgerlijke partijen
in de hoofdstad des rijks bij de laatste
verkiezingen konden behouden, neerge
legd.
Men herinnert zich, dat deze vrijzinnige
candidaat bij herstemming tegen den so
cialist met slechts enkele stemmen meer
derheid werd gekozen, later bleek dat
niet kiesgerechtigden aan de stemming
hadden deelgenomen, zoodat de her
stemming wel ongeldig zou worden ver
klaard.
Binnenkort zal dus in Berlijn I op
nieuw een verkiezing plaats hebben, nog
volgens de oude kiezerslijst welke min
der socialistische kiezers telt dan de
nieuwe, die nog niet van kracht is. Juist
daarom is Kampf thans afgetreden, want
er bestaat kans dat Berlijn I nu nog voor
de burgerlijke partijen behouden blijft.
In een artikel van de „Times" over
den oogst in Groo t-B r i 11 a n j e,
heet het, dat September wel voor den
oogst uitmuntend weer heeft gebracht,
maar de schade, door regen en kou aan
het gewas toegebracht, niet meer goed te
maken was. Voor koren, hooi, stroo en
aardappels kan men dan ook moeilijk een
slechter jaar in Engeland aanwijzen.
Door een storm die op de Ma-
rokkaansche kust woedde, is de
benedenstad geheel overstroomd. Ver
scheidene huizen zijn verwoest en alle
verbindingen zijn verbroken. De materi
eel e schade is aanzienlijk.
Uit Ahneria (Spanje) meldt men dat
de bakkersknechts tot staking be
sloten hebben en zich solidair verkla
ren met het stakend sjDOorwegper-
soneel van de Zuider-Spoorwegmaat-
schappij. De overheid doet moeite om de
stad van voorraad te voorzien.
quier-Tinville de slachtoffers zouden
welke deze aan den beul overleverde,
beschikte Hubert Nollan over geweldige
middelen om vijanden of schuldelschers
onschadelijk te maken.
Parijs en de provinciën werden met
bloed overstroomd in dien somberen tijd
tijd en een menschenleven telde niet
meer dan splinters, die een houthakker
doet vallen bij het vellen van een woud
reus, maar Hubert Nollan zag verder
dan den dag van morgen, hij begreep
dat de toestand in het land zoo niet lang
zou kunnen voortduren en hij wilde ook
veilig zijn in den tijd die na dezen komen
zou, daarom moest hij in het verborgen
handelen, huichelachtig en valsch, met
een masker voor 'het gelaar.
In zijn zakboekje schreef hij de na
men op van hen, die hij in het verderf
wilde stortende Guern, Balazé, Kéroual
d' Aohet.
Elk dezer namen vertegenwoordigde
een vermogen en, door die vermogens
bijeen te voegen, zou men een reusaChti-
gen rijkdom vormen.
Een stroom bloeds zou daarvoor moe
ten vloeien, maar hierom bekommerde
hij zich het allerminst.
Met nog een naam vulde hij zijn lijst
je aan, een naam dien hij in wat grooter
létters schreef;
Nogmaals het geval-Lohman.
Prof. Mr. A. A. H. Struijcken schrijft
in „Van Onzen Tijd" over de benoe
ming van den heer Lohman tot hoog
leeraar in het Staatsrecht aan de univer
siteit te Utrecht.
Voor een benoeming buiten de voor
dracht als in het geval-Lohman acht de
hoogieeraar zekeren „moed" noodig.
IBenoemt de regeering volgens de
voordracht, dan is hare verantwoordelijk
heid gedekt, ook al blijkt later, wat ze
ker geen zeldzaamheid is, dat de be
noeming eene vergissing of misrekening
is geweest; benoemt de regeering bui
ten de voordracht, dan heeft zij zelve
de geheeie verantwoordelijkheid daarvan
blijvend te dragen die haar dan ook
niet wordt gespaard, terwijl het ge
vaar niet gering iL, dat zij zich door
niet-deskundige adviezen laat ledden. Dien
moed heeft minister Heemskerk thans
getoond, ter wille van de anti-revoluti-
onnaire partij; een gelijktijdige benoe
ming te Leiden wekte het vermoeden,
ook niet meer dan dat dat hij dien
moed heeft gemist ter wille van 'de ka
tholieke partij.
Te hopen is, dat richtig inzicht der fa
culteiten en voorzichtigheid der regeering
benoemingen van hoogleeraren buiten de
voordracht steeds meer tot de zeldzaam
heden zullen doen behooren.
De glasblazersstaking opgeheven.
De bemiddelingscommissie in de sta
king van de glasblazers, bestaande uit
de heeren mr. D. van Blom, G. Knuttel,
en dr. J. G. Slees wijk, deelt mede, dat
de staking is geëindgd. De stakende ar
beiders zullen aan alle flesschenfabrieken
terstond weer aan het werk gaan.
Er zal een proef genomen worden om
te onderzoeken, of afschaffing van nacht
arbeid in de flesschennijverheid zonder
benadeeling van de productie mogelijk
is; onder nachtarbeid wordt verstaan ar
beid tusschen 10 uur des namiddags en
5 uur des voormiddags.
Deze proef zal plaats hebben bij de N.
V. van Deventer's Glasfabrieken Schie
damDelft, en wel aan 3 fabrieken,
(waarvan 1 fabriek met 2 ovens) te Delft
en aan 1 oven in de fabriek te Schie
dam. De proefneming zal ingaan op 4
November en gedurende twaalf achter
eenvolgende maanden worden voortge
zet. Mocht, naar het oordeel der com
missie van bemiddeling, ria zes maan
den gebleken zijn, dat het bedrijf bij een
voortzetting van de proef te groote
schade zou ondervinden, dan kan de
proef reeds na zes maanden worden
gestaakt.
De partijen zullen zich onvoorwaar
delijk aan de uitspraak van de com
missie van bemiddeling onderwerpen,
echter met dien verstande, dat indieir
de proef zal gelukken, de nachtarbeid
niet zal behoeven te worden afgeschaft,
zoolang die afschaffing niet plaats vindt
op alle Nederlandsche flesschenfabrie
ken. De werkgevers verbinden zich om
de pogingen der arbeiders om onwillige!
Trémazan
Vijf familiën met één penuestreek ver
oordeeld.
Wanneer van alle leden dier familiën
de hoofden gevallen waren en hun goe
deren verbeurd verklaard, zooals met alle
goederen geschiedde van hen, die als ver
raders van het vaderland werden veroor
deeld, dan zou het weinig moeite kosten
zich die goederen toe te eigenen.
.Het waren landedellieden, die terugge
trokken leefden op hun kasteelen, om
ringd door kostbare landerijen en gelegen
tusschen Saint Malo, Rennes en Lam-
balle.
Vijanden hadden zij niet, zij werden
bemind door hun bedienden en hun pach
ters; zij gingen gemeenzaam om met de
boeren, hielpen hen in tijden van tegen
spoed en waren goed en mild overal
waar armoede werd geleden.
Innig gehecht aan hun landerijen, aan
hun bosschen, aan bun boomgaarden en
aan hun tuinen, snakten zij naar het einde
van den tijd van beroering, die zooveel
onheil over het land bracht en overal ver
woestingen aanrichtte.
(Wordt vervolgd.)
