No. 910.
Zaterdag
October
1912.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
4e Jaargang.
3e £eictaehe ©on/tcmt
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
In tere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwar|^al; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post f 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2l/t cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
3
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—3 regels 0.75, elke regel meer 15 een
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit DRIE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
V Proef op de som.
,Wa,ar de Katholieke Kerk niets te ver
tellen heeft bloeien immers onderwijs
en wetenschap?
.Welnu, dan moet het hiermede in
Frankrijk wel bijzonder welvarend ge
steld wezen, want daar is het waarlijk
inter van gisteren, dat de invloed der Ka
tholieke Kerk i n ieder opzicht wordt on
dermijnd.
Wat vernemen we echter?.
Dat er in dit verlichte rijk zooveel
recruften opkomen, die kunnen lezen
noch schrijven, dat de regeering de de
partementen, vanwaar de meeste arri-
veeren aan de schandpaal zal slaan, in
de hoop, aldus een edele wedstrijd in
volksontwikkeling uit den grond te stam
pen.
Eu wie nu denken mocht, dat te Pa
irijs, de "Stad des Lichts", de onder
wijstoestanden dan toch wel behoorlijk
zullen zijn, moet eens lezen de schil
dering, welke het Parijsche gemeente
raadslid André Payer gee?f in den „Ma-
tin" een schildering -van den toestand
op openbare lagere s cholen in de hoofd
stad, wat betreft de hygiëne. Reeds van
buiten maken de schoollokalen den in
druk van vuilheid en somberheid, schrijft
hij. Treedt men binnen, dan merkt men
ieerst recht de verwaarloozing op. Er
hangt in de corridors een duffe, vieze
lucht; de muren zien vuil en besmeerd
zijn half vergaan, de vloeren schijnen op
sommige plaatsen zoo dadelijk te zullen
invallen. De schoolplaten hangen ge
scheurd langs de wanden. De kin
deren gebruiken oude boeken.
Op sommige speelplaatsen staat bij re
gen een modderbrij. In plaats van be
hoorlijke waschinrichtingen, worden em
mers, met water gevuld, gebruikt Eens
in veertien jaar tijd zijn de beide school
lokalen in zijn wijk degelijk schoonge
maakt en" in orde gebracht. Den ove
rigen tijd wordt er maar zoo'n beetje
door één schoonmaakster geprutst
Wie ons ééne bijzondere school kan
aanwijzen, waar dan ook, welke met
deze jeremiade overeenstemt, hem zullen
.we levenslang gratis „De Leidsche Cou
rant" toezenden.
En heeft u wel gelet op de door ons
fespatieerde woorden„De kinderen ge-
ruiken oude boeken." 't Is wat moois.
Waarlijk, de lieden, die zoo gaarne af
geven op de Roomsche landen nog on
langs b.v. ds. Bronsveld in zijn befaamde
„Kroniek" zij mochten wel eens eerst
Sn Frankrijk rondzien voor zij Zuide
lijker gaan. Hun klachten over die ach
terlijke Roomsclien zullen dan wel ver
stommen.
De kerkvervolging heeft Frankrijk
over 't algemeen nog weinig goeds ge
bracht. Zoo klaagde in de academie voor
geneeskunde te Parijs prof. Gaucher
over het haast totaal gemis aan voorzor
gen in Frankrijk tegen de verbreiding
van een drietal besmettelijke ziekten
syphilis, lepra, en tuberculose. Aan hon
derden melaatschen wordt binnen Frank
rijk volkomen vrijheid van beweging ge
laten en niets wordt gedaan om lepra
lijders uit de Antillen of uit Zuid-Ameri-
ka, die in Frankrijk een beter klimaat
jkoinen zoeken, bij de grenzen van hun
voornemen terug te brengen.
Aldus rechtvaardigde prof. Gaucher
zijn conclüsie, dat de openbare hygiëne
in Frankrijk alles te yvenschen overliet.
Al deze dingen zijn" toch waarlijk wel
de proef op de som. De Fransche re
geerders zegge regeerders hebben
de handen zoo vol met anti-clericale maat
regelen, waarmede zij hun flinkheid moe
ten toonen, dat zij waarlijk geen tijd
hebben om ook nog te letten op zulke
(kleinigheden als onderwijs en gezond
heid.
V Katholieke Kiesvereenigingen
Men kan in dit nummer een ons toe
gezonden motie lezen, die door de af-
deeling Utrecht van den Nederl. R. K.
Gemeentewerkliedenbond is aange
nomen. Op één zinsnede in die motie
willen wij hier even de aandacht vesti
gen. 't Is een verblijdend verschijnsel,
'als de arbeiders inzien, dat niet alleen
noodig is het lidmaatschap van sociale
verenigingen, maar dat liet ook noodig,
hoog-noodigis zich aan te sluiten bij po
litieke vereenigfingen, nl. bij de Katho
lieke Kiesvereenigingen.
Mochten alle Katholieken inzien, dat
de victorie of de nederlaag in 1913 voor
een groot gedeelte afhangt van het al oï
niet sterk zijn van de Katholieke kies
vereenigingen 1 Als deze moreel, door
het groot aantal leden, en financieel, door
een goede kas, sterk staan, zal van haar
de zoio noodige actie kunnen uitgaan.
Laat toch geen enkele Katholieke kie
zer ter wille van het beginsel, dat
in 1913 op het spel staat! langer uit
stellen lier te worden van een Katholieke
kiesvereeniging.
Men stelle tenminste deze daad!
ALGEMEEN OVERZICHT.
De algemeene toestand op den Bal
kan kan men nog niet veel verbeterd
noemen, ofschoon toóh do<jr de diplo
matie alle krachten ingespannen worden
cm den oorlog tegen te houden. Het
wil echter voorkomen, dat men wel ©eni
ge haast mag maken, daar de grensinci
denten steeds heftiger worden en
de vijandelijkheden
over en weer den oorlog met zich bin
nen slepen voor inen er op bedacht is1.
Zoo meldt men uit Konstantinopel dat
de Bulgaren uitspattingen hebben be
gaan tegen de Muzelmannen te Warna
(in Bulgarije, aan de kust van de Zwar
te Zee). Een Muzelman is gedood, ver
scheidene zijn gekwetst. Te Aidos zijTn
vier gewonden. De dorpen in den om-
ziën zijn 5 dooden en verscheidene ge
wonden. Verscheiden dorpen in den om
trek van Kokardzja zijn verwoest. Er
zijn bommen geworpen en tal van doo
den en gewonden.
Daartegenover bericht men uit Ame-
nen dat Turksche Albaneezen te Plhilip-
piade een Grieksch notabele hebben ver
moord. Men verzekert dat besloten is tot
het vermoorden van alle notabelen in
de belangrijkste plaatsen
Op de marict te Seres is een bom ont
ploft. Er zijn vijf menschen gewond.
De toestand is buitengewoon hache
lijk. Men verzekert, dat het comité voor
eenheid en vooruitgang met de bommen
werpers heult, om moordpartijen in Mo-
nastir uit te lokken.
De christelijke soldaten loopen weg,
omdat zij slecht behandeld worden.
Ook van het eerste eigenlijke gevecht
tusschen Bulgaren en Turken werd mel
ding gemaakt. In de buurt van Temrosj
is een gevecht van twee en een Ihalf uur
gevoerd waarvan nog nadere bijzonder
heden ontbreken.
Dc opmarsch der troepen
gaat overigens op den geheelen Balkan
zijn geregelden gang. De Servische Ti-
mokdivisie zal eerstdaags naar het Bul-
gaarsche grensstation Zaribrod inBulgarije
marcheeren om zich daar met de Bulgaren
to vereenigen en te Dubnitza komt een
Servisch-Bulgaarsch legercorps bijeen, dat
tegen Oeskjoeb opereeren zal. De Servi
sche Drina-divisie wordt in Waljewa
geconcentreerd met het hoofdkwartier te
Uschitsa. Zij heeft in opdracht het noor
del ij!k gedeelte van den sandjak te be
zetten. Tusschen de Servische regeering
en het bekende Albaneesdhe opperhoofd
Issa Boletinats is reeds eenige weken
geleden een overeenkomst gesloten, vol
gens welke hij de Servisahe operaties
in Kossowa zal steunen. Als gijzelaars
heeft hij zijn beide zoons naar Belgrado
gezonden
Het Turksche leger is in verband met
den toestand in twee deel en gesplitst.
Het opperbevel over de heele strijd
macht is in handen van Nazinr-pasja, den
minister van oorlog, gelegd. Het Zuider-
leger heeft zijn middelpunt te Dzjanina
bij de Grieksche grens en wordt aange
voerd door den generaal dei' artillerie
Ali Riza. liet Oosterleger, dat ojp Kon
stantinopel steunt, is onder bevel van
generaal Abdoellah-pasja, die eerst als
opperbevelhebber van Ihet heele Turk-
sche leger van genoemd, geplaatst. Men
schat het geheele aantal Turkschje sol
daten, dat op het oogenblik reeds in Ma
cedonië is samengetrokken, op 200,000
man.
Nog is niet geheel beslist hoe hpt
optreden der mogendheden
zal geregeld worden. Meenen sommigen)
dat gemeei\schapp,e 1 ijk e ye.rtoogeu bit dê
Porte en de Balkanstaten moeten gehou
den worden, anderzijds ziet men meer
heil in een gezamenlijk optreden van
Rusland en Oostenrijk waartoe beide rij1-
ken genegen blijken te zjjn. Inmiddels
is Rusland op eigen gelegenheid weer
in die richting werkzaam geweest. Uit
Cettinje wordt n.l. aan de „Deutsche
Tages-Ztg." geseind dat Giers, de Russi
sche gezant daar ter stede aan köninlg
Nikólaas heeft verklaard, dat Rusland
een oorlog tegen Turkije, noch goedkeu
ren, noch ondersteunen zou. Rusland
verwacht daarom van Montenegro de
grootste gematigdheid en terughouding.
Ook is volgens berichten uit Peters
burg aan den Russischen gezant te Sofia
opgedragen aan de Bulgaarsche regee
ring de ontsteltenis van het Russische)
kabinet over den stap van de Balkan
staten mede te doelen. De Russische
regeering is vast besloten, de Balkan
staten aan hun lot over te laten. De ge
zant heeft verder tot opdracht om mede
te deelen, dat Bulgarijë onder geen omL
standigheden op den steun van Rusland
kan rekenen. In dezen geest heeft de
Russische regeering ook aan de mogend
heden mededeeling gedaan. i
De v redesgeruchten
die ons van Turksche zijde bereiken),
worden door Italië tegengesproken. Men
beweert dat de Turk om zijn positie
op den Balkan te versterken deze berich
ten rondstrooit. De vredes-preliminairen
zijn nog geenszins geteekend. Tot gis
ter bleef Turkije nog tegenstribbelen.
Italië zou aan Turkije een termijn ge-
zal hebben te beslissen.
De „Voss. Ztg." verneemt van de
meest betrouwbare Italiaansche zijde,
hoogstwaarschijnlijk dus van de ambas
sade te Berlijn, de volgende bijzonder
heden omtrent de vredesvoorwaarden
tusschen Italië en Turkije: „Italië heeft
zijn vredesvoorwaarden nooit veranderd.
Het heeft ze niet gemakkelijker gemaakt
vóór de moeilijkheden in den Balkan en
na dien tijd evenmin zwaarder. De ge
noemde voorwaarden zijn dc volgende:
„Turkije zal verklaren, dat het tenge
volge van den toestand op den Balkan
niet langer in staat is Tripolis te ver
dedigen en zal dit land autonomie ver-
leenen. Hierop zal Italië Tripolis voor
geannexeerd verklaren, hetgeen Turkije
stilzwijgend laat geschieden. f
De religieuse souvereiniteit zal ge
steld worden in handen van een door
Italië geaccrediteerd vertegenwoordiger
van den khalief in Tripolis'
De financieele quaestie heeft tot geen
moeilijkheden aanleiding gegeven, daar
Italië Turkije zooveel geld toegestaan
heeft als dit land iheeft geëischt."
Tegenover de kategoriscbe tegen
spraak van Italiaansche zjjde, beweert
echter de „Tagliche Rundschau", dat Tur
kije en Italië het reeds vier weken over
de vredesvoorwaarden eens waren, maar
dat de Turksche regeering een geschikt
oogenblik af heeft moeten wachten, om'
zonder gevaar voor binnenlandsche on
lusten openlijk vrede te sluiten.
Over het ongeluk
der Engelsche onderzeëer
waarvan een telegram gister melding
maakte, kunnen wij nog het volgende
mededeel en. Twaalf onderzeesche boo
ten verlieten Dover kórt voor vijf uur in
den morgen, vergezeld door drie torpe
do-jagers om oefeningen te houden. Kort
daarna werden seinen ontvangen, waar
uit bleek, dat er een ongeluk: was ge
beurd. Vooralsnog is het niet mogelijk te
zeggen hoe het ongeluk zich Weeft toege
dragen, daar de overlevenden nog niet
in staat zijn inlichtingen te geven. Of
de onderzeesche boot ziah onder water
dan wel aan de oppervlakte bevond toen
zij in aanvaring kwam, is nog niet uitge
maakt. De verongelukte onderzeesche
boot was uitgerust met alle nieuwe ver
beteringen, en voor de veiligheid was bij
de inrichting de uiterste zorg gedragen.
Alle bevelen voor vlootoefeningen zijn
ingetrokken. De vaartuigen hebben last
gekregen naar de haven terug te keeren.
De koning heeft zijn deelneming betuigd
aan de nagelaten betrekkingen der
slachtoffers
De kapitein van de Anferika die gister
middag te Southampton aanlkwiam is aan
stonds door den Duitschen consul in
verhoor genomen, Er is echter nog geen
offitiad Kfixsiafi Anenkaar geuj&akt De
administrateur van de America deelde
mede, dat het ongeluk omstreeks 6.15,
ter hoogte van Dover, plaats heeft ge
had, bij prachtig helder weer. Een onder
zeesche boot van het Smaldeel, dat aan
het oefenen was, verscheen op ongeveer
zestien voet afstand dwars voor de Ame
rika. Alleen de periscoop was zichtbaar
De onderzeesche boot liep acht tot tien
knoopen. terwijl de America er zeventien,
liep. Het gevaar, waarin de onderzjeesche
boot verkeerde, werd te laat van de brug
af ontdekt om de ramp te kunnen ver
mijden en hoewel er bevel gegeven werd
om met volle kracht achteruit te stoo-
men, hield de America te veel vaart.
Zij liep op cie onaerzeesche boot, die
bijna middenscheeps geraakt werd. Zij
zonk als een steen. Het plotseling ach
teruit stoom en en de schok van de aan
varing, deed de America van den boeg
tot den achtersteven beven en de passa
giers uit hun slaap opschrikken. De
Amerika liet twee reddingsbooten neer.
Ofschoon men meer dan een uur in den
omtrek zocht, kon men geen spoor ont
dekken van de gezonken onderzeesche
boot. Een aantal passagiers zijn te Sou
thampton aan wal gegaan. Vanmiddag
werd gemeld, dat men feitelijk niets
omtrent het voorval wist
Het laatste bericht uit Londen luidt,
dat men de ligging van de onderzeesche
boot B 2 heeft ontdekt. Duikers zullen
vanmiddag afdalen. De marine-autori
teiten zijn ter plaatse.
GEMENGD.
Het schijnt met den p r i n s-r ege n t
L uit pol d van Beieren niet kwaad
trent den gezondheidstoestand van den
prins onrustöarende berichten, en het leek
wel alsof aan de bewonderenswaardige
levenskracht van den 92-jarigen vorst
een eind zou komen. Maar de jongste
uitspraak.van professor von Angerer luidt
weer veel gunstiger.
Het is niet onbekend, dat er in Beie
ren een streven bestaat om na het over
lijden van den prins-regent te breken met
den regeeringsvorm van het regentschap.
Er wordt reeds sedert geruimen tijd op
grondwetswijzigingen aangestuurd, die
daarvoor noodig zijn. De zoon van den
prins-regent, prins Lodewijk, zou dan
koning worden.
Volgens de correspondent van de
Secoio te Napels, is het vertrek van d e
Italiaansche vloot naar de Age-
ische zee 4 dagen vervroegd. De vloot
zal naar de haven van Astypalaea koers
zetten, om daar de wacht te houden,
met het oog op alle gebeurlijkheden, die
een gevolg van de verwikkelingen op den
Balkan kunnen zijn.
Troepen zijn niet meegegaan. Een lan
ding schijnt dus niet in het voornemen
te liggen.
Men meldt, dat de mogendheden
het denkbeeld, om Kreta wederom te
bezetten, hebben laten varen.
De Kretensische afgevaardigden die te
Athene vertoeven, hebben verklaard, dat
zij zoo vast als ooit besloten zijn, de
Kamer binnen te komen.
Turkije heeft gisteren aan de be
schermende mogendheden medegedeeld,
dat het zijne troepen naar S a m o s te
rugtrok, daar de rust was gewaarbogd
door de oorlogsschepen der mogendhe
den.
Te Alicante is de locomotief
van een goederentrein, dien de machinist
door remmen niet tot staan kon bren
gen, na het stootblok te hebben omver
geworpen, door een muur gereden en
tot het voorportaal van het station
doorgedrongen. Drie personenmijn
gedood en twaalf gewond, waarvan twee
ernstig.
Het verkeer op de spoorlijnen
van het Spaansche Zuidernet is gestaald.
Het Journal de Bruxelles meldt,
dat twee schuldeischërs uit Ween en ean
verzoek hebben ingediend, strekkende om
bij den minister van justitie beslag tc
leggen op de goederen van prin
ses Louise, daar deze zou kunnen
terugkeeren. Het proces zal waarschijn
lijk voor een 'Fransche rechtbank ge
voerd worden.
Een hevige sneeuwstorm
"heeft Donderdag te St. Petersburg
gewoed. De Newa steeg 7 voet en de
lager gelegen deelen van de eilanden
langs de kust werden overstroomdjter-
wyl vele boom en ontworteld werden.
De scheepvaart was geheel en al ge
stremd, Zeventien schepen sloegen op
drift en konden na groote moeite weer
veilig vastgemeerd worden. Tien stoom-
barkassen zonken. Het metereologisch
observatorium te St Petersburg deelde
mede, dat een storm van ongekende he
vigheid op de Oostzee woedde.
Koninklijke besluiten.
Bij kon. besluit is de vice-admiraal
G. F. Tydeman, benoemd tot lid van de
commissie aan welke is opgedragen om
de inrichting van de verdediging van
Ned. Indië, zoo te land als ter zee, van
een staatkundig, technisch en financieel
standpunt in beschouwing te nemen.
R. K. Schoolbond.
Naar de „Tijd" verneemt, zal binnen
kort in het bisdom Haarlem tot stand
komen een Bond van R. K. schoolbe
sturen. Door een voorloopige stichtings
commissie zijn de statuten ontworpen en
aan de verschillende R. K. schoolbe
sturen ter beoordeeling gezonden met
uitnoodiging tot deelname aan deze
stichting. Eene algemeene toetreding van
R. K. schoolbesturen is vrijwel verzekerd.
Ook in het Aartsbisdom Utrecht wor
den pogingen gedaan, om tot een derge
lijke organisatie te geraken en de moge
lijkheid is niet uitgesloten, dat voor het
geheele land een groote federatie van R.
K. schoolbesturen tot stand komt, die
voor het R. K. lagere schoolwezen van
zeer groot nut kan zijn.
Loonen in de Sigarenindustrie.
Na vele conferenties is onder de ver-
verkregen in zake het in te nemen stand
punt jegens de eischen, vervat in het
gemeenschappelijk program van actie der
werkliedenbonden in de sigaren- en ta
baksindustrie. De patroons verklaren, dat
inwilliging der erischen, vastgelegd in dit
program van actie in hun geheel niet
mogelijk is, omdat verhooging der ver
koopsprijzen van het fabrikaat is uitge
sloten, doch dat zij wel genegen- zijn tot
een herziening der bestaande loons- en
arbeidsvoorwaarden in de richting van
het program, mits de arbeidersorganisa
ties zich verbinden om misbruiken onder
haar leden, speciaal huisarbeid (daaron
der te verstaan zg. huiswerk voor eigen!
rekening) met kracht tegen te gaan.
Actie voor Katholieke VereenigingefL
In een buitengewone vergadering van
R. K. Gemeente werklieden gehouden te
Utrecht 3 Oct. jl. is de volgende motiei
met op een na algemeene stemmen aan
genomen
De vereeniging van R. K. Gemeente
werklieden „St. Laurentius" te Utrecht,-
afdeeling van den Ned. R. K. Gemeente
Werkliedenbond „St. Paulus";
bijeen in buitengewone algemeene ver
gadering op Woensdag 3 October 1912;
gehoord de besprekingen over de waar
de van de R. K. vakactie;
overwegende: dat volgens de soci
aal-democratische beginselen godsdienst
en socialisme geheel met elkaar in strijd!
zijn; dat anarchisme en Godloochening]
één zijn; dat deze beide ideën zoowel in
de moderne als in de federatieve vakor
ganisatie worden voofgestaandat daar
om geen R. K. arbeider lid kan zijn
van de moderne of van de federatieve»
vakorganisatie; dat de R. K. vakorgani
satie nimmer voldoende kracht zal kun
nen ontwikkelen, zoolang niet alle R. K.
als zoodanig zijn georganiseerd; dat da
Katholieke zedeleer ook op staatkundig]
terrein meer invloed moet uitoefenen,
waardoor meer sociale rechtvaardigheidl
kan worden betracht, en de volle waarde
van de R. K. vakactie tot zijn recht kan
komen
wekt all^ Roomsch Katholieke arbei
ders op: le. als één man zich aan te slui
ten bij de R. K. vakorganisatie; 2e. maar
ook vooral lid te worden van de R. K.
kiesvereenigingen waardoor kan worden
bereikt, dat bij candidaatstelling voor
wetgevende lichamen en voor gemeen
teraden slechts die mannen zullen wor
den aanbevolen en gesteund, die nevens
het algemeen welzijn ook een open oog
hebben voor de waarachtige belangen
van den arbeider;
besluit: deze motie in den meest uit-
gebreiden zin te publiceeren;
gaat over tot de orde van den dag.
De Roskam.
Ons Katholiek geïllustreerd spotblad
dat thans reeds dui^pnden lezers teJH*
