20
BUITENLAND.
BINNENLAND.
3e Jaargang.
No. 897.
Ste Solcbetid Sou/tomt
Bureau OUDE SINGEL 54. LEIDEN.
latere. Telefoon 93S. Postbus 6.
PIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, f 1-30 per kwartaal. Franco
'per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2'/< cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Vrijdag
September
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
KAMEROVERZICHT.
TW EEDE KAMER.
Regeling van werkzaamheden.
Met moet in de Kamer op zijn tellen
passen en vooral in het laatste jaar een
beetje achterdochtig wezen, want achter
talles kan politiek in den minder gunsti-
)gen zin des woords schuilen.
Gisteren moest de Kamer haar werk
zaamheden regelen en deed de Centrale
gaeciie het voorstel behalve de begroetin
gen ook de Bakkerswet-Aalberse en de
herziene Woningwet in de af deelingen
te ondetzoeken.
Natuutlijk kwamen eenige leden be
pleitten andere wetsontwerpen aan de
lijst toe te voegen. De heer Ter Laan,
Idie een gewijzigd Leerplichtwetje heeft
Ingediend, wilde het naar de afdeelingen
jzen-den en werd in dit verlangen ge
steund door zijn dierbaren vriend Goe-
Iman Borgesius, die vond, dat er weinig
genoeg van de Talma-wetgeving tot
stand kwam.
Dr. Nolens had echter een contra-
Foorsfei, 'dat in de gegeven omstandig
heden zeer rationeel was. Hij wikie de
Kamer niet meer werk bezorgen dan
strikt noodig, om alle beschikbare krach
'ten en tijd te kunnen besteden voor de
groote sociale wetten, welker totstand
koming een alles overheerschend be'.ang
j^s. Noch de woningwet, noch de bakkers
wet wilde de kath. clubleider in de af
deelingen behandelen. Op het oogenblik
is er toch geen tijd om deze wetten af
te (doen.
c Mr. Aalberse vond dit standpunt zóó
logisch, (dat hij tegen afdeelingsonder-
zoek stemde, zelfs van zijn eigen ontwerp-
•IBakkerswet, klaarblijkelijk dus met de
ibedoeling de verzekeringswetgeving niet
in gevaar te brengen.
Met 31 tegen 27 stemmen werd onder-
tusschen het afdeelingsonderzoek van bo
vengenoemde vveiten goedgevonden,doch
Im-et 30 tegen 2S stemmen (rechts tegen
links besloten de leerplichtwet-Ter Laan
ïiiet aan het lijstje toe te voegen.
De rechterzijde was gisteren slecht
bezet. Van groot gewicht is het genomen
besluit niet, maar een betere opkomst
„van rechts had een voorzichtiger beslis
sing bevorderd.
Uit de Leidsche Vroedschap.
Niemand, behalve wellicht de weinige
ingewijden, kon gisteren voor den aan-
jyang der raadsvergadering zeggen, wat
Me beslissing zou zijn over „het'- voor
stel van den dag.
fi Immers de aanhangige quaestie het
teervol ontslag aan een onderwijzeres op
grond van haar huwelijk heeft wel-
iiswaar zijn principieele zijde, maar
is tevens een vraagstuk vna bij uit-
[Btek practische beteekenis. Alle spre
kers, voor- en tegenstanders, putten zich
idan ook uit in verzekeringen, dat zij de
Zaak beoordeelden naar haar practische
ttwaarda en dat zij den principieelen
ifcant onbesproken lieten.
1/ Of daarom de beginselen geen invloed
fï>p de stemming hebben gehad? Of
.Waarom de zaak niet tot een partijzaak is
jgemaakt? Wie zal het ontkennen, als
jjhij kennis neemt van de stemming, die
[Zuiver rechts tegen links uitviel.
iWe glimlachen over al die verzeke-
nriiigen. We glimlachen over de woorden
pvan mr. Fokker, die met vuur betoogde,
|dat elk voorkomend geval afzonder-
flijk moet worden beoordeeld, die dus
Me beginselen geheel uitschakelt, en des-
fliiettemin vrijheid kan vinden te stemmen
[Voor de handhaving eener gehuwde on-
rjderwijzeres, die ongehuwd reeds maan
denlange riekte-ver loven heeft genoten.
ff1' Dan was het standpunt van prof. Car-
fpentier Alting veel loyaler. Hij althans
ïiaadde niet den schijn op zich zooge-
Itaaamd neutraal te zijn. Hij sprak zich èn
fin beginsel èn om practische overweging
tegen 'het ontslag uit, evenals mr. Aal
berse om 'dezelfde redenen zich vóór
Ontslag Verklaarde.
j* Veel nieuws is er niet gezegd. Het
.Vraagstuk is trouwens uitgeput na het
geen daarover elders gesproken en ge
schreven is. ,En dat wij gisteren voor
[bet eerst in den Leidschen raad discus
sieerden over een zaak, die al jaren ge
beden in de groote steden de gemoederen
|in beroering bracht, pleit voor de Lefid-
fsche onderwijzeressen, die over het al
gemeen bii huwelijk ontslag nemen. Bij
het overgroote jneerendeel van haar is
de natuur sterker dan de leer, die het
Nederl. Onderwijzers-Genootschap en
de roode Bond verkondigt. Zij
beseffen, dat zij, het huwelijk intreden
de, Voor de keuze staan: het huisgezin
ofdeschool. En zij kiezen, wat ieder rede
lijk gezond denkend schepsel in nor
male omstandigheden kiest: het huis
gezin. ,Want het is volkomen juist, wat
de heer Pera zeide: èn het onderwijs èn
het huisgezin vordert den geheelen
mensch, en er is niemand, die beide
functies behoorlijk kan vereenigen.
'De groote verdienste van mr. Aal-
berse was het deze stelling te illustree-
ren door feiten uit de practijik, mede
gedeeld door mannen van de praciijk.
'Mr. Aalberse haalde hiervoor aan de en
quête der vereeniging van hoofden van
scholen, waarbij 362 van de 410 ingeko
men antwoorden zich op grond van op
gedane ervaringen tegen de gehuwde
onderwijzeres uitspraken en de statis
tieken, verleden jaar door wethouder de
Vries in den Raad der hoofdstad over
gelegd. Ook deze laatste bevatten me
nig sprekend cijfer. Wat bv. te zeggen
vaii de verloftijden der gehuwde onder
wijzeres, die tweemaal langer zijn
dan van de ongehuwde, ongeacht het
extra-verlof, dat toegestaan wordt, als
de vreugde van het moederschap wordt
verbeid
Die vreugde van 'het moederschap
schijnen echter de meeste gehuwde on
derwijzeressen niet te kennen. Wel ge
ven de voorstanders hoog op van het moe
der-zijn der onderwijzeres, wel bewe
ren zij, {lat een moeder in de kinderziel
dieper doordringt en vandaar ,dat fei
telijk pas 'n gehuwde onderwijzeres „je
ware" is. Hoe treurig is tegenover die
schoonklinkende phrasen de nuchtere
werkelijkheid.
in Amsterdam hadden van 'de 96 ge
huwde onderwijzeressen 64, dus meer
dan twee derde deel, geen kinderen;
17 één kind; 11 twee kinderen, en slechts
4 drie of meer kinderen!
En dat t erwijl de onderwijzeressen,
die bij haar trouwen de school vaarwel
zeiden, een. normaal kindertal kregen.
Moederweelde en inoedergeluk! De
gehuwde onderwijzeressen schijnen voor
het meerendeel deze begrippen slechts
bij naam te kennen. Zij zien tegen het
reine heerlijke geluk van het moeder
schap als tegen een zwaren last op!
Hoe de tegenpartij ook moge rede
neeren, dat de gehuwde vrouw 'n be
tere onderwijzeres is, kan men met de
werkelijkheid kwalijk overeen brengen.
Toch zou een deel van den Raad niet
terugdeinzen, niet slechts om een gehuw
de onderwijzeres te bestendigen, maar
veel erger: om er een te benoemen!
Toen wethouder van der Lip name
lijk betoogde, dat de Raad een getrouw
de vrouw nooit bij het onderwijs zou
aanstellen, kwamen er van verschillende
zijden protesten.
Prof. Carpentier Alting had voorts ?n
ander bezwaar tegen het ontslag. Er
is kans voor ongelijke behandeling nu
en in de toekomst. De Raad zal nu
een onderwijzeres ontslaan en haar later
wellicht handhaven. Eilieve, merkte mr.
Aalberse op, bestaat die mogelijkheid
niet op allerlei gebied? Op het oogen
blik hebben wij een leeftijd bepaald voor
de pensionneering van ambtenarenwie
verzekert, dat die leeftijdsgrens altijd on
gewijzigd zal blijven? Minister de Marez
Oyens stelde onder het ministerie-Kuyr
per een bestuursmaatregel vast om hu
wende ambtenaressen bij post en telegra
fie te ontslaan; zijn liberale opvolger,
prof. Kraus, trok die weer dn. Is toen
gesproken van meien met twee maten?
Op de inderdaad schitterende verdedi
ging van het voorstel door mr. Aalberse
en den heer Vergouwen hebben de hoofd
bestrijders, prof. Carpentier Alting en
prof. Heer es niet geantwoord, 't Is waar,
de debatten hadden al geruimen tijd ge
duurd, en ieder had zijn stem in den
zak, zooals wethouder van der Lip het
teekenend uitdrukte. Maar toch spijt het
oris, dat de replieken in den knel raak
ten, omdat wij gaarne gehoord hadden,
welk feitenmateriaal de bestrijders tegen
de gedocumenteerde verdediging konden
stellen. Thans hebben wij van de te
genstanders niets dan algemeenheden
gehooid.
Namens het ooilege van B. en |W|.
werd het voorstel niet door den wethou
der van onderwijs, ma^r door mr, yan
der Lip verdedigd. De heer van Hamel
motiveerde later zijn stem tegen het ont
slag.
Maar nu genoeg er over. De verde
diging van mr. van der Lip, hoe handig
ingekleed, kon het voorstel niet redden.
Met 17 tegen 13 stemmen, rechts tegen
links, werd het verworpen.
De gehuwde onderwijzeres blijft dus
in haar betrekking bestendigd en ook
als haar aanwezigheid in school die na-
deel ge ontwrichtende gevolgen voor het
onderwijs zal hebben, die B. en W. ervan
vreezen, dat zij gehandhaafd blijven.
Want B. en W. nemen het zeer juiste
standpunt in, dat zij nu of nooit be
hoort te worden ontslagen, 't Zou onze
delijk wezen haar de betrekking te ont
nemen omdat zij kinderen kreeg.
Wij behoeven niet te zeggen, dat wij
het votum van den gemeenteraad "be
treuren. Het onderwijs zal er op den
duur de hinderlijke gevolgen van onder
vinden. Doch die moeten de vrijzinnigen
allereerst zelf weten, want het geldt hun
openbare school, die zij bez'g zijn te ont
wrichten. Wij betreuren dezen uitslag
vooral, omdat de plaats van tie gehuwde
vrouw in haar gezin is en niet op de
school, welk beginsel door den gemeen
teraad is miskend.
De overige discussaën, waarna'ar wij
gisteren moeslen luisteren, stonden niet
op hoog peil. Niet minder dan 13 spre
kers, onder wie de geheele vrijz.-dem.
fractie, gevoelden zich geroepen "hun
meening te zeggen over een verzoek
van den heer jansse om te worden ge
plaatst op de kiezerslijst van de Kamer
van Koophandel. Mr. Fokker stond voor
aan hij ópperde allerlei juridische
mogelijkheden en onmogelijkheden, zoo
dat de voorzitter hem verzocht op te
houden met „spijkers op laag water te
zoeken." De heet Jansse zag ten slotte
aan zijn verlangen voldaan en zal kiezer
van dé Kamer zijn, als Ged. Staten ten
minste in hoogsteinstantie geen andere
beslissing nemen.
Prof. Heeres poogde de reorganisatie
van de positie der adjunct-inspecteurs
te combineeren met de salarissen der
agenten, waarover B. en W. ook praead-
vies hebben uit te brengen. De voor
zitter 'moest van dit uitstel niets hebben.
Het voorstel was urgent en de agenten
zullen Wel 'n poosje moeten wachten,
want 'er is veel werk aan den winkel.
Prof. 'Heeres zag In, d&t uitstel voor de
adjunct-inspecteurs, de agenten een spoe
diger beslissing op hun salaris-verzoek
zou bezorgen, maar de Raad wilde op
zijn denkbeeld niet ingaan en keurde na
eenige opmerkingen van den heer Al
ting, de salarisverbetering goed.
De burgemeester hoopt nu de vele
mutaties bij de adjunct-inspecteurs te
verminderen. Ongetwijfeld zal het voor
stel er toe bijdragen, maar of het af
doende zal zijn?
ALGEMEEN OVERZICHT.
De
onlusten
die Woensdagavond te Boedapest, Hon-
garije's hoofdstad, zijn voorgevallen, had
den naar de corr. van de „Köln. Zeit."
meldt een zeer eigenaardig karakter. De
socialisten beproefden wel, om een groo-
ten optocht op touw te zetten, maar kon
den dit plan niet voltooien, daar de me
nigte die uit de voorsteden naar de bin
nenstad optrok, door een sterke troepen
macht werd tegengehouden. In hun
plaats trokken kleine uit het grootste
gespuis van de straat samengestelde!
groepen zoo stiekem mogelijk door de
straten en vernielden, waar zij dit veilig
meenden te kunnen doen', alles wat hun
in den weg kwam. Het vernielingswerk
werd meestal op een tamelijk'en afstand
met behulp van slingers verricht, zoodat
de politie 1de .eigenl'ijjke daders bijna nooit
te pakken kon krijgen. De politie raakte
wel vele vreedzame voetgangers met de
sabel. De politie was machteloos tegen
over de taktiek van het grauw, omdat
men niet voor een voldoend aantal pa
trouilles gezorgd had. De heele buurt
tusschen het hoofdstation en den natio-
nalen schouwburg had van de verniel
zucht van het gespuis te lijden. Alle lan
tarens waren vernield en uitgedoofdy
zoodat vooral de zijstraten' van de Ra-
koezy-straat in diepe duisternis gedom
peld waren1. i
De ruiten van de tramrijtuigen werden
ook infiewprocn, ,£>d somjge pj a at s ein
werden lantarenpalen omvergehaald en
stak men het uitstroomende gas aan.
De politie was ten slotte zoo verbitterd,
dat zij er in den blinde op los hieuw.
21 personen kregen zware "kwetsuren,
bijna alle van po?riie-sabels. Het zwaarst
gewond werd een student in de rechten
Ferderber, die toevallig op straat liep.
Drie sabelhouwen, van achteren af toe
gebracht, hadden de heele huid van zijn
schedel gescheiden. Aan lichte verwon
dingen werden er vijfentwintig bekead.
In den nationalen schouwburg zjjnf tal
van vensters ingeslagen.
De schouwburgen gaven aan dë be
zoekers na afloop van de voorstellingen;
Vergunning om in de zaal te blijven zit
ten, daar niemand de straat op durfde!
gaan.
De politie drong een schouwburg bin-
'iien en hieuw daar bij vergissing dri-e
beambten neer.
Honderdvijfenzestig menschen werden'
opgebracht, maar slechts weinigen wer
den in hechtenis gehouden.
Een socialistisch blad verlangt, dat
men maanden lang dag in, dag uit met
het verwekken van onlusten zal voort
gaan, niet alleen te Boedapest, maar
ook in de van gendarmerie ontbloote pro
vincie, daar men h'et bewijs moet toonen,
dat Lukacs zich zonder de gewapende
macht niet kan handhaven.
Het hoofd van de politie heeft giste
ren een kennisgeving verspreid waarbij
socialistische optochten verboden wor
den en hij opnieuw last geeft de huis
deuren om 8 uur te sluiten. De politie en
de troepen zullen krachtdadig optreden
en na een waarschuwend hoornsigiaaly
dat de menigte zal aanmanen zich të
verspreiden, desnoods van hun schiet
wapens gebruik maken. j
Het Fransche ministerie van Buiten-
landsche Zaken heeft den tekst der ver
klaringen te St. Sebastiaan -door den mi
nister van staat aan den gezant der Frakij-
sche republiëk afgelegd, bekend ge
maakt. De Spaansche regeering heeft de
regecring der Fransche republiek mede
gedeeld, dat de consuls des Konings in
Marokko
stellige bevelen hebben ontvangen, zich
te onthouden van elke politieke inmen
ging in de aan Frankrijk toegekende
zone en om zich te gedragen naar den
eerlijken geest van vriendschap, welke 'de
beide regeeringen bezielt.
Zonder de aan de Spaansche consuls
te Mogador en Mazagan ten laste geleg
de feiten te erkennen, en zich het volle
recht voorbehoudende de bedoelde fei
ten, na een aanvullend omderzoek, tot
hun ware afmetingen terug te brengen,
stemt de Spaansche regeering er in toe,
om een getuigenis van vriendschap aan
de Fransche regeering te geven, de con
suls Sostoa en Villas y Villarreal terug
te roepen. De Fransche regeering heeft
van de Spaansche de verzekering ont
vangen, dat de genomen maatregelen ia'
geen geval weer ter sprake gebracht zou
den worden.
GEMENGD.
Men meldt uit Barcelona, dat de
pogingen, in het werk gesteld óm het
conflict met de Catalaansche spoor
wegbeambten tot een oplossing te
brengen, mislukt zijn. Het Syndicaat der
Spoorwegbeambten heeft naar alle sta
tions bevelen gezonden om de staking
af te kondigen, die den 24en of 25en zal
beginnen.
Volgens een bericjht uit Posen,
heeft de Pruisische minister van land
bouw, ouder beding dat de vergunning
elk oogenblik herroepen kon worden, den
regeeringspresident van Posen gemach
tigd, den invoer vart slachtvee uit
Oosten rijk-Hon garije, dat dade
lijk! in het openbare slachthuis gesladht
moet worden, toe te staan.
Uit naam van de Amerikaansche
afgevaardigden ter conferentie van de
interparlementaire unie te Genève, heeft
William Mac Dowel 1 een van 800 on-
derteekeningen voorziene uitnoodigNg
overgebracht tot deelneming aan een
vredescongres van alle parlemen
ten der aarde, dat in 1913 te New-York
en in 1915 te San Francisco zal vergade
ren.
Uit Saloniki wordt aan de Franf.
Ztg. gemeld, dat een sterke Bulgaar-
sche bende in het dorp Radomir, district
Gewgeli, het huis vau een notabel om
singeld heeft, waar een bruiloft aan
den gang was. De Bulgaren maakten
zich .meester van de gasten en sleep
ten hen in het gebergte. Toen de gen
darmen kwamen, was er van de heele!
bende niets meer te bespeuren. j
Naar het Petit Journal uit Lissa^
bon verneemt, zijn daar bij een straat-
gevecht 9 menschen gedood en 28
gewond. j
Een goederentrein in te Marbehan!
op een trein met reizigers gestooten. Er
zouden een 3 0-tal gekwetsten zijn.
1 machinist en 1 stoker doodelijk.
Bij Ursusolo zijn 2 treinen met el
kaar in botsing gekomen. Er zijn 22
gewonden.
Men is er in geslaagd alle men
schen, die bij het spoorwegonge-
luk te Ditton zijn omge'kómen, te her
kennen.
Koninklijke besluiten.
Bij kon. besl. js de kapitein ter zee
J. .A M. Bron, eervol ontheven van het
bevel over Hr. Mis. pantserschip Kor-
tenaer; de kapitein ter zee E. Coenen
ëervol ontheven van Tiet bevel over Hr.
Ms. wachtschap te Willemsoord en hem
opgedragen het bevel over Hr. Ms. pant
serschip Kortenaer; is het bevel over Hr.
Ms. wachtschip te Willemsoord opge
dragen aan den kapt.-luit. ter zee A.
JL C. Heydeman;
is de kapitein ter zee C. C.
,Zegers Rijser, adjudant in buitengew.
dienst van H. M. de Koningin, eervol
ontheven van de betrekking van chef der
afdeeling personeel bij het departement
van marine en de vorenbedoelde be
trekking opgedragen aan ,den kapitein ter
zee J. A. M. Bron, voornoemd;
is bevorderd tot ridder-grootkruis in
de orde van den Ned. Leeuw, mr. N.
P. van den Berg, president van de Neder-
landsche Bank te Amsterdam;
is aan mr. ,H. C. P. de Bruyn, secre
taris-generaal van het departement van
oorlog, eervol antslag .verleend en fs
voornoemde ambtenaar benoemd tot
commandeur in de orde van Oranje-
Nassau;
is benoemd tot secretaris-generaal van
het departement van oorlog, de raad
adviseur A. J. Doorman, hoofd der 3de
afdeeling (personeel) van dat departe
ment
is benoemd tot directeur van het post
en telegraafkantoor te Dongen, J. C.
Fehr, thans in gelijke betrekking teMil-
lingen
is benoemd tot directeur van het post
kantoor te Beek (bij Nijmegen), P. Vis
ser, thans directeur van Tiet post- en
telegraafkantoor te Montfoort;
is benoemd tot ridder in de orde
van Oranje-Nassau, C. W. Hissink te
Zutphen;
is benoemd tot ridder in de orde yan
Oranje Nassau, A. C. Bouman, te Dord
recht.
Katholiek Juvenaat.
De algemeene vergadering der plaat
selijke patronaatscommissiën en Jonge-
lingsvereenigingen in het Bisdom Haar
lem zal jttaats hebben op Maandag 23
Sept. te Haarlem, .voormiddags precies
ID/2 uur, in het Patronaatsgebouw van
O. L. Vr. van den H. Rozenkrans, Ko-
ningsrteinstraat 2, tramhalte Kampervest
Mededeelingen en besprekingen zullen
plaats hebben over een Weekblaadje
voor de Patronaten; Onderhandelingen'
van Centraal-Comité en Bureau voor de
R. K. vakorganisatie over het oprichten
van Aspiranien-VakafdeelingenSecreta
riaten voor Teekenonderwijs, en R. K.
Voetbalclubs.
Na de pauze worden behandeld: Tuin-
bouwcursus in de patronaten, door den
heer J. H. Fleuren; Bevordering der
veelvuldige Communiën in de patrona
ten, door den weleerw. heer L. H. J,
Beijssens.
Bankbiljetten van f 10.
De Nederlandsche Bank zal dezer da-
gem een begin maken met de uitgifte van
een verbeterde uitgave van de in omloop
zijnde bankbiljetten van f10.
De nieuwe biljetten zijn frisscher van
tint, ide overdruk aan de voorzijde is
duidelijker, terwijl het watermerk lager
geplaatst is dan bij de thans in omloop
zijnde biljetten. Zij zijn gedateerd 1 Mei
.1912 en later. JCentr.J
De gemeente als werkgeefster.
Gistermiddag is in den Rotterdamschen
Raad begonnen de behandeling van de
moties betreffende de loonen der ge
meentewerklieden.