14
September
1912.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
3e Jaargang,
No. 892.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
interc. Telefoon 935. Postbus 6.
OIT BLAD VERSCHI1NT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
•n het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, t 1-30 per kwartaal. Franco
per post f 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers cent. met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels f 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratig
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine AdvertentiSngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop]
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, tedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
•M
4
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Neutraal of on-Christelijk.
't la onzen lezers bekend, dat minis
ter Regout een wetsontwerp heeft inge
diend betreffende de echtscheiding. Een
.wetsontwerp passende in het stelsel van
het bestaande burgerlijk recht, welk! stel
sel wel is waar is gegrondvest op het
ginselen, welke niet die van den minis
ter zijn volgens het beginsel van1 den
ïninister, het Katholiek beginsel, is echt
scheiding nooit geoorloofd maar
welk wetsontwerp toch, zooals de minis
ter zegt, een einde maakt aan dö oogen-
iblikkelijken, on houdbaren toestand, waar
bij feitelijk de echtscheiding dikwijfls
zonder eenigen deugdelijken waarborg
tegen overijling, en ondoordacht plaats
heeft.
Men zou zeggen, dat In een Christelij-
ken staat een dergelijk ontwerp wel al-
gemeene waardeering moest vinden.
Maar neen, de .minister had een wets
ontwerp moeten indienen, waarbij de ver
breking van den huwelijksband verge
makkelijkt werd. Deze wensch Werd
dezer dagen geuit door'het„n eu
trale"- dagblad hier ter stede.
„Men zou gedacht hebebn, dat in
overeenstemming met het gevoelen
van alle sociologen van naam, ook ten
onzent wel eens iets zou gedaan zijn
om de verbreking van den huwelijks
band eenigszins te vergemakkelijken."
- „Alle sociologen van naam." Katho
lieke, geloovig-christelijke sociologen,
denken er heel anders over. Maar... die
vormen een „quantité negligeable" voor
het „neutrale" dagblad.
Er zijn omstandigheden, onafhankelijk
-van de men schel ijk en wil, zegt deze
y, n e ut rale" voorlichter, die 't „drin
gend noodzakelijk" maken aan den
[„knellenden band" een einde te maken.
Dat de echtgenooten allereerst den plicht
'hebben om bestaande onaangename om-
istaii digheden zooveel mogelijk op te hef-
'fen, daarop wijst het blad niet.
De wetgever moet, door de echtschei
ding zoo gemakkelijk mogelijk' te maken,
[aan de echtgenooten gelegenheid geven,
k)om, zoodra er onaangename omstandig
heden bestaan, te scheiden.
Als de raad van het „neutrale" dag
blad wordt opgevolgd, gaan we terug
'naar den tijd vóór het Christendom.
En dat noemt men „neutraal." Men
.kiest openlijk partij voor een onchristelijk
•standpoint.
V Ben kloek praeadvies.
In den loop van dezen zomer is een
onderwijzeres van de openbare school
;iin het huwelijk getreden,
i Zij meende dat zij eenmaal getrouwd,
^toch onderwijzeres kon blijven en ging
^riiet in op een verzoek van B. en W. om
Fjeervol ontslag aan te vragen, zooals dat
ibijna altijd geschiedt, wanneer onderwij
zeressen huwen.
Vandaar dat B. en W. thans den Raad
j voorstellen aan deze dame ongevraagd
fieervol ontslag te verleenen op grond
|va ii haar h u w e 1 ijk.
Wij juichen dezen stap van het Leidsch
.gemeentebestuur van harte toe. Volko
men onderschrijven wij de argumenten,
(waarmede B. en W. hun voorstel moti-
wveeren.
f Een gehuwde vrouw behoort aan haar
[gezin. In den huis el ijlken kring is de
Dplaats, door God haar aangewezen. Daar
r,allereerst heeft zij haar plichten te ver
hullen als echtgenoote en moeder. Daar
ymoei zij de idealen zoeken, die zij zich
Lyan den huwelijjcsstaat h.efi gedroomd.
De Overheid moet medewerken om
?het huisgezin," de bakermat der maat
schappij, in stand te houden. Zij kan niet
j^oestaan, dat een harer ambtenaren, oil
ier absolute miskenning van haar roe
ping als huisvrouw, na haar huwelijk in
uiaar dienstbetrekking wordt bestendigd.
rZelfs rust óp haar de plicht in dit op-
jjzicht niet alleen voor haar ambtenaren
»e zorgen, maar voor alle vrouwen die
[door fabrieksarbeid aan het ^czin wor
den onttrokken.
Het gezin lijdt onder een dubbele
Itfjjnctie van de huisvrouw,
i Maar ook het onderwijs ondervindt
■er de nadeelige gevolgen van. Klaar en
pujdelijk hebben B. 'en W, dit in hun
^praeadvies uitc'engezet.
En 't doet ons tevens genoegen, dat
tie arrondissejnents-schóolopziener.
heer Kielstra, zich op dö meest besliste
wijze tegen gehuwde onderwijzeressen
verklaart. Zijn gezag weegt ruimschoots
op tegen dat van de plaats, schoolcom
missie, die een tegenovergesteld gevoe
len is toegedaan.
In den gemeenteraad zal over het voor
stel' wel een stormpje opsteken. Onder
de vrijzinnigen zullen er gevonden wor
den, die het met kracht zullen bestrij
den. Maar vertrouwen wij, dat het be
lang van het huisgezin en het belan[gi
van het onderwijs den doorslag bij de
beslissing zullen geven.
V 't Zal nu komen.
iMdt ons hebben velen zich er over
verwonderd, hoe toch prof. Eerdmans
heft met zijn waardigheid kan overeen
brengen, zijn onwaar gebleken be
schuldiging in zake deTiiburgsche moord
geschiedenis piet loyaal terug te nemen.
iWe begrijpen tharns, hoe dat zit.
ZijnHo-oggeleerde heeft het te druk
gehad als „secretaris en regelaar" van
heit zoo juist gesloten „Congres voor
Godsdienstgeschiedenis". Hij schijnt zich
in die veelomvattende functie heel ver
dienstelijk te hebben gemaakt, want ter
sluitingszitting werd hem veel lof toe
gezwaaid.
iWe voegen er onze bescheiden hulde
aan toe.
Maar nu kan dan toch zeker het her
roepen der onbewezen beschuldiging
wel aan de beurt komen, wat in een
handomdraai en kan geschieden.
Of moeten we misschien wachten tot
de Rector - Magnificus Eerdmans het
nieuwe studiejaar zal hebben geopend en
alles weer rustig zijn gangetje gaat?
Komaan, we hebben nog wel een
beetje geduld en willen den heer Eerd
mans niet gaarne storen in gewichtige
dingen.
We stellen ons evenwel voor, onze
beleefde herinnering ter gelegener tijd
nog eens te herhalen.
V 't Is en blijft obstructie!
In een strooibilejt worden de „Neder
landsche arbeiders" opgeroepen voor de
kiesrechtbetooging te 's Gravenhage op
Dinsdag a.s.
Dit strooibiljet bevat behalve verschil
lende andere de volgende vermakelijke
mededeeling.
„De glansrijk geslaagde obstruc
tie onzer parlementaire vertegenwoor
digers worde ditmaal bekrachtigd met
een uiting van volkswil en arbeiders-
macht."
Eerst obstructie, dan een optocht
of liever gezegd „een uiting van yolks-
wil en arbeidersmacht" en dandan
weer obstructie.
Gefeliciteerd „Nederlandsche arbei
ders" met uw vertegenwoordigers, die
.in uw belang obstructie voeren,
welke gij door een optocht inoogt be
krachtigen,. en dan weer in uw belang
obstructie gaan voeren.
't Is en blijft obstructiel
't Pleit voor het gezond verstand van
de Nederlandsche arbeiders dat verre
weg het grootste deel zich niet door
dergelijk gedoe om den tuin laat leiden.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De kwestie, waarom heel de Eurp-
peesche politiek op het oogenblik draait
is de verhouding tusschen
Turkije en de Balkan-Staten
Volgens mededeelinegn van den Mi
nister van buitenl. zaken, ontvangt Tur
kije voortdurend zeer gunstige verzeke
ringen over de houding van de groote
mogendheden, tegenover de Balkansta-
ten. Bulgarije, Servië en Griekenland
hebben dientengevolge vredelievende en
vriendschappelijke verzekeringen gege
ven. De Grieksche gezant Gryparis heeft
gisteren aan den minister van buitenland-
sche zaken verklaard, dat de onlangs t'e
Athene en in de provinciën gehouden
vergaderingen niet zulk een beteekenis
hadden, dat zij op de vredelievende en
vriendschappelijke houding van de re-
geering .tegenover Turkije invloed kon
den oefenen. De regeering zou verdere
vergaderingen en een voortzetting van
de beweging beletten. Gryparis ont
kende ook de vermeende militaire toebe
reidselen van Griekenland.
De Bulgaarsche minister-president Da-
ngf heeft aan den Turkschen zaaklglq-
delastifidc te Sofia gezegd, dat de oorlogs
zuchtige uitlatingen, welke, sommige
kranten hem hadden toegeschreven, niet
van hem afkomstig waren geweest.
Een commissie, bestaande uit Turk-
sche en Bulgaarsche officieren heeft in
opdracht, het voorval aan de grens bij
Karatepe te onderzoeken.
Doch nu wordt er weer melding ge
maakt van een ander incident aan de
grens. Bij Kqtsjana hebben namelijk Bul
gaarsche grenstroepen op Turksche sol
daten het vuur geopend. Er zijn Turk-
sche versterkingen heen.
In den omtrek van Seres heeft een
Buigaarsche bende een wachthuis van
de gendarmerie aangevallende Turken
verdreven haar. Te Dorkbandzja bij Per-
lepe heeft een Bulgaarsche bende drie
Serviërs ontvoerd en gedood. De Turk-
sche landeigenaars bij Istip hebben aan
den grootvizier geseind dat Bulgaarsche
benden groote sommen van hen eischen
en dreigen, dat zij, als zij die niet krijgen
alles in brand te zullen steken. Dö Tur
ken vragen dringend om bescherming.
De toestand in
Albanië
wordt er niet beter op. Men meldt uit
Saloniki, dat de Myrdieten en Malisso-
ren zich tot een algemeenen opstanld
voorbereiden. Zij moeten de hoogten in
de omstreken van de Montenegrijnsche
grens bezet hebben. Men weet te vertel
len, dat te Alessio wilajet Scutari, Turk-
sche soldaten 25 dorpsbewoners eerst
gemarteld en daarna vermoord hebben.
Een redacteur van de „Reichpost"
heeft een Albanees, die met de Alba-
neesche toestanden goed op de hoogte
is, gerntervATw d. 'D"^e~persoon~liet zich
als volgt over die toestanden uit:
Er is geen rust in Alboanië gekomen.
Na het Bairamfeest zal de opstand weer
het hoofd opsteken en krachtiger dan
ooit. De Albaneezen zullen niet meer te
gen Uskub oprukken, maar in de bergen
zullen zij hardnekkig weerstand bieden.
Maar in geval Turkije oorlog moet voe
ren, zullen zij aan de zijde der Turken
vechten, want zij zijn altijd steunpila
ren van het rijk geweest en zij wenschen
niet het uiteenvallen van Turkije. De
beloften van hervormingen, die de Por
te heeft gedaan, vertrouwen zij niet. Zij
verlangen hervormingen onder toezicht
van Europa. Er zijn in Albanië twee
stroomingen, de eenen willen volkomen
zelfstandigheid, de anderen slechts uit
breiding van hun historische rechten. De
eerste strooming wordt voortdurend ster
ker. Wij willen zeker zijn, dat wij ons
volkskarakter, onze scholen en Europee-
sche beschaving kunnen ontwikkelen.
Vo! verwachting z:°t men in Albanië op
Oostenrijk-Hongarije, de keizer is im
mers de beschermer van de Katholieken
van Albanië.
Men kan er dikwijls getuige van zij'n
welke zonderlinge, geheel bezijden de
waarheid staande oordeelen door niet-
Katholieken
over de Katholieken
worden geveld. Een enkele maal opent
men echter de oogen, zonder ze weer
oogenblikkelijk voor de schittering der
waarheid te sluiten. Zoo citeert de Koln.
Volksz. uit de Monographiën zur Zeitge-
schichte een opstel van den Protestant
dr. Albrecht Wirth, waarin deze ver
klaart:
De beoordeeling der Katholieken door
de protestanten is geenszins een eer voor
de protestanten... men kan zeggen dat
de onverdraagzaamheid der protestanten
veel grooter is dan de beweerde on
verdraagzaamheid van het groote katho
lieke publiek. De aanhangers van Luther
weten niets van katholieke zaken en wil
len niets daarvan weten."
En verder zegt deze Protestant:
„In elk geval staan dezen (protestan
ten) daarin bij hun chris'telijke anders
denkenden ten achter, dat zij van de
toestanden bij den tegenstander weinig
weten, zijn geschriften volstrekt niet le
zen, terwijl de Katholieiken van de mee
ningen en gebeurtenissen in het pro-
testantsche kamp meestal zeer goed,
vaak zelfs uitstekend op de hoogte zijn."
GEMENGD.
Het 'garnizoen van Owinaga, ini
Mexico, welke plaats door de regee-
ringstroepen bezet was, heeft zich aan
de opstandelingen die de plaats beleger
den, overgegeven. De regeeringstroepen
hadden vijf dood en. Uit Douglas (in Ari
zona) wordt nóg gemeld dat de Mexi-
fiaaascha opstandelingen de overgaaf van
Aguaprita binnen 24 uur hebben, gie-
ëischt.
Churchill, heeft te Dundee in een
redevoering gesproken over het fede
rale regeerstelsel, dat de regete-
ring in Engeland wil toepassen en dat
met Hom'e Rule voor Ierland zou wor
den ingewijd. Iets nieuws w|as, dat de
minister als zijn meenimg te kennen gaf
dat volkrijke streken in Engeland, zooals
de graafschappen Yorkshire en Lancas
hire een eigen wetgevende vergadering
zouden kunnen krijgen.
Op voorstel van den minister van
publieke werken Dupuy is een open
bare inschrijvingen geopend voor de fami
lies, wier kostwinners het leven lieten
bij de catastrophe in de m ij n e n van
Clarence. President Faillières heeft
ingeschreven voor frs. 5000, de minister
raad voor een gelijk bedrag.
Te Dusseldorp werd gisteren uit
een kamer van een huis in de KönSgs-
allee een briljanten sieraad ter waarde
van 40000 Mk. gestolen. Een glazen-
waisscher, die kort te voren de ramen ge
zeemd had, bleek de dief te zijn. Toen
men hem' in heohtenis had genomen, ver
klaarde hij, dat hij het sieraad in het
water der stadsvaart geworpen had.
Gisteren is te San Francisco eert
krachtige aardschok gevoeld.
In de Belgische badplaats Knocke
is het magazijn geplunderd van den juwe
lier Bodart. De ontvreemde juwee-
len vertegenwoordigen 'n waarde van
duizenden guldens. De dieven schijnen
tot 'n Bruisselsche bende te hooren. Daar
nauwkeurig bekend is, hoe de klernoo-
diëir er uitzien, zal 't den dieven moei
lijk vallen de juweelen van de hand te
doen. De politie heeft de noodige maat
regelen genomen en hoopt de kerels in!
handen te krijgen.
Te Tavola nabij Prato (Italië) is
het huis van zekeren Umberto Baldi in
de lucht gevlogen. Een vriend van
Baldi kwam hem; mededeelen, dat zijn
vrouw bij kennissen ernstig ziek gewor
den was en wenschte dat Umberto bij
haar zou komen. Baldi ging in den kel
der iets halen, maar weinige oogenblik-
ken later had een geweldige ontplof
fing plaats. Vier lijken werden onder
de puinen van het huis gevonden. Men
weet nog niet of men met een ongeluk,
dan wel met een misdaad te doen heeft.
Baldi had zijn huis tot een bommenfa-
briek ingericht.
Naar de Belgische bladen melden
is de Drume buiten haar oevers getre
den en heeft de stationswijk van Loke
ren onder water gezet. De bewo
ners moesten hun huizen ijlings verla
ten. De schade is zeer groot. Op het
land brak een dijk door. Het vee kon
met de grootste móeite worden gered.
Sinds enkele dagen zijn nu in Bel
gië ook de nieuwe postzegels van
20, 35, 40 en 50 centimes en 1 Franc in
omloop gebracht. Allen hebben dezelfde
beeltenis alleen die der zegels van 25
centimes is grooter en beter verzorgd.
Dezer dagen zijn ook de nieuwe postze
gels van 2 centimes in circulatie ge
bracht.
Door een brand zijn in de Russi
sche stad Saratov, 55 woonhuizen
in asch gelegd.
Koninklijke besluiten.
,Bij Kon. besluit is aan J. H. van El-dijk
eervol ontslag verleend als directeur van
het Huis van Bewaring te's Gravenhage;
zijn benoemd: tot directeur van het
Huis van Bewaring te 's Gravenhage M.
F. van Heffen; tot idem te Zutphen
G. A. H. Metz
zijn benoemd resp. tot leeraar en lee-
rares aan de Middelbare Koloniale Land
bouwschool te Deventer dr. W. F. Unia
Steyn Parvé te Deventer, T. J. Bezem er
te Wageningen, C. J. de Bruyn Kops te
Deventer en mej. E. E. Engelbrecht te
Deventer
is aan F. Bos te Nijmegen eervol ont
slag verleend als landmeter van het
kadaster
is aan Th. J .C. Meenes en T. van de
Velde eervol ontslag verleend resp. als
directeur van het Huis van Bewaring te
Dordrecht en te Winschoten;
zijn benoemd: tot directeur van het
Huis van Bewaring te Dordrecht J.Wold
en tot id,em te Winschoten J. van Heffen;
is aan den officier van gezondheid lq
kl. bij de zeemacht dr. J. ft. A.
Jresling eervol ontslag verleend; n
is aan den luitenant ter zee le kL
W. A van Aken eervol ontslag verleend;
is de titulaire rang van kolonel toege
kend aan den luit.-kolonel der cavalerie
A. O. M. J. baron van Oldenneel, direc
teur der Rij- en Hoefsmidsohool;
is aan den kapitein der infanterie opt
non-activitedt jhr. J. Bowi-er eervol ont
slag verleend.
Koninklijk bezoek.
Gistermorgen heeft H. M. de Koningin
een bezoek gebracht aan de regiments
oefeningen van het 11e reg. infanterie
te Nijmegen.
Gm 7 uur arriveerde H.. M. aan het
istation te Nijmegen. De burgemeester,
de heer F. AU A. van Schaeck Mathon*
was ter verwelkoming aanwezig.
Met eenige gereedstaande auto's werdi
vervolgens naar het naburige plaatsje
Heumen gereden, alwaar een bezoek!
werd gebracht aan de Hervormde kerk^
waar een ged-enkteeken zich bevindt voor
de graven van Nassau, die bij Beumens-
oord sneuvelden.
Vandaar werd de tocht voortgezet naar,
iGroesbeek', om een bezoek te brengen
aan het in aanbouw zijnde R. K. sana
torium Dekkerswald. Hier werden bloem
stukken aangeboden.
Vervolgens gingen de auto's naar het
in de onmiddellijke nabijheid van Nij
megen gelegen heideterrein Heumens-
oord, waar het le en het 3e bataljon
van het 11e regiment manoeuvreerden.
H. M. de Koningin volgde met belang
stelling de evoluties der troepen, diie een
aanvallende beweging uitvoerden, waar
bij het 3e bataljon in het nadeel kwam.
Om 11 uuir vertrok H. M. wederom
per auto naar het dorp Wijchen.Hirer haid
ide begroeting plaats door den burge
meester, den heer J. Willemse.
Van het klooster der E-erw. Patersl
Franciscanen stonden alle paters aan den
ingang opgesteld met Mgr. Hofman in
het midden. De Koningin reed tweemaal
daarlangs en werd hartelijk toegejuicht.
Vervolgens werd een bezoek gebracht
iaan het 2e en 4e bataljon van het 11e
regiment.
Na afloop werd weer naar Nijmegen
gereden, waar om half 1 de reis naar
ihet Loo weer werd vard.
Fxcelsior.
in het vorig boekjaar de om
zet van de Coöp. Inkoopvereeniging „St
Hubertus" te Rotterdam ruim f30.000,
wij kunnen thans, schrijft de „Haarl*
Hanze", na de eerste zes maanden van
dit tweede boekjaar constateerön reeds
een o-mzet va'n f45.000.
Voorwaar een prachtig succes en een
aanmoedigend voorbeeld tot- vakorga
nisatie
Invaliditeits en ouderdomsverzekering
De rechterzijde in de Tweede Kamer.
aldus schrijft men aa'n de „Tijd"
is ihet omtrent haar houding ten opzichte
van ïhet wetsontwerp op de invaliditeits-
en lOuderdomsverzekering eens gewor
den [bij de beraadslagingen in de Com
missie van Voorbereiding. Ingrijpende
amendementen zijn dientengevolge van
de leden der rechterzijde niet te ver
wachten.
Men vertrouwt, dat het reeds vastge
stelde commissoriale vers-lag Ln het begin
van de volgende week zal verschijnen
en dat in October de openbare beraad
slagingen een aanvang zullen nemen.
De Haagsche picnic.
De Haagsche picnic, .door de socia
listen op touw gezet tegen a.s. Dinsdag,
belooft een fijne boel te zullen worden,
zegt dc „Gelderlander", geen aardig*
heidje voor pleziertreinmenschjes met
boterhammenzakjes.
Wij lezen toch in het „Kath. Volk":
„Arme drommels. Het partijbe
stuur der S. D. A. P. heeft de ukase
uitgevaardigd, dat deelnemers aan Roo-
den Dinsdag op het ineetingsterrein geen
mondbehoeften mogen meedragen. De
„proletariërs" moeten hun Jcnapzak dus
thuis laten en gebruik inaken van het
officieel buffet. Waarschijnlijk wil men
het „gepeupel" weren. Een tegenwoor
dige socialistische betooging js ook niets
voor den armen man."
En dat jammert dan nog dag in dag
u,it over het hongertijd&idfi jygl&UriadlU
