9
3e Jaargang,
No. 887.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
In tere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHI|NT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaalbij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Maandag
September
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 een
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
V Navolging.
Zijn de protestanten in ons land röeds
Idoende, „liturgische diensten" in te voe-
iren, thans volgen zij ook onze retraites
!na. Te Barchera, een dorpje tusschen
iLochem en Ruurlo, is er dit jaar een
^èhouden, een week lang. Er was leen
tent opgericht, waarin de dag werd ge-
lopend met een „wijdlingsstonde'-,- en waar-
jn 's morgens en *s avonds lezingen met
gedachten wisseling werden gehouden. De
deelnemers logeerden in de twee hotels
van Barchem, waar hun een dagorde was
Voorgeschreven: om 8uur was 't ge
zamenlijk' ontbijt; om 10 uur slapens-
tijd; na dien mocht ten minste niet'meer
'iop de slaapkamers worden gesproken,
pok de overige maaltijden werden ge
zamenlijk' gebruikt en geopend met een
loogenbliik van stil gebed, terwijl na tafel
[een van allen voorlas uit den Bijbel. De
middagen mochten naar verkiezing wor
den besteed.
De schrijver in 't Hbld. der rubriek
5,Godsdienstig leven in Nederland" is
Zeer tevreden over het verloop dezer
5>zcmerconferenties", zooals hij ze noemt,
;en acht „voor heel verschillende ge-
Üocvigen, verschillend van stand en van
richting, van ambt en van karakter, een
geestelijke verfrissching als deze telkens
:,weei\ .een levensbehoefte". Hij wenscht
jdan ook', „dat de dealneming uit den be
schaafden stand ten spoedigste den bouw
,,van een eigen clubhuis noodzakelijk zal
maken en dat vervolgens naast de con
ferenties als tot heden gehouden worden,
look andere zullen worden belegd voor
leenvoiudiigen, arbeiders :en .kleine burgers."'
Deze navolging onzer retraites zijl ons,
Katholieken, een spoorslag tot voortgang
op den ingeslagen en reeds veel betreden
weg.
V Een waarschuwing.
't is geen zeldzaamheid, dat men blind
is voor feiten, helder als het daglicht,
wanneer deze plaats grijpen buiten ons
land. ,,'t Gebeurt ver van ons", denkt
men, en spreekt er zijn meening over
uit, maar doorschouwt die gebeurtenis
sen niet in haar oorzaken om te onder
zoeken, of ook misschien ten onzent de-
Zelfde oorzaken dezelfde gevolgen met
Zich kunnen brengen.
Er is op het oogenblik geen land,
,waar de vrijzinnigheid njerscheres is en
waar niet tevens het grofste onrecht
wordt aangedaan aan ,de Kerk.
Beschouwt Portugal. Vier honderd vijf
tig priesters zijn gevangen gezet, omdat
zij hun plicht getrouw bleven en
waarschuwden tegen de anti-godsdiensti
ge strevingen der Loge-repubhek. Bin
nen veertien dagen moeten alle leden
id'er Derde Orde hun lidmaatschap heb-
b'eh opgezegd, want .deze vereeni.ging is...
staatsgevaarlijk.
Ziet, hoe in Duitschland geageerd
wordt tegen de jezuieten-wet. 't Is geen
.uitzonderingswet, die de Jezuieteii uit
sluit, zegt men, want.is het een uit
zonderingswet, welke dieven en moorde
naars uitsluit?
Hoe wordt in Frankrijk' met alle m'id
FEUILLETON.
De Erfgenaam van hertog Jean,
NAAR HET FRANSCH.
39)
j „Zijt gij zoo zeker daarvan? Ik geloof
integendeel, dat gij veel achting en wel-
Jvviliendl'ieid voor mij liadt."
„Neen, neen", hernam ik snikkend. „Ik
^verachtte u, lik sprak kwaad van u, ik
'lachte u uit, toen gij zeidet, dat de
k,Roc!he-Courbe" gevaarlijk was. Mijn
[[koppigheid zal misschien aan ons beiden
ihet leven kosten."
„ik verwijt u niets aangaande mij-
[zelven, want ook ik heb mijn aandeel in
jde; verantwoordelijkheid voor deze on
doorzichtigheid", ging hij niet zijn zelfden
[glimlach voort. „Voor het overige waakt
jde goede God over ons. Denken wij
[jdaaraan, en verrichten wij samen ons
[avondgebed."
Te midden der vreesëlijk'e aandoenin-
igen, die ik had doorleefd, had ik nauwe
lijks aan bidden gedacht Evenals alle
^andere gevoelens, verkeerde het gods
dienstig ge'voel bij mij nog slechts in den
.staat van kiem. Men had mij christelijk
[jopge'voed, ik ging naar de kerk, ik knielde
!s avonds ,en -'s moigens neder, maar jk
delen, die den Staat ten dienste staain»
in de school de godsdienst gerukt uit
de kinderziel, hoe tracht men op die ma
nier den goeden godsdienstigen invloed
van ouders en geestelijken te keeren?
Betreffende Italië lazen we zoo juist,
dat er te Rome door den Staatsraad een
besluit is genomen, waarbij bepaald
wordt dat de Katholieken op hun eigen
Katholieke begraafplaatsen ook alle an
dersdenkenden, afvalligen en ongeloovi-
gen, moeten laten begraven.
H Is maar een greep in de vele feiten,
dfe we aanschouwen jn de landen-, waar
de vrijzinnigen heer en meester zijn.
Dat wij toch onze oogen niet moed
willig sluiten voor zulke feiten en ze
doorschouwen in hun oorzaak: de vriji-
zinnige heerschersmaoht.
Dat wre het ,doen vsordat we staan
voor dergelijke feiten in cvis land. Dan
is liet te laat!
Wij kunnen alleen dergelijke feiten
whren, zoo wij weren de oorzaak: de
vrijzinnige heerschersmacht
BUITENLAND.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De gunstige berichten betreffende het
sluiten van dien
vrede
tusschen Italië en Turkije worden wéér
tegengesproken. Het Stefani-agentschap
spreekt officieel het bericht tegen door
een der Romeinsche bladen verspreid dat
er reeds een basis gevonden zou zijin
voor een vredesovereenkomst met Tur
kije. Het bericht, zegt het agentschap,
is volkomen valsch. Maar er is niet al
leen niet een basis gevondein. Zelfs
wordt er melding gemakat van een nieu
we actie van Italië. De correspondent
van de „Frankf. Ztg." te Constantinopei
meldt, dat men daar in zeer betrouw
bare 'kringen overtuigd is, dat Italië 'n
nieuwe militaire acte voorbereidt, om
Turkije tot vrede te dwingen. De Turk-
sche politici, zoo meldt de correspondent
Ver-der, zijn er zeer ontdaan over, dat
Italië geen rekening wil houden met de
ongewoon moeilijke positie, waarin Tur
kije ten opzichte van de Arabieren gera
ken zou, als het de souvereiniteit over
Tripolis geheel prijsgaf, ofschoon de
Turksche voorwaarden aan de positie van
Italië in Tripolis todn geen schade kun
nen doen.
Bulgarije blijft krachtig eischen een
hervorming van de toestanden in
Macedonië
Aan een correspondent van de „Daily
Mail" hebben twee voorname leiders van
de partijen, die Bulgarije's politiek drij
ven, het volgende verklaard
De Macedonische kwestie is thans in
een stadium geikom'en dat zij geregeld
moet worden. De nationale eisch voor
de bevrijding van onze landgenooten in
Macedonië niet hervormen, zelfs al wil-
hoe langer hoe sterker geworden. Gelijk
Rusland ons bevrijd heeft zoo moeten
wij de Macedonische Bulgaren vrij ma
ken. De Turken kunnen het bestuur van
Macedc'nië niet hervormen, zelf al vvil-
wist niet, dat de godsdienst in iets anders
bestond, en gedurende dezen nacht van
angst en schrik opende zich mijn gemoed
,voor de verhevenste waarheid, de ver-
hevenste liefde, voelde ik God nabij en
bad ik werkelijk uit het diepste van
mijn hart.
De stem van broeder Claudius verhief
zich, rein, rustig, plechtig-zacht, biddend
de verheven gebeden, welke de Kerk
op de lippen van Haar kinderen legt, en
in de stilte van het bosch, in liet gezicht
van het idoodelijk gevaar, dat ons be
dreigde, kreeg elk van zijn woorden.,
welke ik ,zoo dikwijls verstrooid, haastig
had nagezegd, elke van zijn gedachten,
waarvan ik het grootsche nooit had be
grepen, een nieuwe beteekeiris, een in
'd rukwekkende p'leclitiigheid
Het scheen me toe, dat zijn smeekin
gen tot God om barmhartigheid, zijn
akten van geT.oof, hoop, liefde en berouw
voor mij, .voor mijn bijzonder geval waren
gemaakt, en ik paste ze op mij toe, reeds
opgebeurd, reeds versterkt door haar
mystieke vertroostingen, i
Maar, al kwam 'er verbetering, meer
licht in mijn Verstand, onze 'toestand
Werd steeds onrustbarend ernstiger. De
maan scheen met metaailglans op de be
vroren sneeuw. Het vroor dat liet kraakte,
en ik leed ondragelijk. De minuten leken
eeuwen. Alle vijf .minuten vroeg jk a,an
den zij dat. De Jongturken zijn er toe
in de gelegenheid geweest en in gebreke
gebleven. Noch Kiamil-pasja, noch eenig
ander grootvizier zou het kunnen doen.
Zij zouden afhangen van ondergeschikte
ambtenaren, die het wanbestuur zouden
bestendigen.
De Turken zullen alleen onder den
dwang van geweld zelfbestuur toestaan.
Zij zeggen: wij hebben JVlacédonië me't
het zwaard veroverd en wij zullen alleen
voor het zwaard wijken.
.Wie zal de Turken dwingen? Of de
groote mogendheden mioeten hun [haren
wil opdringen of zij moeten ons toestaan
dit voor haar te doen. Wat Maceidonië
nopdig heeft om aan de moeilijkheden 'n
einde te maken is
le. Een christelijk gouverneul-generaal
dien de mogendheden zullen voordragen
en Turkije zal benoemen.
2e. Een provinciale vertegenwoordi
ging-
3e. Een nationale militie of gen-
merie, onder officieren van een van de
kleine Europeesche staten.
De lagere ambtenaren kunnen Turken
zijn, waar de Turken overwegen, overi
gens moeten het Christenen zijn.
Indien deze bestuurshervorming in
Macedonië niet doorgezet kan worden,
moet zij met geweld afgedwongen wor
den. Hek zou geen oorlog, maar 'n kruis
tocht zijn."
De nationale vergadering der Arme
niërs heeft aan den grootvizier een te
legram gezonden, waarin zij haar leed
wezen uitspreekt over de moordpartijen
onder de Armeniërs, die dertig jaar heb
ben geduurd' en ook sedert de afkondi
ging van de grondwet aanhouden. Zij
verzoekt de regeering aan dezen staat
van zaken onverwijld een einde te maken,
zoo niet, dan zaL het Armenische volk
zich naar eigen goedvinden verdedigen.
Bijzetting van keizer Moetsoehito.
Den 19den Augustus is te Momojam'a
bij Kioto, de grond gewijd waarin het
stoffelijk overschot van den vorigen kei
zer van Japan zal komen te rusten onder
een prachtig mausoleum'.
De hoofdpriester en de bijpriesters
van den Inaritempel begaven zich reeds
heel in de vroegte, na zich te ibebben
gereinigd, naar 't Mausoleum-terrein. Zij
namen een kist met offeranden en tafels
om er de geschenken op te plaatsen, me
de. Om toet grafterrein was een ruwe
vierkante bamboeschutting aangebracht.
Die schutting diende tevens voor de be
vestiging van de sjinewara, een lus van
touw, of band waarvan bosjes stroo af
hangen. De plek, besloten binnen de lus
is naar de opvatting van de belijders van
den Sjintogodsdienst, de heiligste plek
op aarde, het allerheiligste en tevens de
eeuwige- verblijfplaats der goden.
Een tijdelijk altaar was daar opgesteld
en daarvoor werden de offeranden ge
plaatst, op de meegebrachte tafels met
acht pooten. De offeranden bestonden
uit rijst, saké, gedroogde visch, o.a. zalm
zeewier, perziken en peren. Toen de bij
priesters allen hun plaats voor de plech
tigheid hadden ingenomen, trad de hoofd
den Broeder: „Hoe laat is het?"
Zijn horloge was blijven stilstaan, even
als het mijne, maar oordeelend naar den
stand der sterren, antwoordde hij: „On
geveer middernacht" Of: „Niet later dan
half één."
Eensklaps viel mij in, dat de nieuw-
begonnen dag Allerzielendag was, 'tgeen
op mij een ontzettenden indruk maakte.
Als ons toch eens een ongeluk moest
overkomen? Ik keek broeder Claudius
vluchtig aan, om te zien of hij er 'even
zoo over daCht als ik. Hij echter scheen
ongevoelig voor alles. Van tijd tot tijd
stond 'hij op, slaakte een luiden kreet,
die geen antwoord kreeg, deed eenige
stappen, en dan weer tot mij terugkee-
rend, wreef hij mij, om dn het gemis van
beweging voor mij te voorzien. En als
bevangen door dezelfde verdooving, die
reeds ééns, toen ik in de sneeuw viel,
over mij was gekomen, liet ik, half be
zwijmd, mijn hoofd tegen zijn schouder
vallen.
„Laten we wat praten", zei hij, „dat is
het eenige middel om wakker te blijven."
Maar mijn hoofd scheen geheel en al
ledig. Ik kon letterlijk schier geen ge
dachte vormen, laat staan ze in woorden
brengen.
„Verbaal mij wat", hernam de Broeder.
Ik' herinnerde me niets meer. Het had
:den schijn, alsof mijn leven dien morgen,
priester op het .altaar en las van eejn;
lange rol een toespraak tot de goden der
aarde. Hij^deed hier de mededeeling dat
dat deze ple'k was uitverkoren tot laat
ste rustplaats van den gestorven keizer
en smeekte hen, de plaats voor altjjd
onder hun bescherming te nemen.
GEMENGD.
In Turkije is men begonnen met
groote veranderingen te brengen in de
bezetting Van de ambtenaarsposten. De
afzettingen van wali's duren voort. Nui
worden ook de mutessarifs en kaïma-
kams vervangen. De liberalen ijveren
voor hun afzetting, omdat het gevaar
dreigt, dat zij anders de Jong-Tutken bij
de verkiezing zullen helpen.
De binnenlandsche troebelen worden
er niet minder op. Nu wordt weer mel
ding gemaakt van twee bomaanslagen,
waarbij drie menschen zijn gedood.
De Portugeesche gezant heeft te
Madrid verklaard, dat alle geschillen, die
tusschen Portugal en Spanje hin
gen, op bevredigende wijze zijn vereffend.
De toestanden in Nicaragua zijn
veel verbeterd. De regeeringstroepen zijn
in een paar belangrijke veldslagen aan
de winnende hand gebleven. .Verder zijn
enkele der belangrijkste" punten jn de
republiek bezet door Amerikaansdie ma
rinetroepen. Er schijnt dan ook geen ver
der dadelijk gevaar te bestaan voor de
buitenlanders.
'Op het Juristen-Congres, dat dezer
dagen te Weenen heeft plaats gehad, is
ook de kwestie van de al of niet af
schaffing der doodstraf uitvoerig be
sproken. 'Het voorstel-Kahl tot voorloo
pige handhaving van "de"doodstraf, doch
met 'beperkte toepassing, werd met 470
tegen 424 stemmen aangenomen. Onder
degenen, die vóórstemden, waren ook
verscheidene 'juristen, die feitelijk tegen
standers der doodstraf zijn, maar om
taktische redenen in de huidige omstan
digheden de afschaffing van de dood
straf niet wilden bevorderen.
In Albanië dreigen nieuwe troe
belen. De Mohammedanen verlangen de
overhandiging van 5000 geweren aan hen,
om hun eigendom te beschermen, en
dreigen, dat zij zich van de regeerings-
magazijnen zullen meester maken, jndfen
hun elsch niet wordt ingewilligd. De kerk
te 'Berana is geplunderd. De daar ge
roofde voorwerpen van waarde worden
op de markt te Ipek verkocht. Ibrahim-
pasja 'heeft nog meer troepen naar Be
rana gezonden.
Tusschen Sglmië en Skoetari js de
post beroofd en een man gedood. De
posfgem eens chap tusschen Ipek en Mi-
trowitza fe verbroken.
Een telegram uiit San Francisco
meldt, 'dat de Amerdkaansche pnderzöe-
sche boot F, 1 'n wereldrecord heeft
gemaakt, door tot een diepte van 283 Eng
voiet af te dalen. Op die diepte heeft zij
tilen minuten lang een snelheid van zes
knoopien in het uur onderhouden.
'Het Servische ministerie is afge
treden tengevolge van de moeilijke om
standigheden, waarin Servië "verkeert,
tegenover de om hulp vragende stam-
bij mijn binnentreden van het bosch, pas
begonnen was.
„Komaan zoek eens in uw brein
wat u in het geheugen zal komen....
Reciteer 'eenige verzen voor mij."
Ik kende er heel wat van buiten, alle
van het nobele genre, maar op dat oogen
blik vielen mij slechts stukken en brokken
te binnen, onmogelijk in eenig verband
te brengen, en de moeite, die ik mij
verdoofde mijn brein nog meer, zoodat
ik opnieuw wilde inslapen.
„Neen, spreek, zeg ik u!" herhaalde
de Broeder ietwat gebiedend.
En ik luisterde, terwijl de Broeder een
onderwerp van gesprek poogde te vin
den, in staat om eenige belangstelling
in mij te wekken. Mijn geestdrift voor
de helden kennende, isprak hij over Cesar
en Alexander 'en anderen, maakte verge
lijkingen, stak den een in de wolken en
haalde een ander omlaag, alleen met het
doel om tegenspraak uit te lokken. Maar
ik begreep mijzelvén niet, ik vond niets
om te antwoorden. Toen trachtte hij mij
een historie te vertellen. Ze was onge
twijfeld heel belangrijk, doch ik kon ze
niet volgen; niets nam voldoende mijn
aandacht in beslag om mij aan mijzelven
te ontrukken, om den vreeseüjken slaap
te verdrijven, die mij met trouwelooze
zachtheid wilde overweldigen.
Plotseling kreeg ik :een ingeving, en
broeders in Oud-Servië. Het lijkt vast
te staan, dat Nikola Pasjits ,de nieuwe:
regeering zal vormen. Men zal moeten:
afwachten, of zijn regeering <Je oorlog
zuchtige stemming zal kunnen bedaren;
men acht het te Belgrado mogelijk, om
dat men er de vr edeslief de van den
Russisch en Tsaar kent.
Vermoedelijk zal de _Skoepsjtina -spoe
dig bijeengeroepen worden. Er js sprake!
van om wegens het .oorlogsgevaar den
graanuitvoer te verbieden. Belangheb
bende kringen verzetten Zich jdaartegen
uit 'alle macht, i i i
'In Weenen dreigt ,een staking uit tö
breken van de auto-chauffeurs.
'Herhaaldelijk hebben in St. Peters-
burg instortingen plaats tengevolge yan
den daar heerschenden revolutie
bouw, waarmede men nog niet goed
vertrouwd schijnt te zijn.
De bisschop van Arras heeft een'
inschrijving geopend voor de getroffen
families der bij het jn ijnongeluk tel
Clarence omgekomen mijnwerkers; hij
zelf teekende voor 1000 francs. De inijn-
werkerskamer van het Pas .de Calais'
heeft '10.000 francs geschonken.
BINNENLAND.
Koninklijke besluiten.
'Bij kon. besl. is lo. gedetacheerd voor
den tijd van Vijf jaren bij het wapen der
cavalerie van het leger jn Ned.-Indië, de
le luit. K. G. tWi. baron van [Wassenaar,
van Ihet 2e reg. huzaren, gedetacheerd bij
de rij- dn hoefsmidschool
2o. gedetacheerd voor den tijd van
vijf jar'en bij het"wapen der cavalerie van
het leger hier te lande, en ewl bij het
2e reg. huzaren, de le luit. J. R. Swart,
van 'het wapen der cavalerie in Ned.-
Indiië, thans gedetacheerd bij de rij- en
hoefsmidschool
zijn benoemd:
A. bij het wapen der genie. Bij den staf
van !het wapen tot kapitein, de le luit. P.
J. Stuitje, van dien staf; tot le luit.
de '2e luit. jhr. M. J. I. de Jonge van
Ellemeet Van dien staf;
bij het reg. genietroepen, tot kapitein
de 'le-luit. J. A. H. Pereij, van het
korps; tot le luit. de 2e luits. J. A.;
Kuijlaars, 'J. F. A. Elich en A. Eekhoff,
allen Van het korps;
B. bij het reservepersoneel der land
macht, bij het wapen der genie, bij het
reg. genietroepen, tot reserve-luit. de re-
serve-2e-luiits. 'j. .Bruce, P. J. O. Vennik,
A. M. Kok, J. M. Rongen, A. Noltee, L,
Vlaanderen, H. Hemmes en A. Jonas,
allen van het korps;
'is met ingang van den datum, waarop
hij zijn betrekkng zal aanvaarden, be
noemd tot leeraar a an de Middelbare
Koloniale Landbouwschool te Deventer
B. H. van Ruyven te Zalt-Bommel;
5s b'enoemd tot ridder in de orde van
Oranje-Nassau, iB. J. Hulshof, burgemees
ter der gemeente Bergen op Zoom, en
E. E. M. C. Laane, bankier, voorzitter
van het hoofdcomité der tentoonstelling
van landbouw, tuinbouw en nijverheid
te Bergen op Zoom, wonende aldaar;
met moeite mijn door de kou gesprongen
lippen bewegende, voegde ik hem toe:
„Spreek me van hertog Jean."
Broeder Claudius maakte een bewe
ging ,als wïïde hij weigeren. Vervolgens
echter keek hij vluchtig rond, liet alsdan
zijn iblik weder op mij rusten en zei toen,
na eenig nadenken, langzaam:
„U spreken van hertog Jean Mijn
God Ach ja, waarom ook nu niet?"
Ik had altijd vermoed, dat broeder
Claudius er 'meer van wist dan hij voor
wendde, en de toon, waarop hij thans
die woorden sprak, liet bij 'mij niet meer
den minsten twijfel over.
De nieuwsgierigheid is een zoo taaie,
zoo in ónze zonderlinge natuur inge
wortelde zaak', dat in mijn schier ge-
doofden geest weder leven kwam, in
spijt van mijn lijden, mijn gevaren, van
den dreigenden dood. Ik brandde van
ongeduld van hoop en vreugde, als een
jager, die eindelijk het spoor vond van
het vervolgde wild, 'een vorscher, die dei
hand legt op den begeerden schat, en
gretig riep ik uit:
„O ja, zeg het mij!zeg mij alles
„Ik zal u alles zeggen, want dat kan
voor niemand meer van eenig ongerief
zijn."
Er trilde iets in mij bij den tooHj
waarop hij dit zei, en ik zag hem aan.
JWordt vervolgd.)